PARLAMENT EUROPEJSKI

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 Komisja Petycji SPRAWOZDANIE w sprawie wizyty informacyjnej na Cyprze w dniach listopada 2007 r. dotyczącej petycji 733/2004 Ruchu Uchodźców Famagusty Komisja Petycji Członkowie delegacji: Marcin Libicki, Carlos José Iturgaiz Angulo, Lidia Joanna Geringer de Oedenberg, Willy Meyer Pleite Przyjęto na posiedzeniu komisji PETI w dniu 16 lipca 2008 r. DT\ doc PE v05-00

2 Cele wizyty Przedmiotowa wizyta informacyjna została zorganizowana przez Komisję Petycji na mocy art. 192 ust. 3 Regulaminu Parlamentu Europejskiego i zatwierdzona przez Prezydium Parlamentu dnia 12 września 2007 r. Podstawowym celem misji była wizyta w zamkniętej dzielnicy Famagusty Varoshy oraz spotkanie ze składającymi petycję i właściwymi władzami w związku z petycją 733/2004 złożoną w imieniu Ruchu Uchodźców Famagusty. Organizacja ta, reprezentująca ponad obywateli UE, którzy musieli uciekać z Famagusty po zajęciu miasta przez wojska tureckie w sierpniu 1974 r., zwraca się do Parlamentu Europejskiego o pomoc w zagwarantowaniu, że inicjatywy Komisji mające na celu pobudzenie rozwoju gospodarczego Cypru Północnego obejmą zwrot zamkniętego obszaru Famagusty, nawiązując w tym kontekście do wniosku Rady dotyczącego rozporządzenia na rzecz ustanowienia instrumentu mającego na celu pobudzenie rozwoju gospodarczego społeczności Turków cypryjskich. 1 Komisja Petycji starała się dostać do zamkniętej dzielnicy Famagusty Varoshy; delegacja kilkakrotnie próbowała uzyskać dostęp do Varoshy, nawiązując kontakt z władzami tureckimi w Brukseli, Ankarze i na terytoriach okupowanych, jednak spotykała się z ciągłym brakiem reakcji ze strony tureckiego wojska, które ostatecznie nie udzieliło nam zezwolenia Mimo że celem Komisji Petycji jest poszukiwanie we współpracy z odpowiednimi państwami członkowskimi rozwiązań problemów poruszonych w petycjach, uznaje ona, że szczególna sytuacja panująca na Cyprze oraz jej uregulowanie w drodze negocjacji jest bez wątpienia zadaniem Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej oraz zaangażowanych państw. W trakcie wizyty, która miała przede wszystkim wymiar humanitarny, członkowie delegacji odbyli dyskusje z przedstawicielami mieszkańców Famagusty przebywających zarówno w mieście, jak i w innych częściach wyspy, głównie w Limassol, a także z osobami wysiedlonymi. 2 Posłowie mieli także możliwość odbycia szczegółowych dyskusji z Erato Kozakou Marcoullis, minister spraw zagranicznych Republiki Cypryjskiej, oraz z Mehmetem Alim Talatem, przywódcą społeczności Turków cypryjskich. 3 Posłowie odbyli także spotkanie z wysokim rangą przedstawicielem Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nikozji. Wprowadzenie Petycja złożona w lipcu 2004 r., po przystąpieniu Republiki Cypryjskiej do UE w dniu 1 maja 2004 r. i referendum, które odbyło się w kwietniu 2004 r. 4, to przejmujący apel wystosowany w imieniu osób, które straciły domy w rejonie Famagusty po inwazji i zajęciu miasta przez tureckie wojsko w 1974 r., która doprowadziła do przymusowego wysiedlenia ok Cypryjczyków oraz spowodowała poważny kryzys humanitarny i stanowiła rażące złamanie praw człowieka. Tureckie siły zbrojne w dalszym ciągu prowadzą niezgodną z prawem okupację 36% terytorium Republiki Cypryjskiej. 1 Fragment zaczerpnięto z przedmiotowej petycji w wersji przesłanej do Parlamentu Europejskiego. 2 Działalność Komisji Petycji skoncentrowana jest na obywatelach europejskich oraz prawach związanych z europejskim obywatelstwem na mocy Traktatu. Zgodnie z art. 194 Traktatu wszyscy obywatele Unii mają prawo kierowania petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem jej działalności. 3 Dwaj członkowie delegacji, Willy Meyer oraz Carlos Iturgaiz, postanowili nie brać udziału w tym spotkaniu. 4 Pytanie sformułowane zgodnie z załącznikiem IX porozumienia zasadniczego brzmi następująco: Czy zgadzasz się z porozumieniem zasadniczym oraz wszystkimi załącznikami do niego, a także z konstytucją państwa Greków cypryjskich oraz przepisami dotyczącymi praw, które zostaną wprowadzone, aby umożliwić przystąpienie zjednoczonego Cypru do Unii Europejskiej? TAK NIE PE v /10 DT\ doc

3 Składający petycję działając na rzecz ostatecznego celu, jakim jest doprowadzenie do rozstrzygnięcia kwestii cypryjskiej, wzywają do zwrotu zamkniętej dzielnicy Famagusty jej prawowitym mieszkańcom jako środka w ramach inicjatyw Unii Europejskiej mających na celu pobudzenie rozwoju gospodarczego północnej części wyspy i ułatwienie zjednoczenia Cypru. Uważają, że przyjęcie ich wniosku nadałoby impet działaniom mającym na celu rozwiązanie kwestii cypryjskiej, ponieważ pozwoliłoby dwóm społecznościom zamieszkującym wyspę na pokojową koegzystencję i współpracę w Famaguście, umożliwiając kształtowanie współzależności gospodarczej. Zaznaczają, że choć przed 1974 r. Famagusta była ważnym ośrodkiem turystycznym i najzamożniejszym miastem na wyspie, obecnie jest bardzo słabo rozwinięta i kojarzona głównie z wymarłym miastem. Treść petycji, jako takiej, jest znacznie bardziej złożona i obarczona znacznie większym ciężarem politycznym niż prawie wszystkie ważne petycje otrzymane dotąd przez Komisję Petycji. Komisja zgodziła się udzielić wsparcia składającym petycję i rozpatrzyć problem w możliwie pragmatyczny i konstruktywny sposób. Uznała ona bowiem, że w petycji odwołano się do wielu podstawowych zasad stanowiących fundament obywatelstwa europejskiego, w tym nietykalność każdego obywatela europejskiego oraz poszanowanie należnych mu praw podstawowych związanych z prawowitą własnością i swobodą przemieszczania się. Mimo że Cypr jest dziś pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, wciąż istnieje szereg istotnych politycznych przeszkód utrudniających korzystanie z tych zasad, choć dla niemal wszystkich pozostałych obywateli europejskich są one oczywiste. Zwrot zamkniętej dzielnicy Famagusty, Varoshy, jej prawowitym mieszkańcom jest sprawą pilną. Podobnie jak ostateczne rozwiązanie kwestii cypryjskiej. Bez wątpienia oba te problemy są ze sobą bardzo silnie powiązane, jednak, co wielokrotnie planowały i oświadczały ONZ i UE, zwrot zamkniętej części Famagusty jej prawowitym mieszkańcom stanowi priorytet i powinien być realizowany bez oczekiwania na kompleksowe rozwiązanie kwestii cypryjskiej. Cypryjczycy oczekiwali, że szanse na wypracowanie rozwiązania mogą wzrosnąć wraz z przystąpieniem ich kraju do Unii Europejskiej. Otwarcie zamkniętego obszaru Varoshy było jedną z kwestii zawartych w planie Annana. Jednak po jego odrzuceniu rząd Cypru zaproponował w sierpniu 2004 r. zwrot Varoshy połączony z ponownym otwarciem portu w Famaguście pod kontrolą Komisji Europejskiej. Jednocześnie stanowiłoby to zarówno środek budowania zaufania, ponieważ Grecy i Turcy cypryjscy żyliby razem i współpracowali na rzecz funkcjonowania portu, jak i środek mający na celu wspieranie rozwoju miasta i postępu gospodarczego społeczności Turków cypryjskich. Negocjacje prowadzone podczas prezydencji fińskiej, która skądinąd uchodzi za wyjątkowy i niezwykły okres w dyplomacji UE, nie zakończyły się sukcesem. We wrześniu 2007 r. odbyły się rozmowy dwustronne między ówczesnym prezydentem Republiki Cypryjskiej Tassosem Papadopoulosem, pełniącym rolę przywódcy społeczności Greków cypryjskich, a Mehmetem Alim Talatem, przywódcą społeczności Turków cypryjskich, z udziałem ONZ, podczas których obie strony przedstawiły wstępne plany sekretarzowi generalnemu ONZ Ban Ki-moonowi. Varosha Kwitnąca dawniej dzielnica Varosha stanowiła w latach 70. centralny punkt rozwijającej się gospodarczo Famagusty oraz miejsce wielu krajowych i zagranicznych inwestycji. Należy do niej część wybrzeża i przylegająca do niego plaża, która niegdyś przyciągała turystów na wschodnie wybrzeże. W owym czasie Varosha stanowiła wizytówkę Cypru pod względem kultury i nowoczesności. Była dzielnicą najdroższych nieruchomości. DT\ doc 3/10 PE v05-00

4 Po drugiej fazie inwazji tureckiej na Cyprze, która była wynikiem przeprowadzonego w 1974 r. zamachu stanu przeciwko arcybiskupowi Makariosowi, mieszkańców Varoshy uciekło, szukając schronienia przed walkami w Nikozji, a przede wszystkim w południowej części wyspy. Ich domy, biura, hotele i szkoły opustoszały, a dzielnica została zajęta przez tureckie władze wojskowe. Wojska tureckie nadal stacjonują w garnizonie, lecz dzielnica została opuszczona. Jest ona całkowicie odgrodzona rozpadającym się płotem z drutu i rdzewiejących beczek po ropie, betonowymi barykadami i nędznymi tablicami ostrzegawczymi ustawionymi przez tureckie wojsko, które nadal uniemożliwia wjazd na teren dzielnicy wszystkim Cypryjczykom i wszystkim innym obywatelom UE. W związku z powyższym administracja niższego szczebla w okupowanej części Cypru 1 nie posiada realnej władzy nad Varoshą. Tureckie wojsko ogranicza możliwości działania punktu monitorowania ONZ w Varoshy, a goście nie mogą uzyskać dostępu bez zezwolenia tureckich władz wojskowych. Zgodnie ze wszystkimi sprawozdaniami sekretarza generalnego dotyczącymi działań ONZ na Cyprze Działania Sił Pokojowych Organizacji Narodów Zjednoczonych na Cyprze w Varoshy są wciąż hamowane ograniczeniami nakładanymi przez wojska tureckie, dotyczącymi dostępu do odgrodzonego obszaru i poruszania się po nim. ONZ nadal uważa, że odpowiedzialność za status quo w Varoshy ponosi rząd turecki. 2 Północna część Varoshy przylega do portu w Famaguście, gdzie można udać się na spacer na plażę. Za ogrodzeniem, które uniemożliwia spacerowiczom wstęp na plażę Varoshy, nadmorskie hotele, bloki mieszkalne i restauracje są dziś już tylko rozpadającymi się betonowymi szkieletami, ogromnymi miejskimi nagrobkami, które nie poddają się upływowi czasu. Wspomnienia i duch dawnych mieszkańców, z których wielu spotkało się z członkami delegacji, wciąż są obecne w tych murach. Przyroda także zadomowiła się w Varoshy. Drzewa i krzewy wyrastają w szczelinach niszczejących arterii, w których grunt zapadł się, wypełniając podziemny system kanalizacji. Koty i gryzonie wałęsają się po ulicach. Kościoły spotkał ten sam los co inne budynki zostały zbezczeszczone i pozostawione jako jedyne, milczące świadectwo dominującej tu niegdyś społeczności chrześcijańskiej. Szkoły i boiska również pozostają opustoszałe. Republika Cypryjska dysponuje ewidencją 5567 działek w Varoshy, z których ok. 80% należy do cypryjskich Greków. Cypryjscy Turcy są oznaczeni jako właściciele 4 działek. Ponowne zasiedlenie Varoshy stało się przedmiotem kilku rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, inicjatyw ONZ mających na celu wdrożenie środków budowania zaufania oraz porozumień zawartych na wysokim szczeblu w 1979 r. W 1979 r. w zawartym pod auspicjami ONZ porozumieniu Kyprianou-Denktash dzielnicy tej poświęcono punkt 5 o następującej treści: Celem priorytetowym będzie osiągnięcie porozumienia w sprawie ponownego zasiedlenia Varoshy pod auspicjami ONZ wraz z rozpoczęciem przez strony negocjacji na temat konstytucyjnych i terytorialnych aspektów kompleksowego rozwiązania. Po osiągnięciu porozumienia w sprawie Varoshy zostanie ono wdrożone bez oczekiwania na wynik dyskusji na temat innych aspektów problemu cypryjskiego. Najbardziej dobitna z kilku rezolucji ONZ zawierających odniesienie do Varoshy jest rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ 550/1984: Uważa próby zasiedlenia jakiejkolwiek części Varoshy osobami innymi niż jej mieszkańcy za niedopuszczalne i wzywa do ustanowienia na tym obszarze administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych. Parlament Europejski wyraził poparcie dla rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ 789(1992), wzywając: w szczególności Radę i Komisję, we współpracy z rządem Cypru, sekretarzem generalnym 1 Terminologia stosowana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. 2 S/2007/328. PE v /10 DT\ doc

5 ONZ oraz innymi zainteresowanymi rządami i organizacjami międzynarodowymi, by: i. pomogły w prowadzeniu analiz oraz zainicjowaniu działań na rzecz odbudowy Famagusty (Varoshy), kiedy tylko miasto znajdzie się pod administracją ONZ zgodnie z rezolucjami Rady Bezpieczeństwa 550(84) i 789(92); 1 Misja Gdy delegacja dotarła na lotnisko w Larnace, powitali ją tam Loizos Afxentiou oraz Christofides Kikis z Ruchu Uchodźców Famagusty oraz Alexis Galanos, przebywający na uchodźstwie przewodniczący rady miasta Famagusta. Wieczorem posłowie wysłuchali krótkich sprawozdań kilkorga najważniejszych przedstawicieli Ruchu, aby poznać aktualną sytuację na wyspie w związku z Famagustą i Varoshą. Spotkanie z minister spraw zagranicznych Republiki Cypryjskiej, Erato Kozakou-Marcoullis, było najbardziej interesujące i umożliwiło posłom pełne zapoznanie się ze stanowiskiem cypryjskiego rządu w odniesieniu do kwestii poruszonych przez składających petycję. Minister spraw zagranicznych przedstawiła każdemu z posłów fotograficzną dokumentację stanu Varoshy, aby zilustrować rozmiar szkód i zniszczeń w tej dzielnicy, określanej dziś mianem wymarłego miasta. Erato Kozakou-Marcoullis położyła nacisk na wymiar humanitarny tej kwestii, wyraźnie deklarując jednak poszanowanie dla mandatu i zakresu misji. Minister krótko przedstawiła członkom delegacji genezę obecnej sytuacji i poinformowała ich, że Famagusta była przez wiele stuleci cypryjską perłą. W czasach świetności zapewniała połowę dochodów wyspy pochodzących z turystyki, lecz od czasu tureckiej inwazji, zwłaszcza na Varoshę, miasto jest opuszczone. Pani minister wyjaśniła, że jak wyraźnie stwierdzono w traktacie o przystąpieniu, do UE przystąpiło całe terytorium Cypru, choć zgodnie z protokołem nr 10 do wspomnianego traktatu wspólnotowy dorobek prawny jest zawieszony na obszarach, na których rząd Republiki Cypryjskiej nie sprawuje efektywnej kontroli. Wspomniała także o upokorzeniu, jakiego doświadczyło wielu cypryjskich obywateli, którzy zostali wysiedleni podczas wojny i muszą obecnie ubiegać się o wizę na wjazd do własnego kraju. Odnosząc się do programu wizyty, pani minister wyraziła oficjalną dezaprobatę dla planowanego spotkania delegacji Komisji Petycji z przywódcą Turków cypryjskich, Mehmetem Alim Talatem. Przewodniczący wyjaśnił, że program został zatwierdzony przez Komisję Petycji, a celem wizyty jest skoncentrowanie się na meritum sprawy zgłoszonej przez składających petycję oraz spotkanie ze wszystkimi zaangażowanymi stronami, co jest praktyką stosowaną co do zasady podczas wszystkich wizyt informacyjnych. Dwaj członkowie delegacji, Carlos José Iturgaiz i Willy Meyer, wyrazili jednak sprzeciw wobec spotkania z Mehmetem Alim Talatem i oświadczyli, że nie wezmą udziału w zaplanowanym spotkaniu. Wyjaśnili, że skoro celem misji jest wizyta na odgrodzonym obszarze, na którą nie zezwala sprawujące faktyczną kontrolę wojsko tureckie, brak jest innych osób dysponujących właściwymi kompetencjami do omawiania tej kwestii. Dlatego zdecydowali, że przy tej okazji nie powinni spotykać się z Mehmetem Alim Talatem. Z Nikozji delegacja udała się do Limassol na spotkanie z burmistrzem Famagusty, Alexisem Galanosem, oraz z członkami rady miejskiej. Burmistrz oznajmił, że 45% uchodźców z Famagusty przebywa obecnie w Limassol (25% mieszka w Larnace). Ostatnie wybory do rady miejskiej odbyły się w grudniu 2006 r. na pięcioletnią kadencję. Burmistrz wyjaśnił członkom delegacji, że na znak dobrej woli jego rada nie zgłasza sprzeciwu wobec spotkania członków delegacji z cypryjskimi 1 B3-0058, 0065 i 0069/93. DT\ doc 5/10 PE v05-00

6 Turkami i ich przywódcami w celu omówienia kwestii istotnych dla składających petycję i problemu praw człowieka, pod warunkiem, że delegacja uzyska zezwolenie na wjazd do zamkniętej dzielnicy. Przy poparciu wszystkich członków rady burmistrz wyraził wiarę w słuszność działań Komisji Petycji. Burmistrz Galanos wygłosił oficjalne oświadczenie i wręczył je delegacji. Oświadczeniu towarzyszyły dwie olbrzymie księgi zawierające ponad podpisów. Oświadczenie zawierało stwierdzenia mówiące, że zamknięcie części miasta Famagusta stanowi zbrodnię przeciwko Europie i całemu światu. W oświadczeniu wezwano Unię Europejską i jej właściwe organy, aby odegrały pierwszoplanową rolę w zapewnieniu powrotu mieszkańców tego europejskiego miasta oraz aby dały wyraz europejskim wartościom. W dalszej części oświadczenia stwierdzono: Walczymy wspólnie ze wszystkimi uchodźcami o zabezpieczenie niezbywalnego prawa powrotu do naszych domów. Równocześnie wierzymy, że powrót prawowitych mieszkańców do Famagusty zapewni warunki do dalszych postępów i rozwiązania problemu cypryjskiego. Stworzy on również warunki do owocnej współpracy na wszystkich szczeblach z naszymi tureckimi rodakami na Cyprze. W świetle powyższego ogłaszamy nieodwołalną decyzję o zdecydowanym kontynuowaniu walki o możliwość powrotu do naszych domów i naszego majątku i wzywamy pozostałą część ludności cypryjskiej, aby przyłączyła się do naszej walki. Przed właściwym spotkaniem z Izbą Przemysłowo-Handlową Famagusty członkowie delegacji poznali dwóch byłych burmistrzów miasta i odbyli z nimi rozmowy. Przewodniczący Andreas Matsis poinformował posłów o działalności Izby i wygłosił memorandum dla delegacji zawierające między innymi nakreśloną przez Izbę wizję Famagusty w przyszłości jako miasta będącego wzorem rozwoju i kreatywności oraz pomostem współpracy między Grekami i Turkami na Cyprze. Przy poparciu burmistrza Alexisa Galanosa wezwali oni do ustanowienia komitetu koordynacyjnego z udziałem obu stron, którego zadaniem byłoby stworzenie planów dotyczących przyszłości miasta oraz jego infrastruktury i usług. Wspomniano także o konieczności ochrony i odbudowy wykopalisk archeologicznych Engomi i Salaminy. Podsumowując stwierdzono: Żyjemy w czasach, gdy granice są znoszone, a kraje łączą się w większe wspólnoty. Nie twórzmy więc kolejnego podzielonego miasta (jakim kiedyś był Berlin, a dziś wciąż jest Nikozja). Opracujmy wspólne plany, podejmijmy współpracę i podzielmy się wizją zjednoczonego miasta we wspólnym kraju. Delegacja udała się następnie na spotkanie z miejscową ludnością, w tym z proboszczem, który przyjechał z Famagusty do Limassol w 1974 r. Było to niezwykle poruszające spotkanie, podczas którego uczestnicy wyrażali nadzieję na powrót do swoich domów. Posłowie obejrzeli stare fotografie, w tym zdjęcia osób zaginionych, które mogły zginąć z rąk tureckich oddziałów w 1974 r. Wiele osób twierdziło, że opowiedzieli się za przystąpieniem do UE, mając nadzieję na rozwiązanie tej kwestii. Ksiądz przyznał, że chciałby móc odprawić mszę w swoim dawnym kościele w Famaguście. Obecni na spotkaniu ludzie oczekują wyjazdu obcych wojsk i ponownego spotkania i wspólnego życia z ich tureckimi przyjaciółmi. Nie doszło natomiast do zaplanowanego na dalszą część popołudnia spotkania z udziałem delegacji, burmistrza Famagusty, Alexisa Galanosa i przedstawiciela społeczności Turków cypryjskich w Famaguście Oktaya Kayalpa, które miało się odbyć w hotelu Ledra w obrębie strefy buforowej ONZ w Nikozji. Około południa biuro Oktaya Kayalpa przekazało, że Oktay Kayalp nie wie o tym spotkaniu i nie weźmie w nim udziału. W związku z powyższym spotkanie zostało odwołane. Przed wyjazdem wcześnie rano następnego dnia w okolice Famagusty i dalszą realizacją harmonogramu spotkań członkowie delegacji zebrali się, aby omówić planowane spotkanie z przywódcą władz Turków cypryjskich, Mehmetem Alim Talatem. Przewodniczący oświadczył, że wraz z Lidią Geringer de Oedenberg spotka się z Mehmetem Alim Talatem, gdyż taka była decyzja Komisji Petycji i spotkanie to leży w interesie składających petycję. Willy Meyer oraz Carlos Iturgaiz podtrzymali swoją decyzję o wycofaniu się z uczestnictwa w spotkaniu, przede wszystkim z uwagi na PE v /10 DT\ doc

7 swoje obawy dotyczące kompetencji osób, z którymi mieli się spotkać, w kwestii odgrodzonego obszaru Varoshy. 1 Członkowie delegacji zbliżyli się do strefy buforowej między obiema częściami wyspy na przejściu granicznym w Strovila, gdzie po żmudnej kontroli otrzymali wizy i mogli kontynuować misję i udać się do niezamkniętej części okupowanej Famagusty. (Marios Matsakis, który przyłączył się do posłów w Strovila i pragnął towarzyszyć delegacji jako jej nieoficjalny członek, nie został wpuszczony i postanowił wrócić bezpośrednio do Brukseli.) Po przybyciu do Famagusty delegacja udała się prosto do Varoshy. W związku z brakiem zezwolenia na wjazd do zamkniętej dzielnicy delegacja objechała wokół odgrodzonego obszaru, zatrzymując się w różnych punktach widokowych. Posłowie zatrzymali się na bulwarze nadmorskim w Famaguście i przeszli plażą, patrząc na puste hotele, bloki mieszkalne i domy, niektóre zbombardowane przez tureckie siły powietrzne w 1974 r., a teraz stopniowo niszczejące, aż doszli do płotu zakazującego wejścia do zamkniętej dzielnicy. Posłowie zatrzymali się także w pobliżu domów składających petycję, którzy pokazywali miejsca, w których jako dzieci jeździli na rowerze i kupowali lody, gdzie witali ich rodzice i gdzie spędzili wiele szczęśliwych chwil. Delegacja widziała szkolne boiska i kościoły, a także turecki garnizon oraz tureckie samochody wojskowe i rdzewiejące znaki zakazujące wjazdu na teren dzielnicy. Dla składających petycję, którzy towarzyszyli członkom delegacji, czas się zatrzymał. Z tego miejsca delegacja udała się do centrum starego miasta Famagusty na spotkanie z przedstawicielem Turków cypryjskich w Famaguście 2 Oktayem Kayalpem. Na prośbę o spotkanie z delegacją odpowiedział on Komisji Petycji pismem z dnia 21 listopada 2007 r., w którym wyraził chęć spotkania i podjęcia współpracy z komisją. W piśmie odniósł się on także do wsparcia, jakie UE zapewnia miastu Famagusta poprzez pakiet pomocowy, za który pragnął podziękować Unii za pośrednictwem delegacji. 2 mln euro zostały wykorzystane na konserwację dawnych murów średniowiecznego miasta oraz części starówki, w której odbyło się spotkanie. Burmistrz oznajmił, że przywiązuje wielką wagę do ochrony starego miasta jako elementu dziedzictwa. Przedstawiciel Turków cypryjskich w Famaguście Oktay Kayalp wyraził rozczarowanie odrzuceniem planu Annana, mimo że opowiedziało się za nim 70% tureckiej społeczności Cypru. Zasugerował, że gdyby plan przyjęto, Varosha zostałaby już zwrócona pierwotnym właścicielom i odbudowa zostałaby rozpoczęta. Wyraził pełne poparcie dla zwrotu znajdującego się w tej dzielnicy majątku jego prawowitym właścicielom i mieszkańcom. Powiedział, że przy obecnym stanie rzeczy może to nastąpić jedynie w ramach szerokiego, kompleksowego porozumienia i że niemożliwe jest osobne rozwiązanie tej kwestii. Opowiedział się on za szybkim i długotrwałym rozwiązaniem, gdyż jak stwierdził im dłużej kwestia ta pozostanie nierozwiązana, tym dłużej problemy będą nękać całe miasto. Problemem są stałe utrudnienia w ruchu komunikacyjnym i rozwoju miasta, co nie leży w niczyim interesie, a więc chętnie podejmie on współpracę, aby znaleźć rozwiązanie dla tej kwestii, dopóki najważniejszym celem jest zakończenie całego problemu. Dodał też, że nieustanne trudności sprawia mieszkańcom poruszanie się po wyspie i dojeżdżanie do pracy. Utrudnienia te również hamują trwały rozwój Famagusty. Willy Meyer przedstawił swój pogląd na temat konieczności przestrzegania rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ, a zwłaszcza konieczności natychmiastowego opuszczenia tego terenu przez 1 W dniu 22 listopada 2007 r. Willy Meyer wystosował pismo do przewodniczącego, w którym zaapelował o nieprowadzenie rozmów wykraczających poza cel misji. 2 Terminologia stosowana przez ONZ DT\ doc 7/10 PE v05-00

8 tureckie oddziały, aby składający petycję mogli wrócić do swoich domów. W odpowiedzi przedstawiciel Turków cypryjskich w Famaguście stwierdził, że choć szanuje ten pogląd, obawia się, że bezwarunkowe przekazanie terenu osłabi proces pokojowy. Wyraził wiarę w dialog ze wszystkimi stronami i chęć działania w ramach wspólnej administracji po pomyślnym zakończeniu negocjacji. Wyraził także nadzieję na znalezienie właściwego rozwiązania, które umożliwi mieszkańcom Varoshy powrót do tej dzielnicy. Z pewnym opóźnieniem, po wyjeździe Carlosa Iturgaiza, delegacja udała się do Nikozji na spotkanie z przywódcą Turków cypryjskich. Przewodniczący i Lidia Geringer de Oedenberg przeprosili za późne przybycie. Jak wspomniano Willy Meyer (podobnie jak Carlos José Iturgaiz) uznał, że spotkanie to nie jest właściwe z uwagi na mandat i cele misji, dlatego nie wziął w nim udziału. Mehmet Ali Talat powitał obecnych posłów i urzędników i we wstępnych uwagach podkreślił swoje dążenie do znalezienia odpowiedniej perspektywy umożliwiającej jak najszybsze rozwiązanie problemu Varoshy. Powiedział, że jego zdaniem w niektórych punktach petycja, którą uważnie przeanalizował, przypomina propozycje przedstawione przez prezydenta Tassosa Papadopoulosa w 2004 r. Stwierdził, że w pełni szanuje zaangażowanie Komisji Petycji na rzecz tego procesu, lecz jego zdaniem jest to możliwe wyłącznie w szerszym kontekście. Zasugerował także, że problem Varoshy zostałby rozwiązany, gdyby wynik referendum był inny. Mehmet Ali Talat wyjaśnił, że przed 1994 r. Varoshę postrzegano jako element budowania zaufania, lecz twierdził, że od tego czasu stała się ona elementem kompleksowego rozwiązania polegającego na dostosowaniu terytorialnym w celu zjednoczenia kraju. Stwierdził on, że jeśli dojdzie do porozumienia, Varosha zostanie zwrócona cypryjskim Grekom i prawowitym właścicielom. Zasugerował, że rozwiązanie częściowe nie jest dobre, gdyż utrwaliłoby podział wyspy. Należy przypomnieć, że uregulowanie kwestii praw własności w innych częściach wyspy jest znacznie bardziej skomplikowane niż w przypadku dzielnicy Varosha, która jest jedynym miejscem, gdzie prawa własności są bezsporne i nie ma przypadków podwójnej własności. Na zakończenie powiedział, że Turcy cypryjscy chcą znaleźć się w Unii Europejskiej, lecz strona grecka wydaje się obecnie zadowolona z niekończącego się procesu, który nie prowadzi do właściwego rozwiązania dla wszystkich mieszkańców wyspy. Odpowiadając na pytania delegacji. Mehmet Ali Talat stwierdził, że nie widzi możliwości, aby problem Varoshy mógł zostać rozwiązany w oderwaniu od innych kwestii. Przewodniczący, wyrażając swoją prywatną opinię, powiedział Mehmetowi Alemu Talatowi, że Turcy cypryjscy są uważani przez Unię Europejską za obywateli europejskich i że powinni korzystać z praw wynikających z tego obywatelstwa, w tym z prawa do wnoszenia petycji. Członkowie wizyty informacyjnej wielokrotnie spotkali się z opinią, że jednostronny zwrot Varoshy jej prawowitym właścicielom zapoczątkowałby ciąg zdarzeń prowadzących do ostatecznego rozwiązania podziału wyspy. Mimo że nie miało to bezpośredniego związku z mandatem misji, podobnie jak spotkanie z Mehmetem Alim Talatem, posłowie spotkali się następnie z Fundacją Praw Człowieka Turków Cypryjskich reprezentowaną przez przewodniczącą Emine Erk, która wyjaśniła rolę i działalność fundacji oraz wsparcie dla poszanowania standardów praw człowieka na całej wyspie. Przewodnicząca powiedziała, że organizacja mocno podkreśla także potrzebę kompleksowego rozwiązania. Koncentruje się przy tym szczególnie na wciąż istniejącym problemie osób zaginionych, których miejsce pobytu nie zostało ustalone po zakończeniu konfliktu, problemie praw PE v /10 DT\ doc

9 majątkowych i aktywnym wspieraniu konstruktywnego dialogu między obiema stronami oraz między społecznością Turków cypryjskich a światem zewnętrznym. Po wyjeździe z Nikozji delegacja udała się na otwarte, publiczne spotkanie zorganizowane przez Ruch Uchodźców Famagusty w Dheryni na południe od zielonej linii w pobliżu Famagusty. Delegacja została ponownie powitana przez grupę około trzystu osób w bardzo gorącej i pełnej wzruszenia atmosferze. Każdy z uczestników miał możliwość wyrażenia opinii i wiele osób przedstawiło delegacji swoją sytuację. Wnioski Wyraźnie widać, że utrzymanie status quo na Cyprze nie jest możliwe. Na podstawie petycji złożonej przez Ruch Uchodźców Famagusty oraz wielu późniejszych informacji dotyczących tego tematu 1 Komisja Petycji i Parlament mogą wnioskować, że obywatele Cypru mają nadzieję na pozytywną reakcję i że nigdy się nie poddadzą. Wyniki misji pod tym względem są oczywiste. Ich frustracja i rozczarowanie dotychczasowym brakiem działań ze strony Unii Europejskiej i jej członków w celu realizacji planu w jakiejkolwiek namacalnej formie były stałym elementem każdej dyskusji. Delegacja dostrzegła gotowość do rozmów między obywatelami, a także między przedstawicielami miejscowych władz po obu stronach. Równocześnie była zmuszona ograniczyć swe działania do udzielonego jej mandatu i skoncentrować się na problemie Varoshy oraz jej zwrotu prawowitym mieszkańcom. Jasne jest, że Varosha zostanie zwrócona prawowitym właścicielom... Jasne jest, że Varosha musi zostać zwrócona prawowitym właścicielom i mieszkańcom... Jednak aby to się stało, główna, bezpośrednia i czynna odpowiedzialność musi nadal spoczywać na ONZ. Varosha mogłaby stać się miejscem eksperymentalnego rozwoju i symbolem przyszłego Cypru. Unia Europejska, jej prezydencja, Komisja oraz Parlament powinny podejmować działania w tym kierunku. Turcja musi także zdać sobie sprawę z tego, że jako kraj kandydujący jest zobowiązana przestrzegać podstawowych zasad UE i wspólnotowego dorobku prawnego, w tym poszanowania wolności obywatelskich i praw własności. Nie ma wątpliwości co do faktu, że dalsza okupacja Varoshy i obecność wojsk w północnej części Cypru jest całkowicie niedopuszczalna, co stwierdzono również w szeregu rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ. ONZ oczekuje od Unii Europejskiej bardziej aktywnych wysiłków dyplomatycznych prowadzonych z wykorzystaniem jej silnej pozycji gospodarczej. Stworzenie dwustrefowej, dwunarodowościowej federacji z zagwarantowaną swobodą przemieszczania się i przestrzeganiem wspólnotowego dorobku prawnego jest nadal możliwe, umożliwiając rozwój Famagusty i Varoshy, i spełniając według sondaży oczekiwania większości. Istnieje jednak ryzyko, że pozostaje na to coraz mniej czasu. Wynika to stąd, że po obu stronach wyspy ludzie zapominają, jak wygląda wspólne życie i porozumiewanie się w drugim języku. Kolejne pokolenia dorastają, a wielu z tych, którzy pamiętali 1 Na przykład podpisów poparcia dla kampanii na rzecz zwrotu Varoshy przekazane przez Anastasiosa Antoniou w imieniu Organizacji Młodych Cypryjskich Naukowców z dnia 28 listopada 2007 r. DT\ doc 9/10 PE v05-00

10 Cypr sprzed 1974 r., już odeszło. Sytuacja jest więc pilna i niezwykle ważna. Zalecenia (wstępne): Rezolucja Rady Bezpieczeństwa ONZ 550 (1984 r.) powinna być przestrzegana i niezwłocznie wdrożona przez wszystkie strony, zaś w odniesieniu do uwag składających petycję instytucje Unii Europejskiej powinny aktywnie wspierać i propagować rozwiązanie prowadzące do pełnego zwrotu majątku prawowitym właścicielom w Varoshy. Turcja musi wycofać swoje oddziały okupacyjne z Republiki Cypryjskiej, terytorium wchodzącego w skład UE, rozpoczynając od zwrotu zamkniętej dzielnicy Famagusty jej prawowitym właścicielom zgodnie z wyżej wspomnianą rezolucją. Słoweńska i francuska prezydencja UE muszą zapewnić wsparcie, by kwestia ta została rozwiązana do końca 2008 r., zaś do Parlamentu Europejskiego apeluje się ozapewnienie w tym kontekście pełnego poparcia dla realizacji powyższego celu. Jeżeli do końca roku nie pojawią się widoczne rezultaty, komisja PETI może ponownie przyjrzeć się sytuacji i rozważyć dalsze działania tj. możliwość uwzględnienia kwestii poruszonej przez składających petycję z Famagusty na posiedzeniu plenarnym. PE v /10 DT\ doc