Opieka nad pacjentem z najczęstszymi schorzeniami wieku podeszłego

Transkrypt

1 Opieka nad pacjentem z najczęstszymi schrzeniami wieku pdeszłeg Kmunikacja, Psychpatlgia

2 Plan Upśledzenie narządów zmysłów Psychpatlgia Otępienie Majaczenie Depresja

3 KOMUNIKACJA

4 DEFINICJA Kmunikacja interpersnalna prces dzięki, któremu jednstka przekazuje i trzymuje infrmacje w bezpśrednim kntakcie z inną sbą. Dknuje się za pmcą przekazu werbalneg i niewerbalneg.

5 Faktyczny Instrumentalny Afektywny POZIOMY KOMUNIKACJI Swbdna rzmwa na nieisttne tematy. Jest t bezpieczne, wlne d emcji kmunikwanie się, pdczas któreg nie rzmawia się pglądach ani wartściach. Występuje z reguły wtedy, gdy ludzie sptykają się ze sbą p raz pierwszy lub nie znają się zbyt dbrze. Pruszane wówczas tematy dtyczyć mgą np. pgdy, wiadmści czy sprtu. Plega na przekazywaniu infrmacji i/lub instrukcji w spsób bezpśredni, wlny d emcji. Taka kmunikacja ma na celu wywłanie knkretneg zachwania u dbircy kmunikatu, np. rzmwa u fryzjera: "prszę glić mnie na zer". Ujawnianie wartści i pglądów, emcji, zaangażwanie w rzmwę. Na tym pzimie ujawniają się bardziej sbiste cechy rzmówcy, np. "uważam, że należy strzej karać kierwców prwadzących p pijanemu", "nigdy mnie nie słuchasz".

6 MODEL Nadawca Intencja Kdwanie Kanał Kmunikacyjny Kmunikat Szum Odbirca Interpretacja Dekdwanie Wartści Nastrój Emcje Spsób Bycia Nawyki Punkt Widzenia Przeknania Język Ciała Zmęczenie Nieuwaga Wartści Nastrój Emcje Spsób Bycia Nawyki Punkt Widzenia Przeknania Język Ciała Zmęczenie Nieuwaga

7 Parafraza Parafraza t pwtórzenie własnymi słwami teg c przed chwilą usłyszeliśmy. Parafrazując używamy sfrmułwań: jeśli dbrze Cię rzumiem... a więc jesteś zdania, że... chcesz pwiedzieć, że... sądzisz zatem, że...

8 Plecenia Prawidłw wydane plecenie musi infrmwać drugą sbę: C ma być zrbine Kt ma t zrbić Jaki czas raz zasby ma na ptrzeby wyknania plecenia (Na kiedy ma cś być zrbine) Parafraza Ewaluacja Kara i nagrda Plecenie pwinn być wydane w frmie pytania lub prśby. Użycie tnu rzkazująceg bniża skutecznść plecenia i niszczy mtywację drugiej sby d wyknania zadania.

9 Aktywne Słuchanie Plicz lampy w Sali Zawiąż buta Ile t jest 15*16? Zantuj wynik. Sprawdź która gdzina.

10 Aktywne Słuchanie Patrz na drugą sbę. Zadawaj pytania. Usiądź tak jak druga sba. Patrz na drugą sbę.

11 SKUTECZNE SŁUCHANIE aktywne słuchanie słuchanie empatyczne słuchanie twarte parafrazwanie (definiwanie) swimi słwami teg, c druga sba d nas mówi precyzwanie przez zadawanie pytań infrmacja zwrtna dzielenie się dczuciami i dświadczeniami bez sądzania (natychmiast, szczerze i wspierając) słuchanie z nastawieniem na zrzumienie emcji rzmówcy nie cenia się rzmówcy, by sądy nie zasłaniały nam naszeg rzmówcy słuchanie świadme zwracanie uwagi na integrację słów i emcji

12 Kmunikaty Niewerbalne Gesty Pstawa ciała Mimika Dystans (dtyk) Kntakt wzrkwy Ubiór (rekwizyty) Tn głsu, barwa, akcent

13 ROLA KOMUNIKACJI NIEWERBALNEJ Składwe Prcesu Kmunikacji Słwa 7% Zachwania Niewerbalne 55% Tn Głsu 38%

14 Wniski z eksperymentu Mehrebiana Zrzumienie emcji jest mżliwe tylk dzięki dekdwaniu kmunikatów niewerbalnych Nawet nie rzumiejąc wypwiadanych słów jesteśmy w stanie stwierdzić jak się ktś czuje i jakie ma d nas nastawienie Jeśli chcemy kgś uspkić, zdenerwwać, uwieść t ważniejsze jest t jak mówimy niż t c mówimy (prymat frmy nad treścią)

15 KOMUNIKACJA Z OSOBĄ STARSZĄ

16 Wzrk C trzeci człwiek w wieku pwyżej 65 r.ż. cierpi na zaburzenia widzenia. Najczęstszym prblemem są zaburzenia akmdacji (niemżnść gniskwania wzrku na przedmitach znajdujących się w różnej dległści), które prwadzą d prezbipii, cechującej się dbrym widzeniem dali i złym widzeniem bliży.

17 Wzrk Zaburzenia strści widzenia Zwiększenie prgu widzenia Osłabienie percepcji klrów Spwlnienie przetwarzania bdźców wzrkwych

18 Wzrk Musimy pamiętać, że 7% sób w wieku lat i 16% pwyżej 75 r.ż. cierpi z pwdu znacznych zaburzeń widzenia lub prawie całkwitej ślepty. Najczęstszymi przyczynami zaburzeń widzenia są: Zaćma Jaskra Starcze zwyrdnienie plamki żółtej Starcze dwarstwienie siatkówki Retinpatia cukrzycwa

19 Knsekwencje trudnści w przemieszczaniu się (bijanie się przedmity) upśledzeniu ulega zdlnść czytania, precyzja, dkładnść wyknywanych czynnści, a także zdlnść rientacji w tczeniu mgąca zagrażać bezpieczeństwu pacjenta Dużeg stpnia niedwidzenie mże pwdwać zmiany charakterlgiczne. Upśledzenie rientacji zwiększa pdatnść na lęk i w knsekwencji gtwść d różneg rdzaju reakcji brnnych. Częst chry staje się pdejrzliwy i czuje szukiwany.

20 Słuch Odsetek sób z zaburzeniami słuchu w wieku pdeszłym rśnie: pważne zaburzenia występują u 1,6% sób w wieku lat, 32% w wieku lat i przeszł 50% u sób p 80 r.ż. U mężczyzn występuje większa utrata słuchu niż u kbiet: rzpczyna się wcześniej i pgarsza szybciej.

21 Knsekwencje Knsekwencją pjawiająceg się niedsłuchu jest nadwrażliwść na mwę bardz głśną, zaburzenia w rzumieniu mwy zniekształcnej (np. przez telefn) i słabina lkalizacja dźwięku, c prwadzi d utrudninej zdlnści rzróżniania głsu słyszalneg w zgiełku, hałasie. Oznacza t też utrudniną zdlnść uczestnictwa w rzmwie z udziałem większej ilści sób.

22 Knsekwencje Częst ludzie starsi narzekają, że t inni niewyraźnie mówią, i nie chcą przyznać się, że sami grzej słyszą. W prcesie pstępująceg ubytku słuchu kmunikwanie się wymaga craz większeg wysiłku. Pacjent niezwykle uważnie patrzy na rzmówcę, bserwuje każdy gest, śledzi każdy ruch ust, pnieważ tzw. czytanie z ust uzupełnia ubytek słyszenia. Znaczne upśledzenie słuchu mże stać się przyczyną izlacji człwieka starszeg w rdzinie, wycfania z kntaktów spłecznych i prwadzić d samtnienia, wystąpienia depresji. Uszkdzeniu słuchu mże twarzyszyć uszkdzenie narządu równwagi (10-15% ppulacji niesłyszących), bjawiające się niemżnścią utrzymania pzycji pinwej. Kmpensacja zachdzi w parciu wzrk. Nadal trudnść będzie sprawiał przemieszczanie się w ciemnściach raz pwlne pruszanie się

23 Aparat Słuchwy WEWNĄTRZKANAŁOWY APARAT SŁUCHOWY- CIC WEWNĄTRZKANAŁOWY APARAT SŁUCHOWY ITC ZAUSZNY APARAT SŁUCHOWY BTE ZAUSZNY APARAT SŁUCHOWY RITE

24 Urządzenia pmcne w uszkdzeniu słuchu dzwnek d drzwi wypsażneg w sygnalizację świetlną aparatu telefniczneg wypsażneg w sygnalizację świetlną, telefn z wmntwaną cewką indukcyjną w słuchawce, budziki świetlne lub wibracyjnych, faksu, telefaksu, wzmacniacza d aparatu telefniczneg generatry szumu, przenśne indywidualne wzmacniacze dźwięku, słuchawek, minipętli induktfnicznych, indywidualne urządzeń akustycznych przybliżających dźwięki (działających na FM lub pdczerwień), urządzenia wspmagające dbiór dźwięku z telewizra (przewdwych i bezprzewdwych), mdemy, faksmdemu, telefniczneg łącza ISDN, umżliwiająceg dstęp d łącznści wizualnej raz zestawu urządzeń umżliwiających taką łącznść za pmcą kmputerów i sieci telefnicznej, zestaw kmputerwy (kmputer, mnitr, drukarka) z prgramwaniem systemwym raz prgramem specjalistycznym dla dzieci i młdzieży uczącej się, inne sygnalizatry ptyczne zastępujące dźwięk, zestawy sygnalizujące dźwięk telefnu, dzwnka d drzwi, płacz dziecka, alarmu przeciwpżarweg, budzika itp. pprzez miganie lampy, tłumacz migweg

25 Urządzenia pmcne niewidmym aparat telefniczny z prgramwaniem Braille'a, radimagnetfn, dyktafn, krótkfalówki, radia, czytak i in., maszyny d pisania pismem Braille'a, materiały ptyczne i elektrptyczne typu: lupy, kulary, pwiększalniki telewizyjne, lupy mnitrwe itp., telefn kmórkwy udźwiękwiny (dla sób aktywnych zawdw lub udzielających się spłecznie), prgram d skanera rzpznająceg pism Braille'a, kmputery przystswane d ptrzeb uczącej się sby niepełnsprawnej raz specjalistycznych prgramów kmputerwych, zakup i mntaż pręczy i uchwytów w ciągach kmunikacyjnych, łazienkach umżliwiających sambsługę wniskdawcy, likwidacja prgów i zróżnicwania pzimów pdłgi, znakwanie wypsażenia lkalu i ciągów kmunikacyjnych różnym klrem lub fakturą, wymiana wykładzin pdłgwych na psadzki antypślizgwe, wyknanie ddatkweg świetlenia w pmieszczeniu lub zmiana spsbu świetlenia, wprwadzenie znakwania klrystyczneg i fakturweg elementów pinwych i pzimych małej architektury, trwałe pmalwanie narżników budynku

26 Zaburzenia mwy Zaburzenia mwy utrudniają kntakt z innymi i wpływają na bniżenie pczucia własnej wartści pacjenta. Nieartykułwane dźwięki, nawet pjedyncze słwa mgą wyrażać uczucia chreg.

27 Dyzartria Mwa niewyraźna zwana DYZARTRIĄ, t zaburzenia artykulacji, plegające na nieprawidłwej wymwie pewnych dźwięków lub niewłaściwym rytmie mwy. Pacjent rzumie c się d nieg mówi i ptrafi bezbłędnie frmułwać słwa, dźwięki, ale ma trudnści z ich artykułwaniem. Przyczyną dyzartrii są: zmiany w brębie warg, pliczków, pdniebienia, języka, w jamie gardłwej i jamie nswej, brak uzębienia, schrzenia krtani, strun głswych i tchawicy, parkinsnizm. W zespłach parkinsnwskich zmienia się siła i mdulacja głsu, mwa staje się mntnna, bezbarwna, craz cichsza.

28 Afazja AFAZJA spwdwana jest uszkdzeniem mózgu i plega na zaburznym przetwarzaniu zawartści myślwej w pjęcia. W zależnści d teg, jaka jest lkalizacja uszkdzenia w brębie śrdka mwy, wyróżnia się różne rdzaje afazji, które w każdym przypadku pwdują graniczenia rzumienia mwy i zdlnści wyrażania myśli słwami.

29 PSYCHOPATOLOGIA

30 Psychpatlgia Otępienie Majaczenie Depresja

31 OTĘPIENIE

32 Otępienie Otępienie (demencja; łac. dementia) spwdwane uszkdzeniem mózgu znaczne bniżenie się sprawnści umysłwej.

33 Otępienie Istnieje wiele definicji i kryteriów tępienia, pnieważ istnieją spry, kiedy bniżenie sprawnści umysłwej staje się już tępieniem. Wbrew niektórym ptcznym pinim tępienie nie jest nrmalnym bjawem prcesów starzenia się.

34 Otępienie DSM-IV Otępienie jest zespłem bjawów zaburzeń prcesów pznawczych bejmujących prócz zaburzeń pamięci deficyty c najmniej dwóch z następujących funkcji pznawczych: mwy (afazja), celwej złżnej aktywnści ruchwej (apraksja) zdlnści rzpznawania i identyfikwania przedmitów (agnzja), agnza twarzy zespół Capgrasa. raz zaburzeń planwania, inicjwania, kntrli i krygwania przebiegu złżnych zachwań (zaburzenia funkcji wyknawczych). Deficyty pznawcze pwinny być na tyle głębkie, by zaburzały aktywnść zawdwą, funkcjnwanie spłeczne raz wyknywanie cdziennych czynnści.

35 Otępienie Objawy Zaburzenia pamięci Afazja (ruchwa, recepcyjna) Echlalia Palilalia (pwtarza p sbie) Apraksja Agnzja Zaburzenia funkcji wyknawczych Zmiany sbwści i zachwania Objawy psychpatlgiczne (mamy wzrkwe i urjenia prześladwcze). Omamy częst przy zachwanym wglądzie.

36 Zespół Amnestyczny Pważne zakłócenia pamięci bez całściwych zaburzeń czynnści pznawczych. Zdezrientwanie w czasie. Knfabulacje (b zachwane inne zdlnści pznawcze i brak wglądu)

37 MAJACZENIE

38 Majaczenie Majaczenie (zespół majaczeniwy, delirium, stry zespół mózgwy) zespół zaburzeń świadmści, któremu twarzyszą iluzje, mamy wzrkwe, słuchwe, dtykwe i inne raz lęk i pbudzenie psychmtryczne, zaburzenia snu, przy czym bjawy te nasilają się częst wieczrem i ncą. Omamy układać się mgą w niezwykle żywe wizje przypminające film, którym twarzyszą urjenia "dziania się" (tzn. chry ma pczucie uczestnictwa w rzgrywających się przed jeg czami wydarzeniach). Orientacja autpsychiczna jest zazwyczaj zachwana, allpsychiczna zaś bywa zazwyczaj zaburzna.

39 Majaczenie P przeminięciu stanu majaczeniweg stwierdza się zwykle częściwą lub całkwitą niepamięć kresu chrbweg. Stany majaczeniwe sptyka się w wielu chrbach smatycznych: np. ciężkich infekcjach przebiegających z wyską grączką, zatruciach, mcznicy, niewydlnści wątrby, urazach, dwdnieniu (zwłaszcza u sób w wieku pdeszłym). Zespły majaczeniwe mgą również wikłać zespły abstynencyjne alkhlwe (delirium tremens - majaczenie drżenne) i p dstawieniu benzdiazepin.

40 Objawy Majaczenia Zaburzenie świadmści Zaburzenia czynnści pznawczych Zaburzenia pstrzegania i myślenia Zaburzenia napędu psychruchweg Zaburzenia rytmu snu i czuwania Zaburzenia emcji

41 DEPRESJA

42 Zespół Depresyjny Obniżenie nastrju Spwlnienie ruchwe Spwlnienie tku myślenia

43 Zespół Depresyjny Nasilenie bjawów jest różne d słabeg, jak t ma miejsce w zesple subdepresyjnym, d silneg z zahamwaniem myślenia, c się bjawia mutyzmem i zahamwaniem ruchwym (stupr melanchlicus), aż d słupienia włącznie. Na pdstawwy braz chrby nakładają się częst lęk, urjenia (pniżenia, grzesznści, winy, hipchndryczne). Należy pamiętać, że stan słupienia depresyjneg mże ustąpić nagle wśród bjawów gwałtwneg pdniecenia (raptus melanchlicus), a także ryzyku ppełnienia sambójstwa szczególnie w przypadku stanu subdepresyjneg.

44 Zespół Depresyjny Depresja prócz bniżneg nastrju mże się manifestwać lękiem, pbudzeniem ruchwym i słwnym, c występuje w przypadku psychz starczych, przed starczych, inwlucyjnych(depresja agitata). Lęk występuje jak bjaw również w depresji endgennej. Innym rdzajem depresji jest depresja bez depresji (depresi sinedpressine) tu bniżenie nastrju nie stanwi bjawu widąceg, dminują bjawy wegetatywne, spadek aktywnści, uczucie znużenia, bezsennść.

45 Depresja i Żałba Strata Uczucie ubytku w brębie JA Urjenia i mamy jak kmunikat i braz życia wewnętrzneg pacjenta

46 Obrazy kliniczne depresji Zaburzenia Schizafektywne (depresja psychtyczna) Zespół Ctarda Dystymia Objawy depresyjne Zaburzenia Afektywne Dwubiegunwe Cykltymia

47 Ryzyk Sambójstwa Zwiększna skutecznść (planwanie a nie impuls) Przedawkwanie leków Tuż p minięciu kresu bardz bniżnym nastrju Oznaka pprawa nastrju bez wyraźnej przyczyny rzwiązanie prblemów

48 Prawdpdbieństw Sambójstwa Mężczyźni lata Rzwiedzeni, wdwiali, samtni Bezrbtni lub emeryci Niższe klasy spłeczne Mieszkające samtnie, spłeczna izlacja Zaburzenia psychiczne Wcześniejsze samuszkdzenia Uzależnienie d alkhlu Przewlekła chrba lub niepełnsprawnść Przypadki sambójstw lub chrób psychicznych w rdzinie Ostatnie niekrzystne wydarzenia życiwe (żałba)

49 Zapbieganie Sambójstwu Jeśli pacjent chce niemżliwe jest pwstrzymanie g przed zamachem sambójczym Obserwacja Rzmwa sambójstwie (rzpznanie czy jest t idea czy plan) Kntrakt wg któreg chry jest zbwiązany d zakmunikwania tendencji sambójczych (zewnętrzna kntrla gdy pacjent pczuje, że sam nie jest już w stanie się kntrlwać)

50 Organika Zaburzenia sbwści i zachwania spwdwane chrbą, uszkdzeniem lub dysfunkcją mózgu Zespół człwy Charakterpatia