GDZIE SZUKAĆ PIENIĘDZY NA RESTRUKTURYZACJĘ I MODERNIZACJĘ ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH?

Transkrypt

1 GDZIE SZUKAĆ PIENIĘDZY NA RESTRUKTURYZACJĘ I MODERNIZACJĘ ROLNICTWA I OBSZARÓW WIEJSKICH? Praktyczne spotkania informacyjno-promocyjne dla rolników i mieszkańców wsi na Mazowszu Realizator Projektu: MAZOWIECKA IZBA ROLNICZA Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

2 Drodzy Rolnicy! Przekazujemy Państwu specjalne wydanie Rolnika Mazowieckiego przygotowane w ramach projektu Gdzie szukać pieniędzy na restrukturyzację i modernizację rolnictwa i obszarów wiejskich? praktyczne spotkania informacyjno-promocyjne dla rolników i mieszkańców wsi na Mazowszu. Treść tego wydania stanowią artykuły omawiające zasady funkcjonowania Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich i jego poszczególnych działań oraz warunki uzyskania pomocy z funduszy unijnych. Przybliżamy też informacje o tym, co czeka polskie rolnictwo w przyszłości, czyli o zatwierdzonym przez Komisję Europejską projekcie Rozporządzenia Rady (WE) w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dokument ten będzie miał znaczący wpływ na przyszłość obszarów wiejskich w naszym kraju. Mamy nadzieję, że treści zawarte w niniejszej publikacji wzbogacą zasób Państwa wiedzy, a nasi eksperci, dyżurujący w Oddziałach Biura MIR pomogą w rozwiązaniu konkretnych problemów i podjęciu decyzji, co do wyboru kierunków rozwoju. Prezes Mazowieckiej Izby Rolniczej Wiktor Szmulewicz DYŻURY W ODDZIAŁACH BIURA MAZOWIECKIEJ IZBY ROLNICZEJ ODDZIAŁ W WARSZAWIE: Warszawa Wesoła ul. Żółkiewskiego 17 tel. (022) dyżur eksperta: styczeń-czerwiec: w każdy drugi i czwarty piątek miesiąca ODDZIAŁ W CIECHANOWIE: Ciechanów ul. 17 Stycznia 7a tel. (023) dyżur eksperta: 12 i 16 stycznia; 1 i 15 lutego; 1 i 16 marca; 4 i 11 kwietnia; 8 i 16 maja; 2 i 9 czerwca ODDZIAŁ W OSTROŁĘCE Ostrołęka Pl. Gen. Józefa Bema 5 tel. (029) dyżur eksperta: 24 i 30 stycznia; 16 i 28 lutego; 7 i 16 marca; 3 i 26 kwietnia; 15 i 30 maja; 7 i 28 czerwca ODDZIAŁ W PŁOCKU Płock ul. Jachowicza 2 tel. (024) dyżur eksperta: 5 i 16 stycznia; 13 i 21 lutego; 1 i 29 marca; 7 i 28 kwietnia; 5 i 26 maja; 5 i 26 czerwca ODDZIAŁ W RADOMIU Radom ul. Mokra 2 tel. (048) dyżur eksperta: 16 i 23 stycznia; 6 i 20 lutego; 6 i 20 lutego; 10 i 24 kwietnia 8 i 22 maja; 5 i 26 czerwca ODDZIAŁ W SIEDLCACH Siedlce ul. Gen Józefa Bema 19 tel. (025) dyżur eksperta: styczeń-czerwiec: w każdy pierwszy i drugi poniedziałek miesiąca 2

3 Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) W jakim celu wdrażane jest ONW? Wyobraźmy sobie dwie sąsiadujące ze sobą wsie. Obydwie położone pośród pól i łąk, z dala od miasta. Większość mieszkańców tych wsi utrzymuje się z pracy na roli, inni natomiast z usług dla ludności. W obydwu wsiach są sklepy, szkoła, poczta i gospoda. Ziemie wokół pierwszej wsi są żyzne, a klimat sprzyja uprawie. Natomiast gleby wokół drugiej są piaszczyste i nieurodzajne, a długo utrzymujące się przymrozki wiosenne utrudniają uprawę roślin. Rolnicy z pierwszej wsi produkują żywność taniej i w większej ilości, a wieś rozwija się pomyślnie. W miarę upływu lat, rolnicy z drugiej wsi nie mogą sprostać konkurencji sąsiadów, porzucają rolę i wyprowadzają się w poszukiwaniu pracy. Ziemia leży odłogiem. Życie nielicznych gospodarzy, którzy pozostali we wsi staje się coraz trudniejsze. W wyludnionej miejscowości brakuje dzieci zamyka się szkołę, brakuje klientów zamyka się sklepy. Mieszkańcy na zakupy muszą jeździć do sąsiedniej wsi. Porzucenie rolnictwa przez większość mieszkańców, odbija się niekorzystnie na tych nielicznych, którzy pozostali w rolnictwie oraz na całej społeczności wiejskiej. Aby przeciwdziałać zagrożeniom, takim jak we wspomnianej wsi, Komisja Europejska przewidziała pomoc finansową dla rolników z obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (w skrócie ONW). Miała ona przeciwdziałać masowemu porzucaniu rolnictwa i przenoszeniu się do miast ludności wiejskiej, co miało miejsce w latach 70 tych ubiegłego stulecia, w skutek dynamicznego rozwoju przemysłowego w państwach członkowskich UE. Ta płatność cieszy się dużym zainteresowaniem ze strony rolników gospodarujących w krajach UE i posiada największy budżet spośród działań planów rozwoju obszarów wiejskich. Pomoc finansowa dla gospodarstw rolnych położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania ma na celu zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi oraz zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich, a także poprzez stosowanie zwykłej dobrej praktyki rolniczej promocję rolnictwa przyjaznego dla środowiska. Płatności te mają za zadanie przeciwdziałanie wyludnianiu się obszarów wiejskich i zatracaniu ich rolniczego charakteru i związanym z tym konsekwencjom społecznym i gospodarczym. Wsparcie finansowe przeznaczone jest dla gospodarstw rolnych położonych na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw w ramach ONW powinny zrekompensować utrudnienia istniejące w stosunku do gospodarstw położonych na pozostałych obszarach. Ponieważ rolnictwo w miastach ma charakter marginalny i na ogół nie stanowi podstawy egzystencji ludności miejskiej, a ze względu na bardziej rozwiniętą infrastrukturę porzucanie ziemi rolnej w miastach nie wiąże się z tymi samymi konsekwencjami społecznymi, jak na wsi, ze wsparcia ONW wyłączone są grunty położone w gminach miejskich i częściach miejskich gmin miejsko-wiejskich. Jak opracowano mapę ONW w Polsce? W ramach obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania w Polsce wyróżniono: 1) obszary górskie gdzie produkcja rolna jest utrudniona przede wszystkim ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu, tj. wysokość nad poziomem morza i nachylenie stoków. Do obszarów górskich zalicza się gminy, w których ponad połowa użytków rolnych znajduje się na wysokości powyżej 500 m n.p.m.; 2) obszary nizinne gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz gdzie występuje znaczny udział ludności związanej z rolnictwem. Zasięg ONW został wyznaczony za pomocą wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP) i warunków demograficznych. ONW Nizinne II obejmuje gminy o wartości WWRPP poniżej 52 zlokalizowane w powiatach o zaludnieniu po- niżej 75 os./km 2. Natomiast do strefy ONW Nizinne I zakwalifikowano gminy o: WWRPP poniżej 72,5 i zaludnieniu poniżej 40 os./km 2, WWRPP poniżej 66,0 i zaludnieniu poniżej 60 os./km 2, WWRPP poniżej 56,0 zlokalizowane w powiatach o zaludnieniu poniżej 75 os./km 2. Obręby geodezyjne w tej strefie były kwalifikowane tylko w oparciu o wartość WWRPP. WWRPP został opracowany przez Instytut Nawożenia, Uprawy i Gleboznawstwa. Wskaźnik ten określa przydatność gruntów do produkcji rolnej głównie pod kątem jakości gleb, ale także agroklimatu, rzeźby terenu i warunków wodnych. Warto podkreślić, że zasięg przestrzenny ONW w Polsce jest zbieżny z lokalizacją granic ONW w sąsiednich krajach. Wskazuje to na fakt, że podejścia różnych krajów były oparte o zbieżne kryteria oddające naturalne utrudnienia w produkcji rolniczej. W przypadku ONW nizinnego zasięg pokrywa się z rozmieszczeniem gleb piaszczystych. 3) obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami obejmują gminy i obręby geodezyjne rejonów podgórskich, w których: średnia wielkość gospodarstwa wynosi poniżej 7,5 ha, występują zagrożenia erozją wodną, udział gospodarstw, które zaprzestały działalności rolniczej jest na poziomie niższym niż 25% całkowitej liczby gospodarstw rolnych oraz udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych wynosi ponad 40%. Gminy, aby zakwalifikować się do tej strefy ONW, powinny spełnić przynajmniej dwa z wymienionych powyżej warunków. Do tej kategorii ONW zakwalifikowano większość gmin i obrębów geodezyjnych wymienionych w zarządzeniach wojewodów dotyczących listy terenów korzystających z tzw. ulgi górskiej w podatku rolnym wydanych na podstawie Ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym. Gdzie jest wdrażane ONW? Dopłata z tytułu ONW jest dostępna dla wszystkich gospodarstw zlokalizowanych w wyznaczonych strefach ONW. Lista gmin i obrębów geodezyjnych zakwalifikowanych do stref ONW stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 73, poz. 657, z późn. zm.). Rolnik może się dowiedzieć, czy jego gospodarstwo jest zlokalizowane na obszarze ONW, np. w biurze powiatowym ARiMR, czy też ze stronach internetowych MRiRW i ARiMR. PROCEDURA SKŁADANIA WNIOSKÓW Rolnik może ubiegać się o płatność ONW poprzez wypełnienie wniosku o płatność w zakresie wspierania działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (wspólny 3

4 formularz z płatnościami obszarowymi). Wniosek składa się w biurze powiatowym ARiMR w terminie 15 marca 15 maja. Jeśli rolnik z jakiegoś powodu nie zdąży złożyć wniosku w terminie, może to zrobić jeszcze w ciągu 25 dni kalendarzowych (licząc od dnia oficjalnego zakończenia składania), z tym że za każdy dzień roboczy będzie mu potrącany 1 proc. wysokości dopłat, jakie mu się należą. Kto może złożyć wniosek o wsparcie z tytułu ONW? O wsparcie w ramach tego działania może ubiegać się producent rolny zarejestrowany w krajowym systemie ewidencji producentów i prowadzący działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym położonym w całości lub w części w granicach ONW. Czy płatność ONW jest kolejną dopłatą bezpośrednią? Należy podkreślić, że płatność ONW w przeciwieństwie do dopłat bezpośrednich jest przyznawana rolnikom, którzy podejmą zobowiązanie pięcioletnie i spełnią dodatkowe, bardziej rygorystyczne wymogi. Zatem nie należy jej traktować jako kolejnej kwoty wyrównującej stawkę płatności bezpośredniej. Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać płatność ONW? Dopłata wyrównawcza z tytułu ONW może być przyznana, jeśli: 1. Gospodarstwo w całości lub częściowo jest zlokalizowane w granicach ONW, przy czym płatność z tytułu ONW dotyczy tylko działek rolnych, zlokalizowanych w granicach ONW. 2. Powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa, zlokalizowanych w obszarze ONW i wykorzystywanych do produkcji rolniczej wynosi co najmniej 1 ha. 3. Wnioskodawca zobowiąże się do przestrzegania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej na terenie całego gospodarstwa. 4. Wnioskodawca zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na min. 1 ha powierzchni położonej na obszarze ONW, przez okres co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności z tytułu gospodarowania na terenie ONW. 5. Wnioskodawca zobowiąże się do przestrzegania zakazów odnośnie stosowania substancji o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta-agonistycznym w żywieniu zwierząt (substancje takie nie są dopuszczone do obrotu na polskim rynku). Czy można przesuwać zobowiązanie pomiędzy poszczególnymi działkami? We wniosku rolnik może zadeklarować tylko część gospodarstwa do płatności z tytułu ONW. W oświadczeniu o sposobie wykorzystywania działek rolnych (pkt. VIII Wniosku) zaznacza działki zadeklarowane do ONW. W kolejnych latach trwania zobowiązania, możliwe jest przesunięcie zobowiązania na inne działki zlokalizowane na obszarach ONW. Czy można zwiększyć powierzchnię objętą zobowiązaniem ONW? Jeżeli rolnik złoży wniosek ONW, a w kolejnych latach trwania zobowiązania powiększy gospodarstwo lub zdecyduje się użytkować grunty leżące do tej pory odłogiem, może powiększyć obszar zadeklarowany do płatności ONW. Dodatkowe działki rolne będą objęte dotychczasowym zobowiązaniem. Przykład: Rolnik złożył wniosek w roku 2004, w którym zadeklarował 10 ha do płatności ONW. Na zadeklarowanej powierzchni musi prowadzić działalność rolniczą do 2008 r. W roku 2005 dokupuje dodatkowe 2 ha, które zgłasza do płatności ONW w zmianie do wniosku. Na tych dodatkowych 2 ha, też musi prowadzić działalność rolniczą do 2008 r. (a nie 2009 r.), gdyż jest to kontynuacja dotychczasowego zobowiązania, natomiast płatność ONW jest naliczana do powierzchni 12 ha (10+2). Do kiedy można wycofać wniosek ONW? Rolnik może wycofać wniosek ONW, bez ponoszenia żadnych kosztów, tylko w pierwszym roku trwania zobowiązania, do dnia, kiedy ARiMR poinformuje go o stwierdzeniu nieprawidłowości w złożonym wniosku lub o zamiarze przeprowadzenia kontroli na miejscu. Jeżeli w wyniku wyjaśnień złożonych Tabela 1 Rolnik ARiMR Rolnik Kto co robi? Pobiera w biurze powiatowym ARiMR formularz wniosku ONW Składa wniosek wraz z załącznikami w Biurze powiatowym ARiMR Wydaje decyzję w sprawie przyznania płatności ONW Udziela płatności z tytułu ONW 4 Prowadzi działalność rolniczą na zgłoszonej do ONW powierzchni gospodarstwa Więcej o tym, co trzeba zrobić kierownikowi biura powiatowego Agencji przez rolnika lub w wyniku kontroli na miejscu, kierownik biura powiatowego uznał, że producent rolny spełnia wymagania do uzyskania płatności ONW, rolnik może wycofać wniosek, aż do dnia poprzedzającego dzień, w którym została doręczona decyzja administracyjna w sprawie przyznania mu płatności ONW. Czy można zalesić działki rolne objęte zobowiązaniem ONW? Ponieważ zalesienie działki rolnej oznacza wyłączenie jej z produkcji rolnej, nie można zalesiać działek objętych zobowiązaniem z tytułu ONW w danym roku bez konieczności zwrotu otrzymanej płatności. Wsparcie na zalesienie (w ramach działania 5 PROW) takiej działki możliwe jest dopiero w roku kolejnym. Wtedy nie należy we wniosku ONW wskazywać działki planowanej do zalesiania, a zwrot płatności będzie odnosi się tylko do powierzchni działki rolnej przeznaczonej do zalesienia. Czy można przekazać działkę objętą zobowiązaniem ONW innemu rolnikowi? Rolnik, który zamierza sprzedać, wydzierżawić, albo przekazać następcy gospodarstwo, np. gdy chce przejść na rentę strukturalną, może wnioskować o ONW, jeśli kolejny właściciel lub użytkownik zobowiąże się do kontynuacji zobowiązań z tytułu ONW we wniosku złożonym do biura powiatowego ARiMR, w terminie 35 dni od zakupu lub wydzierżawienia. We wniosku do ARiMR deklaruje on kontynuowanie działalności rolniczej, Jakie są terminy? Wnioski są składane w okresie od 15 marca do 15 maja Decyzje są wydawane do 30 kwietnia następnego roku Płatność jest wypłacana od 1 grudnia do 30 czerwca następnego roku Przez okres, co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności Wniosek ONW składa się na formularzu udostępnionym przez ARiMR. Formularz wniosku oraz instrukcję jego wypełniania można otrzymać w biurze powiatowym ARiMR. I krok II krok Wypełniony wniosek składa się do właściwego, ze względu na swoje miejsce zamieszkania, biura powiatowego ARiMR. Na żądanie wnioskodawcy pracownik ARiMR, przyjmujący wniosek, wykona kopię dokumentów i potwierdzi za zgodność z oryginałem, a oryginały zwróci wnioskodawcy. Spóźnione wnioski przyjmowane są przez powiatowe biura ARiMR do 9 czerwca ARiMR weryfikuje kompletność i poprawność formalną wniosku, a następnie weryfikuje spełnianie warunków przez wnioskodawcę m.in. kontrolując na miejscu wybrane gospodarstwa. Jeżeli nastąpiła pozytywna weryfikacja wniosku, kierownik biura powiatowego ARiMR w ydaje decyzję o przyznaniu płatności i przesyła je do rolnika wnioskodawcy. Rolnik może odwoływać się od decyzji kierownika biura powiatowego ARiMR w ciągu 14 dni. Po upłynięciu tego okresu, nie później niż w ciągu 30 dni płatność jest przelewana na konto bankowe rolnika wnioskodawcy przez ARiMR. Wypłata wsparcia z tytułu ONW jest wypłacana raz do rok Przez okres, co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności, rolnik wnioskodawca zobowiązany jest do prowadzenia działalności rolniczej zgodnej z wymogami ONW. 4

5 na działkach zgłoszonych do ONW, do końca okresu objętego zobowiązaniem z tytułu ONW złożonym przez poprzedniego właściciela. Tym samym przejmuje on wszystkie zobowiązania i płatności ONW w odniesieniu do tych działek. W przypadku zaniechania działalności rolniczej na działkach zgłoszonych do ONW, co ma miejsce np. przy zalesieniu gruntów ornych, producent rolny, który podjął zobowiązanie ONW, zwraca płatność ONW, wraz z odsetkami za cały okres pobierania. KROK ZA KROKIEM Przed złożeniem wniosku o przyznanie płatności, wnioskodawca powinien uzyskać w ARiMR numer identyfikacyjny. W celu uzyskania numeru identyfikacyjnego należy złożyć wniosek o wpis do ewidencji producentów rolnych. Formularz wniosku można pobrać i wypełnić w biurach powiatowych ARiMR (tabela 1). Rolnik, któremu przyznano płatność ONW, przez okres 5 lat powinien przechowywać: 1) dowody zakupu nawozów i środków ochrony roślin, 2) plan nawożenia i kopię pozwolenia wodnoprawnego w przypadku rolniczego wykorzystania ścieków i komunalnych osadów ściekowych, 3) atest dla opryskiwacza ciągnikowego, w przypadku jego posiadania, 4) dokumenty potwierdzające ukończenie szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin w produkcji roślinnej i prowadzenie ewidencji zabiegów wykonywanych przy użyciu środków ochrony roślin. Wysokość wsparcia ONW Jakie są stawki płatności w poszczególnych strefach ONW? Pomoc fi nansowa udzielana jest w postaci corocznych zryczałtowanych płatności (dopłat wyrównawczych) do hektara użytków rolnych, położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozosta- jących w użytkowaniu rolniczym. Płatnością objęte są tylko te działki rolne, które są sklasyfi kowane jako grunty orne, sady, łąki trwałe i pastwiska trwałe. Wysokość dopłat zamieszczono w Tabeli 2. Tabela 2. Wysokość dopłat w ramach ONW. Typ ONW Dopłata za zł/ha Górskie 320 Nizinna strefa I 179 Nizinna strefa II 264 Obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami 264 Płatności w ramach ONW, aby spełniały swoje zadanie i nie powodowały nadmiernego, nieuzasadnionego ekonomicznie wsparcia, podlegają tzw. degresywności (Tabela 3), czyli zmniejszeniu w zależności od wielkości gospodarstwa. Ograniczenia tej pomocy zostały ustalone w wyniku analizy poszczególnych typów i grup obszarowych gospodarstw, uwzględniając korzyści skali osiągane przez duże gospodarstwa. Tabela 3. Zmniejszenie dopłat wyrównawczych z tytułu ONW w zależności od powierzchni gospodarstwa. Areał (ha) gospodarstwa Dopłata ONW % płatności za każdy ha 50, % płatności 100, % płatności Ponad 300 Brak płatności za obszar powyżej 300 ha Przykład: Gospodarstwo o powierzchni 305 ha położone na ONW otrzyma płatność o następującej konstrukcji: za pierwsze 50 ha 100% stawki za każdy ha, za następne 50 ha połowę tej stawki, za hektary od 100 do % przewidzianej stawki, natomiast wszystkie hektary powyżej 300 ha są pozba wione płatności. W przypadku, gdy gospodarstwo jest zlokalizowane w kilku strefach ONW, najpierw jest naliczona płatność dla gruntów położonych na ONW o wyższej stawce dopłat, a później o niższej. Jakie konsekwencje poniesie rolnik, który złożył wniosek z tytułu ONW, a kontrola wykaże nieprawidłowości? Corocznie ponad 5% gospodarstw, które wnioskowały o płatność z tytułu ONW, podlega kontroli na miejscu. Kontrole na miejscu są przeprowadzone przez ARiMR w okresie od marca do września. W przypadku stwierdzenia rozbieżności pomiędzy zadeklarowaną przez rolnika powierzchnią a powierzchnią faktyczną, sankcje będą naliczane oddzielnie dla strefy nizinnej I, nizinnej II, górskiej ONW i obszarów ze specyficznymi warunkami gospodarowania w następujący sposób: 1) Jeżeli w odniesieniu do danej strefy ONW obszar zadeklarowany przekracza obszar ustalony w wyniku kontroli, płatność ONW będzie naliczona na podstawie obszaru ustalonego, pomniejszonego o dwukrotność stwierdzonej różnicy, jeśli różnica jest większa niż 3% lub dwa hektary, lecz nie więcej niż 20% ustalonego obszaru. 2) Jeśli różnica jest większa niż 20% obszaru ustalonego, pomoc obszarowa nie jest przyznawana dla danej strefy. W przypadku, gdy rolnik zaniecha działalności rolniczej na powierzchni gospodarstwa objętej zobowiązaniem ONW, musi zwrócić płatność ONW wraz z odsetkami za cały okres jej pobierania. Płatność jest zmniejsza- na lub wstrzymywana także w przypadku nieprzestrzegania zasad ZDPR. Czy można dopłaty ONW łączyć z innymi płatnościami obszarowymi? Jedną działkę rolną można zgłosić do różnych form płatności obszarowych. Nie ma przeciwwskazań, aby wnioskować dla danego pola jednocześnie o dopłatę bezpośrednią, dopłatę ONW i wsparcie w ramach różnych pakietów programu rolnośrodowiskowego. Nie można jednak pobierać wsparcia finansowego na zalesianie gruntów objętych zobowiązaniem ONW. ZWYKŁA DOBRA PRAKTYKA ROLNICZA Co to jest zwykła dobra praktyka rolnicza? Zwykła dobra praktyka rolnicza jest obowiązkowa dla producentów rolnych, którzy zdecydują się na skorzystanie ze wsparcia finansowego w ramach ONW, a także programu rolnośrodowiskowego. Zwykła dobra praktyka rolnicza obejmuje zasady gospodarowania, które dotyczą przede wszystkim: racjonalnej gospodarki nawozami zarówno mineralnymi jak i naturalnymi, przestrzegania zasad ochrony gleb i wód oraz zachowania cennych gatunków roślin i zwierząt występujących na obszarach rolnych, w tym wszelkich działań związanych z ochroną krajobrazu rolniczego. Dlaczego warto znać i wdrażać zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej? Realizacja zwykłej dobrej praktyki rolniczej w gospodarstwie rolnym jest odzwierciedleniem bardzo ważnej zasady w polityce rolnej. Zasada ta stanowi, że gospodarka rolna powinna być prowadzona w taki sposób, aby nie niszczyć, a działać w zgodzie z otaczającą przyrodą i środowiskiem. Taka reguła stosowana jest w wielu działaniach, które wiążą się z uzyskiwaniem wsparcia finansowego przez rolnika, np. przy wypłacaniu producentom rolnym płatności bezpośrednich. Każdy producent rolny beneficjent płatności bezpośrednich powinien przestrzegać wymogów związanych z utrzymaniem gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej. Przestrzeganie zasad ochrony środowiska lub dobrostanu zwierząt pojawia się również w innych działaniach w ramach unijnych programów pomocowych. Warto podkreślić, że spełnianie takich wymogów jest regułą, która będzie dotyczyła coraz większej grupy producentów rolnych, korzystających ze środków finansowych w ramach funduszy strukturalnych oraz przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich. Dlatego zapoznanie się z tymi zasadami i przestawianie sposobu gospodarowania na zgodny z ochroną środowiska i dobrostanu zwierząt stanowi krok, który powinno podjąć każde gospodarstwo, które będzie funkcjonować w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Jakie są zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej? Zwykła dobra praktyka rolnicza obejmuje zasady związane ze zmianą sposobu prowadzenia gospodarki rolnej w gospodarstwie i z podjęciem działań ochronnych w gospodarstwie, które mają bezpośredni wpływ na stan środowiska naturalnego. Wypełnienie tych wymogów prowadzi do racjonalizacji sposobu gospodarowania, 5

6 która wiąże się z wymiernymi oszczędnościami dla gospodarstwa rolnego. Z drugiej strony zasady te stanowią bodziec do podjęcia działań ochronnych, w tym inwestycyjnych, które mają zapewnić ochronę środowiska i krajobrazu rolnego, w szczególności gleb i wód. Działania takie stanowią wypełnienie zobowiązań, które nakłada na rolnika nowe podejście do gospodarki rolnej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Rolnictwo ma pełnić, obok funkcji produkcyjnej, również rolę kształtowania przestrzeni rolniczej w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska. Zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej w tym zakresie obejmują: 1) stosowanie nawozów w gospodarstwie; 2) rolnicze wykorzystanie ścieków i komunalnych osadów ściekowych; 3) stosowanie środków ochrony roślin; 4) gospodarowanie na użytkach zielonych; 5) gospodarowanie zgodne z ochroną siedlisk przyrodniczych; 6) odpowiednią gospodarkę w zakresie ochrony gleb. Jakie konsekwencje poniesie rolnik, który złożył wniosek z tytułu ONW, a kontrola wykazała, że nie przestrzega on warunków zwykłej dobrej praktyki rolniczej? Zwykła dobra praktyka rolnicza będzie kontrolowana bezpośrednio w gospodarstwie rolnym, w trakcie tzw. kontroli na miejscu, prowadzonej przez ARiMR. Rolnicy, którzy nie przestrzegają zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej, będą karani w formie upomnień lub pociągani do odpowiedzialności finansowej. Wysokość kar finansowych będzie zależeć od tego, czy dane wykroczenie ma miejsce po raz pierwszy i którego wymogu ono dotyczy. Jeżeli w wyniku pierwszej kontroli na miejscu zostanie stwierdzone, że zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej nie są przestrzegane, uchybienia te zostaną odnotowane w protokole kontrolnym, a rolnik zostanie pouczony o konsekwencjach dalszego nieprzestrzegania tych zasad (wzmianka o pouczeniu jest odnotowywana w protokole kontroli). Jeśli w wyniku następnej kontroli na miejscu zostaną stwierdzone kolejne naruszenia zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej, płatność ONW należna za dany rok podlega zmniejszeniu o 7% za każde inne uchybienie, niż stwierdzone podczas poprzedniej kontroli lub wstrzymaniu w przypadku wystąpienia uchybienia, które zostało już stwierdzone podczas poprzedniej kontroli. Na podstawie poradnika Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW), wydanego przez MRiRW opracował Tomasz Kostyra Działanie 4 PROW. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierzat KRAJOWY PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY Cele Programu Jest to instrument finansowy skierowany do wszystkich producentów rolnych, którzy chcą się przyczynić do poprawy jakości środowiska i zachowania walorów przyrodniczych. Nadmierna intensyfikacja rolnictwa w dłuższej perspektywie prowadzi do wzrostu zanieczyszczenia wód i gleb, zachwiania równowagi przyrodniczej i pogarszania jakości płodów rolnych, gleby i wody, zubożenia środowiska i przyrody. Wiele cennych siedlisk o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych powstało dzięki tradycyjnym formom gospodarowania, np. dzięki wypasom i systematycznemu wykaszaniu traw. Pakiety programu rolnośrodowiskowego Aktualnie program składa się z siedmiu pakietów, które różnicują się na 40 wariantów określonych kodem, którym należy posługiwać się podczas wypełniania wniosku. Program rolnośrodowiskowy obejmuje 7 przedsięwzięć rolnośrodowiskowych, zwanych pakietami rolnośrodowiskowymi, do których należą: Ranga instrumentu rolnośrodowiskowego w strategii zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich w rolnictwie UE stale rośnie, już ponad 20% rolników UE prowadzi gospodarstwa w ramach programów rolnośrodowiskowych. Do szczegółowych celów programu rolnośrodowiskowego należą: 1. promocja systemów produkcji rolniczej przyjaznej dla środowiska; 2. zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk półnaturalnych; 3. zachowanie starych ras zwierzat hodowlanych; 4. podniesienie świadomosci ekologicznej wśród społeczności wiejskiej. Warunki uczestnictwa w programie rolnośrodowiskowym Uczestnictwo w programie jest dobrowolne i wiąże się z realizacja zadań wynikajacych z pakietów rolnośrodowiskowych. Rolnik prowadzacy działalność rolniczą na powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych realizuje zadania wynikajace z wybranego pakietu /lub kilku pakietów/ przez 5 kolejnych lat. Producent posiadajacy numer identyfikacyjny nadany przez ARiMR, może ubiegać się o płatność rolnośrodowiskową, jeżeli: posiada plan działalności rolnośrodowiskowej dla gospodarstwa, poświadczony przez uprawnionego doradcę rolnośrodowiskowego; złoży wniosek do Biura Powiatowego ARiMR przygotowany w oparciu o 5-letni plan działalności rolnośrodowiskowej; stosuje zwykłą dobrą praktyke rolniczą na całym obszarze gospodarstwa; podejmie się prowadzenia rejestru działalności rolnośrodowiskowej /nie dotyczy pakietu rolnictwo ekologiczne oraz ochrona lokalnych ras zwierząt/; zobowiąże się do realizacji wymogów programu. Na jakich gruntach można realizować program rolnośrodowiskowy? Program może być realizowany na użytkach rolnych, zaliczanych do: gruntów ornych, trwałych użytków zielonych i sadów /dotyczy rolnictwa ekologicznego/. Płatności rolnośrodowiskowe naliczane są dla działek rolnych o powierzchni minimum 0,10 ha lub liniowych stref buforowych o szerokości 2 lub 5 metrów. Do programu mogą być zgłaszane także grunty dzierżawione, jednak czas dzierżawy musi trwać tak długo, jak długo trwa okres realizacji programu, czyli minimum 5 lat. Program nie dotyczy powierzchni pod siedliskiem producenta, gruntów znajdujacych się pod wodami powierzchniowymi, płynacymi i stojącymi, gruntów leśnych, dróg dojazdowych do pól. A. Pakiety wdrażane na obszarze całego kraju rolnictwo ekologiczne (S02); strefy buforowe (K02); ochrona gleb i wód (K01); ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01). B. Pakiety wdrażane w strefach priorytetowych rolnictwo zrównoważone (S01); utrzymanie łąk ekstensywnych (P01); utrzymanie pastwisk ekstensywnych (P02). Strefa priorytetowa (SP) to obszar wdrażania programu rolnośrodowiskowego, który wykazuje określone problemy środowiskowe i wymaga podjęcia działań naprawczych lub ochronnych. Wykaz gmin i obrębów geodezyjnych zaliczonych do poszczególnych stref priorytetowych znajduje się w załączniku Nr 3 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 174, poz z późn.zm.). Ogólne cele poszczególnych pakietów rolnictwo zrównoważone, które ma na celu zbilansowanie gospodarki na- 6

7 wozowej oraz prowadzenie odpowiedniego następstwa roślin uprawianych w gospodarstwie; rolnictwo ekologiczne promuje ekologiczne metody produkcji rolnej; utrzymanie łąk ekstensywnych, które polega na przywróceniu lub kontynuacji wykaszania łąk o wysokich walorach przyrodniczych; utrzymanie pastwisk ekstensywnych, wiążące się z przywróceniem lub zachowaniem ekstensywnego wypasu na cennych przyrodniczo pastwiskach półnaturalnych; ochrona gleb i wód, polegająca na stosowaniu wsiewek poplonowych oraz międzyplonów, co ogranicza erozję w tym wymywanie składników pokarmowych z gleby; strefy buforowe, polegające na utworzeniu dwu lub pięciometrowych pasów zadarnionych, na styku wód powierzchniowych oraz gruntów rolnych w celu ograniczenia spływów zanieczyszczeń rolniczych; zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich, wiąże się z utrzymaniem hodowli i chowu ras zwierząt zagrożonych wyginięciem (bydło, konie, owce). Forma i wysokość wsparcia oraz zasady łączenia pakietów Pomoc będzie przyznana w formie rocznych płatności. Wysokość płatności rolnośrodowiskowej ustala się jako iloczyn stawki płatności i powierzchni działek rolnych lub sztuk samic (pakiet G01 zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich), lub metrów bieżących (pakiet K02 tworzenie stref buforowych). Wysokość stawek płatności dla każdego pakietu zamieszczono w szczegółowych opisach poszczególnych przedsięwzięć rolnośrodowiskowych. Producent rolny może uzyskać płatność za wdrażanie od jednego do maksymalnie trzech pakietów (z możliwością zastosowania wszystkich wynikających z nich wariantów i opcji). W przypadku wdrażania więcej niż jednego pakietu obowiązują określone zasady łączenia pakietów. Zasady łączenia pakietów rolnośrodowiskowych na poziomie gospodarstwa Rolnictwo ekologiczne (S02) Jest to przedsięwzięcie rolnośrodowiskowe polegające na stosowaniu metod rolnictwa ekologicznego, w rozumieniu Rozporządzenia Rady (WE) 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 roku w sprawie ekologicznego otrzymywania produktów rolnych oraz oznaczeń z tym związanych umieszczanych na produktach rolnych i artykułach spożywczych oraz Rozporządzenia Rady 1804/99/WE z dnia 24 sierpnia 1999 roku, uzupełniającego rozporządzenie 2092/91/EWG. Podstawową zasadą w rolnictwie ekologicznym jest zakaz stosowania nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin. W ramach pakietu rolnictwo ekologiczne wyodrębnia się warianty: S02a01 uprawy rolnicze (bez certyfikatu zgodności) S02a02 uprawy rolnicze (z certyfikatem zgodności) S02b01 trwałe użytki zielone (bez certyfikatu zgodności) S02b02 trwałe użytki zielone (z certyfikatem zgodności) S02c01 uprawy warzywnicze (bez certyfikatu zgodności) S02c02 uprawy warzywnicze (z certyfikatem zgodności) S02d01 uprawy sadownicze, w tym jagodowe (bez certyfikatu zgodności) S02d02 uprawy sadownicze, w tym jagodowe (z certyfikatem zgodności) Określenie bez certyfikatu zgodności oznacza produkcję ekologiczną przez pierwsze dwa lata, w ciągu których metody konwencjonalne zostaną zastąpione metodami ekologicznymi. Określenie z certyfikatem zgodności oznacza produkcję metodami ekologicznymi po dwuletnim okresie przestawiania. Pakietu S02 - rolnictwo ekologiczne nie można łączyć z pakietem S01 rolnictwo zrównoważone i pakietem K01 ochrona gleb i wód. Zadania 1) prowadzenie produkcji rolnej, zgodnie z zasadami określonymi w przepisach o rolnictwie ekologicznym (Rozporządzenie 2092/91/EWG oraz Rozporządzenie Rady 1804/99/WE); 2) zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych i wszystkich elementów krajobrazu, tworzących ostoje dzikiej przyrody (naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, bagna, kępy drzew i krzewów, miedze, torfowiska, źródliska, itp.); w uzasadnionych przypadkach dopuszczalne jest zmniejszenie powierzchni tych Pakiety S01 S02 P01 P02 K01 K02 G01 Rolnictwo zrównoważone (S01) N TW TW TW TW TW Rolnictwo ekologiczne (S02) N TW TW N T T Utrzymanie łąk ekstensywnych (P01) TW TW TW TW TW TW Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (P02) TW TW TW TW TW TW Ochrona gleb i wód (K01) TW N TW TW T T Strefy buforowe (K02) TW T TW TW T T Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01) TW T TW TW T T (N pakiety wykluczające się, T pakiety można łączyć, TW pakiety można łączyć tylko w strefach priorytetowych) ostoi przy zachowaniu co najmniej 3 % ich powierzchni w gospodarstwie rolnym. Stawki: S02a01 Uprawy rolnicze (bez certyfikatu) 680 zł/ ha S02a02 Uprawy rolnicze (z certyfikatem) 600 zł/ ha S02b01 Trwałe użytki zielone (bez certyfikatu) 330 zł/ ha S02b02 Trwałe użytki zielone (z certyfikatem) 260 zł/ ha S02c01 Uprawy warzywnicze (bez certyfikatu) 980 zł/ ha S02c02 Uprawy warzywnicze (z certyfikatem) 940 zł/ ha S02d01 Uprawy sadownicze w tym jagodowe (bez certyfikatu) 1800 zł/ ha S02d02 Uprawy sadownicze w tym jagodowe (z certyfikatem) 1540 zł/ ha Płatności za ten pakiet będą podlegać zmniejszeniu w przypadku realizacji w gospodarstwie o powierzchni ponad 100 ha: Areał (ha) Stawki za pakiet S02: ha 100% stawki podstawowej 100, ha 50% stawki podstawowej za kolejne 200 ha Ponad % stawki podstawowej za kolejne hektary Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej do działek rolnych, na których realizuje pakiet, jeżeli działki te są położone na obszarze NA- TURA 2000 albo, gdy produkcja zwierzęca w jego gospodarstwie jest zbilansowana z produkcją roślinną, z zastrzeżeniem, że płatność za dany pakiet nie może przekroczyć 120% stawki podstawowej. Produkcja zwierzęca jest zbilansowana z produkcją roślinną, jeżeli obsada zwierząt wynosi co najmniej 30% obsady dopuszczalnej w rolnictwie ekologicznym. Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem; jeden z niżej wymienionych dokumentów, w zależności od etapu przestawiania gospodarstwa na produkcję ekologiczną: kopia certyfikatu zgodności wymaganego przepisami o rolnictwie ekologicznym, lub dokument poświadczający, że gospodarstwo znajduje się w okresie przestawiania na produkcję rolniczą metodami ekologicznymi lub dokument poświadczający, że gospodarstwo jest objęte planem kontroli, wydawany przez upoważnioną jednostkę certyfikującą. Strefy buforowe (K02) Zadarnione strefy buforowe zakładane są wzdłuż cieków i małych zbiorników wodnych. 7

8 Strefy buforowe o średniej szerokości 2 lub 5 metrów zakładane są na gruntach rolnych intensywnie użytkowanych i przekształconych łąkach, wzdłuż rowów melioracyjnych, strumieni, stawów, źródełek, małych zbiorników wodnych lub wartościowych siedlisk, np. torfowisk. Szerokość strefy liczona jest od brzegu cieku lub zbiornika wodnego. Strefy te zakładane są na gruntach rolnych w sytuacji, gdy zbiorniki pozbawione są osłony lub gdy osłona jest niewystarczająca. Miedze śródpolne, takie jak pasy zadarnione, powinny być zakładane w obrębie dużych pól. Minimalna długość strefy wynosi 50 m. Warianty i opcje pakietu K02 Strefy buforowe: K02a01 2-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach słabych K02a02 5-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach słabych K02b01 2-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach dobrych K02b02 5-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach dobrych Zadania: warianty K02a i K02b: 1) utrzymanie istniejących pasów buforowych wzdłuż rowów melioracyjnych i cieków wodnych; 2) nie stosowanie ścieków i osadów ściekowych, nawozów i pestycydów; 3) zakładanie strefy buforowej o szerokości 2 lub 5 metrów, oddzielającej pole od krawędzi skarpy rowu lub cieku wodnego, wód stojących albo miedzy rozdzielającej pole, poprzez obsianie mieszanką traw z dodatkiem roślin zielnych; 4) wykaszanie: 5) 2 razy w roku - do czasu wytworzenia darni na całej powierzchni; 6) raz w roku, w terminie od dnia 15 lipca - po wytworzeniu darni; 7) w przypadku gdy strefa buforowa sąsiaduje z pastwiskiem, na którym prowadzony jest wypas zwierząt, należy ją zabezpieczyć przed niszczeniem; Strefa buforowa pozostaje przez 5 lat na tym samym miejscu. Stawki: K02a01 2-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach słabych 0,18 zł/m.b. K02a02 5-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach słabych 0,46 zł/m.b. K02b01 2-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach dobrych 0,26 zł/m.b. K02b02 5-metrowe strefy buforowe i miedze śródpolne na glebach dobrych 0,64 zł/m.b. Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej, jeżeli strefa buforowa położona jest na obszarach NATURA Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem. Ochrona gleb i wód (K01) Polega na stosowaniu międzyplonów w celu zwiększenia udziału gleb z okrywą roślinną w okresie jesienno-zimowym. Na przykład ściernisko z wsiewkami traw, utrzymywane na polach w okresie zimowym, ma znaczenie przeciwerozyjne. Ogranicza spływy powierzchniowe biogenów z pól do wód oraz ułatwia zwiększenie zawartości materii organicznej w glebie. Pozostawienie ścierniska na zimę ma również ważne znaczenie dla zimujących populacji ptaków jako baza pokarmowa. Warianty i opcje pakietu K01 Ochrona gleb i wód: K01a wsiewki poplonowe K01b międzyplon ozimy K01c międzyplon ścierniskowy Minimalna powierzchnia wdrażania pakietu w gospodarstwie to łączna powierzchnia 1 ha gruntów ornych na działkach rolnych nie mniejszych niż 0,1 ha (wsiewka lub międzyplon są wykonywane na całej działce rolnej zajętej przez plon główny). Pakietu K01 (ochrona gleb i wód) nie można łączyć z pakietem S02 (rolnictwo ekologiczne). Zadania: wariant K01a na gruntach ornych: 1) niestosowanie ścieków i osadów ściekowych; 2) w okresie zimy co najmniej 33 % gruntów ornych gospodarstwa jest pokrytych roślinnością; 3) wsianie mieszanki traw wiosną w rosnące rośliny ozime lub razem z siewem roślin jarych; 4) uprzątnięcie słomy z pola po żniwach; 5) w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie obornika; 6) niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z podmiotem, prowadzącym działalność w zakresie sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowej; 7) wypas przy obsadzie do 0,4 DJP/ha; 8) zabiegi agrotechniczne można wznowić w terminie od dnia 1 marca; 9) wsiewki poplonowe muszą być przyorane z wyjątkiem uprawy gleby w systemie bezorkowym; 10) wsiewki poplonowe można stosować przemiennie na różnych działkach rolnych w ciągu 5 lat. wariant K01b i K01c - na gruntach ornych: 1) niestosowanie ścieków i osadów ściekowych, nawozów mineralnych, organicznych i wapniowych, z wyjątkiem obornika w uzasadnionych przypadkach; 2) w okresie zimy co najmniej 33 % gruntów ornych gospodarstwa jest pokrytych roślinnością; 3) w zależności od uprawianych gatunków roślin w plonie głównym, obsiew pola w terminie do dnia 30 września: a) bobikiem, kapustą pastewną, rzepą ścierniskową, łubinem żółtym i wąskolistnym, peluszką, słonecznikiem, wyką siewną, rzepakiem jarym, rzodkwią oleistą, gorczycą, seradelą lub facelią - w wariancie K01c, b) mieszanką wyki z żytem, żytem lub w uzasadnionych przypadkach innymi roślinami - w wariancie K01b; 4) zabiegi agrotechniczne można wznowić w terminie od dnia 1 marca; 5) międzyplony muszą być przyorane z wyjątkiem uprawy gleby w systemie bezorkowym; 6) międzyplony należy stosować przemiennie na różnych działkach rolnych w ciągu 5 lat. Stawki K01a wsiewki poplonowe 330 zł/ha K01b międzyplon ozimy 570 zł/ha K01c międzyplon ścierniskowy 520 zł/ha Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej do działek rolnych, na których realizuje pakiet, jeżeli działki te są położone na obszarze NATURA Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01) Polega na utrzymywaniu hodowli ras bydła, koni i owiec zagrożonych wyginięciem. Wypasy opierające się na rodzimych rasach pozwolą na skuteczne zagospodarowanie terenów półnaturalnych o ubogich zasobach paszowych. Rasy rodzime mają także duże znaczenie ze względu na rolę, jaką pełniły w historii rozwoju regionów, są one związane z tradycją i kulturą lokalnych społeczności. Rasy rodzime powinny być upowszechniane ze szczególnym uwzględnieniem okolic, gdzie żywe są tradycje ich hodowli i chowu. Warianty i opcje pakietu G01 Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich: G01a Bydło G01a01 Bydło polskie czerwone G01a02 Bydło białogrzbiete 8

9 G01b Konie G01b01 Koniki polskie G01b02 Konie huculskie G01b03 Konie małopolskie G01b04 Konie śląskie G01c Owce G01c01 Owca rasy wrzosówka G01c02 Owca rasy świniarka G01c03 Owca rasy olkuska G01c04 Polskie owce górskie odmiany barwnej G01c05 Owce rasy merynos barwny G01c06 Owce uhruskie G01c07 Owce wielkopolskie G01c08 Owce żelaźnieńskie G01c09 Owce korideil G01c10 Owce kamienieckie G01c11 Owce pomorskie Zadania warianty G01a, G01b, G01c: 1) realizowanie programu ochrony zasobów genetycznych zwierząt danej rasy; 2) zwierzęta ras lokalnych mogą stanowić uzupełnienie stad innych ras lub mogą tworzyć osobne stada; 3) minimalna liczba zwierząt tej samej rasy wpisanych do księgi zwierząt hodowlanych, stanowiących stado, wynosi: a) 4 krowy lub b) 3 klacze lub c) 5 matek owiec rasy olkuskiej lub d) 10 matek owiec pozostałych ras. Stawki G01a01 Bydło polskie czerwone 1080 zł/szt. G01a02 Bydło białogrzbiete 1080 zł/szt. G01b01 Koniki polskie 1300 zł/szt. G01b02 Konie huculskie 1300 zł/szt. G01b03 Konie małopolskie 1300 zł/szt. G01b04 Konie śląskie 1300 zł/szt. G01c01 Owca rasy wrzosówka 310 zł/szt. G01c02 Owce rasy świniarka 310 zł/szt. G01c03 Owce rasy olkuska 310 zł/szt. G01c04 Polskie owce górskie odmiany barwnej 310 zł/szt. G01c05 Owce rasy merynos barwny 310 zł/szt. G01c06 Owce uhruskie 310 zł/szt. G01c07 Owce wielkopolskie 310 zł/szt. G01c08 Owce żelaźnieńskie 310 zł/szt. G01c09 Owce korideil 310 zł/szt. G01c10 Owce kamienieckie 310 zł/szt. G01c11 Owce pomorskie 310 zł/szt. Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej, jeżeli realizuje pakiet na działkach ewidencyjnych położonych na obszarach NATURA Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem; zaświadczenie, że stado zwierząt ras lokalnych jest objęte programem ochrony zasobów genetycznych, wydane przez podmiot upoważniony do realizacji lub koordynacji działań w zakresie ochrony zasobów genetycznych; po pierwszym roku i w kolejnych latach realizacji pakietu - zaświadczenie o średniorocznym stanie zwierząt wpisanych do księgi zwierząt hodowlanych wydane przez podmiot prowadzący tę księgę albo podmiot upoważniony do prowadzenia oceny wartości użytkowej. Rolnictwo zrównoważone (S01) Pakiet ten można realizować tylko w strefie priorytetowej. System gospodarowania przyjazny środowisku, umożliwiający ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko poprzez wprowadzenie integrowanej ochrony roślin (integracja metod zakłada łączne stosowanie wszystkich dostępnych metod i sposobów zwalczania chwastów, chorób i szkodników, tak aby były one skuteczne, bezpieczne dla środowiska i człowieka oraz by zapewniały pozytywne efekty ekonomiczne) oraz planu nawożenia, opartego na bilansie azotowym. Pakiet S01 realizuje się na wszystkich działkach rolnych w gospodarstwie rolnym pod warunkiem, że powierzchnia działek rolnych położonych w strefie priorytetowej wynosi co najmniej 1 ha (płatność przysługuje do gruntów ornych i trwałych użytków zielonych). Pakietu nie można łączyć z pakietem S02 rolnictwo ekologiczne. Zadania 1) przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin; jako minimum obowiązują 3 gatunki roślin w zmianowaniu; dany gatunek może być uprawiany, na tym samym polu (rok po roku) nie dłużej niż 2 lata, przy czym warunek ten nie dotyczy upraw wieloletnich; udział zbóż w strukturze zasiewów nie więcej niż 66% obszaru gruntów ornych; 2) opracowanie planu nawozowego, opartego na analizie gleby oraz bilansie azotu wykonanym dla każdego roku; 3) niestosowanie osadów ściekowych; 4) maksymalne nawożenie gruntów ornych azotem do 150 kg N/ha/rok a trwałych użytków zielonych do 120 kg N/ha/ rok (dawka N/ha/rok dotyczy zawsze ogólnej ilości nawozu pochodzącego z nawozów naturalnych, kompostów i nawozów mineralnych); 5) maksymalna obsada zwierząt (bydło, owce, kozy, konie) do 1,5 DJP/ha [tabela DJP określona w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490)] głównej powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę w plonie głównym); 6) zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych i wszystkich elementów krajobrazu, tworzących ostoje dzikiej przyrody (naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, bagna, kępy drzew i krzewów, miedze, torfowiska, źródliska, itp.); Stawki Stawka podstawowa wynosi 160 zł/ha. Jeżeli pakiet będzie wdrażany na obszarze gospodarstwa ponad 50 ha, to stawka płatności za ten pakiet będą podlegać następującym zmniejszeniom: Areał (ha) Stawki za pakiet S % stawki podstawowej 50, % stawki podstawowej za kolejne 50 ha 100, % stawki podstawowej za kolejne 200 ha Ponad 300 5% stawki podstawowej za kolejne hektary Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej do działek rolnych, na których realizuje pakiet, jeżeli działki te są położone na obszarze NATURA Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem. Utrzymanie łąk ekstensywnych (P01) Pakiet ten można realizować wyłącznie na działkach rolnych położonych w strefach priorytetowych, a łączna powierzchnia tych działek może być mniejsza niż 1 ha. Dotyczy łąk cennych przyrodniczo ze względu na rzadką florę i faunę. Ich utrzymanie polega na koszeniu, niekiedy połączonym z ograniczonym (ekstensywnym) wypasem. Są to zbiorowiska półnaturalne, tzn. istniejące dzięki określonym działaniom wykonywanym przez człowieka. Jeśli nie będą właściwie użytkowane przez człowieka, to grozi im porzucenie i w konsekwencji przekształcenie w zbiorowiska leśne i zakrzewienia. Łąki ekstensywne mogą być także zagrożone nadmierną intensyfikacją produkcji (zaorywaniem, wysokim nawożeniem i nadmiernym wypasem), co prowadzi do powstania ubogich gatunkowo zbiorowisk. W ramach pakietu utrzymanie łąk ekstensywnych (P01) wyodrębnia się warianty: P01a półnaturalne łąki jednokośne, zaliczane do łąk bagiennych, łąk trzęślicowych muraw ciepłolubnych P01a01 półnaturalne łąki jednokośne (wykaszanie ręczne) P01a02 połnaturalne łąki jednokośne (wykaszanie mechaniczne) 9

10 P01b półnaturalne łąki dwukośne na siedliskach świeżych i wilgotnych zaliczanych do grupy łąk rajgrasowych oraz kaczeńcowych. Zadania wariant P01a01 półnaturalne łąki jednokośne (wykaszane ręcznie): 1) zakaz: przyorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych, stosowania nawozów, ścieków i osadów ściekowych, pestycydów oraz dosiewania nasion traw; 2) wypas przy obsadzie do 0,5 DJP/ha; 3) pierwszy pokos w terminie od dnia 15 sierpnia - w przypadku łąk trzęślicowych oraz od dnia 1 lipca - w przypadku pozostałych łąk; 4) wykaszanie ręczne i usunięcie ściętej biomasy. wariant P01a02 - półnaturalne łąki jednokośne (wykaszane mechanicznie): 1) zakaz: przyorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych, stosowania nawozów, ścieków i osadów ściekowych, pestycydów oraz dosiewania nasion traw; 2) dopuszcza się wypas przy obsadzie do 0,5 DJP/ha; 3) pierwszy pokos w terminie od dnia 15 sierpnia - w przypadku łąk trzęślicowych oraz od dnia 1 lipca - w przypadku pozostałych łąk; 4) wykaszanie mechaniczne przy użyciu lekkiego sprzętu i usunięcie ściętej biomasy; 5) koszenie od środka do zewnątrz i stosowanie wypłaszaczy. wariant P01b - półnaturalne łąki dwukośne: zakaz: przyorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych, stosowania ścieków i osadów ściekowych oraz dosiewania nasion traw; nie stosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z podmiotem prowadzącym działalność w zakresie sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowej. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wapnowanie i ograniczone nawożenie azotem (do 60 kg/ha/rok) z wyłączeniem łąk nawożonych przez namuły rzeczne; w przypadku użytkowania kośno-pastwiskowego łąk dopuszcza się kontrolowany wypas kwaterowy lub wypas wolny, po pierwszym bądź drugim pokosie przy maksymalnej obsadzie stada nie większej niż 1,0 DJP/ha; pierwszy pokos w terminie od dnia 1 lipca; usunięcie ściętej biomasy; koszenie od środka do zewnątrz i stosowanie wypłaszaczy. Stawki P01a01 półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie ręczne 1030 zł/ha P01a02 półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie mechaniczne 400 zł/ha P01b półnaturalne łąki dwukośne 880 zł/ha Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej do działek rolnych, na których realizuje pakiet, jeżeli działki te są położone na obszarze NATURA Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem, jeżeli łąki położone są na obszarze rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego lub parku narodowego - zaświadczenie wojewody lub dyrektora parku narodowego o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony dotyczącym danego obszaru, a w przypadku braku planu ochrony opinię o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z celami ochrony obszaru chronionego. Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (P02) Pakiet ten można realizować wyłącznie na działkach rolnych położonych w strefach priorytetowych, a łączna powierzchnia tych działek może być mniejsza niż 1 ha. Zakłada przywrócenie lub zachowanie ekstensywnych wypasów na półnaturalnych pastwiskach w sposób gwarantujący utrzymanie walorów florystycznych. Ekstensywnie użytkowane pastwiska odznaczają się bogatą roślinnością trawiastą, z dużym udziałem roślinności zielnej, niekiedy z udziałem turzyc i kęp sitowia, krzaków i drzew. Wykazują one duże walory krajobrazowe, stanowią cenne siedliska dla ptaków i odznaczają się bogactwem owadów ze względu na duży udział roślin motylkowatych. Warianty i opcje pakietu P02 utrzymanie pastwisk ekstensywnych: P02a pastwiska na murawach ciepłolubnych P02b pastwiska nizinne na siedliskach świeżych i wilgotnych P02c pastwiska górskie P02c01 pastwiska górskie od 350 do 500 m n.p.m. P02c02 pastwiska górskie powyżej 500 m n.p.m. Zadania: wariant P02a: 1) zakaz: przyorywania, wałowania, budowy nowych systemów melioracyjnych, stosowania nawozów, ścieków i osadów ściekowych, dosiewania nasion traw; 2) w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wapnowanie; 3) niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z podmiotem prowadzącym działalność w zakresie sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowej; 4) kontrolowany wypas wolny owiec, kóz i krów przy obsadzie do 0,5 DJP/ha; 5) urządzanie na pastwiskach wodopojów i systematyczne uzupełnianie wody lub dostarczanie przenośnych poideł. wariant P02b: 1) zakaz: przyorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych, stosowania ścieków i osadów ściekowych i dosiewania nasion traw; 2) niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z podmiotem prowadzącym działalność w zakresie sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowej; 3) nawożenie azotem w ilości do 60 kg/ha/ rok w dawkach podzielonych; 4) sezon pastwiskowy trwający od dnia 20 maja do dnia 15 października; na obszarach zalewowych termin rozpoczęcia wypasu nie wcześniej niż w dwa tygodnie po ustąpieniu wód; 5) w uzasadnionych przypadkach możliwy jest całoroczny wypas koni; 6) wypas bydła, koni lub owiec (a także innych zwierząt, jeżeli jest to zgodne z celami ochrony tego zbiorowiska), przy obsadzie nie większej niż 1,0 DJP/ha; 7) urządzanie na pastwiskach wodopojów i systematyczne uzupełnianie wody lub dostarczanie przenośnych poideł. wariant P02c: 1) zakaz: przyorywania, wałowania, budowania nowych systemów melioracyjnych, stosowania ścieków i osadów ściekowych i dosiewania nasion traw; 2) w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wapnowanie; 3) niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z podmiotem prowadzącym działalność w zakresie sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowej; 4) nawożenie azotem w ilości do 60 kg/ha/ rok w dawkach podzielonych; 5) wypas kontrolowany lub rotacyjny bydła, koni lub owiec (a także innych zwierząt, jeśli jest to zgodne z celami ochrony siedliska) przy obsadzie nie większej niż 1,0 DJP/ha; 10

11 6) sezon pastwiskowy trwający co najmniej 90 dni, począwszy od dnia 20 maja, z wyjątkiem wypasu koni; 7) urządzanie na pastwisku wodopoju i systematyczne uzupełnianie wody lub dostarczanie przenośnych poideł; 8) wykaszanie niedojadów na 65%- do 85% powierzchni pastwiska górskiego w okresie lipiec-sierpień i usuwanie ściętej biomasy. Stawki: P02a pastwiska na murawach ciepłolubnych 300 zł/ha P02b pastwiska nizinne z wypasem tradycyjnym 400 zł/ha P02c01 pastwiska górskie od 350 do 500 m n.p.m. 230 zł/ha P02c02 pastwiska górskie powyżej 500 m n.p.m. 560 zł/ha Producent rolny może uzyskać płatność w wysokości 120% stawki podstawowej do działek rolnych, na których realizuje pakiet, jeżeli działki te są położone na obszarze NATURA Wymagane załączniki do wniosku Producent rolny wraz z wnioskiem o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa następujące załączniki: załącznik graficzny, w postaci kopii części mapy ewidencji gruntów i budynków, na której zaznaczono granice działek rolnych objętych wnioskiem; jeżeli pastwiska położone są na obszarze rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego lub parku narodowego - zaświadczenie wojewody lub dyrektora parku narodowego o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony dotyczącym danego obszaru, a w przypadku braku planu ochrony opinię o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z celami ochrony obszaru chronionego. W 2005 roku składane po raz pierwszy wnioski wraz z załącznikami o przyznanie pomocy finansowej na realizację programu rolnośrodowiskowego, można składać do dnia 15 czerwca (termin zobowiązania od dnia 1 marca 2005 r.) albo od dnia 1 sierpnia do dnia 31 grudnia (termin zobowiązania od dnia 1 marca 2006 r.) w biurze powiatowym ARiMR, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę wnioskodawcy. Począwszy od drugiego roku realizacji programu, wniosek składa się w terminie od dnia 1 marca do dnia 30 kwietnia corocznie dla danego roku. Kontrola realizacji zobowiązań oraz sankcje z powodu uchybień Kontrole dokonywane są przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dotyczy dwóch zagadnień: przestrzegania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej oraz realizacji poszczególnych zadań w ramach przyjętych pakietów. Jeśli podczas pierwszej kontroli przestrzegania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej stwierdzone zostaną uchybienia, rolnik jest pouczony a zakres uchybień wpisany jest do protokołu kontroli. Jeżeli podczas kolejnej kontroli stwierdzone zostaną nowe uchybienia to za każde z nich zostanie zmniejszona płatność za dany rok o 7%. W przypadku występowania uchybień z pierwszej kontroli, należna płatność za dany rok podlega zawieszeniu. Jeśli podczas kontroli stwierdzono, że producent nie realizuje zadań z poszczególnych pakietów płatność rolnośrodowiskowa za dany rok zostaje zmniejszona. Jeżeli podczas następnej kontroli stwierdzone zostanie, że producent nadal nie realizuje zadań, płatność zostaje zawieszona za dany rok i następny. Procentowy zakres zmniejszeń wynosi 10 do 100% kwot płatności i szczegółowo określony jest w załączniku nr 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 22, poz.178 i 179). Jeśli producent nie prowadzi rejestru działalności rolnośrodowiskowej, płatność za dany rok podlega zawieszeniu. W przypadku gdy producent nie realizuje pakietów zgłoszonych we wniosku, nie opracował planu działalności rolnośrodowiskowej lub zaprzestał jego realizacji, płatność podlega wstrzymaniu i zwrotowi w trybie określonym przez Centralę ARiMR. Producent, któremu przyznano płatność zobowiązany jest do przechowywania w okresie 5 lat od zakończenia realizacji programu następujących dokumentów: plan działalności rolnośrodowiskowej, rejestr działalności rolnośrodowiskowej, dowody zakupu nawozów i środków ochrony roślin, atest opryskiwacza, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin, ewidencji zabiegów ochrony roślin, wyniki analizy zasobności gleb oraz zaświadczenia o wpisie zwierząt do ksiąg hodowlanych. W oparciu o akty prawne oraz materiały MRiRW oraz ARiMR opracował Krzysztof Domagalski Terminy składania wniosków i płatności Rok 2005 I rok realizacji programu rolnośrodowiskowego Terminy składania wniosków Termin wydawania decyzji Realizacja planu rolnośrodowiskowego Od 1 marca 2005 I. na rok września czerwca 2005 II. na rok sierpnia grudnia 2005 Dwa miesiące od dnia uzyskania akredytacji przez ARiMR w tym zakresie Wypłata płatności za rok miesięcy od dnia rozpoczęcia realizacji programu rolnośrodowiskowego II rok realizacji programu rolnośrodowiskowego Wypłata płatności za rolnictwo ekologiczne realizowane w 2004 Do 28 lutego 2005 Termin składania wniosków o płatność dla rolników realizujących program rolnośrodowiskowy od marca kwietnia 2005 Wypłata płatności za drugi rok realizacji 12 miesięcy od dnia wypłacenia poprzedniej płatności Rok 2006 i kolejne Terminy składania wniosków Termin wydawania decyzji Realizacja planu rolnośrodowiskowego Wypłata płatności za pierwszy rok realizacji Termin składania wniosków o płatność dla rolników za drugi i kolejny rok Wypłata płatności za drugi rok realizacji 1 sierpnia 31 grudnia 1 stycznia koniec lutego Od 1 marca 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia realizacji programu rolnośrodowiskowego 1 marca 30 kwietnia 12 miesięcy od dnia wypłaty poprzedniej płatności 11

12 RENTY STRUKTURALNE - NA JAKIE PIENIĄDZE MOŻE LICZYĆ ROLNIK? Renty strukturalne przewidziane zostały w ramach Działania 1 PROW. Renty strukturalne w założeniach mają spełnić kilka funkcji: zachęcić rolników w wieku przedemerytalnym do zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej i zapewnić im źródło dochodu oraz przyczynić się do poprawy żywotności gospodarstw rolnych w Polsce. Kto może skorzystać z renty strukturalnej? Z renty strukturalnej może skorzystać rolnik, który spełnia łącznie n/w warunki: ukończył 55 lat, ale nie osiągnął wieku emerytalnego oraz nie posiada ustalonego prawa do emerytury lub renty, prowadził nieprzerwanie działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym w okresie co najmniej 10 lat bezpośrednio poprzedzającym złożenie wniosku o rentę strukturalną i przez okres co najmniej 5 lat podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w dniu złożenia wniosku podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, przekazał gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni co najmniej 1 ha, zaprzestał prowadzenie działalności rolniczej ma uregulowany stan prawny posiadanego gospodarstwa rolnego, wpisany został do ewidencji producentów (numer gospodarstwa z AR i MR) oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności nie posiada zadłużenia w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Renta strukturalna nie przysługuje rolnikowi, jeżeli ma on ustalone prawo do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, grunty wchodzące w skład gospodarstwa, planowane do przekazania, zostały przejęte od innego rolnika, który je przekazał w celu uzyskania renty strukturalnej, chyba że wnioskodawca prowadził działalność rolniczą w powiększonym gospodarstwie co najmniej 5 lat. Co oznacza przekazanie gospodarstwa? Uznaje się, że warunek przekazania gospodarstwa rolnego został spełniony, jeżeli rolnik oraz jego małżonek przekazali wszystkie posiadane grunty, nie licząc działki, którą rolnik może pozostawić sobie na własne potrzeby. Przez działkę na własne potrzeby rozumie się prowadzenie działalności rolniczej na gruntach własnych lub będących własnością małżonka, o powierzchni nie większej niż 0,5 użytków rolnych, która służy wyłącznie zaspokajaniu potrzeb własnych rodziny. Gospodarstwo rolne może być przekazane w sposób trwały lub w formie umowy dzierżawy zawartej na co najmniej 10 lat. Umowa dzierżawy musi być sporządzona w formie aktu notarialnego lub zarejestrowana w ewidencji gruntów i budynków. Za przekazanie gospodarstwa rolnego w sposób trwały uznaje się odpłatne lub nieodpłatne przeniesienie własności nieruchomości, wchodzących w skład tego gospodarstwa, w drodze umowy sporządzonej w formie aktu notarialnego. Na rzecz innego rolnika gospodarstwo może być przekazane w sposób trwały lub w formie umowy dzierżawy. Jednakże w przypadku, gdy rolnikiem przejmującym jest : a) zstępny lub pasierb przekazującego, b) osoba pozostająca z przekazującym we wspólnym gospodarstwie domowym, c) małżonek osoby wymienionej w lit. a) lub b), gospodarstwo musi być przekazane w sposób trwały. W przypadku przekazania gospodarstwa rolnego następcy gospodarstwo musi być przekazane w całości temu następcy (nie licząc działki, którą rolnik może pozostawić sobie na potrzeby własne) w sposób trwały. Jeżeli rolnik lub jego małżonek ubiegający się o rentę strukturalną oprócz własnego gospodarstwa rolnego posiada także grunty wydzierżawione, przejmujący wstępuje w prawa dzierżawcy, jeżeli właściciel gruntów wyrazi na to zgodę. W innym przypadku ubiegający się o rentę strukturalną zwraca grunty dzierżawione właścicielowi. Warunek przekazania gospodarstwa rolnego w celu uzyskania prawa do renty strukturalnej uważa się także za spełniony, jeżeli rolnik przekaże grunty wchodzące w skład jego gospodarstwa rolnego w sposób trwały osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, jeżeli działalność rolnicza należy do zakresu jej działania. Rolnik ubiegający się o rentę strukturalną przekazując gospodarstwo rolne zobowiązany jest również przekazać odpłatnie lub nieodpłatnie posiadany inwentarz żywy (za wyjątkiem zwierząt hodowanych na własne potrzeby) oraz przysługujące mu prawa i obowiązki związane z prowadzoną działalnością rolniczą na tych gruntach (np. dopłaty obszarowe, kwoty produkcyjne, zobowiązania rolnośrodowiskowe, itp.). Pierwszeństwo w przejęciu inwentarza oraz praw związanych z przekazywanym gospodarstwem rolnym ma przejmujący gospodarstwo rolne. Dla uzyskania prawa do renty strukturalnej grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego wnioskodawcy mogą być także przejęte: a) nieodpłatnie na Skarb Państwa w drodze decyzji Prezesa Agencji Nieruchomości Rolnych, lub b) w sposób trwały na cele związane z ochroną środowiska przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, lub c) w sposób trwały do zalesienia w przez osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, jeżeli przeznaczenie działek rolnych do zalesienia nie jest sprzeczne z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub ustaleniami studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Komu można przekazać gospodarstwo rolne? W powyższym zakresie warunki zostają spełnione jeśli: 1. grunty wchodzące w skład przekazanego gospodarstwa rolnego zostały przejęte na powiększenie gospodarstwa rolnego innego rolnika (lub kilku innych rolników), który spełnia następujące kryteria: jest młodszy od przekazującego, posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej, nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na przejętych gruntach przez okres co najmniej 5 lat. albo 2. grunty wchodzące w skład przekazanego gospodarstwa rolnego zostały przejęte w całości przez następcę, który spełnia następujące warunki: nie ukończył 40 roku życia, posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej, nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na przejętych gruntach przez okres co najmniej 5 lat. Następca jest to osoba fizyczna rozpoczynająca działalność rolniczą na własny 12

13 rachunek po raz pierwszy z chwilą przejęcia gospodarstwa rolnego od rolnika ubiegającego się o rentę strukturalną. Przez kwalifikacje zawodowe rozumie się spełnienie jednego z poniższych warunków wykształcenie rolnicze średnie lub wyższe wykształcenie wyższe na kierunku innym niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem wykształcenie średnie lub wyższe na kierunku innym niż rolnictwo i co najmniej 3-letni okres pracy w gospodarstwie rolnym wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe lub tytuł kwalifikacyjny w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i co najmniej 3-letni okres pracy w gospodarstwie rolnym wykształcenie podstawowe lub zasadnicze zawodowe inne niż rolnicze i co najmniej 5-letni okres pracy w gospodarstwie rolnym. Dokumenty potwierdzające okres pracy w gospodarstwie rolnym to: dokument stwierdzający okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w pracy w charakterze domownika lub oświadczenie osoby pracującej w gospodarstwie rolnym o okresie wykonywanej pracy w tym gospodarstwie, potwierdzone oświadczeniem posiadacza gospodarstwa rolnego, w którym była wykonywana praca, lub dokument potwierdzający okres posiadania gospodarstwa rolnego wraz z oświadczeniem o okresie prowadzenia działalności rol. w tym gospodarstwie rolnym Jakie dokumenty są potrzebne? Wnioski, na formularzu ARiMR, należy składać do biur powiatowych. Należy także dołączyć dokumenty potwierdzające spełnienie warunków uzyskania renty strukturalnej, w tym: 1. łączną powierzchnię i stan prawny posiadanego gospodarstwa rolnego oraz zmiany, jakim podlegała powierzchnia i stan prawny tego gospodarstwa w ostatnich 5 latach przed złożeniem wniosku (akt prawny, prawomocne orzeczenie sądu, ostateczna decyzja administracyjna, wypis z księgi wieczystej, wypis z ewidencji gruntów i budynków, zaświadczenie właściwego wójta (burmistrza lub prezydenta miasta)). 2. okres prowadzenia działalności rolniczej w ostatnich 10 latach przed złożeniem wniosku: Zaświadczenie KRUS o okresach podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przed złożeniem wniosku o rentę strukturalną; oświadczenie o prowadzeniu działalności rolniczej w okresach nieobjętych ubezpieczeniem 3. podleganie ubezpieczeniu emerytalnorentowemu oraz nieposiadanie zadłużenia w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne rolników zaświadczenie z KRUS 4. kwalifikacje zawodowe przejmującego gospodarstwo rolne Na jakie pieniądze może liczyć przekazujący? Wysokość renty strukturalnej ustala się jako odpowiedni procent kwoty najniższej emerytury określonej w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (wysokość najniższej emerytury wynosi 562,58 zł). Podstawowa wysokość renty strukturalnej wynosi 210 % najniższej emerytury, a maksymalna 440%. Wysokość renty strukturalnej może więc kształtować się w granicach 1.181,42 zł ,35 zł brutto. Podstawową wysokość renty strukturalnej zwiększa się o dodatek na małżonka w wysokości równej 60 % kwoty najniższej emerytury, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki: gospodarstwo rolne przekazane w ramach programu rent strukturalnych stanowiło źródło utrzymania dla obojga małżonków, oboje małżonkowie w dniu złożenia wniosku o rentę strukturalną spełniają jednocześnie warunki określone dla beneficjenta. Podstawową wysokość renty zwiększa się również: o 50% kwoty najniższej emerytury w przypadku przekazania gospodarstwa rolnego w sposób trwały o powierzchni co najmniej 3 ha, po 3 % kwoty najniższej emerytury za każdy pełny ha UR powyżej 3 ha UR, przekazany w sposób trwały na powiększenie innego gospodarstwa rolnego, ale nie więcej niż za 20 ha UR powyżej 3 ha UR po 3 % kwoty najniższej emerytury za każdy pełny ha UR powyżej 3 ha UR, przekazany w sposób trwały na powiększenie innego gospodarstwa rolnego prowadzonego przez rolnika będącego w wieku poniżej 40 lat, ale nie więcej niż za 20 ha UR powyżej 3 ha UR. Osoba pobierająca rentę strukturalną zobowiązana jest do opłacania składki na fundusz emerytalno-rentowy rolników. Jeżeli renta strukturalna zawiera dodatek na małżonka, osoba pobierająca rentę strukturalną zobowiązana jest także do opłacania składki na fundusz emerytalno-rentowy za małżonka. Renta strukturalna nie jest opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Osoba pobierająca rentę strukturalną podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. Rentę strukturalną wypłaca się co miesiąc w terminie określonym w decyzji, ale nie dłużej niż przez okres 10 lat. W przypadku, gdy uprawniony w trakcie pobierania renty strukturalnej nabędzie prawo do emerytury ustawowej, renta strukturalna wypłacana będzie w wysokości pomniejszonej o kwotę tej emerytury. Wypłata renty strukturalnej ulega zawieszeniu w całości, jeżeli uprawniony jest zatrudniony lub wykonuje inną pracę zarobkową podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W przypadku nabycia prawa do renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego w trakcie pobierania renty strukturalnej, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie. Wniosek o rezygnację z renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, zgodnie z przepisami o ubezpieczeniu społecznym, musi być zgłoszony, nie później niż w ciągu miesiąca od dnia otrzymania decyzji przyznającej rentę z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego. Uprawniony do renty strukturalnej traci prawo do wypłaty dodatku na małżonka, jeżeli ten małżonek: a) nabędzie prawo do emerytury albo renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego lub b) podejmie pracę zarobkową podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyjątkiem prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. W razie śmierci uprawnionego do pobierania renty strukturalnej, świadczenie wypłaca się jego małżonkowi, jeśli przekazane w ramach programu rent strukturalnych gospodarstwo rolne stanowiło źródło utrzymania dla obojga małżonków, oraz jeżeli małżonek spełnia łącznie następujące warunki: a) ukończył 55 lat, b) nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego, c) nie prowadzi działalności rolniczej. Zasady dotyczące wypłaty, zmniejszania lub zawieszania renty strukturalnej stosuje się odpowiednio do renty wypłacanej małżonkowi po śmierci uprawnionego. Po śmierci uprawnionego do renty strukturalnej, płatność z tego tytułu wypłaca się małżonkowi, lecz nie dłużej niż do dnia, do którego świadczenie pobierałby uprawniony. Jeżeli uprawniony do renty strukturalnej pobierał dodatek na małżonka, wysokość świadczenia wypłacanego małżonkowi po śmierci uprawnionego zmniejsza się o ten dodatek. Osoby, które będą przejść na renty strukturalnych nie mogą skorzystać z żadnych innych instrumentów WPR. W przypadku korzystania z premii zalesieniowej, rolnik będzie musiał wybrać formę wsparcia. Nie jest możliwe korzystanie z obu form równocześnie. Opracował Piotr Komorowski 13

14 ZALESIANIE GRUNTÓW ROLNYCH Zalesienie gruntów rolnych przewidziane jest w ramach Działania 5 PROW. Celem programu jest wsparcie procesu zalesiania gruntów rolnych niestanowiących własności Skarbu Państwa, a następnie zapewnienie właściwej pielęgnacji nowych nasadzeń we wczesnych etapach ich rozwoju. Zalesienia te będą dostosowane do lokalnych warunków siedliskowych i krajobrazowych zgodnie z wymogami określonymi w krajowych wytycznych w sprawie uporządkowania przestrzeni rolno-leśnej. Rolnik podejmujący się zalesienia swoich gruntów rolnych może otrzymać pomoc równoważącą utracony dochód w efekcie wyłączenia gruntów spod uprawy. Pomoc ta będzie wypłacana przez okres 20 lat od założenia uprawy. Zgodnie z art. 31 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999, działanie 5 obejmuje następujące formy pomocy: 1. Wsparcie na zalesienie, która pokrywa koszty założenia uprawy oraz jeśli jest to uzasadnione - ochrony przed zwierzyną. 2. Premię pielęgnacyjną za utrzymanie nowej uprawy leśnej. 3. Premię zalesieniową, stanowiącą ekwiwalent za wyłączenie gruntu z upraw rolnych. Wsparcie na zalesienie polega na dofinansowaniu kosztów założenia uprawy, wykonania poprawek w 2 roku i zabezpieczenia przed zwierzyną. Zgodnie z art. 1, ust. 2 Rozporządzenia Komisji (KE) nr 963/2003, wsparcie to ma postać zryczałtowanej płatności w przeliczeniu na 1 hektar zalesianych gruntów. Wsparcie będzie wypłacane jednorazowo po założeniu uprawy. Wysokość kwoty wsparcia jest zróżnicowana w zależności od: proporcji gatunków iglastych i liściastych w strukturze drzewostanu; rodzaju zabezpieczenia przed zwierzyną (ogrodzenie i repelenty); ukształtowania terenu, przy czym przyjęto, że na stokach o spadku większym niż 12 O koszty zalesień zwiększają się o 40% w stosunku do kosztów zalesień gruntów o korzystnej konfiguracji. Premia pielęgnacyjna stanowi zryczałtowaną płatność w przeliczeniu na jeden hektar zalesionych gruntów, wypłacaną co roku, przez 5 lat od założenia uprawy, która uwzględnia koszty prac pielęgnacyjnych (zwalczanie chwastów i patogenów) oraz wczesne czyszczenie. Premia zalesieniowa stanowi zryczałtowaną płatność w przeliczeniu na jeden hektar zalesionych gruntów, wynikającą z utraconych dochodów z tytułu przekształcenia gruntów rolnych na grunty leśne i jest wypłacana co roku, przez 20 lat od założenia uprawy leśnej. Wysokość premii zalesieniowej została zróżnicowana na dwie stawki w zależności od udziału dochodu z produkcji rolniczej w całkowitych dochodach beneficjenta. Wysokość dochodu i jego źródła pochodzenia ustalana będzie na podstawie dochodów z roku poprzedzającego składanie wniosku o przystąpienie do programu. Rolnicy, których udział dochodu z rolnictwa przekracza 20% dochodu całkowitego w gospodarstwie, będą otrzymywali premie w pełnym wymiarze. Natomiast właściciele gruntów o niższym udziale dochodu będą otrzymywać premię zalesieniową w wysokości jednej czwartej premii w pełnym wymiarze, zgodnie z relacjami wysokości maksymalnych stawek umieszczonych w załączniku do Rozporządzenia nr 1257/1999. Premia zalesieniowa podlega prawu dziedziczenia. Pomoc nie będzie przyznawana rolnikom korzystającym ze wsparcia w postaci renty strukturalnej oraz na plantacje choinek świątecznych i drzew szybkorosnących, które osiągają kolej rębu przed osiągnięciem piętnastego roku życia. Wsparcie na zalesienie oraz premia pielęgnacyjna i zalesieniowa są finansowane w całości ze środków publicznych EU i krajowych, w stosunku 80% - UE i 20% - środki krajowe. Wysokość wsparcia nie może przekraczać maksymalnych stawek pomocy określonych w aneksie do Rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999. Kalkulacja wysokości wsparcia bazuje na rzeczywistych kosztach związanych z zakładaniem i pielęgnowaniem uprawy leśnej w różnych regionach kraju w 2002 r., które zostały zebrane w Instytucie Badawczym Leśnictwa. Ponieważ analiza czynników kształtujących koszty założenia uprawy i jej pielęgnacji nie wykazały istotnego zróżnicowania regionalnego, bazowano na kosztach uśrednionych w skali kraju. Warunkiem uzyskania pomocy będzie spełnienie następujących wymogów: zalesienia mogą być wykonywane na użytkach rolnych niestanowiących własności Skarbu Państwa, które na podstawie ewidencji gruntów rolnych zostały zakwalifikowane do: gruntów ornych, trwałych użytków zielonych, sadów i plantacji owocowych; do zalesienia mogą być przeznaczane grunty, które są w stałym użytkowaniu rolniczym i przewidziane są do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego; minimalna powierzchnia zalesienia wynosi 0,3 ha, przy minimalnej szerokości zalesionej działki - 20 m. Ta minimalna powierzchnia nie musi być w jednym kawałku, jednakże działki rolne składające się na tę powierzchnię nie mogą być mniejsze od 0,1 ha. W przypadku wniosku składanego przez grupę rolników łączna powierzchnia zakwalifikowana do zalesienia musi wynosić 3 ha w jednym obrysie; wykorzystywanie do zalesień jedynie rodzimych gatunków drzew i krzewów, zgodnie z zapisami ustawy o leśnym materiale rozmnożeniowym; zgodnie z art. 31, ust. 1 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1257/1999, w celu dostosowania zalesień do lokalnych warunków siedliskowych, ustalając skład gatunkowy należy brać pod uwagę rolniczą klasyfikację gruntów rolnych oraz regionalizację przyrodniczo-leśną; materiał sadzeniowy musi spełniać wymagania jakościowe określone w ustawie o leśnym materiale rozmnożeniowym; Rodzime gatunki drzew i krzewów leśnych zostały określone w Tabeli: Lista zalecanych głównych gatunków do zalesienia, z uwzględnieniem wymogów dotyczących regionalizacji nasiennej. Średnia liczba sadzonek przypadająca na jeden hektar zalesianych gruntów wyniesie około 8000 sztuk (dokładne dane będą określane każdorazowo w planie zalesienia). Wysokość poszczególnych płatności dla Działania 5 Lp. Formy pomocy zł/ha na rok Iglaste Liściaste Wsparcie na zalesienie 1 Zalesianie na terenach o korzystnej konfiguracji 4.300, ,00 Zalesianie na stokach o nachyleniu powyżej 12º 5.100, ,00 Zabezpieczenie przed zwierzyną - grodzenie siatką 2- metrową 2.400,00 Premia pielęgnacyjna bez zastosowania repelentów 2 Na terenach o korzystnej konfiguracji 420,00 Na stokach o nachyleniu powyżej 12º 750,00 3 Premia pielęgnacyjna z zastosowaniem repelentów Na terenach o korzystnej konfiguracji 700,00 Na stokach o nachyleniu powyżej 12º 1.100,00 4 Premia zalesieniowa rolnik (powyżej 20% dochód z rolnictwa) Premia zalesieniowa właściciel gruntów (powyżej 80% dochodu spoza rolnictwa) 1.400,00 360,00 14

15 Zgodnie z przepisami wykonawczymi do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, w przypadku realizacji zalesień o powierzchni powyżej 20 ha wnioskodawca przeprowadzi ocenę oddziaływania na środowisko. Beneficjenci Producent rolny, będący osobą fizyczną lub spółdzielnią produkcji rolnej, uzyskujący, co najmniej 20% dochodów z tytułu prowadzenia gospodarstwa (działalności rolniczej). Właściciel (osoba fizyczna lub spółdzielnia produkcji rolnej) gruntów rolnych położonych w granicach Rzeczypospolitej Polskiej, będących w jego posiadaniu lub w posiadaniu jego małżonka, uzyskujący dochody powyżej 80% z działalności pozarolniczej. Grupa rolników lub właścicieli gruntów rolnych (min. 3 osoby, prowadzących działalność rolniczą na łącznej powierzchni o wielkości, co najmniej 3 ha). Kryteria dostępu Pomoc finansowa może być przyznana rolnikowi lub właścicielowi gruntów rolnych, jeśli: uzyska pozytywną decyzję na wniosek o przystąpienie do programu zalesieniowego; zobowiąże się do przestrzegania warunków i terminów określonych w szczegółowym planie zalesieniowym; Rok przystąpienia do programu zalesiania gruntów rolnych Producent Rolny Do kogo co należy Lp. Obowiązujące terminy Gromadzi dokumenty niezbędne do sporządzenia planu zalesienia 1 Przez cały rok: od 1 września 2004 r. do wyczerpania środków finansowych Gromadzi dokumenty niezbędne do sporządzenia planu zalesienia 2 Nadleśniczy Opracowuje plan zalesienia 3 W terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku o wykonanie planu zalesienia Pobiera w biurze powiatowym ARiMR formularz wniosku o przyznanie płatności na 4 Przez cały rok zalesianie gruntów rolnych i instrukcję jego wypełniania Producent Rolny Wypełnia wniosek 5 Po opracowaniu planu zalesienia Składa wniosek wraz z załącznikami w biurze powiatowym ARiMR 6 W terminie od 1 czerwca do 15 lipca ARiMR Weryfikuje kompletność i poprawność formalną wniosku 7 W terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku Wydaje postanowienie o spełnieniu warunków 8 Po wydaniu postanowienia o spełnieniu warunków Zgodnie z ustaleniami planu zalesienia, ale nie później niż do 15 maja następnego Producent Wykonuje zalesienie gruntów rolnych 9 roku po wydaniu postanowienia Rolny Powiadamia nadleśniczego o wykonaniu zalesienia 10 W terminie 7 dni po wykonaniu zalesienia Nadleśniczy Sprawdza poprawność wykonania zalesienia i wystawia zaświadczeni 11 W terminie 14 dni od dnia złożenia Powiadomienia Producent Składa oświadczenie o wykonaniu zalesienia do biura powiatowego ARiMR i dołącza Rolny zaświadczenie nadleśniczego 12 W terminie do 31 maja następnego roku po wydaniu postanowienia ARiMR Przeprowadza kontrolę w gospodarstwie rolnym 13 W terminie od złożenia wniosku Wydaje decyzję o przyznaniu płatności na zalesienie 14 W terminie 30 dni od złożenia oświadczenia Wypłaca wsparcie na zalesianie, premię pielęgnacyjną i premię zalesieniową 15 W terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja staje się stateczna W następnych latach realizacji programu Zalesianie gruntów rolnych Producent Rolny ARiMR przedłoży oświadczenie o wykonaniu zalesienia; Zasięg geograficzny Cały kraj Wdrożenie Rolnik lub właściciel gruntu opracowuje wniosek o przystąpienie do programu zalesieniowego. Wniosek wraz z załącznikami będzie składany w Biurze Powiatowym Agencji Płatniczej od 1 czerwca do 15 lipca (poza rokiem 2004). Wymaganymi załącznikami do wniosku są: wypis z miejscowego planu zagospodarowaniu przestrzennego; wypis z ewidencji gruntów dla działek ewidencyjnych zgłoszonych do zalesienia; załącznik graficzny przestawiający działkę/i rolną przeznaczoną do zalesienia; zaświadczenie o uzyskiwanych dochodach z działalności rolniczej (urząd gminy) lub innej działalności podlegającej opodatkowaniu od osób fizycznych (urząd skarbowy). Beneficjent przedkłada w Biurze Powiatowym Agencji Płatniczej oświadczenie o wykonaniu zalesienia, poświadczone przez nadleśniczego, które jest warunkiem przyznania płatności. Lp. Forma pomocy Uchybienie Zmniejszenie 1. Nieudokumentowane pochodzenie sadzonek 50% wsparcia na zalesienie Wsparcie 2. na zalesienie Przekroczenie o co najmniej 10% planowanego udziału w powierzchni 25% wsparcia na zalesienie uprawy leśnej drzew gatunków iglastych 3. Niewykaszanie roślinności zagłuszającej sadzonki 25% premii pielęgnacyjnej Premia 4. pielęgnacyjna Niewykonanie cięć pielęgnacyjnych drzew określonych w planie zalesienia 25% premii pielęgnacyjnej Niestosowanie repelentów na założonej uprawie zgodnie z planem 5. 50% premii pielęgnacyjnej zalesienia albo brak dowodów zakupu repelentów Pobiera w biurze powiatowym ARiMR formularz wniosku o wypłatę płatności na zalesianie gruntów rolnych, wypełnia go i składa w biurze powiatowym ARiMR Wypłaca premię pielęgnacyjną i premię zalesieniową po złożeniu wniosku o wypłatę płatności na zalesianie gruntów rolnych 16 W terminie od 1 czerwca do 15 lipca 17 W rocznicę pierwszej płatności Warunkiem wypłaty piątej raty premii pielęgnacyjnej jest przedłożenie przez beneficjenta decyzji starosty o przekwalifikowaniu gruntu rolnego na grunt leśny. Co w przypadku niewywiązania się z zobowiązań Jeśli w wyniku kontroli na miejscu stwierdzone zostaną przypadki uchybień w zakresie wywiązywania się z zobowiązań płatność przyznana producentowi rolnemu może zostać zmniejszona lub wstrzymana z koniecznością zwrotu uzyskanych środków z odsetkami podatkowymi. Zmniejszenie płatności następuje, jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone, że producent rolny nie realizuje planu zalesienia lub nie posiada dowodów zakupu: sadzonek i repelentów. Wysokości zmniejszania płatności zostały określone w poniższej tabeli. Jeśli producent rolny nie wykonał ogrodzenia uprawy leśnej, mimo ustaleń planu zalesienia, wówczas wsparcie na zalesienie zostanie pomniejszone o kwotę wyliczona na ogrodzenie uprawy leśnej lub kwota ta podlega zwrotowi wraz z odsetkami podatkowymi. Płatność na zalesianie podlega wstrzymaniu oraz zwrotowi także w przypadku: a) nieprzekwalifikowania gruntu rolnego na grunt leśny; b) zlikwidowania uprawy leśnej przed upływem 20 lat od dnia uzyskania pierwszej płatności na zalesianie, z wyjątkiem sytuacji wystąpienia siły wyższej lub gdy wojewoda wydał decyzję zmieniającą przeznaczenie gruntu zgodnie z przepisami o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Opracował Włodzimierz Zabielski 15

16 WSPARCIE FINANSOWE ZACHĘTĄ DO TWORZENIA GRUP PRODUCENCKICH W ramach Działania 7 PROW grupy producenckie mogą starać się o wsparcie w postaci środków finansowych na pokrycie kosztów założenia i kosztów administracyjnych związanych z funkcjonowaniem grupy. Wsparcie przewidziane jest na okres pierwszych 60 miesięcy od dnia wydania decyzji o uznaniu grupy przez wojewodę. Wnioski o wsparcie finansowe grupa producentów rolnych składa do Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Dofinansowanie powinno zachęcić rolników do organizowania się w grupy, których głównym celem byłaby wspólna sprzedaż towarów wyprodukowanych w gospodarstwach członkó. W Polsce problem ten jest szczególnie istotny ze względu na duże rozdrobnienie rolnictwa. Drobny rolnik, działając w pojedynkę, nie będzie w stanie kupić urządzeń do czyszczenia, sortowania i pakowania płodów rolnych, a bez takiego wyposażenia trudno będzie mu sprostać wyzwaniom wspólnego rynku. Ponadto średnie polskie gospodarstwo, mające ok. 8 ha, nie jest w stanie wyprodukować rocznie 80 ton jednego gatunku zboża (pszenicy, jęczmienia, czy kukurydzy), a taka musi być minimalna partia dostarczona do skupu interwencyjnego przez producentów, którzy do listopada nie zdołali sprzedać swojego ziarna na wolnym rynku. Z kolei drobni ogrodnicy w pojedynkę nie mają tyle towaru, aby samodzielnie oferować odpowiednio duże partie standaryzowanego towaru, a tylko za taki eksporterzy, odbiorcy hurtowi i sieci handlowe są gotowi płacić atrakcyjniejsze ceny, zwłaszcza wtedy, gdy dostawca zapewnia zaopatrzenie ciągłe w konkretny produkt, określony zawartą umową. Pomoc jest udzielana grupom producentów rolnych zakładanym w celu wspólnego dostosowania standardów produkcji swoich członków oraz wykształcenia systemu wspólnej sprzedaży produktów. System dotyczy organizacji wspólnej sprzedaży, sortowania, konfekcjonowania i przygotowania towaru do sprzedaży, dostaw do hurtowni oraz ustanowienia wspólnych zasad w zakresie zapewniania informacji nt. produkcji, szczególnie w odniesieniu do zbiorów (plonów) i dostępności danych produktów rolnych. Pomoc finansowa będzie realizowana w formie rocznych płatności w okresie pierwszych pięciu lat od daty uznania danej grupy producentów rolnych. Kwota wsparcia zostanie wyliczona na podstawie rocznej wartości netto produktów sprzedanych, wyprodukowanych w gospodarstwach członków grupy i nie przekroczy: Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej w Brudzeniu Dużym Z Prezesem Piotrem Kostrzewą rozmawia Maria Winnicka Panie Prezesie Stowarzyszenie Producentów Trzody Chlewnej w Brudzeniu Dużym jest drugim podmiotem w województwie mazowieckim, który złożył wniosek w ARiMR w Warszawie o wsparcie dla grup producenckich. Proszę powiedzieć jaka jest historia grupy. Stowarzyszenie tworzy obecnie 16 członków rzeczywistych. Zanim rozpoczęliśmy wspólną działalność każdy z nas prowadził gospodarstwo wielokierunkowe - produkcja zwierzęca, roślinna i bardzo pracochłonna uprawa warzyw. Przeszkodą wspólnego działania nie były odległości w jakich od siebie mieszkamy (członkowie Stowarzyszenia mieszkają w kilku gminach) lecz zmiana mentalności i przestrzeganie ustalonych reguł. Skupiliśmy się na tym co nas łączy - wszyscy zajmowaliśmy się chowem trzody chlewnej. Na początku grupa sprzedawała ok. 800 tuczników rocznie, a obecnie ok sztuk. Jak podejmujecie decyzje w grupie? Decyzje w grupie podejmowane są większością głosów i są przez wszystkich respektowane. Najpierw sprawę dogłębnie analizują członkowie Zarządu (Prezes, Wiceprezes i Skarbnik) i przedstawiają członkom grupy 2-3 propozycje ze szczegółowym uzasadnieniem. Wyboru tej jednej dokonują członkowie Stowarzyszenia. Po przegłosowaniu np. wyboru mieszalni pasz, z którą grupa będzie współpracowała wszyscy członkowie są zobowiązani do przestrzegania wspólnych ustaleń. Członkowie bazują na paszach przodujących firm paszowych. Każdy zamawia taką paszę (czy dodatek paszowy) a) 5%, 5%, 4%, 3% i 2% wartości produkcji sprzedanej do sumy euro, sprzedanej odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku, oraz b) 2.5%, 2.5%, 2%, 1.5% i 1.5% wartości produkcji sprzedanej powyżej euro, sprzedanej odpowiednio w pierwszym, drugim, trzecim, czwartym i piątym roku. Wsparcie nie może przekroczyć kwoty w pierwszym i drugim roku euro, w trzecim roku euro, w czwartym roku euro, w piątym roku euro. Z pomocy ARiMR mogą korzystać przez pięć lat od daty powstania grupy producentów rolnych, które w okresie od 1 maja 2004 roku do 31 grudnia 2006 roku zostaną formalnie uznane przez wojewodę właściwego dla siedziby grupy. Wsparcie na zakładanie i koszty operacji administracyjnych grupa producentów rolnych może otrzymać tylko jeden raz w ciągu swojej działalności, zarówno ze środków krajowych, jak i współfinansowanych przez Unię Europejską (PROW). W celu uzyskania wsparcia finansowego grupa (po zarejestrowaniu u wojewody) składa wniosek wraz z załącznikami do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Maria Winnicka jaka jest mu potrzebna. Pasza zamawiana jest dla całej grupy i dostarczana przez mieszalnię do dwóch gospodarstw (zlokalizowanych skrajnie) dwa razy w miesiącu. Dzięki temu, że kupujemy razem, mamy upusty od ceny hurtowej oraz bezpłatny przewóz i rozładunek. Dodatkową korzyścią jest częściowe kredytowanie paszy przez firmę sprzedającą. Mamy opóźniony termin płatności. Przy kolejnej dostawie płacimy za poprzedni transport. Wspólnie zakupujemy również dodatki paszowe. Oprócz identycznego żywienia członkowie grupy przeprowadzają również identyczną profilaktykę oraz wszystkie zabiegi w odchowie prosiąt, które są odsadzane w 4 tygodniu. Grupie udało się nawiązać współpracę z dwoma lekarzami weterynarii, z którymi wynegocjowali ceny usług oraz lekarstw. Rolnicy nie dyskutują już, 16

17 czy warto szczepić przeciwko parwowirozie, czy kolibakteriozie, czy warto odrobaczyć... O efektach przekonali się sami. A jakie są efekty hodowlane tej współpracy? Okres chowu (od urodzenia do sprzedaży) wynosi 5-6 miesięcy przy średnim zużyciu paszy ok. 2,7-2, 9 kg na 1 kg przyrostu masy ciała. Średnia ilość tuczników sprzedanych od lochy wynosi sztuki. Grupa pracuje również nad poprawą mięsności. Loszki hodowlane i knury zakupywane są u jednego hodowcy. Dzięki temu wszyscy mamy identyczny materiał genetyczny świń, a tym samym zbliżoną mięsność, która obecnie wynosi w grupie średnio 53% - 55%. Kiedy rozpoczęliście wspólną działalność, jakie wymogi formalne musieliście spełnić i jak sobie z tym poradziliście? Wspólną działalność prowadzimy od 1996 roku. Najpierw pracowaliśmy jako grupa nieformalna bez rejestracji w Sądzie Rejestrowym. Po sprawdzeniu się opracowaliśmy Statut Stowarzyszenia i w 1998 roku wystąpiliśmy z wnioskiem do Sądu o zarejestrowanie w rejestrze Stowarzyszeń. 13 maja 1998 roku Walne Zgromadzenie powierzyło mi funkcję Prezesa Stowarzyszenia, którą pełnię do dziś. Jest to trudna praca społeczna, która przynosi mi jednak satysfakcję. Oczywiście, sam nie sprostałbym wyzwaniom. Najpierw w listopadzie 2002 roku musieliśmy przesłać stosowne druki do Krajowego Rejestru Sądowego by Stowarzyszenie znalazło się w tym rejestrze. Jest to trochę skomplikowane i gdyby nie pomoc Biura Mazowieckiej Izby Rolniczej w Płocku musielibyśmy wynająć prawnika i ponieść koszty finansowe. To Biuro MIR przygotowało nam dokumenty niezbędne do zarejestrowania Stowarzyszenia w Krajowym Rejestrze Sądowym, a następnie sporządziło również dokumenty niezbędne do dostosowania działalności grupy do wymogów ustawy o grupach producentów rolnych i prowadzenia działalności gospodarczej. W biurze MIR znowelizowano nam Statut i sporządzono dokumenty do jego rejestracji w KRS oraz dokumenty niezbędne do rejestrowania Stowarzyszenia w Rejestrze Przedsiębiorców. Co obecnie dzieje się w Stowarzyszeniu? Obecnie Stowarzyszenia kupuje od swoich członków i okolicznych rolników 6000 sztuk tuczników (w skali roku) i sprzedaje je do dwóch zakładów przetwórczych, z którymi ma podpisane umowy. Dla usprawnienia pracy Stowarzyszenia i realizacji jego zadań statutowych utworzyliśmy w 2004 roku Biuro Stowarzyszenia w którym zatrudniamy na pół etatu pracownika. Całą obsługę finansowo księgową prowadzi nam Biuro Rachunkowe w Płocku. 10 sierpnia 2005 r. wpisani zostaliśmy do Rejestru Grup Producenckich Wojewody Mazowieckiego. Aby znaleźć się w tym rejestrze musieliśmy opracować plan działania grupy na 5 lat rzeczowy i finansowy, złożyć stosowne oświadczenia, listę członków i aktualne wypisy z Krajowego Rejestru Sądowego. Wpis do rejestru Wojewody daje nam możliwość ubiegania się o środki finansowe z PROW. Stosowny wniosek wraz z załącznikami złożyliśmy już w Biurze Regionalnym ARiMR, czekamy na pozytywną decyzję i 5-letnie finansowanie naszej działalności grupy. Dziękuję za rozmowę i życzę sukcesów. A ja jeszcze raz dziękuję za osobiste zaangażowanie i pomoc dzięki której dotarliśmy do tego etapu działalności Stowarzyszenia. o Z EKOLOGII MOŻNA UZYSKAĆ KONKRETNE PIENIĄDZE Janusz Bombik z wykształcenia technik ogrodnik, aktualnie prowadzi gospodarstwo ekologiczne we wsi Dziecinów, powiat otwock, składające się z 7 ha ziemi własnej i 13 ha dzierżawy. Zapytany o historię tego gospodarstwa mówi: Jestem rodowitym mieszkańcem Dziecinowa, choć przez jakiś czas mieszkałem poza nim i pracowałem w stacji hodowli zwierząt i centrali nasiennej. Na początku lat siedemdziesiątych wróciłem do Dziecinowa i przejąłem gospodarstwo po ojcu, aby umożliwić mu przejście na emeryturę. Około 3 ha ziemi przeznaczyłem pod warzywa, w które zaopatrywałem Dom Pomocy Społecznej w Górze Kalwarii. Część gospodarstwa zajmowały zboża i łąki. Oprócz produkcji roślinnej prowadziłem hodowlę owiec, która przynosiła mi dobre dochody. W czasach gierkowskich przede wszystkim istniało duże zapotrzebowanie na owcze skóry i wełnę. Przykładowo za 200 kg wełny kupiłem ciągnik produkcji radzieckiej. Dziś za taką samą ilość wełny mogę zaledwie kupić dętkę do jednego koła. Kiedy owce stały się niechodliwe, przestawiłem się na gęsi, które szły na rynek niemiecki. Gdy przyszedł dołek gęsi zrozumiałem, że dla mnie bardziej opłacalna jest hodowla urozmaicona, więcej gatunków, w mniejszej ilości. Już wtedy zaobserwowałem, że na naszym lokalnym rynku istnieje duże zainteresowanie zdrową żywnością i dlatego zacząłem myśleć o gospodarstwie ekologicznym. Rolnictwo ekologiczne różni się od innych systemów wytwarzania tym, że pro dukcja roślinna jest prowadzona bez użycia chemicznych środków ochrony roślin i syntetycznych nawozów, a produkcja zwierzęca prowadzona jest z troską o dobrostan zwierząt i użycie pasz wytworzonych metodami ekologicznymi. Przed kilkoma laty ludzie zajmujący się ekologią nie byli zbyt popularni w środowisku wiejskim, ale ja wiedziałem, że prowadząc gospodarstwo ekologiczne będę mógł produkować zdrową żywność i przy okazji zaoszczędzić na zakupie drogich nawozów. Od jak dawna Pana gospodarstwo jest gospodarstwem ekologicznym? Czy przestawienie gospodarstwa na ekologiczne było dla Pana trudne? Z ekologią jestem związany od 1997 roku, choć certyfikat gospodarstwa ekologicznego posiadam dopiero od czterech lat. Najpierw musiałem przestawić grunty tak by cała powierzchnia była dostosowana do wymogów produkcji ekologicznej. Teraz jest o wiele prościej zaczynać prowadzenie gospodarstwa ekologicznego, gdyż jest ustawa i przepisy porządkujące. Przed laty na ekologii znało się niewielu ludzi dlatego wiedzę zdobywałem z podręczników i na własnych błędach, za które trzeba było płacić. Gdzie należy zgłosić działalność w rolnictwie ekologicznym? Producent zamierzający podjąć działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego zgłasza zamiar prowadzenia takiej działalności: wybranej jednostce certyfikującej, wojewódzkiemu inspektoratowi jakości handlowej artykułów rolno - spo żywczych (WIJHAR-S). Druk zgłoszenia można pobrać ze strony internetowej lub zwrócić się o pomoc do ośrodka doradztwa rolniczego. 17

18 Złożenie zgłoszenia oznacza, że od tego momentu rolnik rozpoczął przestawia nie produkcji na ekologiczne metody gospodarowania i udostępni swoje gospo darstwo do kontroli. Okres przestawiania trwa przynajmniej 2 lata, a w przypadku upraw wieloletnich - z wyjątkiem pastwisk - co najmniej 3 lata. W określonych przypadkach jednostka kontrolna, uwzględniając wcześniejsze użytkowanie, może skrócić okres przestawiania. Jak często prowadzona jest kontrola gospodarstwa ekologicznego? Kontrola gospodarstw ekologicznych, zarówno tych w okresie przestawiania jak i z certyfikatem odbywa się co roku. Rolnik otrzymuje pisemne zawiadomie nie o kontroli i w tym dniu powinien być przygotowany na przyjazd inspektorów jednostki certyfikującej. Oprócz kontroli zapowiedzianych, jednostka certyfikują ca może przeprowadzać dodatkowe kontrole niezapowiedziane i pobrać próbki pro duktów rolnictwa ekologicznego do analizy. Za przeprowadzoną kontrolę rolnik ponosi koszty które są uzależnione od wielkości kontrolowanego gospodarstwa. W przypadku pozytywnej kontroli rolnik może ubiegać się o dotację do kosztów kontroli składając wniosek do Stacji Chemiczno - Rolniczej wraz z fakturą wysta wioną przez jednostkę certyfikującą. Zwykle, rolnik, którego gospodarstwo uzyskuje pozytywne wyniki kontroli, po 2 latach przestawiania otrzymuje zaświadczenie, że gospodarstwo jest uznane za ekologiczne, a w trzecim roku certyfikat. Gospodarstwo rolne z certyfikatem może sprzedawać swoje płody jako produkty rolnictwa ekologicznego, za które otrzy muje zwykle wyższe ceny. Jakie są warunki udziału w programie rolnośrodowiskowym i jakie widzi Pan zalety i mankamenty tego programu? Udział w programie rolnośrodowiskowym pozwala uzyskać konkretne pieniądze bez wkładu własnego, ale trzeba spełnić określone wymogi. I tak rolnik może uczestniczyć w programie rolnośrodowiskowym jeśli: posiada kopię certyfikatu zgodności wymaganego przepisami o rolnictwie ekologicznym lub dokument poświadczający, że jego gospodarstwo rolne znaj duje się w okresie przestawiania na produkcję rolniczą metodami ekologicz nymi lub dokumenty poświadczający, że gospodarstwo rolne jest objęte planem kontroli, wydane przez jednostkę certyfikującą, gospodaruje na powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych, posiada numer ewidencyjny nadany przez ARiMR, zobowiąże się do uczestnictwa w programie przez 5 lat, a powierzchnia jego nie ulegnie zmniejszeniu, ma przegotowany przy pomocy doradcy rolnośrodowiskowego 5 letni plan działania, złoży w biurze powiatowym ARiMR wniosek o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt, zobowiąże się do stosowania zwykłej dobrej praktyki rolniczej na całym obszarze, Kiedy przystępowałem do programu rolnośrodowiskowego nie wiedziałem, że wnioski o dopłaty bezpośrednie muszą byś spójne z wnioskami o ekologię. To przysporzyło mi wiele kłopotów, gdyż jak wcześniej wspomniałem prawie 2/3 gospodarstwa stanowią grunty dzierżawione. Udział w programie rolnośrodowiskowym wiąże się z zobowiązaniem do 5 letniego uczestniczenia w tym programie, a niektórzy właściciele gruntów dzierżawionych, pomimo wcześniejszej umowy, wycofali się z zobowiązań, wzięli dopłaty obszarowe, a ja zostałem z problemem. Nawet jeśli uda mi się w międzyczasie dokupić ziemi, nie mogę jej przez okres pięciu lat wprowadzić do programu. To są wymogi bardzo trudne do spełnienia, wymyślone przez urzędników. Dużym mankamentem jest brak rynku zbytu na produkty ekologiczne. Plusem jest to, że rolnictwo ekologiczne jest dla mnie alternatywą i wiąże się z moim wyborem. Jeśli znajdę na swoje produkty odbiorców to odniosę sukces. Co Pan aktualnie uprawia? Wszystko to, co nadaje się na paszę dla zwierząt, które mam w swoim gospodarstwie, przede wszystkim zboża ozime i jare. Nadwyżki zbóż sprzedaję. Wspomniał Pan, że ma Pan u siebie wiele gatunków zwierząt rodzimych. Skąd to zainteresowanie? Na wsi jest coraz mniej zwierząt i trzeba robić wszystko, aby zachować rodzime gatunki. Mam u siebie między innymi: 7 sztuk bydła, 4 konie, 31 owiec i 30 jagniąt, króliki, kozę, różne gatunki kur, kaczki, gęsi, bażanty. Ekologiczna produkcja zwierzęca jest działalnością ściśle związaną z ziemią, w ten sposób podtrzymywany jest układ wzajemnych zależności między glebą, a roślina mi, roślinami, a zwierzętami, zwierzętami i glebą. Zwierzęta powinny być chowane w warunkach możliwie bezstresowych, które odpowiadają ich naturalnym potrze bom. Zaleca się utrzymywać je w grupach stadnych, zróżnicowanych pod względem wieku i płci, z możliwością swobodnego ruchu na ograniczonym terenie. Latem - okólnik, pastwisko, a zimą - obora wolnostanowiskowa ściółkowana słomą. Liczba zwierząt na jednostkę powierzchni jest ograniczona w celu zagwaran towania zintegrowanego zarządzania produkcją zwierzęcą i roślinną minimalizu jąc w ten sposób zanieczyszczenia gleby, oraz wód powierzchniowych i grunto wych. Aby uniknąć nadmiernego wypasu oraz umożliwić rozrzucanie obornika zwierzęcego liczba zwierząt musi być ściśle związana z wielkością dostępnego obszaru. W łącznej ilości obornika zastosowanego w gospodarstwie w ciągu roku, ilość azotu przypadającego na l ha użytków rolnych nie może przekroczyć 170 kg. Obsada zwierząt gospodarskich w budynkach musi zapewnić im komfort i dobro-stan poprzez udostępnienie im wystarczającej przestrzeni do stania, kładzenia się, obracania, czyszczenia, które zależą od gatunku, rasy i wieku zwierząt. Jeśli chodzi o mnie to aktualnie obsada zwierząt jest obliczona na 13 DJ. Czy zachęcił by Pan rolników do przestawienia swoich gospodarstw na ekologię? Oczywiście, choć do tej pory niewielu udało mi się przekonać. Na terenie gminy moje gospodarstwo jako jedyne posiada certyfikat gospodarstwa ekologicznego. Większość rolników myśli jak w okresie PRL-u, że bez nawozów nie będzie dobrych plonów. Polecam taką formę gospodarowania i chętnie dzielę się swoim doświadczeniem. Z ekologii można uzyskać konkretne pieniądze, ale trzeba bardzo przestrzegać obo- 18

19 wiązujących przepisów i terminów. Jest jednak dużo dokumentacji. Rolnik musi mieć do swojej dyspozycji komputer i Internet. Wielu zniechęca biurokracja, bo rolnik nigdy nie był urzędnikiem. Zagrożeniem dla nich są przedsiębiorcy nie związani z rolnictwem, którzy stają się ekologami. Ciekawią mnie jeszcze Pana plany na przyszłość... Już dzisiaj bez problemu mógłbym zająć się hipoterapią, gdyż mam cztery konie, a syn posiada stosowne kwalifikacje do prowadzenia zajęć. Od dłuższego czasu przymierzam się do rozpoczęcia działalności agroturystycznej lub zielonej szkoły, dlatego wspólnie z synem zapisaliśmy się na kurs agroturystyczny. Choć do rozpoczęcia tej działalności brakuje nam bazy noclegowej mam nadzieję, że jakoś uda się to rozwiązać. Być może niedługo zdecyduję się przejść na rentę strukturalną, wtedy moje plany będą realizować dzieci. rozmawiała Krystyna Tymińska CO NAS CZEKA? Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) dokończenie ze str. 20 Kraje członkowskie nie muszą wdrażać wszystkich wymienionych w rozporządzeniu działań, a jedynie wybrać najbardziej odpowiednie do własnych potrzeb i warunków. Jedynym instrumentem obowiązkowym do wdrożenia przez wszystkie kraje jest wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt. Oś priorytetowa 1 obejmuje następujące działania: 1) szkolenia zawodowe i akcje informacyjne dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie, 2) ułatwienie startu młodym rolnikom, 3) renty strukturalne, 4) wykorzystanie usług doradczych przez rolników oraz zarządców lasów, 5) organizacja usług doradczych w zakresie rolnictwa i leśnictwa; 6) modernizacja gospodarstw rolnych, 7) zwiększenie wartości gospodarczej lasów, 8) zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej, 9) infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa, 10) odtworzenie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych; 11) dostosowania gospodarstw rolnych do standardów UE, 12) wdrażanie programów jakości żywności, 13) wspieranie grup producentów w zakresie działalności informacyjnej i promocyjnej dla produktów objętych programami jakości żywności; 14) wspierania gospodarstw niskotowarowych, 15) wspieranie grup producentów rolnych. Oś priorytetowa 2 obejmuje następujące działania: 1) wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania na obszarach górskich, 2) wspieranie gospodarstw na innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, 3) dopłaty do gruntów rolnych na obszarach sieci NATURA 2000, 4) wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt, 5) inwestycje nie powiązane z produkcją rolniczą; 6) zalesianie gruntów rolnych, 7) zakładanie systemów rolno-leśnych na gruntach rolnych, 8) zalesianie gruntów innych niż grunty rolne, 9) dopłaty do gruntów leśnych na obszarach sieci NATURA 2000, 10) przedsięwzięcia leśno- środowiskowe, 11) odtwarzanie potencjału produkcji leśnej i wprowadzanie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych, 12) inwestycje nie powiązane z produkcją leśną. Oś priorytetowa 3 obejmuje następujące działania: 1) przejście do działalności pozarolniczej, 2) wspieranie tworzenia i rozwoju mikro-przedsiębiorstw w celu promocji przedsiębiorczości i rozwijania ekonomicznych podstaw regionu, 3) promocja turystyki, 4) ochrona, podnoszenie jakości i zarządzanie dziedzictwem kulturowym; 5) podstawowe usługi na rzecz gospodarki i ludności wiejskiej, 6) odnowa wsi i rozwój, ochrona i podniesienie jakości wiejskiego dziedzictwa kulturowego, 7) system szkoleń zawodowych dla podmiotów gospodarczych działających w obszarach objętych osią priorytetową 3, 8) system zdobywania kwalifikacji i aktywizacji w celu przygotowania i wdrożenia lokalnej strategii rozwoju. Komisja Europejska w harmonogramie wdrażania nowego rozporządzenia założyła I etap polegający na opracowaniu strategicznych wytycznych Wspólnoty przez KE i następnie krajowych strategii. Te prace powinny przebiegać równolegle. Strategie te będą podstawą programowania na poziomie krajowym. Następnym krokiem będzie opracowanie programu, którego założenia wynikać mają z opracowanej strategii, a w dalszej kolejności uzgodnienie tego programu z KE i jego oficjalne zatwierdzanie. W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotowywana jest Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata , która po niezbędnych modyfikacjach wynikających ze strategii rozwoju obszarów wiejskich UE stanie się dokumentem bazowym do opracowania Programu. Na podstawie materiałów Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowała Andżelika Kostyra 19

20 CO NAS CZEKA? Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) Komisja Europejska, zatwierdziła projekt Rozporządzenia Rady (WE) w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dokument ten będzie miał bezpośredni wpływ na przyszłość obszarów wiejskich w naszym kraju. Zadaniem Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich na terenie całej Wspólnoty w sposób komplementarny do instrumentów rynkowych i wspierania dochodów w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz do Polityki Spójności i do Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Realizacja tego zadania polega na utworzeniu jednego źródła finansowania, tj. Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich określenie wspólnych dla krajów członkowskich osi priorytetowych, które mają zapewnić uproszczenie systemu administrowania. Nastąpi połączenie instrumentów finansowych rozwoju obszarów wiejskich, obecnie realizowanych w dwóch programach PROW i SOP Rolnictwo, w jeden spójny Program. W nowym Programie Operacyjnym Rozwój Obszarów Wiejskich rozszerzono i przeformułowano listę działań rozwoju obszarów wiejskich z 22 do 35, włączono również do niego inicjatywę LEADER. Wskazane zostały trzy zasadnicze zakresy problemów i wyzwań stojących przed obszarami wiejskimi: Ekonomiczne - niższy od przeciętnego dochód, starzenie się ludności wiejskiej, wysoka zależność od pierwszego sektora; Społeczne - wyższy od przeciętnego poziom bezrobocia, wykluczenie społeczne, niska dywersyfikacja rynku pracy oraz niska gęstość zaludnienia, co wpływa na gorszy dostęp do podstawowych usług; Środowiskowe - pro-środowiskowa rola rolnictwa i leśnictwa. Biorąc pod uwagę problemy i wyzwania, przed jakimi stoją obszary wiejskie, wyznaczono główne cele nowej polityki ROW: Cel 1: Poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez ich restrukturyzację, Cel 2: Poprawa stanu środowiska oraz krajobrazu poprzez racjonalną gospodarkę ziemią, Cel 3: Poprawa warunków życia ludności wiejskiej i promocja dywersyfikacji działalności gospodarczej. Każdemu z celów głównych polityki odpowiada oś priorytetowa obejmująca odpowiednie instrumenty polityki rozwoju obszarów wiejskich: oś priorytetowa 1 (gospodarcza): wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, oś priorytetowa 2 (środowiskowa): zrównoważone gospodarowanie zasobami gruntów rolnych i leśnych, oś priorytetowa 3 (społeczna): dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich. Dodatkowo wyodrębniono tzw. inicjatywę LEADER w celu wzmocnienia inicjatywy oddolnej, wymiany najlepszych praktyk i aktywizacji społeczności obszarów wiejskich. Inicjatywa LEADER tworzy oś priorytetową 4, której zakres realizacji powinien głównie bazować na działaniach zdefiniowanych w ramach poszczególnych 3 osi priorytetowych. W celu zapewnienia realizacji zrównoważonej strategii rozwoju obszarów wiejskich, w projekcie rozporządzenia określono minimalny % udział środków z budżetu UE, jaki każde państwo członkowskie musi przeznaczyć na poszczególne osie priorytetowe. Podział ten przedstawia się następująco: 15% na oś priorytetową 1 i 3, 25% na oś priorytetową 2 oraz 7% na działania typu LEADER, realizowane w ramach trzech osi priorytetowych. Ponadto 3% środków funduszu zostanie przeznaczone w latach 2012 i 2013 dla tych krajów, w których oś LEADER osiągnie najlepsze wyniki. Na pomoc techniczną, w ramach której będą finansowane przedsięwzięcia służące wspieraniu systemu wdrożenia PO ROW może zostać przeznaczone do 4% środków, przewidzianych na finansowanie programów krajowych. Wysokość minimalnego finansowania poszczególnych osi jest przedmiotem debaty w obrębie grup roboczych UE. Ponadto określono maksymalny poziom wsparcia programu z budżetu UE, który jest zróżnicowany w zależności od priorytetów: oś priorytetowa 1 i 3 do 75% środków na obszarach dawnego Celu 1 (m.in. w Polsce) oraz do 50% na pozostałych obszarach, oś priorytetowa 2 oraz inicjatywa LE- ADER do 80% środków w regionach konwergencji oraz do 55% na pozostałych obszarach. Minimalny poziom wsparcia wynosi 20% kwalifikowanych wydatków publicznych. Każdej z osi priorytetowych przyporządkowano instrumenty, zarówno obecnie funkcjonujące, jak i nowe. Część instrumentów poddano modyfikacji. Warunki wdrażania działań zostały uproszczone i lepiej dostosowane do osi priorytetowych. Niektóre z wymienionych działań będą wdrażane w okresie krótszym, niż cały okres programowania, czyli do 2013 roku. dokończenie na str. 19 Nakład egz.; opracowanie graficzne i druk: CEZAR Druk-Servis Warda Cezary cezar-ds@wp.pl