STUDIA METODOLOGICZNE

Transkrypt

1 STUDIA METODOLOGICZNE Dominik LIWICKI Ekonomeryczna analiza odp ywów z bezrobocia Efekywno funkcjonowania rynku pracy mo na ocenia poprzez liczb podejmuj cych zarudnienie przez ooby pozukuj ce pracy. Czynnikami warunkuj cymi zarudnienie : po ronie bezrobonych moywacja do pozukiwania pracy wpomagana przez dzia alno inyucji rynku pracy; po ronie pracodawców charaker po powania rekruacyjnego oraz poób og azania informacji o wolnych miejcach pracy. Kolejn grup czynników anowi zmiany inyucjonalne, do kórych zaliczane m.in. wydaki na akywne programy rynku pracy (Ga ecka, 2007). Celem aryku u je próba okre lenia wp ywu g ównych zmiennych makroekonomicznych na odp ywy z bezrobocia ogó em oraz z bezrobocia do zarudnienia. Jako narz dzie badawcze wykorzyano rozzerzon funkcj dopaowa, konruowan zgodnie z zaadami budowy dynamicznych modeli przyczynowo-kukowych. 24 TEORETYCZNE PODSTAWY FUNKCJI DOPASOWA Funkcja dopaowa je maemaycznym uj ciem proceu czenia graczy na rynku pracy, j. z jednej rony oób pozukuj cych pracy, z drugiej pracodawców. Ponado wyra a ona zale no pomi dzy odp ywami z bezrobocia i podawowymi zaobami. Je ak e narz dziem oowanym do okre lenia wp ywu zmian w gopodarce na an równowagi na rynku pracy (Ga ecka, 2007). Klayczna funkcja dopaowa przyjmuje poa (Kaczorowki, Tokarki, 1997): gdzie: zmienna czaowa, O odp yw bezrobonych, U liczba bezrobonych, V liczba wolnych miejc pracy, O = a( ) f ( U, V )

2 α a( ) e 0 + α1 = wyra enie okre laj ce efekywno funkcjonowania rynku pracy, β1 β2 f ( U, V ) = U V zale no funkcyjna. Efekywno funkcjonowania rynku pracy mo e by funkcj nie ylko czau, ale równie innych czynników. Wyra enie opiuj ce przyjmuje wówcza poa : a( ) α + α + γ x + γ x + + γ k x = k e gdzie x j j-a zmienna obja niaj ca efekywno funkcjonowania rynku pracy; j = 1, 2,, k. a( ) Je eli > 0, o odp ywy z bezrobocia ron wraz z up ywem czau, je eli a( ) < 0, o malej. Przyjmuje i za o enie o dodanim wp ywie liczby ofer pracy oraz liczby bezrobonych na wielko odp ywów z bezrobocia. Wzro liczby ofer pracy kukuje ym, e wi cej bezrobonych mo e orzyma zarudnienie. Wzro liczby bezrobonych z kolei wp ywa pozyywnie na inenywno pozukiwania pracy przez bezrobonych, a w konekwencji na zwi kzony odp yw z bezrobocia (Kwiakowki, 1998). Funkcja dopaowa, w kórej uwzgl dnione obok czau równie inne czynniki wywieraj ce wp yw na efekywno rynku pracy, nazywana je rozzerzon funkcj dopaowa. Funkcj dopaowa mo na ozacowa eymaorem wed ug meody najmniejzych kwadraów po prowadzeniu jej do poaci liniowej poprzez logarymowanie. Przyjmuje ona wedy poa : = α α γ γ γ β β lnv + ε lno x1 + 2 x k xk + 1lnU + 2 gdzie ε k adnik loowy modelu. Paramer α 0 je a modelu i nie ma inerpreacji ekonomicznej. Paramer α 1 obrazuje wzgl dn zmian wielko ci odp ywów z bezrobocia powa jako efek oddzia ywania czynników, kórych nie uwzgl dniono w modelu. Czynnikami ymi mog by inenywno oraz efekywno pozukiwania pracy przez bezrobonych oraz funkcjonowanie urz dów pracy (Kubiak, 2005). α 1 100% oznacza zmian wielko ci odp ywu z bezrobocia w kolejnych momenach. Paramer γ przy zmiennych egzogenicznych odzwierciedla procenow zmian j odp ywu z bezrobocia powodowan jednokow zmian zmiennej xj, co oznacza, e je eli waro zmiennej x j wzro nie o jednok, o odp yw z bezrobocia zmieni i o γ 100% (Kaczorowki, Tokarki, 1998). Paramer β 1 je j 25

3 elayczno ci odp ywu z bezrobocia wzgl dem wielko ci bezrobocia, a β 2 elayczno ci odp ywu z bezrobocia wzgl dem nap ywu ofer pracy. Je eli liczba bezrobonych wzro nie o 1%, o odp yw bezrobonych zmieni i o β 1 100%. Analogicznie, je eli liczba ofer pracy wzro nie o 1%, o odp yw bezrobonych zmieni i o β 2 100% (Saiak, Tokarki, 1998). TEORETYCZNE PODSTAWY BUDOWY MODELI PRZYCZYNOWO-SKUTKOWYCH Modelami przyczynowo-kukowymi e modele, w kórych pomi dzy zmienn obja nian i zmiennymi obja niaj cymi zachodzi zwi zek przyczynowo-kukowy. Zmienna obja niana modelu anowi kuek b d cy rezulaem oddzia ywania zmiennych obja niaj cych. Jednym z podej do modelowania przyczynowo-kukowego je koncepcja dynamicznych modeli zgodnych. Przez zgodno modelu rozumie i zgodno harmonicznej rukury proceu obja nianego z czn harmoniczn rukur proceów obja niaj cych oraz proceu rezowego, kóry je niezale ny od proceów obja niaj cych. Kluczow kwei w konrukcji modelu zgodnego je rozpoznanie wewn rznej rukury badanych proceów. Przyjmijmy, e Y oraz X i (i = 1, 2,, k) oznaczaj odpowiednio proce obja niany oraz wekor proceów obja niaj cych. Budow modelu rozpoczyna i od badania wewn rznej rukury ych proceów i okre lenia ich modeli podawowych (Kufel, 2002): rendu i ezonowo ci, opiuj cych nieacjonarno w redniej proceu: Y = P X i y = P xi + S y + S xi + η y + η xi gdzie: P, P wielomianowe funkcje rendu opnia r, y x i S, S k adniki ezonowe, y x i η, η acjonarne auoregreyjne procey dla Y oraz X i ; y x i modeli auoregreyjnych: ϕ y ( B) η = ε xi( B y y ϕ ) η = ε x i x i 26

4 gdzie: y q y = 0 xi qxi = 0 i ϕ ( B) = ϕ B, ϕ ( B) = ϕ B operaory auoregreyjne, dla kórych wzykie pierwiaki równa ϕ ( B) = 0 i ϕ ( B) = 0 le poza okr giem jednokowym, ε, ε bia e zumy dla Y oraz X i, y x i q y oraz q xi rz d auoregreji proceów Y oraz X i, B operaor przeuni cia B Y = Y oraz B Xi = Xi. Znajomo wewn rznej rukury wzykich badanych proceów umo liwia zbudowanie modelu zgodnego na podawie zale no ci k adników bia ozumowych poaci: y xi ε y = k i= 1 ρ ε i xi + ε gdzie ρ i paramer rukuralny opiuj cy i oraz kierunek wp ywu bia ozumowego proceu rezowego z modelu podawowego zmiennej X i na bia ozumowy proce z modelu podawowego zmiennej Y. Podawiaj c do ego równania modele auoregreyjne orzymuje i model zgodny, opiuj cy zale no pomi dzy rzeczywiymi proceami Y oraz X i : k ϕ ( B) η ρ ϕ ( B) ηx + ε y y = i=1 Na pnie podawiaj c do ego modelu η y = Y Py S y oraz η = X P S powaje: xi i xi y xi k i xi ( Y Py S y ) = ρiϕxi ( B)( Xi Px i Sx ) ϕ ( B) + ε a po przekza ceniach orzymujemy: gdzie: k = i=1 ϕ y ( B) Y ρiϕxi ( B) Xi P + S + ε i=1 i i P k = ϕ y ( B) Py ρiϕxi ( B) Px i wynikowy rend, i= 1 27

5 S k = ϕ y ( B) S y ρiϕxi ( B) Sxi wynikowa ezonowo. i= 1 Uwzgl dniaj c operaory przeuni cia powaje model: q y k qxi B Y = = 0 i= 1 = 0 ϕ ρ ϕ B X + P + S + ε i Oaecznie dynamiczny model przyczynowo-kukowy przyjmuje poa : i i Y q y k qxi = yy + ϕ* i X i = 1 i= 1 = 0 ϕ + P + S + ε gdzie ϕ = 1, ϕ y ϕ oraz ϕ i * = ρiϕi paramer rukuralny modelu = Specyfikacja ego modelu wynika z wewn rznej rukury pozczególnych proceów. Po ozacowaniu w pe nym modelu mog wy powa zaem zmienne nieione, kóre nale y eliminowa. Uuwanie ich doprowadza do orzymania zredukowanego modelu zgodnego, przedawiaj cego prawdziw zale no, je eli w modelu wyj ciowym uwzgl dniono wzykie niezb dne procey i proce rezowy ma w ano bia ego zumu (Pi aowka, 2003). Zgodnie z zaadami budowy dynamicznego modelu przyczynowo-kukowego konruowano rozzerzon funkcj dopaowa. DANE STATYSTYCZNE WYKORZYSTANE DO OSZACOWANIA MODELI W celu ozacowania modeli dopaowa, opiuj cych wp yw wielko ci makroekonomicznych na wyrejerowanie z bezrobocia, wykorzyano dane miei czne z okreu od ycznia 1998 r. do grudnia 2012 r. cznie 180 oberwacji. W badaniu uwzgl dniono zmienne: BEZROB liczba oób bezrobonych zarejerowanych w y. (an na koniec miei ca), BEZROB_WYR liczba oób bezrobonych wyrejerowanych w ci gu miei ca w y., BEZROB_WYR_PP liczba oób bezrobonych wyrejerowanych z powodu podj cia pracy w ci gu miei ca w y., OPCM liczba nap ywaj cych ofer pracy w ci gu miei ca, PSP produkcja przedana przemy u w mln z w cenach a ych z XII 2012 r., EKSP ekpor w mln z w cenach a ych z XII 2012 r., IMP impor w mln z w cenach a ych z XII 2012 r.,

6 WYN przeci ne wynagrodzenie w ekorze przedi biorw w z w cenach a ych z XII 2012 r., MIN_WYN minimalne wynagrodzenie w z w cenach a ych z XII 2012 r. Definicj ooby bezrobonej zawiera pecjalna uawa 1. Do bezrobonych wyrejerowanych z yu u podj cia pracy 2 zaliczono wzykie ooby, kóre podj y prac nieubydiowan 3, w ym ezonow oraz ubydiowan 4 prace inerwencyjne, roboy publiczne, podj y dzia alno gopodarcz, podj y prac w ramach refundacji kozów zarudnienia bezrobonego, podj y inn form pracy ubydiowanej. Do bezrobonych wyrejerowanych ogó em zaliczane wzykie ooby wyrejerowane z powodu podj cia pracy oraz e, kóre rozpocz y: zkolenie, a, przygoowanie zawodowe doro ych, prace po ecznie u yeczne b d realizacj indywidualnego programu zarudnienia ocjalnego lub podpia y konrak ocjalny. Odp yw z bezrobocia worz równie ooby, kóre odmówi y bez uzaadnionej przyczyny przyj cia propozycji odpowiedniej pracy 5 lub innej formy pomocy, nie powierdzi y goowo ci do pracy, dobrowolnie zrezygnowa y ze auu bezrobonego, podj y nauk, uko czy y 60/65 la, naby y prawa emeryalne lub renowe, naby y prawa do wiadczenia przedemeryalnego albo wy pi y inne przyczyny b d ce powodem wyrejerowania 6. Ofery pracy (wolne miejca pracy i miejca akywizacji zawodowej) o zg ozone przez pracodawców do powiaowego urz du pracy (co najmniej jedno) wolne miejca zarudnienia i miejca przygoowania zawodowego na anowiku pracy oraz przyj e do realizacji miejca pracy w ramach prac inerwencyjnych, robó publicznych i a u, a ak e w ramach umów-zlecenia i umów o dzie o (Bezrobocie, 2013). Analizuj c liczb wolnych miejc pracy podkre li nale y, e kaegoria a je niedozacowana w kali gopodarki narodowej. Obejmuje ona ylko e ofery pracy, kóre zg ozono do powiaowych urz dów pracy. Cz o o ofery przeznaczone dla oób o bardzo nikich kwalifikacjach. Nieznana je relacja liczby ofer zg azanych do urz dów pracy w ounku do wzykich ofer pracy w ca ej gopodarce narodowej (Ga ecka, 2007). 1 Uawa z 20 kwienia 2004 r. o promocji zarudnienia i inyucjach rynku pracy. 2 Sprawozdanie o rynku pracy o ymbolu MPiPS-01, GUS. 3 Praca nieubydiowana praca finanowana w ca o ci przez pracodawc. 4 Praca ubydiowana praca wpierana finanowo ze rodków publicznych, np. z Funduzu Pracy. 5 Wed ug zapiów uawy z 20 kwienia 2004 r. o promocji zarudnienia i inyucjach rynku pracy, przez poj cie odpowiedniej pracy nale y rozumie zarudnienie lub inn prac zarobkow, kóre podlegaj ubezpieczeniom po ecznym i do wykonywania kórych bezrobony ma wyarczaj ce kwalifikacje lub do wiadczenie zawodowe lub mo e je wykonywa po uprzednim zkoleniu albo przygoowaniu zawodowym doro ych, a an zdrowia pozwala mu na ich wykonywanie oraz czny cza dojazdu do miejca pracy i z powroem rodkami ranporu zbiorowego nie przekracza 3 godzin, za wykonywanie kórych oi ga miei czne wynagrodzenie bruo w wyoko ci co najmniej minimalnego wynagrodzenia za prac w przeliczeniu na pe ny wymiar czau pracy. 6 Sprawozdanie o rynku pracy o ymbolu MPiPS-01, GUS. 29

7 W poaci zlinearyzowanej modeli dopaowa wy puj logarymy nauralne zmiennych BEZROB, BEZROB_WYR, BEZROB_WYR_PP, OPCM. Dla ka dej zmiennej ualono opie wielomianu rendu, wy powanie ezonowo ci 7 oraz rz d auoregreji. Sopie wielomianu rendu okre lono na podawie wyników eu F na iono padku wariancji rezowej pomi dzy modelami rendu liniowego i kwadraowego oraz kwadraowego i wielomianowego opnia rzeciego. Wy powanie ezonowo ci okre lono na podawie eu iono ci paramerów przy zmiennych ezonowych. Wy powa a ona, je eli przynajmniej jedna ze zmiennych ezonowych okaza a i iona. Rz d auoregreji zidenyfikowano na podawie przebiegu funkcji auokorelacji cz kowej proceu rezowego modelu rendu z ezonowo ci. TABL. 1. STRUKTURA ZMIENNYCH WYST PUJ CYCH W MODELU Zmienne Sopie wielomianu rendu (r) Sezonowo Rz d auoregreji (q) lnbezrob lnbezrob_wyr lnbezrob_wyr_pp lnopcm PSP EKSP IMP WYN MIN_WYN r ó d o: opracowanie w ane. WYNIKI ESTYMACJI MODELI Przedawione modele zawieraj zmienne ione ayycznie na poziomie iono ci równym 10%. Zmienne nieione eliminowano z modeli meod a poeriori. TABL. 2. CHARAKTERYSTYKA DOPASOWANIA OSZACOWANYCH MODELI Wyzczególnienie Model odp ywów z bezrobocia ogó em w ym do zarudnienia B d andardowy rez... 0,049 0,073 Wpó czynnik deerminany R-kwadra... 0,961 0,920 Skorygowany R-kwadra... 0,955 0,905 Sayyka Durbina-Waona... 2,011 1,975 Wpó czynnik zmienno ci loowej... 0,009 0,016 r ó d o: jak przy abl Jedyn zmienn niemaj c charakeru ezonowego je zmienna MIN_WYN doycz ca p acy minimalnej. Ualana je ona arbiralnie na drodze rozporz dzenia Rady Minirów. 30

8 Oba modele maj bardzo wyoki opie dopaowania do danych empirycznych wpó czynniki deerminacji wynoz odpowiednio 92,0% oraz 96,1%, a wpó czynniki zmienno ci loowej odpowiednio 1,6% oraz 0,9%. Waro ayyki Durbina-Waona wkazuje, e auokorelacja nie wy pi a. TABL. 3. WYNIKI ESTYMACJI PARAMETRÓW MODELU ODP YWÓW Z BEZROBOCIA DO ZATRUDNIENIA Zmienne Wpó czynniki Sayyka -Sudena Waro p con... 0, ,93 0,354 lnbezrob( 1)... 1, ,45 0,016 a lnbezrob( 2)... 0, ,84 0,068 b lnopcm( 1)... 0, ,67 0,097 b MIN_WYN... 0, ,87 0,063 b WYN... 0, ,04 0,003 c WYN( 1)... 0, ,21 0,028 a WYN( 3)... 0, ,97 0,051 b EKSP... 0, ,32 0,001 c EKSP( 2)... 0, ,53 0,001 c IMP... 0, ,85 0,066 b IMP( 1)... 0, ,19 0,030 a IMP( 2)... 0, ,69 0,000 c PSP... 0, ,06 0,042 a PSP( 1)... 0, ,18 0,031 a ime^2... 0, ,75 0,083 b ime^3... 0, ,78 0,077 b dm1... 0, ,96 0,339 dm2... 0, ,90 0,367 dm3... 0, ,90 0,059 b dm4... 0, ,64 0,000 c dm5... 0, ,91 0,000 c dm6... 0, ,63 0,527 dm7... 0, ,22 0,825 dm8... 0, ,29 0,000 c dm9... 0, ,98 0,000 c dm , ,26 0,026 a dm , ,09 0,000 c lnbezr_wyr_pp( 1)... 0, ,57 0,000 c a c Poziom iono ci paramerów: a = 0,05, b = 0,10, c = 0,01. r ó d o: jak przy abl. 1. Z ozacowanego modelu wynika, e wzro liczby zarejerowanych bezrobonych o 1% miei c wcze niej powoduje przeci ny wzro liczby bezrobonych wyrejerowanych z yu u podj cia pracy w miei cu bie cym o 124,88%. Z kolei wzro liczby zarejerowanych bezrobonych o 1% dwa miei ce wcze niej powoduje przeci ny padek liczby bezrobonych wyrejerowanych z yu u podj cia pracy w miei cu bie cym o 92,97%. Wzro liczby ofer pracy w ci gu oaniego, minionego miei ca o 1% powoduje przeci ny wzro odp ywu bezrobonych do zarudnienia o 8,44%. Wzro p acy minimalnej o 100 z powoduje przeci ny padek odp ywu z bezrobocia do zarudnienia o 3,16%. Wzro redniej p acy w ekorze przedi biorw o 100 z w miei cu bie cym powoduje przeci ny wzro odp ywu z bezrobocia do zarudnienia o 4,21%. Z kolei wzro redniej p acy w ekorze przedi biorw o 100 z miei c i rzy miei ce wcze niej powoduje padek odp ywu z bezrobocia do zarudnienia odpowiednio o ok. 3,00% oraz 2,70%. 31

9 Wzro ekporu w miei cu bie cym o 1 mld z powoduje przeci ny padek odp ywu z bezrobocia do zarudnienia o 2,26%. Jednak e wzro ekporu dwa miei ce wcze niej o 1 mld z powoduje wzro wyrejerowa z bezrobocia do zarudnienia przeci nie o 2,04%. Wzro imporu w miei cu bie cym o 1 mld z powoduje przeci ny wzro odp ywu z bezrobocia do zarudnienia o 1,09%. Wzro imporu o 1 mld z miei c wcze niej kukuje wzroem liczby wyrejerowa z powodu podj cia zarudnienia przeci nie o 1,17%. Z kolei wzro imporu o 1 mld z dwa miei ce wcze niej kukuje padkiem liczby wyrejerowa z yu u podj cia zarudnienia przeci nie o 1,86%. Wzro produkcji przedanej przemy u w miei cu bie cym o 1 mld z powoduje przeci ny wzro wyrejerowa z yu u podj cia zarudnienia o 0,86%. Wzro produkcji przedanej przemy u o 1 mld z miei c wcze niej kukuje padkiem odp ywu do zarudnienia rednio o 0,78%. W ozacowanym modelu wy puj nieione wahania ezonowe dla miei cy: ycze, luy, czerwiec i lipiec. W przypadku pozoa ych miei cy efeky ezonowe ione. Najwi kzy wzro w porównaniu z rendem wy pi we wrze niu o 24,47%, naomia najwi kzy padek w grudniu 8 o 44,95%. Wzro liczby oób wyrejerowanych z yu u podj cia zarudnienia miei c wcze niej o 1% powoduje przeci ny wzro liczby wyrejerowa w miei cu bie cym o 36,43%. a( ) Rozwi zuj c nierówno > 0 mo emy wierdzi, e w okreie od ycznia 1998 r. do ycznia 2012 r. ro a liczba oób wyrejerowanych z yu u podj cia zarudnienia, a od luego 2012 r. mala a. TABL. 4. WYNIKI ESTYMACJI PARAMETRÓW MODELU ODP YWÓW Z BEZROBOCIA Zmienne Wpó czynniki Sayyka -Sudena Waro p con... 1, ,40 0,018 a lnbezrob( 2)... 0, ,53 0,000 b lnopcm( 1)... 0, ,25 0,000 b WYN... 0, ,52 0,013 a WYN( 1)... 0, ,88 0,000 b EKSP... 0, ,67 0,008 b EKSP( 2)... 0, ,19 0,002 b IMP... 0, ,20 0,030 a IMP( 2)... 0, ,31 0,001 b PSP... 0, ,02 0,045 a PSP( 1)... 0, ,09 0,002 b ime... 0, ,40 0,018 a ime^2... 0, ,74 0,000 b ime^3... 0, ,47 0,000 b a c Poziom iono ci paramerów: a α = 0,05, b α = 0,01, c α = 0,10. 8 Efek ezonowy dla grudnia uala i jako um efeków ezonowych dla pozoa ych miei cy pomno on przez ( 1). W modelu nie uwzgl dnia i zmiennej ezonowej dla grudnia ze wzgl dów eymacyjnych. 32

10 TABL. 4. WYNIKI ESTYMACJI PARAMETRÓW MODELU ODP YWÓW Z BEZROBOCIA (dok.) Zmienne Wpó czynniki Sayyka -Sudena Waro p dm1... 0, ,02 0,988 dm2... 0, ,45 0,000 b dm3... 0, ,45 0,001 b dm4... 0, ,00 0,000 b dm5... 0, ,65 0,000 b dm6... 0, ,32 0,022 a dm7... 0, ,51 0,000 b dm8... 0, ,90 0,059 c dm9... 0, ,99 0,000 b dm , ,02 0,000 b dm , ,61 0,000 b a c Poziom iono ci paramerów: a α = 0,05, b α = 0,01, c α = 0,10. r ó d o: jak przy abl. 1. Model wkazuje, e wzro liczby zarejerowanych bezrobonych dwa miei ce wcze niej o 1% kukuje wzroem liczby wyrejerowa z zaobów publicznych u b zarudnienia o 40,67%. Z kolei wzro liczby ofer pracy miei c wcze niej powoduje wzro wyrejerowa z bezrobocia rednio o 23,39%. Kolejnym czynnikiem ionie wp ywaj cym na odp ywy z bezrobocia je rednie wynagrodzenie w ekorze przedi biorw. Wzro ego wynagrodzenia o 100 z powoduje przeci ny wzro odp ywu z bezrobocia rejerowanego o 2,19%. Jednak e wzro redniego wynagrodzenia w ekorze przedi biorw o 100 z miei c wcze niej kukuje padkiem wyrejerowa z bezrobocia o 3,36%. Wzro ekporu w miei cu bie cym o 1 mld z powoduje przeci ny padek odp ywu z bezrobocia o 1,17%. Jednak e wzro ekporu dwa miei ce wcze niej o 1 mld z powoduje wzro wyrejerowa z bezrobocia przeci nie o 1,19%. Wzro imporu w miei cu bie cym o 1 mld z powoduje przeci ny wzro odp ywu z bezrobocia o 0,79%. Z kolei wzro imporu o 1 mld z dwa miei ce wcze niej, kukuje padkiem liczby wyrejerowa z yu u podj cia zarudnienia przeci nie o 1,06%. Wzro produkcji przedanej przemy u w miei cu bie cym o 1 mld z powoduje przeci ny wzro wyrejerowa o 0,55%. Wzro produkcji przedanej przemy u o 1 mld z miei c wcze niej kukuje padkiem odp ywu do zarudnienia rednio o 0,47%. W ozacowanym modelu wy puje nieione wahanie ezonowe dla ycznia. Najwi kzy wzro wyrejerowa z bezrobocia rejerowanego w ounku do rendu wy pi w pa dzierniku o 14,04%, naomia najwi kzy padek w grudniu o 25,77%. a( ) Rozwi zuj c nierówno > 0 mo emy wierdzi, e w okreie od marca 2000 r. do grudnia 2009 r. ro a liczba wyrejerowa z bezrobocia, a w pozo- a ym okreie mala a. 33

11 Podumowanie Ozacowane modele pozwoli y na okre lenie kierunku oraz i y wp ywu g ównych zmiennych makroekonomicznych na odp ywy z bezrobocia. Dynamiczne modele dopaowa, kórych konrukcja wynika ze rukury analizowanych proceów wkaza y zale no ci przyczynowe uwzgl dniaj ce wp yw anu gopodarki (opiywanego przez: ekpor, impor, produkcj przedan przemy u, przeci ne wynagrodzenie w ekorze przedi biorw i minimalne wynagrodzenie) z bie cego i przez ych okreów na wielko odp ywów z bezrobocia w okreie bie cym. Uwidocznione w modelach ró nice wy puj ce w kierunkach oraz ile wp ywu pozczególnych czynników w przypadku przeuni w czaie na odp ywy z bezrobocia wynikaj z ezonowego charakeru analizowanych zjawik. dr Dominik liwicki Wy za Szko a Gopodarki w Bydgozczy, Urz d Sayyczny w Bydgozczy LITERATURA Bezrobocie rejerowane I IV kwara 2012 (2013), GUS Ga ecka E. (2007), Zaoowanie funkcji dopaowa do analizy efekywno ci rynku pracy, Wiadomo ci Sayyczne, nr 10 Kaczorowki P., Tokarki T. (1997), Rerukuryzacja a odp ywy z bezrobocia (analiza opara na rozzerzonej funkcji dopaowa ), Wiadomo ci Sayyczne, nr 11 Kaczorowki P., Tokarki T. (1998), Niekóre deerminany odp ywów z bezrobocia w Polce, [w:] Kwiakowki E. (red.), Przep yw i y roboczej a efeky akywnej poliyki pa wa na rynku pracy w Polce, Wydawnicwo Uniweryeu ódzkiego Kubiak P. (2005), Efeky uczenicwa bezrobonych w akywnych programach rynku pracy w Polce, Wydawnicwo Uniweryeu ódzkiego Kufel T. (2002), Poula zgodno ci w dynamicznych modelach ekonomerycznych, Wydawnicwo UMK, Toru Kwiakowki E. (1998), Akywna poliyka pa wa na rynku pracy w Polce, [w:] Kry ka E., Kwiakowki E., Zarycha H., Poliyka pa wa na rynku pracy w Polce w laach dziewi dziei ych, Rapor IPiSS, nr 12, Warzawa Pi aowka M. (2003), Modelowanie nieacjonarnych proceów ekonomicznych. Sudium meodologiczne, Wydawnicwo UMK, Toru Saiak J., Tokarki T. (1998), Analiza odp ywów z bezrobocia. Funkcja dopaowa, [w:] Kwiakowki E. (red.), Przep ywy i y roboczej a efeky akywnej poliyki pa wa na rynku pracy w Polce, Wydawnicwo Uniweryeu ódzkiego 34 SUMMARY The effecivene of he funcioning of he labor marke can be aeed by he number of fac of employmen by job eeker. Thi aricle aemp o deermine he impac of eleced major macroeconomic variable on ouflow from unemploymen, defined a he oal ouflow from unemploymen due o employmen.

12 A a reearch ool an expanded mache funcion wa ued, which i a mahemaical recogniion combining e piece (in hi cae, job eeker and employer). The ool i alo ued o deermine he impac of economic change on he balance of he labor marke. The mache funcion wa conruced in accordance wih he principle of he conrucion of dynamic caue and effec model.. -, -,., - ( ).. ( ).