Diagnoza wraz z wielokryterialną analizą przestrzenną na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy

Transkrypt

1 Diagnoza wraz z wielokryterialną analizą przestrzenną na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Iwierzyce Maj 2017

2 Projekt Opracowanie Programu Rewitalizacji Gminy Iwierzyce jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna oraz ze środków budżetu państwa przyznanych w ramach konkursu dotacji na działania wspierające gminy w zakresie przygotowania programów rewitalizacji na terenie Województwa Podkarpackiego. InicjatywaLokalna.pl ul. Targowa 18/609, Kielce tel./fax biuro@inicjatywalokalna.pl 2

3 Spis treści Wstęp Charakterystyka Gminy Iwierzyce Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Delimitacja obszaru zdegradowanego analiza wskaźników Sfera społeczna Sfera gospodarcza Sfera przestrzenno-funkcjonalna Sfera techniczna Sfera środowiskowa Wyniki diagnozy w poszczególnych sferach Obszar zdegradowany na terenie Gminy Iwierzyce Obszar Spis schematów Spis tabel Załącznik 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Iwierzyce

4 Wstęp Rewitalizacja stanowi odpowiedź na szereg zjawisk kryzysowych występujących na obszarach gmin, takich jak degradacja techniczna oraz narastające problemy w sferach społecznej i gospodarczej. W takiej sytuacji strategiczne programowanie rozwoju gminy, a w szczególności procesu rewitalizacji musi być oparte na wynikach analiz zróżnicowania koncentracji zjawisk kryzysowych wewnątrz gminy. Podstawę formalno-prawną umożliwiającą prowadzenie procesu rewitalizacji do końca 2023 roku przez gminę w zakresie swoich właściwości, stanowią: Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.) oraz Wytycznew zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata zatwierdzone w dniu r. przez Ministra Rozwoju. Na mocy art. 18 ust. 2 pkt 6 ww. ustawy do wyłącznej właściwości rady gminy należy ( ) uchwalanie programów gospodarczych. W toku prac nad poniższą diagnozą gminy posłużono się również zapisami Instrukcji przygotowywania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata , stanowiącej załącznik do Uchwały nr 296/5906/17 Zarządu Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 18 kwietnia 2017 r. Zgodnie z załącznikiem Cechy i elementy programów rewitalizacji do ww. Wytycznych, program rewitalizacji powinien zawierać co najmniej: diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych ( ). Diagnoza zawarta w programie obejmuje analizę wszystkich sfer ( ), a w szczególności pogłębioną analizę kwestii społecznych dla określenia potrzeb podjęcia wyprzedzających działań o charakterze społecznym (dotyczącym rozwiązywania problemów społecznych oraz pobudzającym aktywność lokalną), co pozwoli na przygotowanie działań rewitalizacyjnych o bardziej złożonym, kompleksowym charakterze i oddziaływaniu. Niniejszy dokument obejmuje diagnozę Gminy Iwierzyce, która służy zidentyfikowaniu obszarów gminy w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz co najmniej jednej z następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Analiza obejmuje cały obszar gminy w podziale na ustalone jednostki referencyjne, a przeprowadzona została w oparciu o obiektywne i weryfikowalne mierniki oraz metody badawcze dostosowane do lokalnych 4

5 uwarunkowań. Diagnoza stanowi załącznik 1 do Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Iwierzyce. 5

6 1. Charakterystyka Gminy Iwierzyce Gmina Iwierzyce położona jest w południowo-wschodniej Polsce, w zachodniej części województwa podkarpackiego, w powiecie ropczycko-sędziszowskim, około 20 km na zachód od Rzeszowa i ok. 10 km od Sędziszowa Małopolskiego. Według danych Urzędu Gminy w Iwierzycach na koniec 2014 roku powierzchnia ogółem gminy wynosiła 65,52 km 2, natomiast zamieszkiwało ją osób. Mapa 1 Położenie Gminy Iwierzyce na tle Polski, województwa podkarpackiego i powiatu ropczycko-sędziszowskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (codgik.gov.pl) z wykorzystaniem programu QGIS Las Palmas 6

7 Gmina Iwierzyce graniczy: od wschodu z Gminą Świlcza i Boguchwała (powiat rzeszowski), od południa z Gminą Czudec (powiat strzyżowski), od południowego zachodu z Gminą Wielopole Skrzyńskie (powiat ropczycko-sędziszowski), a od zachodu i północy z Gminą Sędziszów Małopolski (powiat ropczycko-sędziszowski). Zgodnie ze Statutem Gminy Iwierzyce 1 gmina podzielona jest na 9 jednostek pomocniczych (sołectwa). Sołectwami gminy są: Iwierzyce, Sielec, Olchowa, Wiśniowa, Bystrzyca, Olimpów, Wiercany, Nockowa, Będzienica. Według danych z Urzędu Gminy w Iwierzycach największym powierzchniowo sołectwem jest Nockowa, która zajmuje 11,88 km 2, co stanowi 18,1% powierzchni gminy, które również pod względem liczby ludności w 2014 roku było największe zamieszkiwało je osób (16,8% ogółu mieszkańców w gminie). Najmniejszą powierzchniowo jednostką jest sołectwo Olimpów o powierzchni 3,61 km 2 zajmujące 5,5% terenu gminy. Najmniejsza liczba ludności zamieszkiwała w 2014 roku sołectwo Będzienica 448 osób, co stanowiło 5,9% ogółu mieszkańców gminy. Podział Gminy Iwierzyce na jednostki strukturalne na potrzeby przeprowadzenia diagnozy służącej wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji przedstawia mapa 2. Należy jednak zaznaczyć, że do opracowania map poglądowych obrazujących podział Gminy Iwierzyce na jednostki strukturalne wykorzystano zbiory danych państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju, będących w zasobach Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej 2. 1 Statut Gminy Iwierzyce przyjęty Uchwałą Nr X/33/2015 Rady Gminy Iwierzyce z dnia 30 września 2015 r. 2 Strona internetowa Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej codgik.gov.pl/index.php/darmowe-dane/prg.html, inf. z dnia r. 7

8 Mapa 2 Podział Gminy Iwierzyce na jednostki strukturalne Źródło: Opracowanie własne 8

9 Podstawowe dane dotyczące powierzchni i liczby ludności poszczególnych sołectw Gminy Iwierzyce na koniec 2014 roku zestawione zostały w tabeli 1. Tabela 1 Zestawienie podstawowych danych dotyczących jednostek strukturalnych Gminy Iwierzyce (stan na koniec 2014 roku) Udział Udział w liczbie Liczba Jednostka Powierzchnia w powierzchni mieszkańców Lp. strukturalna (km 2 ludności ) ogólnej gminy gminy ogółem (osoba) (%) (%) 1. Będzienica 4,11 6, ,9 2. Bystrzyca 8,53 13, ,7 3. Iwierzyce 8,52 13, ,5 4. Nockowa 11,88 18, ,8 5. Olchowa 7,68 11, ,2 6. Olimpów 3,61 5, ,4 7. Sielec 4,71 7, ,2 8. Wiercany 6,74 10, ,7 9. Wiśniowa 9,74 14, ,6 RAZEM 65,52 100, ,0 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach 9

10 2. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opiera się na Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata zatwierdzonych przez Ministra Rozwoju w dniu r. oraz a także Instrukcji przygotowywania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata przyjętej w dniu r. przez Zarząd Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie. Zgodnie z pkt 1, rozdziału 3 ww. Wytycznych, rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, dlatego przy wyznaczaniu zasięgu obszaru zdegradowanego wzięto pod uwagę zestaw kryteriów zawarty w pkt 2, który wskazuje na istnienie stanu kryzysowego na danym terenie. Stan kryzysowy zdefiniowany został jako stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: 1) gospodarczej w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; 2) środowiskowej w szczególności w zakresie przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, ludzi bądź stanu środowiska; 3) przestrzenno-funkcjonalnej w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych; 4) technicznej w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. 10

11 SPOŁECZNA Diagnoza wraz z wielokryterialną analizą przestrzenną na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru Skalę negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do wartości dla całej gminy 3. W związku z powyższym, w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Gmina Iwierzyce podzielona została na jednostki strukturalne (referencyjne), w sposób odpowiadający istniejącym powiązaniom funkcjonalnym. W procesie diagnostycznym na terenie gminy przyjęto podział na sołectwa. Analiza danych ilościowych w ustalonych jednostkach strukturalnych pozwoliła na stosunkowo łatwe zidentyfikowanie lokalizacji problemów i wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego. Zgodnie z ww. Wytycznymi w przeprowadzonej diagnozie na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego dokonano analizy porównawczej jednostek referencyjnych, opartej na zestawie wskaźników cząstkowych oraz syntetycznych wskaźników degradacji we wszystkich sferach, pozwalających na obiektywne określenie stopnia zróżnicowania zjawisk kryzysowych i potencjałów lokalnych na terenie gminy. Syntetyczne wskaźniki koncentracji zjawisk kryzysowych w poszczególnych sferach przedstawione zostały na mapach poglądowych Gminy Iwierzyce z podziałem na jednostki strukturalne. Jako główne kryteria delimitacji obszaru zdegradowanego przyjęto wskaźniki przedstawione w tabeli 2. Tabela 2 Wskaźniki obrazujące sytuację na terenie Gminy Iwierzyce w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej Sfera Cechy Jedn. szczegółowe Lp. Nazwa wskaźnika miary sfery Źródło danych 1. Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem % 2. Udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem % Udział ludności w wieku poprodukcyjnym Demografia Rynek pracy w % ludności ogółem Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do ludności w wieku produkcyjnym 5. Przyrost naturalny w przeliczeniu na 100 osób - 6. Saldo migracji na pobyt stały w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania 7. Mediana wieku lata Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym wg miejsca zamieszkania Liczba długotrwale bezrobotnych w % bezrobotnych ogółem % % - Urząd Gminy w Iwierzycach % Powiatowy Urząd Pracy w Ropczycach % 3 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , Minister Rozwoju, , s

12 GOSPODARCZA Diagnoza wraz z wielokryterialną analizą przestrzenną na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru Pomoc społeczna Edukacja Bezpieczeństwo publiczne Integracja społeczna Podmioty gospodarcze 10. Stopa bezrobocia rejestrowanego % Liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu ubóstwa w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezrobocia w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu bezradności w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu alkoholizmu w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Liczba wypełnionych formularzy "Niebieska Karta" na 10 tys. mieszkańców Wyniki egzaminów 6-klasisty (dane dla gminy, średnia dla roku 2015) Wyniki egzaminów gimnazjalnych (dane dla gminy, średnia dla roku 2015) Odsetek dzieci w wieku 3 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym Liczba stwierdzonych przestępstw ogółem w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych przez Policję Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania (dane dla roku 2013) Frekwencja w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego: rady gminy, na terenie województwa podkarpackiego Frekwencja w wyborach prezydenckich w 2015 r. (I tura) Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OGÓŁEM Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OBSZAR WIEJSKI 29. Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów % szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. % % % szt. % szt. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Iwierzycach Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie Główny Urząd Statystyczny (BDL) Komenda Powiatowej Policji w Ropczycach Główny Urząd Statystyczny (BDL) % Państwowa Komisja Wyborcza szt. szt. Główny Urząd Statystyczny (BDL) 12

13 ŚRODOWISKOWA TECHNICZNA PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNA Diagnoza wraz z wielokryterialną analizą przestrzenną na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru Wyposażenie w infrastrukturę społeczną Poziom obsługi komunikacyjnej Mieszkalnictwo Odpady niebezpieczne Zieleń urządzona 41. Formy ochrony przyrody Tereny zalewowe Ochrona środowiska gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OGÓŁEM Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OBSZAR WIEJSKI Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba zakończonych działalności gospodarczych na osób w wieku produkcyjnym Powierzchnia terenów zagospodarowanych na działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na 100 mieszkańców (dane dla 2016 r.) Udział długości dróg nieutwardzonych w ogólnej długości dróg Udział budynków mieszkalnych mających bezpośredni dostęp do drogi Budynki mieszkalne nowe oddane do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców (dane dla 2016 r.) Liczba budynków mieszkalnych zamieszkałych, wybudowanych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych zamieszkałych Ilość wydanych pozwoleń na budowę w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców Ilość odpadów stwarzających zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub stanu środowiska azbest Ilość unieszkodliwionego azbestu w przeliczeniu na 1 mieszkańca Udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu (dane dla 2016 r.) Położenie na obszarach objętych formami ochrony przyrody Położenie na obszarach zagrożonych wystąpieniem powodzi ha % % szt. % szt. kg kg/os. % TAK/ NIE TAK/ NIE 44. Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej % Odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej Źródło: Opracowanie własne % % Urząd Gminy w Iwierzycach Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej Urząd Gminy w Iwierzycach 13

14 Proces diagnostyczny został przeprowadzony we współpracy pracowników Urzędu Gminy w Iwierzycach i jednostek organizacyjnych gminy wraz z zespołem zewnętrznych ekspertów. W procesie delimitacji obszaru zdegradowanego wykorzystano różnorodne źródła informacji, dzięki czemu zastosowane podejście ma charakter kompleksowy i łączy wykorzystanie metod ilościowych z jakościowymi. Dla przyjętych jednostek referencyjnych pozyskano dane statystyczne gromadzone w zasobach Urzędu Gminy w Iwierzycach, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Iwierzycach oraz instytucji zewnętrznych, m.in.: Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach, Komendy Powiatowej Policji w Ropczycach, a także ogólnodostępne dane z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego i Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Krakowie. Część pozyskanych danych została wykorzystana do porównawczej analizy ilościowej wskaźników ze średnią wartością dla całej gminy, a część posłużyła do dokonania analizy jakościowej charakteryzującej ważne dla rewitalizacji deficyty i problemy obszarów oraz lokalne potencjały. Delimitacja obszaru rewitalizacji dokonana została przy uwzględnieniu zapisów pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , który stanowi, że jest to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk ( ), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Zgodnie z powyższym wyznaczenie granic obszaru rewitalizacji nastąpiło w oparciu o dwie przesłanki. Pierwszą z nich było stwierdzenie, że na wybranym obszarze uznanym wcześniej jako zdegradowany istnieje szczególna koncentracja negatywnych zjawisk. Drugą z przesłanek było uznanie, że wybrany obszar ma istotne znaczenie dla rozwoju gminy. Takie uzasadnienie obejmuje przedstawienie możliwych do wykorzystania w procesie rewitalizacji lokalnych potencjałów. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a następnie obszaru rewitalizacji w Gminie Iwierzyce przedstawiona została na schemacie 1. 14

15 Schemat 1 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 15

16 3. Delimitacja obszaru zdegradowanego analiza wskaźników 3.1. Sfera społeczna Sfera społeczna jest najważniejszym elementem procesu diagnostycznego na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, ponieważ celem planowanych działań jest poprawa warunków i jakości życia społeczności lokalnej. Zgodnie z pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, o stanie kryzysowym na danym obszarze gminy świadczy koncentracja negatywnych zjawisk społecznych w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. W związku z tym wykonana została porównawcza analiza ilościowa danych statystycznych w zakresie: trendów demograficznych, sytuacji na rynku pracy/bezrobocia, opieki społecznej, skali problemów społecznych, poziomu edukacji i wychowania przedszkolnego, stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego, udziału w życiu publicznym oraz aktywności społecznej i kulturalnej mieszkańców. Przyjęto metodę naturalnego podziału (tzw. Jenks ), która opiera się o algorytmy takiego rozmieszczenia wartości zbioru danych w klasach, aby w każdej z klas zminimalizować średnią dewiację zbioru w grupie, maksymalizując w stosunku do innych grup. Innymi słowy, metoda ta dąży do zredukowania wariancji wewnątrz klasy, na rzecz maksymalizowania wariancji pomiędzy klasami. Zjawiska kryzysowe w sferze społecznej zostały przedstawione w poszczególnych grupach: bardzo wysokie natężenie problemów (15 17), wysokie natężenie problemów (11 14), średnie natężenie problemów (7 10), niskie natężenie problemów (3 6). Z uwagi na brak możliwości pozyskania części danych zagregowanych dla poszczególnych sołectw, niektóre wskaźniki charakteryzujące sferę społeczną podane zostały wyłącznie jako średnia dla całej gminy. W związku z tym wartości tych wskaźników zostały porównane do średniej dla powiatu ropczycko-sędziszowskiego, województwa podkarpackiego i Polski. Ponadto zaistniała konieczność wyłączenia tych wskaźników z analizy. 16

17 Po przeanalizowaniu zgromadzonych danych, które przedstawione są w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Iwierzyce można stwierdzić, że bardzo wysokie natężenie problemów zidentyfikowanych w sferze społecznej występuje w sołectwie Wiśniowa (17) oraz wysokie natężenie w sołectwie Bystrzyca (12). Poglądową koncentrację negatywnych zjawisk społecznych w poszczególnych jednostkach referencyjnych przedstawiono na mapie 3. Mapa 3 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Iwierzycach, Powiatowego Urzędu Pracy w Ropczycach i Komendy Powiatowej Policji w Ropczycach 17

18 3.2. Sfera gospodarcza Zgodnie z pkt 2 w rozdziale 3 Wytycznych, obszar gminy może znajdować się w stanie kryzysowym z uwagi na koncentrację negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, w szczególności takich jak: niski stopień przedsiębiorczości, słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw. Sytuację w zakresie przedsiębiorczości mieszkańców na terenie Gminy Iwierzyce zobrazowano przy pomocy wskaźników liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania, liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania, liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym oraz liczba zakończonych działalności gospodarczych na osób w wieku produkcyjnym. Z danych przedstawionych w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Iwierzyce wynika, że obszarami charakteryzującymi się największym natężeniem problemów w tej sferze są tereny obejmujące sołectwa: Wiśniowa, Wiercany, Będzienica oraz Olimpów po 6 problemów. Koncentrację stanu kryzysowego w sferze gospodarczej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Iwierzyce przedstawia mapa 4. 18

19 Mapa 4 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach 19

20 3.3. Sfera przestrzenno-funkcjonalna Według zapisów pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar gminy znajduje się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk przestrzenno-funkcjonalnych, a w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych. W związku z powyższym dokonano diagnozy ww. problemów za pomocą porównania wartości wybranych wskaźników charakteryzujących sferę przestrzenno-funkcjonalną ze średnią wartością dla całej Gminy Iwierzyce. Do analizy przyjęto następujące wskaźniki: powierzchnia terenów zagospodarowanych na działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na 100 mieszkańców oraz udział długości dróg nieutwardzonych w ogólnej długości dróg. Na podstawie zebranych danych, w podziale na przyjęte jednostki referencyjne Gminy Iwierzyce, zawartych w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Iwierzyce można stwierdzić, że najwięcej problemów w tej sferze występuje w sołectwach Sielec, Będzienica i Wiśniowa (po 2). Rozkład koncentracji stanu kryzysowego w sferze przestrzenno-funkcjonalnej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Iwierzyce przedstawia mapa 5. 20

21 Mapa 5 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno-funkcjonalnej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach 21

22 3.4. Sfera techniczna Infrastruktura techniczna gminy oraz zasoby i warunki mieszkaniowe determinują w znacznym stopniu jakość życia mieszkającej na danym terenie ludności. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną w sensie jej struktury, lokalizacji, jakości i dostępności ma znaczny wpływ na rozwój jednostki samorządu oraz stanowi jeden z podstawowych czynników kształtujących jej atrakcyjność i konkurencyjność. Przesądza również o kosztach inwestycyjnych rewitalizacji danego obszaru. Im wyższy jest stopień rozwoju infrastruktury technicznej, tym lepsze są warunki do przeprowadzenia zaplanowanych w jej zakresie zadań. Zgodnie z pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, o stanie kryzysowym na obszarze gminy świadczą również wskaźniki charakteryzujące sferę techniczną, a są to w szczególności degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska. Do zdiagnozowania występujących problemów w ww. sferze wybrano następujące wskaźniki: budynki mieszkalne nowe oddane do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców oraz liczba budynków mieszkalnych zamieszkałych, wybudowanych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych zamieszkałych, których wartości w poszczególnych jednostkach referencyjnych porównano do średniej dla całej gminy. Biorąc pod uwagę dane zawarte w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Iwierzyce należy wskazać, że największa koncentracja problemów w sferze technicznej występuje na terenie sołectw Bystrzyca i Wiśniowa (po 2). Rozmieszczenie natężenia problemów w sferze technicznej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Iwierzyce przedstawiono na mapie 6. 22

23 Mapa 6 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze technicznej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach 23

24 3.5. Sfera środowiskowa Zgodnie z pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar gminy znajduje się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk środowiskowych, a w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, ludzi lub stanu środowiska. Sytuację w zakresie stanu środowiska zdiagnozowano na podstawie wskaźników udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu, położenie na obszarach objętych formami ochrony przyrody, odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej, odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej, odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej, położenie na obszarach zagrożonych wystąpieniem powodzi. Wartości dla poszczególnych jednostek referencyjnych zostały przedstawione na mapie 7. Przy czym wskaźnik położenie na obszarach objętych formami ochrony przyrody obejmuje jedynie takie formy przyrody jak: obszar Natura 2000, rezerwat przyrody, park krajobrazowy. Charakteryzuje sytuację środowiskową na obszarze, nie wskazując na istnienie stanu kryzysowego w sferze środowiskowej. Gmina Iwierzyce położona jest na terenie Strzyżowsko-Sędziszowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, którego łączna powierzchnia wynosi ,00 ha. Cechą charakterystyczną obszaru jest obecność pokrywy lessowej w północnej części oraz strefy przejściowej do pokryw fliszowych w części południowej. Na terenie Strzyżowsko- -Sędziszowskiego OChK dominują grądy, w obniżeniach występuje natomiast buczyna karpacka, a wzdłuż potoków łęgi podgórskie. Spotyka się tu ponadto łąki wilgotne z ostrożeniem oraz rajgrasem wyniosłym. Z gatunków chronionych występują m.in.: lepiężnik biały, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, podkolan biały, wawrzynek wilczełyko. Często spotykanymi ptakami na tym terenie są: bocian czarny, jarząbek, dzięcioł średni, słowik szary, kruk, grubodziób. Na terenie gminy OChK obejmuje sołectwa: Będzienica, Bystrzyca, Iwierzyce, Olimpów, Wiercany, Wiśniowa. Na terenie gminy znajdują się ponadto 4 pomniki przyrody zlokalizowane w sołectwach Olchowa, Iwierzyce i Sielec 4. W Matrycy ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Iwierzyce nie brano pod uwagę obszarów chronionego krajobrazu oraz pomników przyrody przy diagnozowaniu problemów w sferze środowiskowej. 4 Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, crfop.gdos.gov.pl, inf r. 24

25 Mapa 7 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze środowiskowej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach 25

26 Z uwagi na brak szczegółowych danych zagregowanych do poziomu sołectw, diagnoza w zakresie przekroczenia standardów jakości powietrza przeprowadzona została na podstawie corocznie opracowywanych raportów przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, dotyczących oceny jakości powietrza w województwie podkarpackim 5. W województwie podkarpackim ocenie pod kątem ochrony zdrowia podlegają 2 strefy: strefa miasto Rzeszów i strefa podkarpacka. Gmina Iwierzyce leży na terenie strefy podkarpackiej. Ocena jakości powietrza za rok 2015 opracowana została w oparciu o wyniki pomiarów poziomów stężeń zanieczyszczeń w powietrzu wykonanych w okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2015 r. Z uwagi na ochronę zdrowia dotyczyła ona wieloetapowej klasyfikacji dla następujących parametrów: dwutlenek siarki (SO 2 ), dwutlenek azotu (NO 2 ), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO rok), benzen (C 6 H 6 ), pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2,5, ozon (O 3 ) oraz ołów (Pb), arsen (As), kadm (Cd), nikiel (Ni), benzo(a)piren w pyle PM10. Na terenie Gminy Iwierzyce oraz całej strefy podkarpackiej nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnych wartości dla: dwutlenku siarki (SO 2 ) dwutlenku azotu (NO 2 ), tlenku azotu (NOx), tlenku węgla (CO/rok), benzenu (C 6 H 6 ) oraz ołowiu (Pb), arsenu (As), kadmu (Cd), niklu (Ni) w pyle PM10. Na obszarze gminy nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnej wartości stężenia dla pyłu zawieszonego PM10 oraz PM2,5 (mapy 8 i 9). Niemniej jednak ze względu na przekroczenie wartości dopuszczalnych tych parametrów w ciągu roku, strefa podkarpacka otrzymała klasę C powyżej poziomu dopuszczalnego. 5 Strona internetowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie, wios.rzeszow.pl, inf. z dnia r. 26

27 Mapa 8 Rozkład stężenia rocznego pyłu zawieszonego PM10 na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, wios.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2015/05/ocena_jakosci_pow_2015.pdf, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s

28 Mapa 9 Rozkład stężeń pyłu zawieszonego PM2,5 stężenia roczne na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, wios.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2015/05/ocena_jakosci_pow_2015.pdf,wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s. 69 Na terenie Gminy Iwierzyce w 2015 roku liczba dni, w których stężenie ozonu było większe niż 120 µg/m 3, przekroczyła 21 dni. W związku z tym niedotrzymany został poziom docelowy. Na obszarze południowym gminy liczba dni z przekroczeniami wyniosła od 26 do 35 dni (mapa 10). 28

29 Mapa 10 Klasyfikacja stref pod względem kryterium ochrony zdrowia dla ozonu cel długoterminowy na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, wios.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2015/05/ocena_jakosci_pow_2015.pdf, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s. 104 Udokumentowany pomiarami obszar przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 obejmował szczególnie tereny miast powiatowych i ich okolic. Na terenie Gminy Iwierzyce nie zostały odnotowane przekroczenia poziomu docelowego (mapa 11). Niemniej jednak strefa podkarpacka zakwalifikowana została do klasy C, co oznacza, że na terenie województwa wystąpiło przekroczenie wartości docelowej ustalonej dla B(a)P w powietrzu. 29

30 Mapa 11 Rozkład stężenia rocznego benzo(a)pirenu w pyle PM10 na terenie województwa podkarpackiego w 2015 roku Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie podkarpackim. Raport za rok 2015, wios.rzeszow.pl/wp-content/uploads/2015/05/ocena_jakosci_pow_2015.pdf, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie, Rzeszów 2016, s. 96 Biorąc pod uwagę zagrożenie powodziowe, teren Gminy Iwierzyce usytuowany jest korzystnie. Cały obszar gminy znajduje się poza terenami zagrożonymi wystąpieniem powodzi (mapa 12). 30

31 Mapa 12 Obszar zagrożenia powodziowego na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Hydroportal Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, kzgw.gov.pl 31

32 3.6. Wyniki diagnozy w poszczególnych sferach W związku z tym, że rewitalizacja ma wymiar terytorialny, ważne są te obszary gminy, na których występuje koncentracja negatywnych zjawisk i lokalnych potencjałów. Efektem przeprowadzonej diagnozy Gminy Iwierzyce w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, w podziale na przyjęte jednostki referencyjne jest opracowana mapa poglądowa łącząca dane z różnych dziedzin. W ten sposób została wykonana rzetelna analiza jednoznacznie wskazująca, na których obszarach gminy nakładają się różnego rodzaju problemy. Ważnym elementem diagnozy jest również określenie lokalnych potencjałów, które można wykorzystać do przezwyciężenia stanu kryzysowego na danym obszarze. Bez takiego podejścia nie ma szans na powodzenie procesu rewitalizacji oraz trwałą realną poprawę jakości i warunków życia społeczności lokalnej. Zidentyfikowane potencjały lokalne w podziale na sołectwa Gminy Iwierzyce (jednostki referencyjne) zawarte zostały w tabeli 3. Tabela 3 Potencjały lokalne w podziale na jednostki referencyjne na terenie Gminy Iwierzyce Lp. Nazwa sołectwa Zidentyfikowane potencjały lokalne 1. Będzienica 2. Bystrzyca 3. Iwierzyce 4. Nockowa 5. Olchowa 6. Olimpów 7. Sielec 8. Wiercany 9. Wiśniowa 1. Dobre połączenie z pobliskimi ośrodkami miejskimi. 2. Tradycje związane z rzemiosłem artystycznym. 3. Lokalna winnica. 1. Atrakcyjne walory krajobrazowo-przyrodnicze. 2. Dziedzictwo kulturowe park dworski z aleją dojazdową z XVIII/XIX w. 3. Aktywność społeczna mieszkańców. 1. Dziedzictwo kulturowe zespół dworski. 2. Centrum rekreacyjno-sportowe. 3. Centrum gminy (Urząd Gminy, bank, poczta, ośrodek zdrowia). 1. Największe sołectwo w gminie. 2. Pomnik Walk Chłopskich związany z historią miejscowości. 3. Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Walk Chłopskich. 1. Miejsca pełniące funkcje sportowo-rekreacyjne. 2. Tereny inwestycyjne. 3. Aktywność społeczna mieszkańców. 4. Dziedzictwo kulturowe zespół dworski z XVIII/XIX w. 1. Zabytkowa Kuźnia miejsce spotkań społeczności lokalnej. 2. Aktywność społeczna mieszkańców. 1. Dziedzictwo kulturowe zabytkowy zespół dworski z XIX w. 2. Krzyż Milenijny. 3. Bezpośrednie sąsiedztwo z miastem Sędziszów Małopolski. 1. Lokalizacja Gminnego Ośrodka Kultury oraz Ośrodka dla Niepełnosprawnych. 2. Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa. 3. Dziedzictwo kulturowe zabytkowy zespół dworski. 1. Atrakcyjne walory krajobrazowo-przyrodnicze. 2. Aktywność społeczna mieszkańców. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Iwierzycach 32

33 Kartograficzne przestawienie wyników diagnozy (metoda kartogramu) w poszczególnych sferach na terenie jednostek referencyjnych Gminy Iwierzyce oraz nakładanie się koncentracji zjawisk kryzysowych prezentuje mapa 13. Stanowi ona podstawę i uzasadnienie do wyznaczania obszaru zdegradowanego, a następnie skoncentrowania działań na określonym obszarze rewitalizacji w Gminie Iwierzyce. 33

34 Mapa 13 Koncentracja negatywnych zjawisk we wszystkich sferach w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce wskaźnik syntetyczny Źródło: Opracowanie własne 34

35 4. Obszar zdegradowany na terenie Gminy Iwierzyce Zgodnie z pkt 3 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar zdegradowany to obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. Dotyczy to najczęściej obszarów miejskich, ale także wiejskich. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów. Na podstawie przeprowadzonego audytu gminnego wyznaczono obszar zdegradowany, na który składają się jednostki referencyjne charakteryzujące się problemami w sferze społecznej, przy jednoczesnym występowaniu problemów przynajmniej w jednej innej sferze oraz największą liczbą zidentyfikowanych negatywnych zjawisk, tj. 18. Zgodnie z przedstawionymi założeniami obszar zdegradowany na terenie Gminy Iwierzyce obejmuje jednostki: Wiśniowa (32), Bystrzyca (24), Będzienica (21) oraz Wiercany (18). Wskazany obszar zajmuje 29,12 km 2, co stanowi 44,44% powierzchni gminy i w 2014 roku był zamieszkiwany przez osób, tj. 36,71% ogółu mieszkańców gminy. Granice obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Iwierzyce, wyznaczonego na podstawie niniejszej diagnozy, przedstawia mapa

36 Mapa 14 Granice wyznaczonego obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 36

37 5. Obszar Zgodnie z pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar rewitalizacji to obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk ( ), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nie posiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy. Na podstawie ww. zapisów Wytycznych wyznaczony został obszar, na którym występuje wysokie natężenie negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz występują problemy w sferze gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, a jednocześnie mający istotne znaczenie dla rozwoju gminy i planowane jest na nim przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych. W wyniku przeprowadzonej diagnozy w podziale na jednostki referencyjne gminy i delimitacji obszaru zdegradowanego wyznaczono obszar rewitalizacji, który obejmuje zamieszkałe tereny sołectwa Wiercany. Wyznaczony obszar rewitalizacji zajmuje powierzchnię 1,91 km 2 (2,92% powierzchni ogółem gminy) i w 2014 roku był zamieszkały przez 759 mieszkańców (9,9% ludności ogółem gminy), więc nie przekracza limitów określonych w pkt 4 w rozdziale 3 Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Lokalizację obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego przedstawia mapa 15, natomiast szczegółowy przebieg granic obszaru zaznaczony został na mapie

38 Mapa 15 Lokalizacja obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego w Gminie Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 38

39 Mapa 16 Granice wyznaczanego obszaru Źródło: Opracowanie własne 39

40 Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się wysokim natężeniem negatywnych zjawisk w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej oraz środowiskowej. Potwierdza to analiza ilościowa (wskaźnikowa) zamieszczona w tabeli 4 i na mapach oraz analiza jakościowa (opisowa) zawarta w tabeli 6. Tabela 4 Analiza ilościowa wybranych wskaźników obszaru rewitalizacji Gminy Iwierzyce (dane za 2014 rok) Obszar Średnia Nazwa wskaźnika Jedn. rewitalizacji dla gminy (Wiercany) Sfera społeczna Udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem % 61,7 62,8 Liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu niepełnosprawności w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Korzystający ze świadczeń pomocy społecznej z tytułu długotrwałej lub ciężkiej choroby w przeliczeniu na 100 osób wg miejsca zamieszkania Liczba wypełnionych formularzy "Niebieska Karta" na 10 tys. mieszkańców Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych przez Policję Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania (dane dla roku 2013) Sfera gospodarcza Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OGÓŁEM Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OBSZAR WIEJSKI Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OGÓŁEM Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania OBSZAR WIEJSKI Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba zakończonych działalności gospodarczych na osób w wieku produkcyjnym Sfera przestrzenno-funkcjonalna % 26,7 26,5 szt. 0,8 0,7 szt. 0,8 0,7 szt. 79,1 28,6 % 50,0 75,0 szt. 0,13 0,22 szt. 4,6 5,6 szt. 4,6 5,6 szt. 0,4 0,6 szt. 0,4 0,6 szt. 6,4 7,6 szt. 6,4 6,2 Udział długości dróg nieutwardzonych w ogólnej długości dróg % 67,5 59,2 Sfera techniczna Liczba budynków mieszkalnych zamieszkałych, wybudowanych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych zamieszkałych (dane dla 2016 r.) % 87,4 80,6 40

41 Sfera środowiskowa Ilość unieszkodliwionego azbestu w przeliczeniu na 1 mieszkańca kg/os. 8,1 12,2 Udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu (dane dla 2016 r.) % 0,0 3,5 Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej % 61,7 72,9 Źródło: Opracowanie własne Mapa 17 Rozkład wartości wskaźnika udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 41

42 Mapa 18 Rozkład wartości wskaźnika liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 42

43 Mapa 19 Rozkład wartości wskaźnika liczba wypełnionych formularzy "Niebieska Karta" na 10 tys. mieszkańców w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 43

44 Mapa 20 Rozkład wartości wskaźnika liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 44

45 Mapa 21 Rozkład wartości wskaźnika liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 45

46 Mapa 22 Rozkład wartości wskaźnika udział długości dróg nieutwardzonych w ogólnej długości dróg w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 46

47 Mapa 23 Rozkład wartości wskaźnika liczba budynków mieszkalnych zamieszkałych, wybudowanych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych zamieszkałych (dane dla 2016 r.) w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 47

48 Mapa 24 Rozkład wartości wskaźnika ilość unieszkodliwionego azbestu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 48

49 Mapa 25 Rozkład wartości wskaźnika udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu (dane dla 2016 r.) w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Iwierzyce Źródło: Opracowanie własne 49

50 Tabela 5 Analiza jakościowa charakterystyka negatywnych zjawisk na obszarze rewitalizacji w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej Sfera Społeczna Gospodarcza Przestrzenno- -funkcjonalna Techniczna Środowiskowa Charakterystyka negatywnych zjawisk 1. Duża liczba wypełnionych Niebieskich Kart. 2. Wyuczona bezradność, dziedziczenie biedy. 3. Niewystarczająca oferta zajęć pozalekcyjnych i możliwości spędzania wolnego czasu. 4. Brak integracji międzypokoleniowej. 5. Niekorzystna struktura wieku mieszkańców obszaru rewitalizacji (liczba ludności w wieku poprodukcyjnym w stosunku do liczby ludności w wieku produkcyjnym wypadająca niekorzystnie w porównaniu do średniej dla gminy). 6. Mała liczba organizacji pozarządowych. 1. Niski stopień przedsiębiorczości mieszkańców, w szczególności ludzi młodych. 2. Niewielka ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. 3. Mała liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. 1. Niedostateczne wyposażenie przestrzeni publicznych w infrastrukturę społeczną, kulturalną, sportową i rekreacyjną. 2. Wysoki udział długości dróg nieutwardzonych w ogólnej długości dróg. 3. Brak wydzielonego funkcjonalnie centrum miejscowości. 4. Niedostateczny stan infrastruktury drogowej. 1. Niska efektywność energetyczna i degradacja techniczna części budynków. 2. Duża ilość budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1989 rokiem. 3. Niedostateczny stan techniczny placówki oświatowej Szkoły Podstawowej im. Bolesława Prusa. 1. Brak terenów zieleni urządzonej na terenie sołectwa. 2. Niska świadomość społeczna w zakresie ekologii. 3. Mniejsza ilość unieszkodliwionego azbestu w porównaniu do średniej dla gminy. 4. Niedostateczne wykorzystanie alternatywnych źródeł energii. Źródło: Opracowanie własne Zgodnie z Instrukcją przygotowywania programów rewitalizacji w zakresie wsparcia w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata wymagane jest wskazanie, że wyznaczony zgodnie z Wytycznymi Ministra obszar rewitalizacji charakteryzuje się także minimum 4 wymienionymi wskaźnikami (maksymalnie po 1 z każdej kategorii), dla których wartości oszacowane dla tego obszaru są mniej korzystne niż wartości referencyjne dla województwa podkarpackiego. Wskaźniki, dla których wartości dla obszaru rewitalizacji są mniej korzystne niż wartości referencyjne dla województwa podkarpackiego przedstawiono w tabeli 5. 50

51 Lp. Diagnoza wraz z wielokryterialną analizą przestrzenną na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru Tabela 6 Wskaźniki, których wartości dla obszaru rewitalizacji są mniej korzystne niż dla średniej województwa podkarpackiego w 2014 r. Nazwa wskaźnika Kategoria: edukacja Wartość średnia dla obszaru rewitalizacji Wartość średnia dla województwa podkarpackiego 1. Wyniki egzaminów 6-klasisty (dane za 2015 r.) 64,9 67, Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania obszar wiejski Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 100 osób wg faktycznego miejsca zamieszkania obszar wiejski Liczba budynków mieszkalnych zamieszkałych, wybudowanych przed rokiem 1989 w relacji do ogólnej liczby budynków mieszkalnych zamieszkałych Liczba organizacji pozarządowych na 100 osób wg miejsca zamieszkania (dane dla 2013 r.) Kategoria: podmioty gospodarcze Kategoria: uwarunkowania przestrzenne Kategoria: integracja społeczna Kategoria: ochrona środowiska 4,6 5,5 0,4 0,6 87,4 76,36 0,13 0, Odsetek ludności korzystającej z sieci gazowej 61,7% 72,5% Odsetek ludności korzystającej z sieci 59,6% 68,7% kanalizacyjnej Źródło: Opracowanie własne Występowanie ww. negatywnych zjawisk skoncentrowanych na obszarze rewitalizacji obrazują fotografie 1 9 wykonane w dniu 9 maja 2017 roku podczas spaceru badawczego przeprowadzonego w obecności pracowników Urzędu Gminy w Iwierzycach, mieszkańców oraz ekspertów zewnętrznych. Przedstawiają one braki w infrastrukturze drogowej, niedostateczny stan techniczny budynków oraz brak wykreowanego centrum społecznogospodarczego miejscowości. 51

52 Fotografia 1 Starodawny budynek z XIX w. przy Gminnym Ośrodku Kultury w Wiercanach Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 2 Teren przyległy do Gminnego Ośrodka Kultury w Wiercanach (1) Źródło: InicjatywaLokalna.pl 52

53 Fotografia 3 Teren przyległy do Gminnego Ośrodka Kultury w Wiercanach (2) Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 4 Niezagospodarowany teren za Gminnym Ośrodkiem Kultury w Wiercanach Źródło: InicjatywaLokalna.pl 53

54 Fotografia 5 Droga prowadząca do Szkoły Podstawowej im. Bolesława Prusa oraz do Dziennego Centrum Aktywności Osób Niepełnosprawnych Źródło: InicjatywaLokalna.pl Fotografia 6 Szkoła Podstawowa im. Bolesława Prusa w Wiercanach Źródło: InicjatywaLokalna.pl 54

55 Fotografia 7 Niezagospodarowany teren przy Szkole Podstawowej im. Bolesława Prusa w Wiercanach Źródło: InicjatywaLokalna.pl Strategia Rozwoju Gminy Iwierzyce na lata wykazuje, że słabymi stronami jest m.in.: wysokie bezrobocie, duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej, mało aktywne społeczeństwo, niska stopa życiowa mieszkańców, niskie dochody, niedobory w zakresie infrastruktury okołodrogowej (chodniki, oświetlenie, ścieżki rowerowe). Odpowiedzią na zdiagnozowane problemy jest misja określona w Strategii Rozwoju Gmina Iwierzyce to gmina zrównoważonego rozwoju gospodarczego zapewniającego mieszkańcom miejsca pracy, warunki rozwoju przedsiębiorczości, rolnictwa i agroturystyki oraz dostęp do infrastruktury technicznej. Iwierzyce to gmina otwarta dla inwestorów i turystów, to miejsce do godnego i bezpiecznego życia. Natomiast obraz Gminy Iwierzyce na koniec 2025 określono jako gminę przyjazną dla mieszkańców, inwestorów i turystów, która zapewnia perspektywy rozwoju w zakresie godnego życia, prowadzenia działalności gospodarczej i rolniczej, osiedlania się i rozwoju intelektualno-duchowego w warunkach atrakcyjnych walorów przyrodniczych i dziedzictwa kulturowego. Wyznaczone założenia planuje się osiągnąć poprzez realizację celów strategicznych i składających się na nich celów operacyjnych w trzech obszarach tematycznych: 6 Strategia Rozwoju przyjęta Uchwałą nr XXIII/100/2016 Rady Gminy Iwierzyce z dnia 27 października 2016 r. 55