GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

Transkrypt

1 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

2 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Opracowanie powstało na zamówienie Urzędu Gminy w Lanckoronie na podstawie umowy nr IR z dnia 15 listopada 2016 r. Zespół wykonujący opracowanie: dr Janusz Jeżak (kierownik tematu) dr Maciej Huculak mgr Rafał Garpiel (CODEWORK) mgr Rusłana Krzemińska (warsztaty partycypacyjne) mgr inż. arch. Piotr Bujas (warsztaty partycypacyjne) Redakcja i skład: dr Janusz Jeżak Projekt okładki: dr Janusz Jeżak Rysunki: Maciej Huculak, Janusz Jeżak Copyright Instytut Ekonomiki Przestrzeni Sp. z o. o. oraz Urząd Gminy w Lanckoronie GPR Kraków, lipiec 2017 Źródła rysunków: opracowanie własne, Urząd Gminy w Lanckoronie, publikacje Fotografie: zakupione w portalu fotolia.pl Instytut Ekonomiki Przestrzeni Sp. z o.o. ul. Na Błonie 15a/22 (korespondencja) Kraków iep@iep.krakow.pl ul. Kamienna 43a lok 5 (biuro) Kraków 2

3 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Lanckorona

4 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE 7 II. DIAGNOZA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO 9 1. PRZYJĘTA METODYKA JEDNOSTKI REFERENCYJNE ZAKRES I ŹRÓDŁA POZYSKANYCH DANYCH ETAPY METODY WERYFIKACJA I OCENA DANYCH WEJŚCIOWYCH KONWERSJA DANYCH WEJŚCIOWYCH PRZEPROWADZENIE ANALIZ TEMATYCZNYCH W ZAKRESIE USTALONYCH OBSZARÓW PROBLEMOWYCH NORMALIZACJA UZYSKANYCH WARTOŚCI OPRACOWANIE WSKAŹNIKÓW WIZUALIZACJA UZYSKANYCH WYNIKÓW CZĄSTKOWYCH WYZNACZENIE OBSZARU ZDEGRADOWANEGO WYZNACZENIE OBSZARU REWITALIZACJI 22 III. SZCZEGÓŁOWA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI PRZYJĘTA METODYKA NEGATYWNE ZJAWISKA I CZYNNIKI KRYZYSOWE NA OBSZARACH OBJĘTYCH REWITALIZACJĄ KONCENTRACJA NEGATYWNYCH ZJAWISK SPOŁECZNYCH NEGATYWNE PROCESY DEMOGRAFICZNE BEZROBOCIE UBÓSTWO PRZESTĘPCZOŚĆ NISKI POZIOM EDUKACJI NIEWYSTARCZAJĄCE UCZESTNICTWO W ŻYCIU PUBLICZNYM I KULTURALNYM WYSTĘPOWANIE INNYCH NEGATYWNYCH ZJAWISK NEGATYWNE ZJAWISKA GOSPODARCZE NEGATYWNE ZJAWISKA ŚRODOWISKOWE NEGATYWNE ZJAWISKA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE NEGATYWNE ZJAWISKA TECHNICZNE NEGATYWNE ZJAWISKA I CZYNNIKI KRYZYSOWE LISTA PROBLEMÓW WYPRACOWANYCH W TRAKCIE WARSZTATÓW Z MIESZKAŃCAMI LOKALNE POTENCJAŁY OBSZARÓW REWITALIZACJI ZDIAGNOZOWANY CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH 59 IV. POWIĄZANIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO GMINY LANCKORONA W PERSPEKTYWIE ROKU STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY LANCKORONA NA LATA STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LANCKORONA 65 V. WIZJA I CELE DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH WIZJA I CELE PROGRAMU REWITALIZACJI WIZJA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI STRUKTURA CELÓW REWITALIZACJI PRZYJĘTE KIERUNKI DZIAŁAŃ ODPOWIADAJĄCE CELOM REWITALIZACJI WŁĄCZENIE INTERESARIUSZY REWITALIZACJI PARTYCYPACJA W PROCESIE TWORZENIA I WDRAŻANIA GPR AKCJA INFORMACYJNA METODY I NARZĘDZIA PARTYCYPACJI SPOŁECZNEJ 72 VI. OPIS PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH PODSTAWOWE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE POZOSTAŁE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE 81 VII. MECHANIZMY INTEGROWANIA DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH KOMPLEMENTARNOŚĆ PROBLEMOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ PROCEDURALNO-INSTYTUCJONALNA KOMPLEMENTARNOŚĆ MIĘDZYOKRESOWA KOMPLEMENTARNOŚĆ ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA KOMPLEMENTARNOŚĆ PRZESTRZENNA 86 4

5 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni VIII. SZACUNKOWE RAMY FINANSOWE GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI 87 IX. SYSTEM WDRAŻANIA, MONITOROWANIA I OCENY GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI STRUKTURA ZARZĄDZANIA REALIZACJĄ GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI SYSTEM WDRAŻANIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI SYSTEM MONITOROWANIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI RAMOWY HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU KOSZTY ZARZĄDZANIA GPR 95 X. REALIZACJA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI PLANOWANIE PRZESTRZENNE STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIEJSCOWY PLAN REWITALIZACJI SPECJALNA STREFA REWITALIZACJI OKREŚLENIE NIEZBĘDNYCH ZMIAN W UCHWAŁACH OKREŚLENIE NIEZBĘDNYCH ZMIAN W UCHWAŁACH, O KTÓRYCH MOWA W ART. 21. UST. 1 USTAWY Z DNIA 21 CZERWCA 2001 O OCHRONIE PRAW LOKATORÓW, MIESZKANIOWYM ZASOBIE GMINNYM I O ZMIANIE KODEKSU CYWILNEGO OKREŚLENIE ZMIAN W UCHWALE, O KTÓREJ MOWA W ART. 7 UST. 3 USTAWY O REWITALIZACJI KOMITET REWITALIZACJI 98 XI. ZAŁĄCZNIKI 99 5

6 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

7 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni I. WPROWADZENIE Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata (GPR) został opracowany na podstawie ustawy o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 roku (Dz.U. z 2015 r. poz z późn. zm.). Zgodnie z tą ustawą (zwaną dalej ustawą o rewitalizacji) Gminny Program Rewitalizacji jest sporządzany dla obszaru rewitalizacji wyznaczonego w drodze uchwały i przyjmuje go rada gminy. W przypadku podziału obszaru rewitalizacji na podobszary, gminny program rewitalizacji jest opracowywany z podziałem na podobszary. Uchwałą Nr XXII/199/2016 Rady Gminy Lanckorona z dnia 29 marca 2017 r. w sprawie wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, w gminie Lanckorona wyznaczono dwa podobszary rewitalizacji na terenie sołectw Lanckorona i Podchybie. Opracowany Gminny Program Rewitalizacji zawiera szczegółową diagnozę obszaru rewitalizacji (rozdział III), obejmującą analizę negatywnych zjawisk, lokalnych potencjałów występujących na terenie tego obszaru wraz z aneksem metodycznym. W raporcie zawarto opis powiązań Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi gminy, w tym Strategia rozwoju społeczno - gospodarczego Gminy Lanckorona w perspektywie roku , Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Lanckorona oraz Strategią rozwiązywania problemów społecznych dla Gminy Lanckorona na lata (rozdział IV). Ważnym elementem programu jest opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji wraz z celami rewitalizacji oraz odpowiadającymi im kierunkami działań służącymi eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk (rozdział V). Wyznaczone w programie cele instrumentalizowane są poprzez przedsięwzięcia rewitalizacyjne, których opis zawarto w rozdziale VI. Charakterystyka przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w szczególności o charakterze społecznym oraz gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym lub technicznym, obejmuje takie kwestie jak: nazwę, wskazanie podmiotu realizującego, zakres realizowanych zadań, lokalizację, szacowaną wartość, okres realizacji, źródło finansowania, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem ich oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji, o ile dane te były możliwe do wskazania. W programie zgodnie z ustawą o rewitalizacji opisane zostały mechanizmy integrowania działań oraz przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z podaniem szacunkowych ram finansowych uwzględniających podział środków finansowych na źródła publiczne i prywatne (rozdział VII). Z uwagi na długi horyzont czasowy podejmowanych prac w programie zawarto opis struktury zarządzania realizacją Gminnego Programu Rewitalizacji, wskazanie kosztów tego zarządzania wraz z ramowym harmonogramem realizacji programu (rozdział VIII i IX). Opracowany program będzie podlegał stałej ocenie, stąd w programie zawarto opis systemu monitorowania i oceny Gminnego Programu Rewitalizacji (rozdział IX). Rys. I.1. Widok na ruiny zamku w Lanckoronie od południa 1820 r. Źródło: Wstępna studialno programowa Koncepcja architektoniczna rewitalizacji zamku w Lanckoronie i jego otoczenia. ABP. S.c. Kraków

8 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

9 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni II. DIAGNOZA OBSZARU ZDEGRADOWANEGO 9

10 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA PRZYJĘTA METODYKA Problematyka analiz strategicznych wynika z zapisów ustawy o rewitalizacji oraz Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata Ministerstwa Rozwoju (zwanych dalej Wytycznymi). Zgodnie z zapisami tych dokumentów obszar zdegradowany na terenie gminy można wyznaczyć jeśli spełnia łącznie dwa warunki: 1. Po pierwsze, znajduje się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. 2. Po drugie, występuje na nim ponadto co najmniej jedno z następujących negatywnych zjawisk gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Zastosowana w opracowaniu metoda umożliwiła syntetyczne przedstawienie charakterystyki obszarów, na których kumuluje się największa liczba czynników degradujących. Analiza ta koncentruje się na ukazaniu zróżnicowania wewnątrzgminnego przez co możliwe jest porównanie poszczególnych obszarów i wskazanie jednostki o największym oddziaływaniu czynników uznanych za kryzysowe. Pozyskane dane analizowano w obrębie całej gminy, odnosząc je do wartości odnotowanej dla całej gminy. Opracowane na podstawie uzyskanych danych wskaźniki obliczone zostały dla poziomu miejscowości (sołectw). W ten sposób możliwe było w miarę precyzyjne wskazanie obszarów o największym nasileniu negatywnych zjawisk. Delimitacja obszarów zdegradowanych na terenie Gminy Lanckorona wpisuje się w szerszy rodzaj analiz określanych mianem wielowymiarowych analiz zróżnicowania wewnątrzgminnego Jednostki referencyjne Kwestią podstawową dla tego rodzaju analiz jest wybór jednostki podstawowej (odniesienia). Istniejące metody można podzielić na dwie główne grupy wykorzystujące: 1. jednostki administracyjne np. dzielnice, osiedla, geodezyjne obręby ewidencyjne, obwody szkolne itd., 2. jednostki geometryczne, z których najbardziej popularne w praktyce są siatki kwadratów lub sześciokątów. W przypadku obszarów wiejskich najczęściej stosowanym podziałem analiz wewnątrzgminnym jest podział na miejscowości statystyczne, które opierają się o podział administracyjny gminy na sołectwa. Podział na sołectwa ze względu na ich wewnętrzną spójność zarówno terytorialną, jak i społeczną a także wybieralność ich władz (sołtysa) jest rozwiązaniem z punktu widzenia analiz wewnątrzgminnych optymalny. Większość danych, poza podstawowymi danymi dotyczącycmi struktur demograficznych zbieranych przez GUS w ramach spisów powszechnych, jest udostępniania na poziomie miejscowości statystycznych, które w dużej mierze pokrywają się z podziałem na sołectwa. W części przypadków są one jednak konstruowane z dwóch lub większej liczby sołectw. W tym samym ukladzie miejscowości są udostępniane również inne dane niż dane GUS takie jak np. dane dotyczące bezpieczeństwa (Policja), bezrobocia (Powiatowy Urząd Pracy) i in. W związku z powyższym na potrzeby niniejszych analiz dla obszaru wiejskiego przyjęto jednostki referencyjne równe miejscowościom statystycznym, które w przypadku gminy Lanckorona pokrywają się z sołectwami. Na terenie gminy Lanckorona wyznaczono łącznie 5 jednostek referencyjnych. Ich powierzchnia wahała się od blisko 40% powierzchni gminy w przypadku największej powierzchniowo miejscowości Izdebnika, do 3,2% dla najmniejszego sołectwa Podchybie. W przypadku liczby ludności, rozkład udziałów jednostek w ogóle liczby mieszkańców był nieznacznie mniej zróżnicowany. Najbardziej ludną jednostką był również Izdebnik z udziałem w ogóle ludności na poziomie 36% liczby mieszkańców gminy. Najmniejszą liczbą ludności charakteryzowało się Podchybie. Jego udział w liczbie ludności ogółem wyniósł 2% (Tab.II.1.1.). Tab.II.1.1. Jednostki referencyjne w gminie Lanckorona. Nazwa jednostki Ludność* Powierzchnia 1 Liczba udział w % ha udział w % Izdebnik ,9 1610,3 39,9 Lanckorona ,0 1175,2 29,1 Jastrzębia ,1 735,5 18,2 Skawinki ,0 386,1 9,6 Podchybie 120 2,0 130,1 3,2 Gmina ,0 4039, ,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy w Lanckoronie * stan na 2016 r. 1 Powierzchnia miejscowości statystycznych wg GUS 2 Powierzchnia gminy wg Państwowego Rejestru Granic. 10

11 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Wadą przyjętego podziału przestrzennego była natomiast wielkość największych jednostek (Izdebnik, Lanckorona), która w przypadku zakwalifikowania ich jako obszaru zdegradowanego wymagałaby dalszego postępowania w celu wyznaczenia obszaru rewitalizacji. Obie jednostki przekraczały bowiem zapisane w ustawie o rewitalizacji, maksymalne dopuszczalne wartości dla obszaru rewitalizacji wynoszące: 30% liczby mieszkańców gminy i 20% ogółu jej powierzchni Zakres i źródła pozyskanych danych Opracowanie wykonane zostało w dwóch zakresach: statystycznym i przestrzennym. W pierwszym obszarze zebrane zostały, przetworzone i przeanalizowane dane, których nie sposób odnieść do przestrzeni lub z przyczyn formalno-prawnych nie mogą być geolokalizowane. Drugi typ danych objął dane powiązane z przestrzenią lub opisujące tą przestrzeń, które po przetworzeniu zostały odniesione do przyjętej jednostki referencyjnej. Zebrane dane podzielono na grupy tematyczne odpowiadające analizowanym zagadnieniom: społecznym (bezrobocie, ubóstwo, przestępczość, niski poziom edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), gospodarczym, środowiskowym, przestrzenno-funkcjonalnym i technicznym. Po przeanalizowaniu zgromadzonych danych skonstruowano na ich bazie ponad 30 kartogramów, które w dalszej części analizy posłużyły do wykonania wielokryterialnej analizy mającej na celu wskazanie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji. W każdej z grup tematycznych wskazano wskaźniki, w oparciu o które wyznaczono obszar zdegradowany. Informacje, które nie mogły zostać wykorzystane przy wykonaniu analizy wielokryterialnej, a niosące istotne dla oceny sytuacji w obszarze opracowania przedstawiono w tekście raportu lub na dodatkowych opracowaniach kartograficznych. Uzupełniają one obraz sytuacji w obszarze objętym analizą. Wykorzystane w opracowaniu materiały pozyskane zostały od jednostek organizacyjnych gminy Lanckorona. Ponadto skorzystano z materiałów archiwalnych Etapy metody Proces delimitacji obszarów zdegradowanych bazuje na zgromadzonych danych udostępnionych przez gminę Lanckorona i inne instytucje gminne i powiatowe. W ramach opracowanego raportu przyjęto założenie, że tam gdzie było to możliwe wykonane zostaną zestawienia przedstawiające dany czynnik, zjawisko w przyjętej jednostce referencyjnej. Rys. II.1.1. Jednostki referencyjne analiz w Gminie Lanckorona Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

12 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA W przypadku braku danych dla wszystkich obszarów, zgromadzone dane nie były wykorzystywane do oceny, a jedynie do sygnalizacji pewnych problemów, zjawisk. Waloryzacja obszarów zdegradowanych, w zakresie przyjętych do analizy danych objęła sześć etapów tj.: 1. weryfikację i ocenę danych wejściowych, 2. konwersję danych wejściowych, 3. przeprowadzenie analiz branżowych w zakresie ustalonych obszarów problemowych, 4. normalizacja uzyskanych wartości opracowanie wskaźników, 5. wizualizację uzyskanych wyników cząstkowych, 6. wyznaczenie obszaru charakteryzującego się wartościami wskaźników powyżej (stymulanty kryzysu) lub poniżej średniej (destymulanty) średniej dla gminy Weryfikacja i ocena danych wejściowych Ogólne wymagania techniczne w odniesieniu do pozyskanych danych zdefiniowane zostały przez następujące cechy: jednoznaczność co do położenia w przestrzeni geograficznej (informacje musiały zawierać się w granicach opracowania, a w przypadku analiz związanych z dostępem do obiektów publicznych, pozyskano również informacje o najbliżej położonym obiekcie w sąsiedztwie analizowanego obszaru), jednorodność (pomiar zjawiska w identycznej skali pomiarowej dla całego zbioru danych), kompletność (występowanie danych pomiarowych dla całego obszaru opracowania), dokładność (wykonanie pomiaru z identyczną precyzją), aktualność (przyjęto założenie, że poszczególne wskaźniki muszą bazować na danych opisujących sytuację bieżącą lub dynamikę zmian). W przypadku wykonanej analizy oznaczało to zebranie danych dla obszaru, przy zachowaniu pełnego pokrycia danymi dla całego zbioru (odrzucano dane fragmentaryczne, uniemożliwiające porównanie poszczególnych obszarów). Zebrane dane odnoszą się do okresu Konwersja danych wejściowych Pozyskane dane zostały przetworzone i przekonwertowane do jednego układu odniesienia (PUWG 1992 EPSG 2180). Za pomocą narzędzi Geograficznych Systemów Informacji (GIS) zbudowano geobazę plikową. Część danych ze względu na analogowy charakter zdygitalizowano Przeprowadzenie analiz tematycznych w zakresie ustalonych obszarów problemowych Po uporządkowaniu danych wykonano analizy jakościowe i ilościowe. Z wymienionej przez K. R. Mazurskiego grupy metod jakościowych wykorzystano: 1. metodę opisową, połączoną z metodą kartograficzną, 2. metodę odsiewu dla wyeliminowania tej części przestrzeni, która nie spełniała zadanych kryteriów, 3. metodę kolejnych eliminacji i przybliżeń, w poszukiwaniu przestrzeni najbardziej odpowiadającej założonej charakterystyce, 4. metodę analizy fotogrametrycznej (zdjęć lotniczych) dla oceny ilości i wzajemnego położenia obiektów w terenie, 5. metodę analizy historycznej w poszukiwaniu uwarunkowań dotychczasowego rozwoju i występujących tendencji. Spośród metod ilościowych natomiast zastosowano: 1. metody wskaźnikowe w tym: a. badanie układów sieciowych - w celu określenia wskaźników natężenia zjawisk, w odniesieniu do liczby mieszkańców, powierzchni, b. badanie układów punktowych (węzłowych), zmierzające do agregacji jednostek elementarnych, rozkładu statystycznego i modelowanie rozkładu przestrzennego zjawiska. 2. metody statystyczne - szeregi statystyczne, rozkład zmiennych, 3. analizę skupień - w celu powiązania ze sobą różnych czynników i uzyskania syntetycznego wskaźnika prezentującego nasilenie negatywnych zjawisk, 4. wielowskaźnikową analizę porównawczą. Otrzymane wyniki oceniono pod względem poprawności zgromadzonych informacji (weryfikacja ewentualnych odchyleń). Następnie zweryfikowano lokalizację występowania zjawisk względem elementów zagospodarowania bezpośrednio związanych z prowadzoną analizą Normalizacja uzyskanych wartości opracowanie wskaźników Z uwagi na różne jednostki miary poszczególnych wskaźników oraz szerokie spektrum obszarów problemowych w większości przypadków przeprowadzono normalizację analizowanych zmiennych. Zjawiska kryzysowe w sferze społecznej wymienione w ustawie o rewitalizacji są w swojej istocie zbyt złożonymi, aby można było przybliżyć je na potrzeby wyznaczenia obszaru 12

13 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni zdegradowanego i rewitalizacji za pomocą jednego tylko wskaźnika. Zastosowanie kilku wskaźników do zobrazowania danego zjawiska w ramach audytu wewnątrzgminnego niesie ze sobą konieczność ich przekształcenia w celu uzyskania miary syntetycznej umożliwiającej porównania pomiędzy poszczególnymi jednostkami. Uwarunkowania te doprowadziły do konieczności normalizacji analizowanych zmiennych. Konieczność identyfikacji obszarów koncentracji zjawisk kryzysowych ułatwiła wybór metody normalizacji. Przegląd metod normalizacji na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i rewitalizacji doprowadził do zawężenia ich liczby do standaryzacji oraz przekształceń ilorazowych. W efekcie rozważań zdecydowano się na zastosowanie przekształcenia ilorazowego, które zostało oparte o wartość obliczoną dla całej gminy. Alternatywną metodę, tj. standaryzację, wykluczono ze wyglądu na bardziej skomplikowany charakter obliczeń, jak również trudniejszy do odbioru wynik końcowy. Zawierałby on bowiem zarówno wartości dodatnie, jak i ujemne. Wzór na obliczenie znormalizowanej wartości przedstawiono poniżej: gdzie: wartość znormalizowana zmiennej zaobserwowana w i-tej jednostce wartość zmiennej zaobserwowana w i-tej jednostce podstawa normalizacji tj. wartość dla całej gminy Jako rezultat tak przeprowadzonej normalizacji otrzymano dla wartości powyżej średniej, wartość wskaźnika po normalizacji była większa od 1, dla wartości poniżej średniej, mniejsza od 1 i większa od 0. W efekcie możliwe stały się obliczenia na otrzymanych wartościach znormalizowanych wskaźników. Postanowiono potraktować wszystkie analizowane wskaźniki jako równoważne i nie różnicować ich znaczenia poprzez zastosowanie np. zróżnicowanych wag dla poszczególnych zmiennych, co uprościło proces obliczania wartości wskaźników syntetycznych. W takim przypadku były one prostą średnią arytmetyczną znormalizowanych wskaźników cząstkowych. Postępowanie takie zastosowano zarówno dla wskaźników cząstkowych, jak i syntetycznych. Zastosowanie takiej metody poprawiło klarowność przekazu. Stało się tak dzięki bezpośredniemu porównaniu poszczególnych wskaźników, zarówno w ramach poszczególnych wskaźników syntetycznych, jak również pomiędzy nimi Wizualizacja uzyskanych wyników cząstkowych Uzyskane w trakcie prac wyniki zostały opracowane w formie tabel, wykresów i kartogramów. Podstawową formą wizualizacji przestrzennej poszczególnych wskaźników był kartogram, tj. rodzaj mapy statystycznej. Przedziały klasowe wyznaczono na podstawie obserwacji rozkładu znormalizowanego w oparciu o wartości referencyjne obliczone dla całej gminy. Wartość ta została umieszczona pod legendą kartogramu Wyznaczenie obszaru zdegradowanego Na potrzeby opracowania niniejszego dokumentu kierowano się logiką wyznaczania obszarów zdegradowanych zawartą w Wytycznych oraz ustawie o rewitalizacji. W celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego na terenie gminy Lanckorona wykonano w pierwszym etapie analizy zjawisk kryzysowych odnoszących się do sfery społecznej. W myśl ustawy o rewitalizacji kryzys w sferze społecznej ma miejsce wówczas, kiedy na danym obszarze występuje koncentracja negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym (art. 9 ust. 1.). Zapis ten niesie ze sobą dwie zasadnicze konsekwencje: 1. pierwszą jest konieczność zdefiniowania progu kryzysu; 2. drugą jest konieczność zdefiniowania pojęcia koncentracji kryzysu. W pierwszej z wymienionych kwestii przyjęto, że za próg kryzysu będzie uważane przekroczenie wartości danego wskaźnika obliczonego dla całej gminy. Wartości te zostały umieszczone w tabelach oraz na wszystkich mapach ilustrujących zróżnicowanie wewnątrzgminne poszczególnych wskaźników. Jedynym wyjątkiem od tej reguły, był wskaźnik udziału w liczbie obiektów zabytkowych wpisanych do GEZ, dla którego przyjęto poziom odcięcia na podstawie analizy rozkładu wartości bez zastosowania normalizacji (30% wartości dla całej gminy). Wartości poniżej wartości średniej dla gminy zastosowano w przypadku wskaźników o charakterze destymulant (kapitał społeczny, poziom edukacji, saldo liczby ludności). Co do definicji koncentracji kryzysu ze względu na złożoność analizowanych zjawisk społecznych (demografia, bezrobocie, pomoc społeczna, problemy rodzin, problemy alkoholowe, bezpieczeństwo, edukacja, kapitał społeczny) przyjęto, iż o koncentracji problemów w tej sferze (w danej jednostce referencyjnej) można mówić w przypadku stwierdzenia kryzysu w co najmniej trzech z analizowanych zjawisk. 13

14 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Identyfikacja kryzysu w sferze społecznej jest warunkiem koniecznym do wyznaczenia obszaru zdegradowanego, ale niewystarczającym. Dany obszar może zostać określony jako zdegradowany dopiero w przypadku kiedy zjawiska kryzysowe współwystępują w sferze społecznej oraz w co najmniej jednej z następujących sfer (grup) zjawisk: 1. gospodarczych w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw lub 2. środowiskowych w szczególności przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia ludzi lub stanu środowiska, lub 3. przestrzenno-funkcjonalnych w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej złego stanu technicznego, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, niedoboru lub niskiej jakości terenów publicznych, lub 4. technicznych w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowaniu rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska (art. 9 ust. 1. pkt.1-4). Zakres analizowanych zjawisk był warunkowany ograniczoną dostępnością danych w odpowiednio szczegółowym podziale przestrzennym. Tab.II.1.2. Zestawienie wskaźników zastosowanych do delimitacji obszaru zdegradowanego w gminie Lanckorona Lp. Grupa wskaźników S Negatywne zjawiska SPOŁECZNE Wskaźnik 1. Udział osób w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem w % 2. Wskaźnik salda liczby ludności w latach Liczba osób w rodzinach otrzymujących wsparcie z GOPS w 2015 r. na 1 tys. mieszkańców 4. Liczba niebieskich kart na 1 tys. mieszkańców w 2015 r. 5. Liczba osób w rodzinach korzystających z Funduszu Alimentacyjnego w 2015 r. na 1 tys. mieszkańców. 6. Frekwencja w wyborach samorządowych Frekwencja w wyborach Prezydenta RP Frekwencja w wyborach do Sejmu i Senatu RP Frekwencja w wyborach samorządowych Frekwencja w wyborach Prezydenta RP Frekwencja w wyborach do Sejmu i Senatu RP Liczba osób bezrobotnych ogółem na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2015 r. Liczba osób bezrobotnych długotrwale na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2015 r. Liczba osób bezrobotnych w wieku do 30 roku życia na 100 osób w wieku produkcyjnym w 2015 r. Liczba osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym na 100 osób bezrobotnych ogółem w 2015 r. Liczba wniosków skierowanych do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 1 tys. mieszkańców w 2015 r. 17. Średni wynik sprawdzianu szóstoklasisty w 2016 r. 18. Średni wynik sprawdzianu gimnazjalnego w 2016 r. 19. Liczba przestępstw kryminalnych na 1 tys. mieszkańców w 2015 r. 20. Liczba wykroczeń komunikacyjnych na 1 tys. mieszkańców w 2015 r. 21. Liczba wykroczeń porządkowych na 1 tys. mieszkańców w 2015 r. 22. G GOSPODARCZE Liczba podmiotów zarejestrowanych w CEiDG na 1 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym 23. ŚR ŚRODOWISKOWE Ilość materiałów zawierających azbest w kg na 1 mieszkańca w 2011 r. 24. PF PRZESTRZENNO- FUNKCJONALNE Udział budynków podłączonych do infrastruktury wodociągowej w % 25. T TECHNICZE Udział w liczbie zabytków wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków w % Źródło: opracowanie własne 14

15 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni SFERA SPOŁECZNA Wyróżniono osiem głównych grup zjawisk problemowych występujących w sferze społecznej na terenie gminy Lanckorona, które obejmowały łącznie 21 wskaźników cząstkowych. Były to następujące grupy zjawisk: 1. demografia (wskaźnik syntetyczny - 2 wskaźniki cząstkowe), 2. bezrobocie (wskaźnik syntetyczny - 4 wskaźniki cząstkowe), 3. pomoc społeczna (wskaźnik liczby osób w rodzinach korzystających z pomocy GOPS na 1 tys. mieszkańców), 4. problemy rodzin (wskaźnik syntetyczny - 2 wskaźniki cząstkowe), 5. problemy alkoholowe (liczba wniosków skierowanych do GKRPA), 6. bezpieczeństwo (wskaźnik syntetyczny - 3 wskaźniki cząstkowe), 7. kapitał społeczny (wskaźnik syntetyczny - 6 wskaźników cząstkowych), 8. edukacja (wskaźnik syntetyczny - 2 wskaźniki cząstkowe). Przekroczenia wartości odpowiadających całej gminie tzn. występowanie koncentracji negatywnych zjawisk społecznych zilustrowano w Tabeli II.1.3., za pomocą znaku x w komórce odpowiadającej danej grupie negatywnych zjawisk i danej jednostce referencyjnej. Tab. II.1.3. Stany kryzysowe w obszarze społecznym w gminie Lanckorona wg grup zjawisk i jednostek analizy Jednostka Pomoc społeczna Problemy rodzin Grupy zjawisk Demografia Edukacja Bezrobocie Bezpieczeństwo Kapitał społeczny Problemy alkoholowe Liczba stanów kryzysowych Lanckorona x x x - x x - x 6 Podchybie x - - x x x x - 5 Izdebnik x - - x - 2 Jastrzębia x - x Skawinki x - - x - 2 Źródło: opracowanie własne w przypadku dynamiki ludności w okresie wartości ujemne oznaczające wyludnianie się jednostki, w przypadku wskaźnika starości demograficznej w 2015 r. wartości przekraczające udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności obliczoną dla całej gminy, wynoszącą 13,5%. Po nałożeniu na siebie obu analizowanych zjawisk jako obszar problemowy (kryzysowy) w zakresie grupy wskaźników demograficznych uznano miejscowość Lanckoronę. W jej przypadku, jako jedynym z terenu całej gminy, zaobserwowano bowiem współwystępowanie obu negatywnych zjawisk dotyczących stanu i dynamiki ludności. Tab.II.1.4. Wskaźniki demograficzne Wskaźnik Udział osób w wieku poprodukcyjnym w 2011 w % Udział osób w wieku poprodukcyjnym w znormalizowany Wskaźnik salda liczby ludności w % Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 13,4 15,9 13,6 12,2 12,4 13,5 0,99 1,17 1,01 0,90 0,91 1,00 10,6 8,0-0,4 14,9 7,6 10,6 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Bezrobocie W celu podsumowania zjawiska bezrobocia na obszarze gminy Lanckorona skonstruowano wskaźnik syntetyczny problemów bezrobocia. Obejmował on cztery wskaźniki cząstkowe: wskaźnik liczby osób bezrobotnych ogółem na 100 osób w wieku produkcyjnym, wskaźnik liczby osób bezrobotnych długotrwale na 100 osób w wieku produkcyjnym, wskaźnik liczby osób bezrobotnych do 30 roku życia na 100 osób w wieku produkcyjnym, wskaźnik liczby osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym na 100 osób bezrobotnych. Za stan kryzysowy w zakresie procesów bezrobocia uznano przekroczenie wartości dla całej gminy. Demografia W celu wyznaczenia obszaru kryzysowego, odpowiadającego występowaniu najbardziej intensywnych, negatywnych zjawisk demograficznych porównano między sobą zjawiska opisane w poprzednim podrozdziale. Przyjęto, że poziomowi zjawiska odpowiadającemu kryzysowi odpowiadają kolejno: 15

16 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys.II.1.2. Zjawiska kryzysowe w sferze społecznej podsumowanie Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Rys.II.1.3. Obszar kryzysu w sferze społecznej Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

17 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Tab.II.1.5. Wskaźniki dotyczące zjawiska bezrobocia Wskaźnik Bezrobotni ogółem na 100 osób w wieku produkcyjnym Bezrobotni ogółem na 100 osób w wieku produkcyjnym znormalizowany Bezrobotni długotrwale na 100 osób w wieku produkcyjnym Bezrobotni długotrwale na 100 osób w wieku produkcyjnym znormalizowany Bezrobotni do 30 roku życia na 100 osób w wieku produkcyjnym Bezrobotni do 30 roku życia na 100 osób w wieku produkcyjnym znormalizowany Bezrobotni z wykształceniem gimnazjalnym i niższym na 100 osób w wieku produkcyjnym Bezrobotni z wykształceniem gimnazjalnym i niższym na 100 osób w wieku produkcyjnym znormalizowany Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 3,9 4,7 5,4 5,1 3,9 4,70 0,87 1,04 1,20 1,13 0,86 1,00 1,9 1,9 2,8 3,8 1,7 2,19 0,86 0,86 1,27 1,74 0,79 1,00 0,8 1,4 1,26 2,2 0,6 1,71 0,46 0,80 0,74 1,30 0,34 1,00 19,6 10,0 21,4 25,0 33,3 21,4 0,91 0,47 1,00 1,16 1,55 1,00 Wskaźnik syntetyczny bezrobocia 0,78 0,79 1,05 1,33 0,89 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Pomoc społeczna Za stan kryzysowy w zakresie problemów związanych z pomocą społeczną uznano przekroczenie wartości dla całej gminy. Tabela II.1.6. Wskaźnik pomocy społecznej Wskaźnik Liczba osób w rodzinach objętych pomocą GOPS na 1 tys. mieszk. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą GOPS na 1 tys. mieszk. znormalizowany Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 39,0 82,0 74,0 75,0 56,2 59,1 0,66 1,39 1,25 1,27 0,95 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Problemy rodzin W celu podsumowania negatywnych zjawisk występujących w rodzinach na obszarze gminy Lanckorona na podstawie przeanalizowanych wskaźników cząstkowych dotyczących przemocy w rodzinie oraz korzystania ze świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, sporządzono wskaźnik syntetyczny problemów rodzin. Obliczono go, analogicznie jak wszystkie inne wskaźniki syntetyczne zastosowane w niniejszym opracowaniu, jako średnią arytmetyczną wskaźników cząstkowych poddanych procesowi normalizacji w oparciu o wartości obliczone dla całej gminy Lanckorona. Za stan kryzysowy uznano przekroczenie wartości dla całej gminy. Tabela II.1.7. Wskaźniki dotyczące problemów w rodzin Wskaźnik Liczba osób w rodzinach objętych procedurą niebieskiej karty na 1 tys. mieszk. Liczba osób w rodzinach objętych procedurą niebieskiej karty na 1 tys. mieszk. znormalizowany Liczba osób w rodzinach otrzymujących świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego na 1 tys. mieszk. Liczba osób w rodzinach otrzymujących świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego na 1 tys. mieszk. znormalizowany Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 8,16 4,39 6,90 0,00 4,53 6,51 1,06 0,66 1,08 0,00 1,06 1,00 7,71 24,89 17,75 0,00 4,53 12,21 0,63 2,04 1,45 0,00 0,37 1,00 Wskaźnik syntetyczny 0,85 1,35 1,27 0,00 0,71 1,00 problemów w rodzinach Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Problemy alkoholowe Za stan kryzysowy w zakresie problemów związanych z pomocą społeczną uznano przekroczenie wartości dla całej gminy. Tabela II.1.8. Problemy alkoholowe. Wskaźnik Wskaźnik liczby wniosków kierowanych do GKRPA na 1 tys. mieszk. Wskaźnik liczby wniosków kierowanych do GKRPA na 1 tys. mieszk. znormalizowany Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 3,63 2,93 7,40 0,00 4,53 4,90 0,74 0,60 1,51 0,00 0,93 1,00 Bezpieczeństwo Za stan kryzysowy w zakresie problemów związanych bezpieczeństwem uznano przekroczenie wartości wskaźnika syntetycznego dla całej gminy. Wskaźnik syntetyczny skonstruowano jako średnią arytmetyczną znormalizowanych wskaźników cząstkowych: 17

18 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA wskaźnika liczby przestępstw kryminalnych na 1 tys. mieszkańców, Tab.II Kapitał społeczny wskaźnika liczby wykroczeń komunikacyjnych na 1 tys. mieszkańców, wskaźnika liczby wykroczeń porządkowych na 1 tys. mieszkańców. Tab.II.1.9. Wskaźniki problemów bezpieczeństwa Wskaźnik Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina Liczba przestępstw na 1 tys. mieszk. 7,71 10,25 6,90 25,00 2,72 7,17 Liczba przestępstw na 1 tys. mieszk. znormalizowany Liczba wykroczeń porządkowych na 1 tys. mieszk. Liczba wykroczeń porządkowych na 1 tys. mieszk. znormalizowany Liczba wykroczeń komunikacyjnych na 1 tys. mieszk. Liczba wykroczeń komunikacyjnych na 1 tys. mieszk. znormalizowany Wskaźnik syntetyczny bezpieczeństwa 1,08 1,43 0,96 3,49 0,38 1,00 3,17 2,93 17,75 0,00 5,43 8,31 0,38 0,35 2,14 0,00 0,65 1,00 0,38 0,35 2,14 0,00 0,65 1,00 0,98 0,53 1,42 0,00 0,65 1,00 0,81 0,77 1,51 1,16 0,56 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona Kapitał społeczny Analizę frekwencji wyborczej z lat podsumowano poprzez skonstruowanie wskaźnika syntetycznego frekwencji wyborczej. Obliczono go, jako średnią arytmetyczną znormalizowanych wskaźników cząstkowych: frekwencji w Wyborach Prezydenta RP 2010 (I tura), frekwencji w Wyborach samorządowych 2010 (I tura wyborów wójta), frekwencji w Wyborach do Sejmu i Senatu RP 2011, frekwencji w Wyborach samorządowych 2014 (I tura wyborów wójta), frekwencji w Wyborach Prezydenta RP 2015 (I tura), frekwencji w Wyborach do Sejmu i Senatu RP Normalizację przeprowadzono w oparciu o wartość frekwencji dla całej gminy. Za stan kryzysowy w zakresie problemów związanych z poziomem kapitału społecznego uznano wartości wskaźnika syntetycznego poniżej wartości dla całej gminy (destymulanta). Wskaźnik Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina Frekwencja Sejm 2011 % 38,4 40,2 44,2 38,4 36,1 40,2 Frekwencja Sejm 2011 znormalizowana 0,95 1,00 1,10 0,95 0,90 1,00 Frekwencja Sejm 2015 % 45,1 46,2 49,0 45,1 44,2 46,4 Frekwencja Sejm 2015 znormalizowana 0,97 1,00 1,06 0,97 0,95 1,00 Frekwencja Prezydent 2010 % 49,1 54,3 53,4 49,1 47,8 50,9 Frekwencja Prezydent 2010 znormalizowana 0,96 1,07 1,05 0,96 0,94 1,00 Frekwencja Prezydent 2015 % 50,4 54,9 51,7 50,4 51,7 51,6 Frekwencja Prezydent 2015 znormalizowana 0,98 1,06 1,00 0,98 1,00 1,00 Frekwencja Samorządowe 2010 % 42,4 55,4 52,7 42,4 43,9 47,6 Frekwencja Samorządowe 2010 znormalizowana 0,89 1,16 1,11 0,89 0,92 1,00 Frekwencja Samorządowe 2014 % 53,4 58,5 52,6 53,4 51,0 53,3 Frekwencja Samorządowe 2014 znormalizowana 1,00 1,10 0,99 1,00 0,96 1,00 Frekwencja syntetyczna ,96 1,06 1,05 0,96 0,95 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Edukacja Stan kryzysowy zidentyfikowano za pomocą wskaźnika syntetycznego problemów edukacyjnych. Składał się on z dwóch wskaźników cząstkowych: Średnich wyników sprawdzianu przeprowadzanego w VI klasie szkoły podstawowej w 2016 r. Średnich wyników egzaminu gimnazjalnego w 2016 r. Za stan kryzysowy w zakresie problemów związanych z poziomem edukacji uznano wartości wskaźnika syntetycznego poniżej wartości dla całej gminy. Tab.II Wskaźniki poziomu edukacji Wskaźnik Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina Wyniki sprawdzianu w VI klasie w % 57,0 60,0 56,0 57,0 65,0 59,0 Wyniki sprawdzianu w VI klasie znormalizowane 0,97 1,02 0,95 0,97 1,10 1,00 Wyniki egzaminu gimnazjalnego w % 56,3 62,6 62,6 56,3 50,2 58,2 Wyniki egzaminu gimnazjalnego znormalizowane 0,97 1,08 1,08 0,97 0,86 1,00 Wskaźnik syntetyczny edukacji 0,97 1,05 1,01 0,97 0,98 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

19 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni POZOSTAŁE SFERY Przekroczenia wartości odpowiadających całej gminie tzn. występowanie koncentracji negatywnych zjawisk w pozostałych sferach zilustrowano w Tabeli II.1.12, za pomocą znaku x w komórce odpowiadającej danej grupie negatywnych zjawisk i danej jednostce referencyjnej. Tab.II Stany kryzysowe w pozostałych sferach w gminie Lanckorona wg jednostek analizy Jednostka Gospodarcze Środowiskowe Sfera Przestrzennofunkcjonalne Techniczne Lanckorona - x - x Podchybie x Izdebnik - - x - Jastrzębia x Skawinki x x x - Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Sfera gospodarcza Za stan kryzysowy w zakresie problemów związanych ze sferą gospodarczą uznano wartości wskaźnika przedsiębiorczości poniżej wartości dla całej gminy (destymulanta). Tab.II Przedsiębiorczość Wskaźnik Liczba firm zarejestrowanych w CEiDG na 1 tys, mieszk. w wieku produkcyjnym Liczba firm zarejestrowanych w CEiDG na 1 tys, mieszk. w wieku produkcyjnym znormalizowana Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 84,0 61,0 93,3 76,2 79,1 83,6 1,01 0,73 1,12 0,91 0,95 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Sfera środowiskowa Na potrzeby oceny stopnia kryzysu związanego ze stanem środowiska przyjęto, że pokrywa się on z występowaniem ponadprzeciętnego poziomu natężenia najpoważniejszego problemu środowiskowego tj. obecności wyrobów zawierających azbest. Tab.II Wyroby azbestowe Wskaźnik Materiały azbestowe w kg na 1 mieszk. Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 57,18 58,77 75,43 37,40 105,53 71,14 Materiały azbestowe w kg na 1 0,80 0,82 1,05 0,52 1,47 1,00 mieszk. - znormalizowany Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Sfera przestrzenno-funkcjonalna Za poziom koncentracji negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno-funkcjonalnej przyjęto poziom obsługi sieci wodociągowej kształtujący się na poziomie poniżej wartości dla całej gminy (destymulanta). Tab.II Sieć wodociągowa Wskaźnik Udział budynków wyposażonych w zbiorczą sieć wodociągową Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina 74,54 96,57 81,85 100,00 62,66 78,76 Udział budynków wyposażonych w zbiorczą sieć wodociągową - znormalizowany 0,95 1,23 1,04 1,27 0,80 1,00 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Sfera techniczna Za wystarczające przybliżenie negatywnych zjawisk kryzysowych o charakterze technicznym przyjęto wskaźnik udziału liczby zabytków wpisanych do GEZ w ogóle liczby obiektów zabytkowych objętych tego rodzaju ochroną konserwatorską. Za wysoki poziom koncentracji tego rodzaju obiektów, który przekłada się na wyzwania z zakresu planowanych działań rewitalizacyjnych przyjęto poziom 30% wartości dla całej gminy. Tab.II Zabytki Wskaźnik Nazwa jednostki Izdebnik Jastrzębia Lanckorona Podchybie Skawinki Gmina Liczba zabytków wpisanych do GEZ ,0 Udział zabytków wpisanych do GEZ w % 23,8 3,5 68,8 0,0 4,0 100,0 Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

20 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys. II.1.4. Zjawiska kryzysowe w sferze gospodarczej podsumowanie Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Rys. II.1.5. Zjawiska kryzysowe w sferze środowiskowej podsumowanie Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

21 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. II.1.6. Zjawiska kryzysowe w sferze przestrzenno-funkcjonalnej podsumowanie Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Rys. II.1.7. Zjawiska kryzysowe w sferze technicznej podsumowanie Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

22 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Wyznaczenie obszaru zdegradowanego przeprowadzono zgodnie z wymogami stawianymi przez ustawę o rewitalizacji. Obszar gminy może zostać uznany za zdegradowany po spełnieniu dwóch warunków: 1. pierwszym, jest występowanie zjawisk kryzysowych w grupie zjawisk społecznych. 2. drugim, nakładanie się na kryzys w sferze społecznej zjawisk kryzysowych w przynajmniej jednej z pozostałych czterech grup zjawisk tj.: gospodarczych. środowiskowych. przestrzenno-funkcjonalnych. technicznych. Spełnienie tych warunków zilustrowano zarówno za pomocą zestawienia tabelarycznego (Tabela II.1.17), Tabela II Stany kryzysowe wg poszczególnych grup zjawisk i jednostek analizy Jednostka Grupy zjawisk Społeczne Gospodarcze Środowiskowe Przestrzennofunkcjonalne Techniczne Obszar zdegradowany Lanckorona x - x - x TAK Podchybie x x TAK Izdebnik x - - Jastrzębia - x Skawinki - x x x - - Źródło: opracowanie własne Wyznaczenie obszaru rewitalizacji Przekroczenie przez obszar zdegradowany Gminy Lanckorona limitów nałożonych przez ustawę o rewitalizacji spowodowało konieczność uszczegółowienia prac analitycznych na wyższym poziomie szczegółowości. W tym celu, jako punktem wyjścia posłużono się wspomnianym już podziałem miejscowości na obwody spisowe GUS. Zaletą takiego punktu odniesienia stała się możliwość oszacowania w późniejszym etapie, liczby mieszkańców jednostek referencyjnych w oparciu o dane z Narodowego Spisu Powszechnego Przebieg granic obwodów spisowych na obszarze miejscowości Lanckorona nie nawiązywał jednak do jej struktury przestrzenno-funkcjonalnej, na którą składał się obszar historycznego miasta wraz z bezpośrednim otoczeniem oraz szereg mniejszych izolowanych struktur osadniczych (przysiółków) nawiązujących do bogatej rzeźby terenu sołectwa. Na podstawie analizy skupień zabudowy oraz w oparciu o analizy materiałów kartograficznych wyznaczono łącznie na terenie podobszaru zdegradowanego Lanckorona osiem jednostek analizy przestrzennej. Były to: Lanckorona, Łaśnica, Kopań-Knapówka, Dział Polecki (Drapa), Bajory-Odcinek-Suwajówka (Konfederatów Barskich)-Jastrzębia Górna, Za Górą-Legionistów, Kamień-Pod Miasto, Pod Brzeziny-Nad Młynem-Lanckorońska (nr 46 i sąsiednie), ul. 3-go Maja (do Zabrach). Jednostka Lanckorona, pomimo położenia na obszarze wiejskim (administracyjnie) reprezentowała typ jednostki urbanistycznej. Pozostałe jednostki referencyjne były jednostkami ruralistycznymi. Aby wyznaczyć przebieg granic pomiędzy tymi jednostkami posłużono się metodą poligonów Woronoja. Obliczeń dokonano w oparciu o bazę punktów adresowych. W przeważającej większości granice pomiędzy tak wyznaczonymi obszarami przebiegały przez obszary niezabudowane i niezamieszkałe. W takich przypadkach korygowano przebieg otrzymanych granic jednostek, tak aby uzyskać jak największy stopień dopasowania do obwodów spisowych. Podstawową charakterystykę jednostek przedstawia tabela II Dla tak określonych jednostek GOPS w Lanckoronie dokonał oceny intensywności (koncentracji) prowadzonej przez siebie pomocy w wybranych, najliczniej występujących kategoriach odpowiadających powodom wsparcia rodzin. Były to: ubóstwo, bezrobocie, potrzeba ochrony macierzyństwa, niepełnosprawność, długotrwała, lub ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm, przemoc w rodzinie, sytuacja kryzysowa. W ten sposób otrzymano macierz przedstawioną w Tabeli II

23 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. II.1.8. Jednostki analizy obszaru zdegradowanego w miejscowości Lanckorona Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona 2016 Rys. II.1.9. Obszary o ponadprzeciętnej intensywności wsparcia z GOPS wg ich powodów w miejscowości Lanckorona Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

24 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Tab.II Jednostki referencyjne dla wyznaczenia obszaru rewitalizacji w sołectwie Lanckorona Nazwa jednostki Powierzchnia Ludność Liczba powodów wsparcia MOPS ha Udział Udział o ponadprzeciętnej, Liczba w % w % w skali jednostki, koncentracji Lanckorona 130,9 3, ,6 6 Łaśnica 134,7 3, ,4 1 Bajory-Suwajówka- Jastrzębia 252,2 6, ,0 1 Dział Polecki 134,3 3, ,8 1 Brzeziny-Nad Młynem 147,3 3, ,3 0 Kopań-Knapówka 144,4 3, ,0 0 Kamień-Pod Miasto 87,6 2, ,6 0 Za Górą-Legionistów 143,8 3,6 77 1,3 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W konsekwencji stwierdzenia braku występowania koncentracji negatywnych zjawisk społecznych na obszarze większości sołectwa jako podstawę do wyznaczenia obszaru rewitalizacji przyjęto wyłącznie jednostkę Lanckorona. Jej powierzchnia wynosząca 130,9 ha odpowiadała 3,2% powierzchni gminy. Jednostka była zamieszkiwana przez 707 osób, co stanowiło 11,6% ogółu ludności gminy. Dziedzictwo materialne Elementem, który wskazywał na możliwość występowania problemów natury technicznej było rozmieszczenie obiektów zabytkowych na obszarze całej gminy. W przypadku analiz mających na celu ograniczenie obszaru zdegradowanego do obszaru rewitalizacji spełniającego kryteria ustawowe posłużono się rozmieszczeniem zabytków wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków, a więc objętego ochroną na dość wysokim, w skali kraju, szczeblu. Wszystkie tj. 14 obiektów spośród jednego z najcenniejszych zarówno w sołectwie, jak i w gminie zasobu, koncentrowało się na obszarze odpowiadającym najwyższemu natężeniu problemów społecznych. Dodatkowo warto podkreślić, że wyznaczony obszar odpowiadał za większość z dwóch wybranych form ochrony obszarowej jakimi są strefy: Tym samym jednostka analizy Lanckorona koncentrowała gros najcenniejszych z punktu widzenia potencjału dziedzictwa kulturalna-materialnego, obszarów całej gminy. Tab.II Wybrane formy ochrony konserwatorskiej w miejscowości Lanckorona Obszar Powierzchnia w ha Udział w % Jednostka analizy Lanckorona 130,9 100,0 Ścisła ochrona 53,8 100 w tym na obszarze jednostki analizy Lanckorona 51,3 95,3 pośrednia 201,1 100 w tym na obszarze jednostki analizy Lanckorona 113,9 56,6 UNESCO 51,6 100 w tym na obszarze jednostki analizy Lanckorona 19,7 38,2 Źródło: Opracowanie własne Uszczegółowienie analiz pozwoliło na identyfikację obszaru o szczególnie dużej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, na którą nakłady się negatywne uwarunkowania wynikające ze sfery technicznej. Dodatkowo, obszar ten pełnił kluczową rolę z punktu widzenia dziedzictwa kulturalno-materialnego gminy. Znaczenie tego obszaru wynikało zarówno z pokrywania się ze strefami ochrony konserwatorskiej, jak również względnie dużym udziałem w obszarze objętym ochroną o znaczeniu międzynarodowym. Obszar rewitalizacji spełniający wszystkie warunki stawiane przez ustawę o rewitalizacji wyznaczono na podstawie wyznaczonych w toku analiz dwóch obszarów: 1. sołectwa Podchybie, 2. jednostki urbanistycznej Lanckorona wyznaczonej w ramach sołectwa Lanckorona. Na obszarach tych wyznaczono następnie obszary zamieszkałe i zurbanizowane, które stanowiły obszar rewitalizacji przedstawiony do procesu konsultacji społecznych. ścisłej ochrony konserwatorskiej, pośredniej ochrony konserwatorskiej. W pierwszym z wymienionych przypadków wyznaczony obszar obejmował aż 95,3% tej strefy. W drugim, 56,6%. Trzecim spośród analizowanych obszarów był zasięg obiektu wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Na terenie Gminy Lanckorona obszar ten obejmował 51,5 ha i w 38% pokrywał się z obszarem jednostki Lanckorona. 24

25 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Tab. II Obszar zdegradowany i rewitalizacji w Gminie Lanckorona. Jednostka Zdegradowany Obszar Rewitalizacji Powierzchnia* Ludność** Powierzchnia* Ludność** ha % liczba % ha % liczba % Lanckorona 1173,3 29, ,2 47,6 1,2 672* 10,9 Podchybie 130,8 3, ,0 14,8 0, ,0 Suma 1304,1 32, ,1 62,4 1, ,9 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG w Lanckoronie i in. * wg EGiB. ** szacunek na podstawie NSP Łącznie obszar rewitalizacji w Gminie Lanckorona objął powierzchnię 62,4 ha, co odpowiadało zaledwie 1,6% ogółu powierzchni gminy. Obszar ten był zamieszkiwany przez ok. 792 osoby. Liczba ta odpowiadała 12,9% ogółu populacji Gminy Lanckorona. Na obszar rewitalizacji składają się dwa podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic. Były to: 1. Podobszar Lanckorona. 2. Podobszar Podchybie. Pierwszy z podobszarów obejmuje zwarty przestrzennie teren centrum Lanckorny. Miejscowość Podchybie obejmuje tereny zabudowane, które po wyeliminowaniu dzielących je terenów rolnych, stanowią zespoły zamieszkałych enklaw, stanowiących funkcjonalną całość. Mimo fizycznego wyodrębnienia tych terenów, potraktowano je jako jeden podobszar rewitalizacji, stanowiący funkcjonalną całość, w ramach jednej miejscowości. Rys.III.4.4. Obszar zdegradowany i rewitalizacji w gminie Lanckorona Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG w Lanckoronie i innych 25

26 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA fot. Janusz Jeżak 26

27 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni III. SZCZEGÓŁOWA DIAGNOZA OBSZARU REWITALIZACJI 27

28 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA PRZYJĘTA METODYKA Zgodnie z ustawą o rewitalizacji Gminny Program Rewitalizacji powinien zawierać w szczególności szczegółową diagnozę obszaru rewitalizacji, obejmującą analizę negatywnych zjawisk społecznych, gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych oraz analizę lokalnych potencjałów występujących na terenie podobszarów rewitalizacji. Jak wykazano wcześniej, w Gminie Lanckorona wyznaczono dwa podobszary rewitalizacji: Lanckorona oraz Podchybie. Przystępując do wykonania pogłębionej diagnozy wyznaczonych podobszarów rewitalizacji przyjęto metodykę postępowania, zgodnie z którą każdy z podobszarów rewitalizacji, jeśli było to tylko możliwe, oceniony został pod kątem występowania negatywnych zjawisk i czynników kryzysowych. Problem z dostępnością danych w układzie wewnątrzgminnym na terenach wiejskich powinien stanowić przedmiot odrębnych analiz na poziomie kraju, tak by można było wprowadzić stosowne zmiany w systemie ich zbierania, przed kolejną aktualizacją gminnych programów rewitalizacji. Ze względu na kwestie techniczne odstąpiono od podziału treści analizy na dwa podobszary rewitalizacji i analizowano je według występujących w ustawie o rewitalizacji sfer. Taki zabieg podyktowany był chęcią uniknięcia powielania grafik użytych do zobrazowania zjawisk i czynników kryzysowych. Mimo takiej zmiany, w każdej sferze starano się charakteryzować zjawiska niezależnie dla każdego z podobszarów rewitalizacji. Szczegółowa diagnoza podzielona została na trzy podrozdziały. W pierwszym omówiono charakterystykę poszczególnych podobszarów rewitalizacji w układzie sfer. Podsumowaniem każdej sfery jest wykaz zjawisk i czynników kryzysowych zdiagnozowanych w danym podobszarze rewitalizacji. Pogłębioną analizę przeprowadzono w oparciu o: - wyniki obserwacji ekspertów (spacery badawcze), - warsztaty przeprowadzone z mieszkańcami zamieszkującą obszar rewitalizacji, - warsztaty z przedstawicielami urzędu gminy Lanckorona, - studia literaturowe, pozyskane od instytucji publicznych dane. Zamknięciem tej części jest spis problemów i potrzeb wskazanych w trakcie ww. dwóch spotkań tematycznych. Drugim elementem szczegółowej diagnozy jest analiza lokalnych potencjałów, w podziale na podobszary. W ramach tej części raportu wskazano kluczowe czynniki mogące stać się motorem rozwoju lokalnego, zgodnie z zasadą, iż rewitalizacja nie jest walką z patologiami, ale długoletnią inwestycją w zamiany w obszarze zdegradowanym, które mają przynieść rozwój tego obszaru i gminy. Trzecim podrozdziałem zamykającym przeprowadzoną szczegółową diagnozę jest charakterystyka zdiagnozowanych potrzeb rewitalizacyjnych. Rys. III.1.1. Warsztaty w Lanckornie fot. Janusz Jeżak 28

29 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni 2. NEGATYWNE ZJAWISKA I CZYNNIKI KRYZYSOWE NA OBSZARACH OBJĘTYCH REWITALIZACJĄ Przeprowadzona analiza potwierdza fakt, że obszarami szczególnie zdegradowanymi, czyli takimi, które osiągnęły najwyższe wyniki zarówno w sferze społecznej, jak i w pozostałych współwystępujących negatywnych zjawiskach, są sołectwa Lanckorona i Podchybie. Podstawowym celem analizy negatywnych czynników kryzysowych jest zdefiniowanie szczegółowych problemów dotykających obszary objęte rewitalizacją, tak by możliwe było zbudowanie strategii wyprowadzenia ich z kryzysu. W tym celu zebrano przedstawione poniżej informacje na temat problemów występujących w poszczególnych podobszarach rewitalizacji. Problemy te zostały w pierwszej kolejności, na etapie diagnozy całej gminy, przebadane metodami ilościowymi, a następnie dokonano próby pogłębionej analizy z wykorzystaniem metod jakościowych Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych Negatywne procesy demograficzne Niekorzystne przemiany demograficzne, takie jak spadek współczynnika dzietności przy wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym czyli wskaźniki tzw. starzejącego się społeczeństwa to wyzwanie większości gmin w Polsce. W przypadku gminy Lanckorona bardzo wyraźnie zauważalna jest, na tle procesów zachodzących w innych gminach powiatu, względnie korzystna struktura wieku ludności. Przybliżenia tego problemu dokonano na podstawie danych z Narodowego Spisu Powszechnego Wskaźnikiem powszechnie stosowanym dla zobrazowania procesów starzenia się społeczeństwa jest udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle liczby ludności. Miejscowość Lanckorona odnotowała wartość wskaźnika nieznacznie powyżej wartości dla całej gminy (13,65% przy wartości dla gminy 13,56). Wskaźnik dla Podchybia (12,2) wskazuje na sytuację nieco korzystniejszą od przeciętnej dla gminy. Drugim negatywnym, analizowanym zjawiskiem z zakresu demografii była depopulacja. Z analizy wynika, że najbardziej negatywne trendy z zakresu dynamiki liczby ludności charakteryzowały miejscowość Lanckorona, która jako jedyna w okresie pomiędzy NSP 2002 a NSP 2011 odnotowała ubytek liczby mieszkańców (-0,4). W przypadku pozostałych jednostek wskaźnik ten przybierał wartości dodatnie. Wyraźnie najwyższa (najkorzystniejsza) wartość wskaźnika (14,9) charakteryzowała najmniejszą spośród analizowanych miejscowości, tj. Podchybie. Rys.III.2.1. Udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności gminy Lanckorona w 2011 r. Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

30 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane z procesami demograficznymi na obszarze rewitalizacji: Podobszar Lanckorona - starzenie się lokalnej społeczności, - brak miejsca/ofery aktywizacji ruchowej, społecznej i kulturalno-oświatowej seniorów, - istniejące bariery architektoniczne. Podobszar Podchybie - stosunkowo mała społeczność Podchybia, - brak miejsca spotkań seniorów. Rys.III.2.2. Negatywne zjawiska demograficzne w gminie Lanckorona piramida wieku i płci dla ludności zamieszkującej podobszar Lanckorona Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Lanckorona Rys.III.2.3. Negatywne zjawiska demograficzne w gminie Lanckorona. Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

31 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Bezrobocie Poziom zjawiska bezrobocia zależy od wielu czynników. Do najważniejszych należą: liczba i charakter działających lokalnie i w promieniu kilkudziesięciu kilometrów przedsiębiorstw tworzących miejsca pracy (a więc popytowa strona rynku pracy) oraz lokalna sytuacja demograficzna, struktura wykształcenia i mobilności zawodowej mieszkańców (podażowa strona rynku pracy). Stopa bezrobocia rejestrowanego (liczba osób bezrobotnych zarejestrowanych w PUP/liczba osób aktywnych zawodowo, wyrażona w %) dla Polski na koniec 2015 roku wynosiła 9,8%, dla Małopolski 8,5%, w powiecie wadowickim 8,8%. Na obszarze gminy Lanckorona w 2015 r. zarejestrowanych było ogółem 176 osób bezrobotnych. Co istotne, liczba ta na przestrzeni ostatnich pięciu lat uległa znacznemu spadkowi. W 2011 r. wynosiła ona 225 osób. Oznacza to spadek liczby bezrobotnych w okresie o 27,8%. Analogiczny trend można było zauważyć w przypadku bezrobocia rejestrowanego wśród kobiet. W tym przypadku dynamika spadku liczby bezrobotnych kobiet była nawet wyższa niż trend dla wszystkich bezrobotnych i wyniosła 30%. Poziom bezrobocia ogółem mierzony liczbą osób bezrobotnych przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym kształtował się na poziomie całej gminy na niskim poziomie 4,7. Wyższe wartości wskaźnika odnotowano w miejscowościach Lanckorona (5,4), oraz Podchybie (5,1) Wskaźnikiem powszechnie uznawanym za dobrze oddający zjawiska kryzysowe związane ze zjawiskiem bezrobocia jest liczba osób długotrwale bezrobotnych przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wskaźnik liczby osób długotrwale bezrobotnych (12 miesięcy i więcej) w odniesieniu do liczby osób w wieku produkcyjnym odzwierciedla bowiem grupę, która ma duże trudności w znalezieniu i utrzymaniu zatrudnienia ze względu na wykształcone przez brak pracy postawy bierności i apatii. Obraz zróżnicowania rozkładu przestrzennego tego zjawiska wewnątrz gminy Lanckorona nawiązywał do zróżnicowania poziomu bezrobocia ogółem. Najwyższe w gminie natężenie bezrobocia długotrwałego odnotowano w przypadku miejscowości Podchybie (3,8). W miejscowości Lanckorona wartość wskaźnika była o ponad ¼ wyższa od wartości dla całej gminy wynoszącej 2,2. Ważnym elementem składającym się na całokształt procesów bezrobocia jest bezrobocie odnotowane wśród osób najmłodszych na lokalnym rynku pracy. Zjawisko to dobrze oddaje udział osób bezrobotnych w wieku do 30 roku życia przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wartość wskaźnika dla całej gminy wynosząca 1,7 nie wskazuje na znaczącą rolę bezrobocia wśród osób najmłodszych w ogóle zjawisk związanych z bezrobociem. Zróżnicowanie przestrzenne tego zjawiska wewnątrz gminy konsekwentnie powiela w ogólnych zarysach obraz uzyskany dla dwóch wskaźników dotyczących bezrobocia przeanalizowanych powyżej. Wartość wskaźnika odnotowana dla miejscowości Lanckorona kształtowała się na poziomie 1,3 a dla Podchybia na poziomie 2,2. Ostatnim spośród wskaźników cząstkowych dotyczących zjawiska bezrobocia był udział osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym w ogóle osób bezrobotnych. W przeciwieństwie do pozostałych wskaźników dotyczących bezrobocia, które najczęściej odnoszone są do liczby osób w wieku produkcyjnym, w tym przypadku w analizach najczęściej znajduje zastosowanie wskaźnik odniesiony do liczby bezrobotnych ogółem. Jest to zatem, innymi słowy, udział osób z najniższym wykształceniem w ogóle osób bezrobotnych. W przypadku gminy Lanckorona wskaźnik ten w roku 2015 wyniósł 21,5. Oznaczało to, że co piąty bezrobotny mógł wykazać się jedynie najniższym wykształceniem. W kontekście różnych analiz dotyczących obszarów zdegradowanych należy przyjąć, że wskaźnik ten pozostaje na względnie niskim poziomie. W wielu obszarach dotkniętych procesami wielowymiarowej degradacji społecznej nierzadko przekracza on bowiem wartość 50 czy nawet 60. Wskaźnik liczby osób bezrobotnych z najniższym wykształceniem kształtował się dla miejscowości Podchybie na poziomie 25,0, a dla miejscowości Lanckorona na poziomie 21,4. Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane z bezrobociem na obszarze rewitalizacji Podoobszar Lanckorona - stosunkowo niski wskaźnik poziomu bezrobocia wśród osób z najniższym wykształceniem, Podobszar Podchybie - szczególnie niepokojący wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych odpowiadający 174% wartości dla całej gminy, - wysoki odsetek osób pozostających bez pracy w wieku do 30 lat (2,2 na 100 osób w wieku produkcyjnym). - wysoki wskaźnik liczby osób bezrobotnych z najniższym wykształceniem. 31

32 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys. III.2.4 i Rys.III.2.5. Zjawiska związane z rynkiem pracy Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

33 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. III.2.6 i Rys.III.2.7. Zjawiska związane z rynkiem pracy Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

34 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Ubóstwo Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje na terenie gminy Lanckorona szereg świadczeń i usług skierowanych do osób jej potrzebujących. W 2015 roku ogółem różnymi formami pomocy świadczonymi przez GOPS w Lanckoronie objęte były 183 rodziny. Liczba ta odpowiadała łącznie 329 osobom funkcjonujących w tych rodzinach. Za korzystnie należy uznać kierunek zmian liczby osób objętych pomocą GOPS w ostatnich kilku latach. W przyjętym na potrzeby analizy przedziale czasowym , zarówno liczba rodzin objętych pomocą, jak i ich członków uległa wyraźnemu zmniejszeniu. W 2011 r. liczba rodzin objętych pomocą wyniosła 208, co odpowiadało 425 osobom w tych rodzinach. W przeciągu 5 lat liczby te uległy zatem redukcji odpowiednio o 12,0% w przypadku liczby rodzin i aż 22,6% w przypadku liczby osób w rodzinach. Podobne trendy można było zaobserwować również w przypadku liczby wypłacanych zasiłków okresowych. W roku 2011 tą formą pomocy GOPS było objętych 37 rodzin i 124 ich członków, podczas gdy w 2015 r. 26 rodzin i 94 osób. Obliczona dynamika tego spadku wyniosła odpowiednio -29,7% oraz -24,2%. Odmiennie kształtowały się przemiany w zakresie liczby osób przyjmujących zasiłki stałe. W tym przypadku dla liczby rodzin odnotowano nieznaczny wzrost liczby rodzin pobierających zasiłek stały tj. z 26 do 29 (11,2%) przy jednoczesnym, nieznacznym spadku liczby osób w rodzinach osób pobierających tego rodzaju wsparcie. Ich liczba spadła z 39 osób w roku 2011 do 38. Niewielka liczba osób w rodzinach objętych tą formą wsparcia sugeruje, że w głównej mierze dotyczy ona osób samotnie prowadzących gospodarstwo domowe. Świadczenia ogółem Rozkład wartości wskaźnika świadczeń pomocy społecznej ogółem pozwala na identyfikację obszarów największego nasilenia problemów, na które reaguje lokalny system pomocy społecznej. Liczba osób w rodzinach objętych pomocą GOPS w gminie Lanckorona wyniosła w 2015 roku 59,1 w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców. Wskaźnik osób korzystających ze świadczeń GOPS dla miejscowości Lanckorona i Podchybie znacznie o ponad 25% przekracza wartość dla gminy wynosi bowiem odpowiednio 74 i 75 osób na 1 tys. mieszkańców. Zasiłek pielęgnacyjny Zasiłek pielęgnacyjny przyznawany jest w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Przysługuje on niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16-tego roku życia posiadającej orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności oraz osobie, która ukończyła 75 lat. Przysługujący zasiłek to 144 zł miesięcznie, chyba, że osoba jest umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie. Liczba przyznanych zasiłków pielęgnacyjnych jest wskaźnikiem mówiącym o nasileniu problemu związanego z niesamodzielnością osób zależnych, wynikającego głównie z niepełnosprawności (dzieci i osoby pow. 16-tego roku życia). W pewnym stopniu pozwala zatem przybliżyć natężenie problemów związanych ze stanem zdrowia mieszkańców gminy. W okolicy 60% wartości wskaźnika dla całej gminy znalazły się wartości dla miejscowości Lanckorona (13,8). Najniższy poziom intensywności analizowanego zjawiska reprezentowało Podchybie z wartością wskaźnika 8,3 (37% wartości dla gminy). Przemoc w rodzinie Podstawę wszczęcia procedury Niebieskiej karty określa art. 9d ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, który stanowi: Wszczęcie procedury "Niebieskie Karty" następuje przez wypełnienie formularza "Niebieska Karta" w przypadku powzięcia, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie. Liczba osób w rodzinach objętych procedurtą niebieskiej karty w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców jest wskaźnikiem powszechnie stosowanym do przybliżenia skali i intesywności zjawiska przemocy w rodzinach. Liczba osób w takich rodzinach wydaje się w tym przypadku bardziej adekwatnym punktem odniesienia niż sama tylko liczba rodzin. Zjawisko przemocy występujące w rodzinie, podobnie jak cały szereg innych negatywnych zjawisk społecznych, dotyka wszystkich jej członków. Ze względu na zauważalną zmienność danych dotyczących wszczętych procedur niebieskiej karty zaobserowaną w latach postanowiono je uśrednić. Do analizy zastosowano więc średnią arytmetyczną z lat dotyczącą liczby osób w rodzinach objętych tą procedurą. W przypadku miejscowości Lanckorona odnotowano niewielkie przekroczenie wskaźnika (6,9 przy wartości dla całej gminy 6,5). W przypadku Podchybia nie stwierdzono występowania zjawiska przemocy w rodzinie. Alimenty Jako drugi wskaźnik przybliżający zjawiska kryzysowe w rodzinach przyjęto wskaźnik liczby osób w rodzinach otrzymujących świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego. Nie świadczy on co prawda bezpośrednio o występowaniu kryzysu w rodzinach, które korzystają z tego rodzaju 34

35 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni świadczeń, ale pozwala zidentyfikować rodziny, które są narażone na występowanie negatywnych zjawisk społecznych w większym stopniu. Wartość wskaźnika obliczona dla całej gminy wyniosła w 2015 r. 12,2 osób na 1 tys. mieszkańców. Miejscowość Lanckorona osiągnęła wynik odpowiadający 145% wartości dla gminy, tj. 17,8. W przypadku Podchybia nie stwierdzono występowania rodzin pobierających świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego. Problemy związane z nadużywaniem alkoholu Problemy związane z nadużywaniem alkoholu są zjawiskiem, które w kręgu kulturowym, w którym znajduje się Polska, niesie ze sobą cały szereg negatywnych konsekwencji społecznych. Na terenie gminy Lanckorona z pomocy GOPS z powodu występowania tego rodzaju problemów korzystało łącznie w 2015 roku 21 rodzin, co przekładało się na 48 osób w tych rodzinach. Pozwala to domniemywać koncentracji tego rodzaju problemów w gospodarstwach dwuosobowych, co z punktu widzenia prowadzonych działań z zakresu pomocy społecznej jest sytuacją korzystniejszą od koncentracji problemów związanych z alkoholizmem w gospodarstwach jednoosobowych. W drugim z wymienionych przypadków, działania skierowane na pomoc takim osobom są bowiem najczęściej daleko trudniejsze. W latach liczba rodzin oraz osób w rodzinach otrzymujących wsparcie z GOPS z powodu alkoholizmu uległa wyraźnemu ograniczeniu. Liczba rodzin spadła z 25 do 21, a więc o 16%. Liczba osób w rodzinach zmniejszyła się natomiast aż o połowę (51%), tj. z 98 osób w 2011 r. do 48 osób w 2015 r. Zmiany uznać należy za korzystne, świadczą bowiem o ograniczeniu wpływu problemów alkoholowych na rodziny wielodzietne. Jako wskaźnik przedstawiający najlepiej zjawisko problemów związanych z nadużywaniem alkoholu przez mieszkańców gminy przyjęto liczbę wniosków skierowanych do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2015 r. W okresie tym do GKRPA wpłynęło łącznie 30 wniosków o skierowanie na leczenie. Liczba wniosków w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców obliczona dla całej gminy wyniosła 4,9. W miejscowości Lanckorona odnotowano połowę wszystkich wniosków skierowanych do GKRPA (15). Obszar ten charakteryzuje się zatem wysoką intensywnością analizowanego zjawiska (7,4) odpowiadającą 150% wartości dla całej gminy. W przypadku sołectwa Podchybie nie stwierdzono występowania tego rodzaju problemów. Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane z funkcjonowaniem rodzin na obszarze rewitalizacji Podobszar Lanckorona bardzo wysoka liczba udzielonych świadczeń z GOPS, występujące w granicach podobszaru zjawisko przemocy w rodzinie, wysoki wskaźnik liczby osób korzystających ze świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego, duża grupa osób nadużywających alkohol wyrażona liczbą wniosków skierowanych do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w 2015 r. Podobszar Podchybie bardzo wysoka liczba udzielonych świadczeń z GOPS. 35

36 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys. III.2.8. i Rys. III.2.9. Zjawiska związane z ubóstwem Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

37 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. III i Rys. III Zjawiska związane z ubóstwem Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

38 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys. III i Rys. III Zjawiska związane z ubóstwem Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

39 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Przestępczość Zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa publicznego należy do zadań własnych gminy. Poczucie bezpieczeństwa wśród mieszkańców gminy w istotny sposób wpływa na kształtowanie się jakości życia lokalnej społeczności. Liczba wykroczeń oraz przestępstw w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców są wskaźnikami powszechnie stosowanymi w pomiarach poziomu bezpieczeństwa publicznego na danym terenie. Dane dotyczące kwestii bezpieczeństwa pozyskano z Komisariatu Policji w Kalwarii Zebrzydowskiej. Źródłem danych statystycznych dotyczących poszczególnych miejscowości na terenie gminy Lanckorona był Rejestr Spraw o Wykroczenie. Przestępstwa Przestępstwo jest czynem o dużej szkodliwości społecznej, który jest karalny, zawiniony oraz bezprawny. Przestępstwo może mieć charakter zbrodni lub występku. Zbrodnia jest karana pozbawieniem wolności na minimum 3 lata, występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc. Poziom przestępczości przybliżono za pomocą wskaźnika liczby przestępstw kryminalnych przypadających na mieszkańców w 2015 roku. Wartość wskaźnika obliczona dla całej gminy wyniosła 7,2. Najwyższy wskaźnik (25 przestępstw) odnotowano w podobszarze Podchybie. W miejscowości Lanckorona wskaźnik ten wyniósł 6,9. Wykroczenia Wykroczenie jest czynem społecznie szkodliwym i zabronionym o małej szkodliwości społecznej. Karą za popełnienia wykroczenia jest nagana, grzywna do zł, ograniczenie wolności na okres 1 miesiąca bądź areszt od 5 do 30 dni. Sąd może również nałożyć na winnego popełnienia wykroczenia obowiązek naprawy szkody (w całości lub w części) bądź przeproszenia osoby poszkodowanej. Na potrzeby niniejszej analizy badaniu poddano rozkład przestrzenny dwóch rodzajów wykroczeń, tj. komunikacyjnych oraz porządkowych, jako tych, które występują najpowszechniej i dotykają najszerszy krąg osób. Wykroczenia porządkowe Jednymi z najbardziej uciążliwych dla mieszkańców rodzajów wykroczeń są wykroczenia porządkowe, a więc te, dotyczące m.in. naruszeń ustawy o wychowaniu w trzeźwości, przeciwko obyczajowości publicznej, kradzieży. W całej gminie w 2015 r. odnotowano 51 tego rodzaju zdarzeń (tyle samo, co w roku 2014). Zdecydowana większość tego typu wykroczeń, bo aż 70% przypadło na miejscowość Lanckorona (36 z 51). Dla sołectwa Podchybie nie odnotowano ani jednego takiego przypadku. Wykroczenia komunikacyjne Przestrzenne zróżnicowanie rozkładu wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji może stanowić, z punktu widzenia procesów rewitalizacji, istotne zagadnienie, które pozwoli na zidentyfikowanie obszarów szczególnie narażonych na występowanie tego rodzaju zjawisk. Poprawa niskiego poziomu bezpieczeństwa komunikacyjnego może być jednym z celów planowanych działań poprzez np. reorganizację ruchu na danym obszarze. Łączna liczba wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji odnotowanych na terenie gminy Lanckorona w 2015 r. wyniosła 17 i w stosunku do roku 2014 nie uległa zmianie. Obszarem największej koncentracji tego rodzaju wykroczeń była w skali gminy miejscowość Lanckorona, na którą przypadała blisko połowa zarejestrowanych wykroczeń komunikacyjnych. W przypadku sołectwa Podchybie nie odnotowano tego rodzaju zdarzeń. Wysokie wartości syntetycznego wskaźnika poziomu bezpieczeństwa wskazują na koncentrację tych problemów w obu miejscowościach, w ramach których wyznaczono podobszary rewitalizacji. W Lanckoronie wskaźnik syntetyczny wyniósł 1,5, co oznacza że średnie natężenie analizowanych problemów związanych z bezpieczeństwem jest o 50% wyższe niż wartość przeciętna dla całej gminy. Drugą jednostkę o zidentyfikowanych problemach bezpieczeństwa Podchybie charakteryzowała niższa wartość wskaźnika, wynosząca 1,2. Rys. III.10 Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa Lanckorona Źródło: Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane z bezpieczeństwem Podobszar Lanckorona bardzo duża koncentracja wykroczeń porządkowych (70%), odnotowanie blisko połowy zarejestrowanych wykroczeń komunikacyjnych, 39

40 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA brak monitoringu przestrzeni publicznych (szczególnie w sezonie letnim) Podobszar Podchybie wysoki wskaźnik odnotowanych przestępstw. Rys. III i Rys. III Zjawiska związane z bezpieczeństwem Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

41 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. III i Rys. III Zjawiska związane z bezpieczeństwem Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

42 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Niski poziom edukacji Zjawiskiem kryzysowym, którego znaczenie znalazło bezpośrednie odzwierciedlenie w tekście ustawy o rewitalizacji jest niski poziom edukacji. Na potrzeby niniejszego opracowania zjawisko to przybliżono za pomocą wskaźnika syntetycznego problemów edukacyjnych, złożonego z dwóch wskaźników cząstkowych. Wyniki sprawdzianu szóstoklasisty Wyniki sprawdzaniu z VI klasy szkoły podstawowej, z punktu widzenia diagnozy wewnątrzgminnej związanej z wyznaczaniem obszaru zdegradowanego i rewitalizacji posiadają, w porównaniu do innych danych, w tym także w części egzaminu gimnazjalnego, szereg zalet, wśród których należy bez wątpienia wymienić dość szczegółowy poziom przestrzenny odniesienia. Obwody szkół podstawowych są rozmieszczone w skali gmin oraz większości miast średnich i większych w sposób pozwalający na dość precyzyjne wnioskowanie o poziomie edukacji w skali wewnątrzgminnej. Szkoły podstawowe charakteryzują się bardzo silną rejonizacją uczniów. W związku z tym potencjalny błąd związany z uczęszczaniem do szkoły podstawowej dzieci spoza rejonu i związanym z tym nieprzypisaniem ich do właściwej jednostki odniesienia (obwodu szkolnego) jest względnie niski i może zostać zaniedbany. Analiza sprawdzianu przeprowadzanego w VI klasie szkoły podstawowej dotyczy pierwszego etapu edukacji szkolnej. W związku z tym można spodziewać się większego wpływu kontekstu lokalnego niż w przypadku dalszych etapów edukacji. Zarówno dla miejscowości Lanckorona, jak i Podchybie odnotowano wartości poniżej średniej dla gminy (59%) odpowiednio 56% i 57%. Wskaźnik syntetyczny problemów edukacyjnych Poziom edukacji jest ważnym wskaźnikiem pozwalającym na pośrednią identyfikację występowania różnych problemów społecznych wśród dzieci i młodzieży. Analiza wartości wskaźnika syntetycznego dała czytelny obraz rozkładu problemów edukacyjnych wewnątrz gminy. Uczniowie z miejscowości Lanckorona osiągnęli jeden z najwyższych wyników (1,01). Podobszar Podchybie charakteryzuje się natomiast wskaźnikiem poniżej poziomu dla całej gminy. Wskaźnik syntetyczny wyniósł tam 0,97 i był jednocześnie najniższą odnotowaną na obszarze gminy wartością (ex aequo z miejscowością Izdebnik). Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane z niskim poziomem edukacji na obszarze rewitalizacji: Podobszar Lanckorona i Podchybie ukierunkowanie młodych ludzi na wyjazd z Lanckorony, brak dedykowanego młodzieży miejsca do spędzania wolnego czasu, brak odpowiedniej sali gimnastycznej lub miejsca rekreacji. Wyniki egzaminu gimnazjalnego Drugim wskaźnikiem, również odnoszącym się bezpośrednio do poziomu edukacji uczniów, były wyniki drugiego egzaminu państwowego egzaminu gimnazjalnego przeprowadzanego na zakończenie nauki w gimnazjum, tj. w III klasie gimnazjum. Rozkład przestrzenny analizowanego zjawiska w pewnym przybliżeniu stanowił negatyw rozkładu wyników sprawdzianu w VI klasie szkoły podstawowej. Najlepsze wyniki odnotowali uczniowie gimnazjum w Lanckoronie, obejmującego granicami swojego obwodu miejscowości Lanckorona i Jastrzębia przy średnim wyniku na poziomie całej gminy wynoszącym 58,2% osiągnęli oni wynik wynoszący 62,6. Pozostałe dwa gimnazja odnotowały zauważalnie słabsze wyniki. W przypadku gimnazjum w Izdebniku, obejmującego granicami swojego obwodu Izdebnik i Podchybie, było to 56,3%. 42

43 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. III oraz Rys.III Zjawiska związane z edukacją Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

44 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Niewystarczające uczestnictwo w życiu publicznym i kulturalnym Kapitał społeczny to sieć społecznych relacji zaufania, lojalności i solidarności. Wyróżniane są dwie, zupełnie odmienne jego postaci. Pierwszą jest ta, opisująca relacje zachodzące wewnątrz danej społeczności, która określana jest mianem spajającego kapitału społecznego. Z kolei, charakteryzując relacje tej społeczności ze światem zewnętrznym mówimy o tak zwanym pomostowym kapitale społecznym. Charakterystyczną cechą obszarów zdegradowanych jest najczęściej niski kapitał pomostowy. Natomiast często obszary te charakteryzują się równolegle bardzo wysokim zdecydowanie wyższym niż w innych dzielnicach poziomem spajającego kapitału społecznego. Najpowszechniej występującą miarą deficytów kapitału pomostowego jest pomiar uczestnictwa w życiu społecznym i obywatelskim. Najczęściej dokonuje się jej na przykładzie frekwencji wyborczej. Niższa, niż na pozostałym obszarze gminy, frekwencja w wyborach świadczy o niższym poziomie kapitału społecznego. Wyższa, o wyższym. Poziom uczestnictwa obywateli w wyborach samorządowych, parlamentarnych oraz prezydenckich z jednej strony świadczy o współodpowiedzialności obywateli za kraj czy społeczność lokalną. Z drugiej, jest też dobrym miernikiem poczucia sprawstwa, tzn. wpływu jednostki na otaczającą ją rzeczywistość. Udział w wyborach samorządowych jest najlepszym miernikiem tego, czy mieszkańcy mają poczucie wpływu na swoje otoczenie. Po pierwsze - znają potrzeby swojej gminy/województwa i mogą je zestawić z propozycjami programu wyborczego, po drugie znają kandydatów na stanowiska, nierzadko osobiście. Na potrzeby tej części analizy, w oparciu o dane Państwowej Komisji Wyborczej przeanalizowano frekwencję we wszystkich wyborach ogólnopolskich przeprowadzonych w latach Wybory Prezydenta RP. Analizę Wyborów Prezydenta RP przeprowadzono w oparciu o wyniki frekwencji I tury wyborów przeprowadzonych w roku 2010 oraz Średnia frekwencja na terenie całej gminy kształtowała się na względnie wysokim poziomie. W roku 2010 wyniosła ona 50,9%. W 2015 r. była ona nieznacznie wyższa i osiągnęła poziom 51,6%. W porównaniu do wyników frekwencji w pozostałych analizowanych wyborach z lat frekwencja w Wyborach Prezydenta RP należała do najwyższych. Wyższą frekwencją odnotowano jedynie w trakcie wyborów samorządowych w 2014 r. (53,3%). Miejscowość Lanckorona odnotowała wynik powyżej średniej: w ,4%, w ,7%. Podobszar Podchybie charakteryzował się wartościami niższymi od średniej dla gminy, zarówno w 2010 roku (49,1%), jak i w 2015 roku (50,4%). Wybory do Sejmu i Senatu RP Drugim rodzajem analizowanych wyborów były Wybory do Sejmu RP. Średnia frekwencja w tych wyborach w 2011 roku dla gminy Lanckorona wyniosła 40,2% i była najniższą spośród wszystkich analizowanych wyborów. W roku 2015 wzrosła ona jednak zauważalnie do 46,4%. Najwyższą frekwencję, zarówno w 2011, jak i w 2015 roku odnotowano w miejscowości Lanckorona (odpowiedniu 44,2% i 49,0%). Podhybie odnotowało wyraźnie niższe wartości (odpowiednio 38,4% i 45,1%). Wybory samorządowe Średnia frekwencja w wyborach samorządowych w 2010 roku dla gminy Lanckorona wynosiła 47,6% i w porównaniu do Wyborów Prezydenta RP w 2010 r. oraz Wyborów do Sejmu i Senatu w 2011 r. kształtowała się na średnim poziomie. Podobnie, jak w przypadku pozostałych analizowanych typów wyborów, w kolejnych wyborach zauważalnie wzrosła. W roku 2014 osiągnęła poziom 53,3%, co stawiało te wybory na pierwszym miejscu spośród wszystkich, które zostały przeprowadzone w latach Fakt ten zasługuje na podkreślenie i może świadczyć o pozytywnym trendzie przemian wzakresie postaw obywatelskich mieszkańców gminy zaobserwowanym w analizowanym okresie. O ile mieszkańcy miejscowości Lanckorona aktywnie uczestniczyli w obu wyborach samorządowych (frekwencja na poziomie 52,7% w 2010 r., 52,6% w 2014 r.), o tyle zauważyć należy wysoki wzrost frekwencji w miejscowości Podchybie z 42,4% w 2010 r. do 53,4% w roku 2014 (były to jedyne wybory, w których frekwencja w Podhybiu była wyższa niż średnia dla gminy). Analizę frekwencji wyborczej z lat podsumowano poprzez skonstruowanie wskaźnika syntetycznego frekwencji wyborczej. O ponadprzeciętnym (w skali gminy) poziomie kapitału społecznego (mierzonego poziomem frekwencji wyborczej) można mówić w przypadku 44

45 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni miejscowości Lanckorona (1,05). Dla Podchybia wskaźnik ten wyniósł 0,96 (przy wartości dla gminy 1,0). Z punktu widzenia planowanego procesu rewitalizacji niski poziom kapitału społecznego będzie służył identyfikacji jednego z procesów degradacji w sferze społecznej na obszarze gminy. Z drugiej strony wyższy niż przeciętny jego poziom w przypadku innych jednostek może stanowić jeden z potencjałów możliwych do wykorzystania w trakcie prowadzenia działań rewitalizacyjnych. Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane uczestnictwem w życiu publicznym i kulturalnym na obszarze rewitalizacji: Podobszar Lanckorona brakuje miejsca, gdzie organizacje pozarządowe mogłyby się spotkać, brakuje również miejsca, gdzie mogliby się spotkać seniorzy, mały stopień integracji organizacji pozarządowych, brak koordynacji działań organizacji pozarządowych, zauważalny podział na stałych mieszkańców i ludność napływową (napięcia na tej linii). Podobszar Podchybie niski poziom zaangażowania w życie gminy, duże oddalenie od obiektów kulturalnych. 45

46 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys. III oraz Rys.III Zjawiska związane z niewystarczające uczestnictwo w życiu publicznym i kulturalnym Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

47 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. III.2.21 oraz Rys.III Zjawiska związane z niewystarczające uczestnictwo w życiu publicznym i kulturalnym Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

48 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Rys. III.2.23 oraz Rys.III Zjawiska związane z niewystarczające uczestnictwo w życiu publicznym i kulturalnym Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

49 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni 2.2. Występowanie innych negatywnych zjawisk Negatywne zjawiska gospodarcze Wskaźnikiem wskazującym na występowanie problemów natury gospodarczej jest poziom przedsiębiorczości. Najczęstszym sposobem pomiaru tego zjawiska jest wskaźnik liczby zarejestrowanych firm w przeliczeniu na liczbę mieszkańców. Liczbę firm określono na podstawie zestawienia liczby podmiotów zarejestrowanych w CEiDG, według miejscowości, udostępnionych przez Urząd Gminy w Lanckoronie. Jakkolwiek nie obejmuje ona całości zbioru firm na terenie gminy (tzn. zarejestrowanych w KRS), to z punktu widzenia analizy zjawiska przedsiębiorczości na poziomie wewnątrzgminnym stanowi wystarczające przybliżenie skali natężenia tego zjawiska. Wskaźnik przedsiębiorczości dla gminy Lanckorona wynosi 83,6 podmiotów na 1 tys. osób w wieku produkcyjnym. Na tle gminy najkorzystniejsze wartości odnotowano w miejscowości Lanckorona (93,3). W miejscowości Podchybie wartość wskaźnika (76,2) świadczy o sytuacji kryzysowej w tej sferze. Taki rozkład przestrzenny zjawiska jest zrozumiały i wynika z ciążenia działalności gospodarczej do głównych szlaków komunikacyjnych (Izdebnik) oraz obszarów o ponadlokalnych funkcjach, jak np. turystyczne w przypadku miejscowości Lanckorona. Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe związane ze zjawiskami gospodarczymi na obszarze rewitalizacji: drobny handel w centrum miasta ukierunkowany jedynie na mieszkańców gminy, brak pomysłu na wykorzystanie przestrzeni publicznej jako stymulanty rozwoju gospodarczego (wzgórze zamkowe), brak aktywności organizacji gospodarczych, brak strategii rozwoju gospodarczego centrum Lanckorony, wykorzystującego dziedzictwo kulturowe obszaru. Rys.III Liczba firm zarejestrowanych w CEiDG na 1 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2015 r. Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

50 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Negatywne zjawiska środowiskowe Najistotniejszym negatywnym zjawiskiem występującym na obszarze gminy Lanckorona w sferze środowiskowej są kwestie związane z występowaniem na jej obszarze wyrobów zawierających azbest. Informacje dotyczące szacunkowego rozmieszczenia materiałów tego rodzaju wg poszczególnych miejscowości zaczerpnięto z Programu usuwania azbestu i wyrobów azbestowych z terenu gminy Lanckorona na lata (2011). Azbest Inwentaryzacja wyrobów zawierających azbest zlokalizowanych na terenie gminy Lanckorona przeprowadzonej z natury w lipcu 2011 r. pozwoliła oszacować powierzchnię wyrobów zawierających azbest na 39,7 tys. m 2, zaś ich ilość na 436,8 ton. Najwięcej wyrobów azbestowych zidentyfikowano w miejscowości Lanckorona, która koncentrowała 35,7% ich ilości. Do oceny poziomu koncentracji wyrobów azbestowych w skali wewnątrzgminnej zastosowano wskaźnik ilości tego rodzaju wyrobów wyrażony w kg przypadających na 1 mieszkańca. Otrzymany obraz rozkładu przestrzennego pozwolił na wyróżnienie jednostek, dla których tak skonstruowany wskaźnik osiągnął wartości wyższe niż wartość dla całej gminy, która wynosiła 71,14 kg/os. W miejscowości Lanckorona wskaźnik ten nieznacznie przekroczył wartość dla całej gminy i wyniósł 75,4. W Podchybiu natomiast był znacznie poniżej średniej (37,4). Zanieczyszczenie powietrza Poziom zanieczyszczenia powietrza jest bez wątpienia pochodną niskiej emisji z niskoefektywnych indywidualnych palenisk wykorzystujących za źródło opału węgiel kamienny. Aktualne dane dotyczące rozkładu zanieczyszczeń na terenie małopolski, w tym Lanckorony, pochodzą z 2015 roku. Badania prowdzone były w związku z aktualizacją Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego. Wynika z nich, że problem z przekraczaniem dopuszczalnych poziomów pyłu PM10 ma aż 121 małopolskich gmin, a pyłu PM2,5 (powyżej 20 ug/m3) 106 gmin. Najgorszy wynik odnotowano w przypadku benzo(a)pirenu żadna z gmin w Małopolsce nie mieści się w dopuszczalnej normie. Szacuje się, że koszty związane z leczeniem schorzeń będących następstwem niskiej emisji w Małopolsce wynoszą ponad 3 mld rocznie. Problem niskiej emisji stanowi zatem poważne wyzwanie dla całej gminy. Problem ten choć często odczuwalny najmocniej lokalnie, jest problemem całej gminy i tylko działania systemowe mogą docelowo rozwiązać ten problem. Rys.III Odpady azbestowe na terenie gminy Lanckorona w 2011 r. Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

51 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. III Rozkład stężeń średniorocznych pyłu zwieszonego PM10 w roku bazowym 2015 Rys. III Rozkład stężeń średniorocznych benzo(a)pirenu w roku bazowym 2015 Źródło: Negatywne zjawiska i czynniki środowiskowe na podobszarze Lanckorona i Podchybie brak stacji pomiarowych w tych podobszarach uniemożliwia dokładną ocenę sytuacji, Rys. III Rozkład stężeń średniorocznych pyłu PM2,5 w roku bazowym 2015 Źródło: niewielka świadomość mieszkańców o szkodliwym działaniu spalanych odpadów, niewielka liczba gospodarstw domowych podłączonych do sieci gazowej. 51

52 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Negatywne zjawiska przestrzenno-funkcjonalne Zgodnie z ustawą o rewitalizacji za problemy przestrzenno-funkcjonalne uznaje się w szczególności: niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną lub jej zły stan techniczny, brak dostępu do podstawowych usług lub ich niską jakość, niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niski poziom obsługi komunikacyjnej, niedobór lub niskiej jakości tereny publiczne. Analiza negatywnych zjawisk przestrzenno-funkcjonalnych rozpatrywana była w zakresie zjawisk zachodzących w przestrzeni publicznej, oceny nagromadzenia zasobu dziedzictwa kulturowego, dostępności do wybranych usług i przestrzeni publicznych, poziomu obsługi poszczególnych miejscowości w zakresie usług wodno-kanalizacyjnych. Infrastruktura wodno-kanalizacyjna Infrastrukturą sieciową z zakresu kanalizacji dysponuje jedynie podobszar Lanckorona z szacunkowym udziałem budynków podłączonych do sieci kanalizacyjnej na poziomie 32%. Analiza udziału budynków podłączonych do sieci wodociągowej, zarówno dla miejscowości Lanckorona, jak i Podchybie, wykazała natomiast wartości powyżej przeciętnej dla gminy. Dostępność do podstawowych usług społecznych Istotnym problemem w Lanckoronie jest brak możliwości zapewnienia wszystkim dzieciom dostępu do przedszkola. Wg stanu na maj 2017 r. dziesięcioro dzieci uczęszcza na zajęcia do gmin ościennych w gminach Stryszów i Budzów, w efekcie muszą one pokonywać większą odległość dojeżdżając do obiektu, a także gmina zmuszona jest co roku wydatkować kwotę 76 tys. złotych na rzecz tych gmin. Zapewnienie w całości opieki przedszkolnej na terenie gminy, wymaga budowy nowego obiektu (czterooddziałowego) wraz z dużym placem zabaw w Lanckoronie. Dostępność obiektów publicznych i przestrzeni publicznych bariery architektoniczne Problemem ściśle związanym z zagospodarowaniem terenu są występujące, szczególnie w obszarze centrum Lanckorony, bariery przestrzenno-architektoniczne. Gmina nie posiada analizy barier przestrzenno-architektonicznych. Zostały one zidentyfikowane na podstawie spacerów badawczych oraz rozmów z mieszkańcami i przedstawicielami urzędu gminy. Bariery te mogą znacząco utrudniać dotarcie do obiektów i przemieszczanie się w ich obrębie osobom starszym, matkom z wózkami, osobom z różnego typu ograniczeniami w poruszaniu się. Problem wydaje się jeszcze istotniejszy, jeśli popatrzymy na wzrastający udział odsetka osób w wieku poprodukcyjnym w strukturze ludności obszaru wskazanego do rewitalizacji. Biorąc pod uwagę zwiększającą się liczbę seniorów w mieście oraz osoby o ograniczonej sprawności ruchowej, należy dążyć do eliminacji takich barier. Rys.III Udział budynków podłączonych do sieci wodociągowej w 2015 r. Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

53 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Jakość przestrzeni publicznych Otoczenie zamku Lanckorońskiego Zamek wzniósł Kazimierz Wielki w latach r. Była to silna warownia królewska położona wówczas na zachodniej granicy państwa, która przebiegała u podnóża góry Lanckorona. W 1655r został zajęty przez Szwedów, którzy opuścili go w 1657r, niszcząc w międzyczasie miasto Lanckoronę. Po pierwszym rozbiorze Polski, zamek z miastem wszedł w skład zaboru austriackiego. W latach sześćdziesiątych XVIII w. wojska Konfederacji Barskiej zajęły zamek i obrały warownię jako jeden z głównych punktów oporu. Wokół zamku podjęto szerokie prace nad ufortyfikowaniem warowni z bastionami armatnimi, fosami i innymi urządzeniami fortecznymi dla obrony artyleryjskiej. Stoczono tutaj szereg bitew obronnych, między innymi bezskutecznie atakowana przez rosyjskie wojska pod dowództwem Suworowa. W XIX w. zamek został opuszczony przez właścicieli, popadł w ruinę i był systematycznie rozbierany na materiał budowlany przez okoliczną ludność. W czasie II wojny splantowano teren przed wzgórzem zamkowym na boisko sportowe, niszcząc na tym obszarze pozostałe urządzenia obronne z czasów konfederacji barskiej. W XX w. kontynuowany był dalej proces dewastacji i sukcesywnych rozbiórek obiektu doprowadzający ruiny do prawie całkowitej rozbiórki. Do czasów obecnych zachowały się zaledwie fragmenty założeń obronnych, resztki dwóch głównych baszt z fragmentami murów oraz ślady murów zabudowy zamku w poziomie przyziemia i liniach przebiegu fundamentów. Ruiny zarosły roślinnością i wysokim leśnym zadrzewieniem. Zrewaloryzowane otoczenie zamku, mogłoby stanowić atrakcyjną, przyjazną przestrzeń spotkań dla mieszkańców i jedną z większych atrakcji turystycznych. W zakresie twierdzy konfederackiej zasadne byłoby odtworzenie geometrii fortyfikacji: basteje, bastiony, fronty, nożyce, reduta oraz odtworzenie kubatury dawnego budynku koszar. Ożywienie miejsca wymaga uporządkowania terenu, instalacji iluminacji zewnętrznej dla wyekspnowania walorów architektonicznych, stworzenia systemu komunikacji kołowej, rowerowej i pieszej (wyznaczenie tras pieszych i rowerowych w postaci zamkniętych pętli obwodnicowych dla zachowania płynnego ruchu zwiedzających). Rynek w Lanckoronie Rynek w Lanckoronie oraz układ urbanistyczny (plac na planie kwadratu z wychodzącymi uliczkami pochodzi z czasów lokacji miejscowości) podlega ochronie konserwatorskiej. Rynek założono na stoku o 9,5% spadku. Pierowtną zabudowę otaczająca rynek strawił pożar. Nową zabudwę odbudowano w latach , uzyskując niezwykłą spójność architektoniczna pierzei zabudowy. Bardzo charakterystyczny jest ich wygląd: przejazdowe sienie, dachy kryte gontem, głębokie podcienia bez słupów, przed bramami przykryte klapami wejścia do piwnic. Rynek poddany został nie do końca udanej rewaloryzacji (źle dobrany materiał pokrycia ulic), czyniącą przstrzeń niebezpieczną dla pieszych i niedostępną dla niepełnosprawnych. Rys.III Identyfikacja wzgórza fortecznego wg dr Piotra Sadowskiego. Źródło: Wstępna studialno programowa Koncepcja architektoniczna rewitalizacji zamku w Lanckoronie i jego otoczenia. ABP. S.c. Kraków

54 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe o charakterze przestrzenno-funkcjonalnym na podobszarze: niezagospodarowane, o dużym potencjale, przestrzenie publiczne, niewykorzystane obiekty publiczne o dużym potencjale użytkowym (wzgórze zamkowe), brak zorganizowanej przestrzeni dla dzieci i młodzieży (skatepark, boiska do gry), brak na terenie miasta taniego obiektu noclegowego dla pielgrzymów, turystów, brak zintegrowanych miejsc postojowych w sąsiedztwie centrum Lanckorony (parkingów typu park&go), wymagająca zmiany organizacja ruchu w centrum Lanckorony, wymagająca rekompozycji zieleń publiczna (wzgórze zamkowe). Rys.II.32. Rozmieszczenie zabytków w przestrzeni podobszaru Lanckorona Źródło: Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Lanckorona 54

55 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Negatywne zjawiska techniczne Ustawa o rewitalizacji wśród problemów definiowanych w obrębie negatywnych zjawisk w sferze technicznej wymienia m.in. kwestie związane ze stanem zabudowy mieszkaniowej. Najczęściej stosowanym wskaźnikiem przybliżającym stan zabudowy mieszkaniowej jest wiek budynków mieszkalnych. Wobec braku szczegółowych danych dotyczących wieku budynków mieszkalnych posłużono się jego przybliżeniem w postaci udziału każdej z jednostek analizy w ogólnej liczbie zabytków wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków. Wskaźnik taki z jednej strony określa wprost potencjał danej jednostki związany z występowaniem na jego obszarze nagromadzenia obiektów dziedzictwa kulturalnego i materialnego. Obszary takie, często związane z historycznymi układami urbanistycznymi miast stanowią klucz do właściwego zaprogramowania działań rewitalizacyjnych. Z drugiej, liczba obiektów zabytkowych wiąże się z szeregiem wyzwań w zakresie utrzymania takich obiektów w odpowiednim stanie technicznym oraz ich remontów i prac modernizacyjnych. W gminie Lanckorona największa koncentracja dziedzictwa materialnego widoczna jest w podobszarze rewitalizacji Lanckorona, który obejmuje swoim zasięgiem historyczny układ urbanistyczny dawnego miasta. Zasób zabytkowy stanowią na tym obszarze w dużej mierze budynki mieszkalne. Rys.II Rozmieszczenie zabytków wpisanych do GEZ w gminie Lanckorona w 2015 r. Źródło: Opracowanie diagnoz i analiz w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w gminie lanckorona w związku z opracowaniem gminnego programu rewitalizacji na lata , Lanckorona

56 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Negatywne zjawiska i czynniki kryzysowe na podobszarach rewitalizacji lista problemów wypracowanych w trakcie warsztatów z mieszkańcami Tab. III.1. Zestawienie problemów związanych z zagadnieniami społecznymi poruszonych na spotkaniu z mieszkańcami Zagadnienia społeczne Lp. Sygnalizowane problemy Proponowane rozwiązania 1 Brak toalet na rynku. Usytuowanie w centrum Lanckorony toalet wolnostojących. 2 Brak parkingu. Utworzenie parkingu. 3 Konieczność odbudowy zamku. Zadbanie o zamek jak o trwałą ruinę. 4 Zwrócono uwagę na zbyt liczną grupę organizacji pozarządowych i brak porozumienia pomiędzy nimi, co osłabia skuteczność ich działań. 5 Należy wykorzystywać potencjał dzieci i młodzieży zamieszkujących Lanckoronę. 6 Zauważono problem braku funduszy na zatrudnianie instruktorów i animatorów w domu kultury. 7 Brak inicjatyw dedykowanych osobom dojrzałym/seniorom. 8 Słaba organizacja ruchu turystycznego - brak zdefiniowania, na jakiego turystę czeka Lanckorona i do jakiego turysty chce kierować swoją ofertę. 9 Zwrócono uwagę na różnorodność oferty kulturalnoedukacyjnej dedykowanej dzieciom. Dążenie do skoordynowania działalności organizacji pozarządowych na rzecz gminy. Utworzenie programu zajęć dla dzieci i młodzieży. Słuchanie głosu młodych ludzi. Pozyskanie funduszy na zajęcia. Zadbanie o ofertę programową i zajęć dedykowanych seniorom. Spotkania młodzieży z seniorami tematycznodoszkalające. Przeanalizowanie oferty turystycznej. Mapping turysty odwiedzającego Lanckoronę. Wnioskowano, by utrzymać ten stan rzeczy. 10 Niedostatecznie różnorodna oferta dla młodzieży. Wprowadzenie różnorodnej oferty dla młodzieży. 11 Problem bezrobocia w gminie. Wdrażanie systemowych rozwiązań problemu. 12 Problem zaśmiecenia Lanckorony. Bardziej efektywne egzekwowanie prawa w tym zakresie. 13 Wskazano utrudnienia komunikacyjne: brak busów, siatka połączeń autobusowych/busowych niespełniająca oczekiwań mieszkańców. 14 Naświetlono problem bezpieczeństwa: mieszkańcy borykali się z falą podpaleń, niebezpiecznie jest również na niezagospodarowanym zamku, który pełni rolę miejsca spotkań dla młodzieży spożywającej alkohol Rozwinięcie siatki połączeń busowych i autobusowych. Zwiększenie dbałości o przestrzeń zamku i jego otoczenie poprzez zagospodarowanie tego terenu. 15 Niedoświetlone ulice. Montaż lamp doświetlających ulice. 16 Akty wandalizmu, niszczenie mienia publicznego i brak Kampanie edukacyjne ukierunkowane dbałości o najbliższe otoczenie. na zmienianie tego stanu rzeczy. 17 Motocykliści, jeżdżący w otoczeniu zamku (w tym na Kontrole, bardziej efektywne terenie samego zamku), dewastujący ten obszar. egzekwowanie prawa w tym zakresie. Zagadnienia społeczne Lp. Sygnalizowane problemy Proponowane rozwiązania przedszkola zapewniającego opiekę wszystkim dzieciom w Lanckoronie. 19 Problem z organizacją ruchu wokół Rynku, zwłaszcza w weekendy. Stosowna decyzja/akt prawa miejscowego prowadzący do ograniczenia lub wyłączenia z ruchu w dni wolne od pracy. 20 Brak kina w gminie. Postulat otwarcia kina w Lanckoronie. 21 Brak miejsca do organizacji imprez masowych. Postulat, aby przeznaczyć boisko na imprezy masowe/ludyczne. 22 Niedostatki z zakresie infrastruktury sportowej Utworzenie boiska do gry w bule. Ustawienie w przestrzeni publicznej stołów do gry w szachy, warcaby i ping ponga. 23 Niedostatki w zakresie infrastruktury ułatwiającej obieg informacji w gminie. Źródło: opracowanie własne Ustawienie na rynku tablicy informacyjnej, na której co tydzień wyświetlałyby się informacje o planowanych imprezach i wydarzeniach kulturalnych. 18 Brak placu zabaw dla dzieci jako miejsca, które miałoby być także miejsce ułatwiające nawiązanie relacji i zacieśniające więzi pomiędzy dorosłymi). Brak Zrealizowanie pomysłu budowy nowego przedszkola 56

57 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Tab. III.2. Zestawienie problemów związanych z zagadnieniami dziedzictwa kulturowego poruszonych na spotkaniu z mieszkańcami Dziedzictwo kulturowe Lanckorony Lp. Sygnalizowane problemy Proponowane rozwiązania 1 Brak identyfikacji i integracji Wprowadzenie sugerowanych rozwiązań. warstwy informacyjnej ścieżek i szlaków. 2 Potrzeba rewitalizacji i Przeprowadzenie sugerowanych prac. restauracji zamku. 3 Niedostateczna ekspozycja ruin zamku. Rekompozycja Wzgórza zamkowego m.in. odsłonięcie kluczowych widoków z i na ruiny zamku, dbałość o zieleń. 4 Niedostateczne zagospodarowanie, oświetlenie Wdrożenie rozwiązań w tym zakresie. Oznaczenie zamku poprzez osadzenie flagi widocznej z daleka. zamku skutkujące Wyeksponowanie zamku poprzez jego częściowe odsłonięcie niedostateczną ekspozycją dzięki wycince drzew. miejsca. Postulat takiego zagospodarowania zamku, aby korzystać z niego mogli i chcieli tak mieszkańcy jak i turyści. Zwrócenie uwagi na konieczność komercyjnego zagospodarowania zamku i całorocznego planowania atrakcji i imprez na zamku otwarcie kawiarni, restauracji, sceny teatralnej lub koncertowej. Nadanie zamkowi kilku funkcji: parkowej, kulturalnej, turystycznej. Zamek terenem dla Centrum Dzikich Zwierząt. Możliwość wykorzystania zamku jako muzeum Kazimierza Wiśniaka. 5 Niechęć do kreowania Lanckorony na skansen 6 Potrzeba podnoszenia atrakcyjności turystycznej Lanckorony ze szczególnym naciskiem na obszar rewitalizacji. 7 Niedostateczne wykorzystane walorów turystycznych zamku. 8 Niezagospodarowane fortyfikacje barskie 9 Brak zintegrowanej promocji Lanckorony oraz Kalwarii Zebrzydowskiej 10 Sezonowe zainteresowanie turystyką w Lanckoronie Źródło: opracowanie własne Promowanie rozwiązań ożywiających Lanckoronę jako miejsce do życia i odwiedzania przez turystów. Wykorzystanie naturalnych atutów takich jak rzemiosło, historia do tworzenia nowego wizerunku. Postulat zbudowania wieży widokowej w Lanckoronie. Postulat założenia wypożyczalni rowerów. Utworzenie wizualizacji szlaku konfederatów. Utworzenie sieci ścieżek historycznych/szlaków historycznych. Utworzenie szlaku turystycznego prowadzącego na zamek. Utworzenie ścieżek rowerowych (prowadzących na zamek). Rrekompozycja i udostępnienie fortyfikacji barskich wraz z zamkiem, integracja inicjatyw i małych projektów w ościennych gminach (tu przykład działań dla Jeziora Mucharskiego). Stworzenie punktu atrakcji łączącego przestrzennie i programowo Lanckoronę z otaczającą siecią atrakcji Kalwarią w Kalwarii Zebrzydowskiej, szlakiem architektury drewnianej, szlakiem konfederackim itd. Integracja za pomocą miękkiej infrastruktury. Wielofunkcyjność i programowanie przestrzeni tak, aby mogła funkcjonować przez cały rok dla różnych grup użytkowników i mieszkańców wykorzystanie naturalnych atutów takich jak rzemiosło, historia do tworzenia nowego wizerunku. 57

58 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA LOKALNE POTENCJAŁY OBSZARU REWITALIZACJI Przeprowadzona analiza negatywnych zjawisk w obszarach rewitalizacji została uzupełniona o analizę lokalnych potencjałów. Rewitalizacja nie jest walką z patologiami, to długoletnia inwestycja w zmiany w obszarze zdegradowanym, które mają przynieść rozwój tego obszaru, a przez to w całej gminie. Lokalne czynniki rozwoju zostały zidentyfikowane indywidualnie przy współudziale lokalnej społeczności (dyskusja w trakcie warsztatów), a później zostały zweryfikowane przez ekspertów i inne osoby zainteresowane rozwojem obszaru rewitalizacji (zespół ds. rewitalizacji). W ramach analizy próbowano poszukiwać aktywów, które sprzyjać będą prowadzonym działaniom rewitalizacyjnym. Analizę wykonano niezależnie dla każdego z podobszarów rewitalizacji (podobszar Lanckorona, podobszar Podchybie). Podobszar Lanckorona Za najważniejsze potencjały podobszaru uznano: - objęcie wzgórza zamkowego wpisem na listę światowego dziedzictwa UNESCO, - silną markę obszaru jako miejsca, które zapisało się w historii Polski, - atrakcyjne, choć obecnie słabo zagospodarowane przestrzenie publiczne zabytkowy rynek i uliczki do niego prowadzące oraz wzgórze zamkowe, zespół o niepowtarzalnych walorach historycznych oraz krajobrazowych, które mogłoby stać się miejscem lokalizacji funkcji: muzealnej dla zamku i umocnień ziemnych, utworzenie również ekspozycji eksponatów zabytków ruchomych, edukacyjnej wyznaczenie stosownych tras edukacyjnych wraz z wyposażeniem ich w pełną informację dotyczącą historii zamku i konfederacji barskiej, turystycznej ścieżki piesze i rowerowe, kulturowej miejsce spektakli i koncertów, rekreacyjnej małe imprezy plenerowe; - wysoki wskaźnik przedsiębiorczości, - niewielką przestępczość, - dużą liczbę zabytków w granicach podobszaru, z wpisanym do rejestru zabytków układem urbanistycznym. Podobszar Podchybie Za najważniejsze potencjały podobszaru uznano bliskość terenów otwartych i leśnych, atrakcyjnych dla mieszkańców miasta i turystów. 58 fot. Janusz Jeżak

59 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni 4. ZDIAGNOZOWANY CHARAKTER POTRZEB REWITALIZACYJNYCH Wykonana diagnoza obszarów zdegradowanych, a później przeprowadzona szczegółowa pogłębiona diagnoza podobszarów rewitalizacji potwierdziła słuszność wyboru tych obszarów jako obszarów wymagających rewitalizacji. Zarówno w przypadku podobszaru Lanckorona, jak i podobszaru Podchybie dostrzegamy szczególną koncentrację problemów społecznych, potwierdzoną wnioskami z przeprowadzonych warsztatów. Opracowane zestawienie problemów ujawniło szczególną koncentrację powiązanych ze sobą problemów bezrobocia, ubóstwa, niskiego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, a także pewnych problemów edukacyjnych. Potwierdza to koncentrację negatywnych zjawisk społecznych w wyznaczonych obszarach. Na tę koncentrację nakładają się problemy przestrzenno-funkcjonalne związane z niską jakością terenów publicznych w podobszarze Lanckorona, niskim poziomem obsługi komunikacyjnej, niedostosowaniem rozwiązań urbanistycznych do zmieniającej się funkcji obszaru (szczególnie w podobszarze Lanckorona) oraz niewystarczającym wyposażeniem w infrastrukturę społeczną podobszarów. W obu podobszarach konieczne jest podjęcie zogniskowanych działań społecznych, stworzenie bazy dla niezbędnych do realizacji w przyszłości projektów społecznych, których celem będzie odpowiedź na sygnalizowane przez mieszkańców i ekspertów, omówione powyżej, problemy społeczne. Ważne jest jednocześnie, szczególnie w podobszarze Lanckorona, przeorganizowanie zasad wykorzystania przestrzeni publicznych (zagospodarowanie niewykorzystanych przestrzeni o dużych walorach kulturowych i krajobrazowych, eliminowanie barier architektonicznych, reorganizacja zasad parkowania, zmiana planu organizacji ruchu, opracowanie programu wykorzystania tych przestrzeni w ciągu całego roku). W podobszarze Lanckorona, z uwagi na duże nagromadzenie obiektów zabytkowych, wskazane jest przygotowanie wsparcia instytucjonalnego dla właścicieli budynków, którzy chcieliby podjąć działania rewaloryzacyjne. Ważnym tematem jest również określenie modelu rozwoju gospodarczego obszaru zabytkowego centrum, tak by lokalni przedsiębiorcy mogli uwzględnić to w swoich strategiach rozwojowych. fot. Janusz Jeża 59

60 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

61 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni IV. POWIĄZANIA GMINNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI GMINY 61

62 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Analiza powiązań Gminnego Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi obejmuje ocenę stopnia relacji wizji i celów zawartych w poszczególnych dokumentach strategicznych z celami i przedsięwzięciami zaproponowanymi w Gminnym Programie Rewitalizacji. Po przeprowadzeniu oceny, przy każdym z analizowanych fragmentów tekstu umieszczono w nawiasie kwadratowych symbole oznaczające odpowiednio: - powiązanie z celami sformułowanymi w Gminnym Programie Rewitalizacji π powiązanie z przedsięwzięciami wskazanymi do realizacji w Gminnym Programie Rewitalizacji. Dodatkowo wskazano, którego z podobszarów rewitalizacji mogą dotyczyć poszczególne zapisy ( podobszar Lanckorona, podobszar rewitalizacji Podchybie). 1. STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO GMINY LANCKORONA W PERSPEKTYWIE ROKU Strategię Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Lanckorona w perspektywie roku przyjęto uchwałą nr XVIII/130/12 Rady Gminy w Lanckoronie z dnia 15 czerwca 2011 r.. Obejmuje ona perspektywę do 2020 roku. Celem naczelnym społeczności Gminy Lanckorona jest zrównoważony rozwój zasobów. Cel ten zostanie osiągnięty w efekcie pomyślnej realizacji zadań, na które społeczność Gminy ma wpływ bezpośredni oraz dzięki sprzyjającej koniunkturze w wymiarze regionalnym i krajowym. Wśród uwarunkowań rozwoju społecznego są elementy zależne od woli i możliwości poszczególnych ludzi oraz takie, które zależą od woli i możliwości wspólnoty lokalnej, regionalnej, narodowej - na przykład: system edukacji i opieki zdrowotnej, otoczenie prawne, infrastruktura, przedsiębiorczość i instytucje wsparcia przedsiębiorczości. Zakładamy zatem - mając na względzie powyższe uwarunkowania - że w roku 2020 w naszej Gminie będą: 1. optymalnie wykorzystane zasoby społeczne i gospodarcze, przyrodnicze i kulturowe, z pożytkiem dla każdego mieszkańca i wspólnoty gminnej oraz 2. umiejętne wykorzystane wszystkie szanse wynikające z posiadanych zasobów oraz możliwości finansowania rozwoju społecznego i gospodarczego ze środków spoza budżetu lokalnego. Ze względu na szczególne zasoby kulturowe Lanckorony zakładamy rozwój lokalnego przemysłu turystyki i kultury, zbudowanych na 1. dziedziczonych i wytworzonych współcześnie zasobach kulturowych; 2. kapitale społecznym, 3. prywatnym kapitale inwestycyjnym. [ π ], Tak zarysowana wizja akcentuje zarówno problemy społeczne, gospodarcze jak i przestrzennofunkcjonalne obecne w opracowanym programie. W strategii rozwoju gminy wskazano trzy obszary programowe obejmujące siedem celów strategicznych, z których każdy odpowiada na zdiagnozowane problemy w obszarze rewitalizacji. Ich opis wraz z wskazaniem powiązań przedstawiono poniżej. OBSZAR PROGRAMOWY: SPOŁECZEŃSTWO - CELE STRATEGICZNE I ZADANIA PRIORYTETOWE. Priorytet 1.1. Aktywne społeczeństwo obywatelskie; optymalnie rozwinięty i wykorzystany kapitał ludzki i społeczny - rozwinięte zasoby intelektualne i kreatywne. Obszary programowe działań: kapitał ludzki Rozwijanie zasobów intelektualnych i kreatywnych poprzez dostępne wspólnocie gminnej formy i działania - na przykład: gminnych instytucji kultury i oświaty oraz organizacji pozarządowych [ π ],. Seniorat - wielowątkowy program rozwijania aktywności osób starszych przygotowany i realizowany w partnerstwie społecznym [ π ],. zasoby intelektualne i kreatywne Efektywne wykorzystanie europejskich i krajowych funduszy wspierających wszelkie formy innowacji, postępu i rozwoju społeczeństwa kreatywnego [ π ],. kapitał społeczny Społeczeństwo obywatelskie - dbałość o zasoby wspólne i partycypacja w procesach decyzyjnych wspólnoty lokalnej [ π ],. Upowszechnianie kultury prawnej i szacunku dla dobra wspólnego, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego, dziedzictwa kulturowego, estetyki i harmonii krajobrazu kulturowego [ π ],. Rozwijanie relacji społecznych pomiędzy grupami ludności osiadłej i napływowej, poprzez działania wkomponowane w rzeczywiste potrzeby i oczekiwania. Dobre relacje społeczne na poziomie sąsiedztwa, środowiska, wsi, gminy [ π ],. 62

63 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni organizacje pozarządowe Rozwijanie partnerstwa społecznego poprzez przekazywanie zadań publicznych organizacjom pozarządowym, w ramach programu współpracy samorządu Gminy Lanckorona z organizacjami pozarządowymi [ π ]. Wzmacnianie zasobów organizacji pozarządowych działających na rzecz rozwoju kapitału społecznego, rolnictwa ekologicznego, kultury i ekonomii lokalnej [ π ]. Efektywna współpraca lokalnych organizacji pozarządowych - uzupełnianie i wzmacnianie zasobów, unikanie konkurencji lokalnej [ π ]. Zwiększenie udziału kapitału prywatnego w budżetach lokalnych organizacji NGO [ π ]. oświata publiczna (infrastruktura - organizacja) Kompletna, nowoczesna, odpowiednia do potrzeb - baza materialna szkół, w tym: wyposażenie pracowni przedmiotowych i specjalistycznych oraz infrastruktura sportowa [ π ]. Rozwój usług edukacyjnych (na poziomie szkoły średniej) wzbogacających zasoby kreatywne i intelektualne społeczności lokalnej. Zwiększanie udziału kapitału prywatnego w rozwoju usług edukacyjnych - na przykład szkoły średniej specjalistycznej [ π ]. Kompletna, nowoczesna, odpowiednia do potrzeb baza materialna przedszkoli [ π ]. Odpowiednie do potrzeb poradnictwo psychologiczno - pedagogiczne dla dzieci i młodzieży [ π ]. Żłobek dla najmłodszych dzieci; fundusze publiczne lub inwestor prywatny [ π ]. Zwiększenie roli szkoły jako centrum aktywności społeczności lokalnej [ π ]. kultura: instytucje i organizacje - aktywność kulturalna społeczności lokalnej Wzmacnianie istniejących i rozwijanie nowych zasobów instytucji kultury i organizacji pozarządowych działających w tym obszarze [ π ]. Rozwijanie aktywności kulturalnej mieszkańców poprzez projekty wkomponowane w ich potrzeby i oczekiwania [ π ]. Rozwijanie lokalnego budżetu kultury, poprzez pozyskiwanie środków z funduszy europejskich oraz zwiększenie partycypacji prywatnego kapitału inwestycyjnego [ π ]. Modernizacja budynku Gminnego Ośrodka Kultury w Lanckoronie do roli wielofunkcyjnego centrum kultury artystycznej, edukacji, spotkań (konferencji, warsztatów, itp.) z odpowiednim wyposażeniem [ π ]. Koordynacja, współpraca, efektywność. Konsekwentna i efektywna współpraca partnerów w obszarze kultura - w tym: organizacji pozarządowych, instytucji publicznych i przedsiębiorców, rozwijających lokalny przemysł kultury i turystyki [ π ]. kultura fizyczna: sport szkolny i klubowy - aktywność sportowa społeczności lokalnej Wzmacnianie istniejących i rozwijanie nowych zasobów materialnych i finansowych sportu klubowego - otwartego i szkolnego [ π ]. Priorytet 1.2. Ograniczony do minimum obszar biedy, patologii i wykluczenia. problemy społeczne Efektywna realizacja zadań wyznaczonych w Gminnym programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na rok 2011 i w latach następnych. Rozwijanie - adekwatnie do potrzeb - instytucjonalnej pomocy społecznej w skali dostępnych możliwości finansowych, organizacyjnych i kadrowych. Współpraca trójsektorowa w ramach polityki społecznej - zwiększanie udziału kapitału prywatnego w neutralizacji problemów społecznych. Upowszechnianie profilaktyki i higieny zdrowia fizycznego i psychicznego; upowszechnianie wiedzy na temat chorób cywilizacyjnych i skutków chemizacji żywności. Stymulacja aktywności, zamiast biernej konsumpcji socjalnego wsparcia. OBSZAR PROGRAMOWY II - GOSPODARKA - INFRASTRUKTURA - ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE I KULTUROWE Priorytet 2.1. Kompletna i nowoczesna (efektywna) infrastruktura Kompletna infrastruktura IT. Parking na obrzeżach Lanckorony, powstrzymujący nadmierny ruch samochodowy w zabytkowym Rynku Lanckorońskim. 63

64 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Priorytet 2.2 Rozwinięta przedsiębiorczość, w tym: przedsiębiorczość innowacyjna. kreatywna. bezrobocie - rynek pracy Odnowienie kultury rzemieślniczej - rozwój lokalnych produktów rękodzielniczych [ π ]. Wdrożenie programu rewitalizacji rzemiosł tradycyjnych z uwzględnieniem: analizy zasobów, uwarunkowań organizacyjnych, programowych i finansowych, praktycznych rozwiązań wdrożeniowych oraz źródeł finansowania [ π ]. Rozwijanie edukacji szkolnej i pozaszkolnej w zakresie rzemiosł regionalnych (warsztat rękodzielniczy) [ π ]. przedsiębiorczość pozarolnicza Rozwijanie przedsiębiorczości kreatywnej, opartej na wysokokwalifikowanej kadrze, systemach IT i nieuciążliwej dla środowiska przyrodniczego - konkurencyjnej i innowacyjnej [ π ]. Inkubator przedsiębiorczości intelektualnej (system szkoleń, konferencje tematyczne, e- learning, itp.) [ π ]. Wykorzystanie potencjału intelektualnego mieszkańców Gminy, Krakowa i aglomeracji górnośląskiej [ π ]. Rozwijanie partnerstwa publiczno - prywatnego w inwestycjach służących rozwojowi ekonomii lokalnej [ π ]. Priorytet 2.3. Rozwinięta komercyjna oferta lokalnego przemysłu kultury i turystyki. Rozwijanie - w skali odpowiedniej do możliwości i źródeł finansowania - lokalnego przemysłu kultury, w powiązaniu z przemysłem turystycznym [ π ]. Koncentracja zasobów w celu stworzenia oryginalnej programowo, atrakcyjnej marketingowo i całorocznej oferty turystycznej. Rozwijanie oryginalnych produktów kulturowych (artystycznych, rozrywkowych, itd.) stymulujących ruch turystyczny [ π ]. Opracowanie i wdrożenie programu zarządzania marką kulturową - Lanckorona [ π ]. Organizacja szlaków rowerowych o standardach ekologicznych (oddalonych od tras komunikacji samochodowej i zanieczyszczeń komunikacyjnych) oraz połączenie ze szlakami na terenie gm. Mucharz, w perspektywie wykorzystania przez lanckorońskich przedsiębiorców ruchu turystycznego stymulowanego akwenem wodnym Świnna Poręba [ π ]. Priorytet 2.5 Zasoby kulturowe - harmonia i estetyka krajobrazu - chronione i eksponowane dziedzictwo. Efektywna realizacja priorytetów Programu ochrony i wykorzystania dziedzictwa kulturowego Gminy Lanckorona, załącznika programowego tej Strategii [ π ]. Harmonijny rozwój przestrzenny wiejskich osiedli mieszkaniowych wraz z niezbędną infrastrukturą i usługami [ π ]. Zachowanie zasobów dziedzictwa kulturowego i umiejętne wykorzystanie w rozwoju ekonomii lokalnej [ π ]. Kształtowanie wysokiej jakości krajobrazu kulturowego [ π ]. Wzmacnianie i rozwijanie tożsamości kulturowej [ π ]. 2. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY LANCKORONA NA LATA Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych dla Gminy Lanckorona na lata przyjęta została uchwałą Nr XX/170/16 Rady Gminy Lanckorona z dnia 28 grudnia 2016 r. Cel generalny wyraża się sformułowaniem: Tworzenie instytucjonalnych, organizacyjnych i materialnych warunków sprzyjających ograniczeniu obszarów wykluczenia społecznego. Tak zarysowany cel wpisuje się w przyjęte cele programu rewitalizacji. [ π ]. Kierunki działań zapisane w programie rewitalizacji odnaleźć można również w pięciu celach strategicznych oraz rozwijających je zadaniach, co zostało przedstawione poniżej. I CEL STRATEGICZNY ZINTEGROWANY SYSTEM POMOCY SPOŁECZNEJ 1. Diagnozowanie i monitorowanie problemów społecznych [ ]. 2. System wsparcia na rzecz osób bezrobotnych [ ]. 3. System wsparcia na rzecz osób ubogich i podlegających wykluczeniu społecznemu [ ]. 4. Kontynuowanie działań systemu wsparcia dla osób uzależnionych i doznających przemocy [ ]. 5. Rozwijanie form wsparcia i pomocy na rzecz osób starszych i niepełnosprawnych [ ]. 6. Zintegrowany system pomocy rodzinie dysfunkcyjnej [ ]. II CEL STRATEGICZNY TWORZENIE WARUNKÓW SPRZYJAJĄCYCH UMACNIANIU INSTYTUCJI RODZINY 1. Pomoc w zagospodarowaniu czasu wolnego dla dzieci i młodzieży we współpracy z Ośrodkiem Kultury oraz szkołami [ π ]. 2. Tworzenie systemu edukacji i wspierania rodziny [ π ] 3. Tworzenie warunków do organizowania aktywnego wypoczynku dla dzieci [ π ]. 64

65 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni 4. Budowanie systemu wsparcia materialnego dla rodzin III CEL STRATEGICZNY TWORZENIE WARUNKÓW SPRZYJAJĄCYCH ZDROWIU 1. Zapewnienie dostępu do stacjonarnej opieki zdrowotnej 2. Promowanie zdrowego i aktywnego stylu życia [ π ] IV CEL STRATEGICZNY TWORZENIE GODNYCH WARUNKÓW ZAMIESZKANIA 1. W spieranie rozwoju mieszkalnictwa i tworzenie dogodnych warunków do życia dla mieszkańców V CEL STRATEGICZNY TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZOWJU KAPITAŁU KULTUROWEGO ORAZ EDUKACYJNEGO 1. Zapewnienie dostępu dla mieszkańców gminy do oferty kulturalnej oraz edukacyjnej [ π ] 3. STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LANCKORONA Na terenach objętych rewitalizacją obowiązują ustalenia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy Lanckorona, przyjęte uchwałą Rady Gminy w Lanckoronie z dnia 18 listopada 2015 r. (Uchwała nr XI/93/15). Dla zachowania, a częściowo przywrócenia czytelności układu struktury i ładu przestrzennego w Studium wprowadzono podstawowy podział obszaru gminy na strefy polityki przestrzennej, określają ich pożądaną funkcję i dominujący sposób zagospodarowania. W gminie wyróżniono trzy typy stref o odmiennych uwarunkowaniach przyrodniczych, stopniu przekształcenia krajobrazu i intensywności zagospodarowania: - Strefa I wzmożonej aktywności inwestycyjnej, [ π ] - Strefa II rolna z zabudową przysiółkową, - Strefa III przyrodniczo-rolna [ π ]. Strefy te są niezależne od granic administracyjnych jednostek i korespondują z założeniami wielkoprzestrzennych systemów ochrony przyrody i krajobrazu. Przestrzeganie strategicznych zasad zagospodarowania stref będzie mieć decydujące znaczenie dla zachowania zasady rozwoju zrównoważonego. W obrębie stref określono generalny podział na obszary o różnym przeznaczeniu i sposobie użytkowania, wyróżniają zwłaszcza obszary chronione lub wskazane do objęcia ochroną na podstawie przepisów szczególnych, obszary zabudowane i przeznaczone dla zainwestowania oraz obszary otwarte chronione przed zabudową. 5.1.STREFA I WZMOŻONEJ AKTYWNOŚCI INWESTYCYJNEJ Obejmuje podstawowe tereny osadnictwa wiejskiego o wyższym (w skali lokalnej) stopniu intensywności zabudowy istniejącej oraz infrastruktury technicznej i usługowej i sąsiadujące z nimi tereny niezabudowane o generalnie korzystnych warunkach dla zabudowy. Strefę wzmożonej aktywności inwestycyjnej tworzą 4 obszary, skupiające tereny zabudowy o zróżnicowany przeznaczeniu, ale powiązane z sobą przestrzennie z wspólnymi systemami infrastruktury technicznej i usługowej niezależnie od granic administracyjnych wsi: A. Lanckorona centrum [ π ] B. Izdebnik C. Jastrzębia D. Skawinki-Łaśnica. W granicach strefy znalazły się również tereny wyłączone z zabudowy (np. Enklawy leśne, otuliny potoków, zagrożone powodzią i osuwiskami) oraz inne obszary otwarte nie przewidziane dla zabudowy w okresie perspektywicznym ze względu na lokalnie gorsze warunki dla zabudowy oraz funkcje biotyczne o znaczeniu lokalnym. Celem polityki przestrzennej w strefie I jest ukierunkowanie działalności inwestycyjnej w sposób umożliwiający realizację zamierzeń określonych w strategii rozwoju gminy. Obszar A Lanckorona Obejmuje zespół zabytkowej zabudowy wokół rynku oraz sąsiadujące z nim tereny mieszkalnictwa i usług tworzących gminne centrum administracyjno-usługowe wraz z oddzielonym strefa ochronną cmentarza zespołem zabudowy mieszkalnej. Zabytkowa część wsi obejmująca tereny zwartej zabudowy w granicach bezpośredniej strefy ochrony konserwatorskiej wymaga rewitalizacji i przystosowania do współczesnych funkcji a zwłaszcza obsługi ruchu turystycznego. Zamierzone działania wymagają zgody Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i opracowania specjalistycznej dokumentacji. Pozostała część obszaru, położona w granicach pośredniej strefy ochrony konserwatorskiej obejmuje tereny zabudowane z enklawami, umożliwiającymi zwiększenie intensywności zabudowy oraz leżące na obrzeżu tereny bez zabudowy w tym przeznaczone dla budownictwa mieszkalnego, pensjonatowego, usług publicznych i komercyjnych oraz urządzeń sportowo-rekreacyjnych. Nie przewiduje się rozwoju działalności gospodarczej produkcyjnej ani lokalizacji nowych obiektów o funkcjach mogących pogorszyć stan środowiska. 65

66 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Dla całego obszaru niezbędne opracowanie planu miejscowego w skali i zakresie umożliwiającym ustalenie jednoznacznych rozwiązań w zakresie problematyki konserwatorskiej. [ π ] > Obszary preferowane dla lokalizacji obiektów usługowych Tereny w Lanckoronie szczególnie predysponowane dla usług związanych z obsługą ruchu turystycznego, ze względu na położenie w strefie ochrony zespołu zabytkowego działania adaptacyjnie wymagają zgody P.S.O.Z. [ π ] > Tereny wydzielonych obiektów i zespołów sportowo rekreacyjnych Obejmują istniejące i projektowane obszary sportowo rekreacyjne oraz tereny przewidziane dla ich powiększenie, związanego w szczególności z realizacją, urządzeń rekreacyjnych i możliwością przystosowania dla potrzeb turystyki (campingi, hotele sportowe, mała gastronomia, i inne) [ π ] STREFA III PRZYRODNIO-ROLNA Obejmuje obszary z znacznym udziałem powierzchni leśnych (kompleksy i las pocięty) wraz z przyległymi użytkami rolnymi, terasą łęgową Cedronu i nielicznymi enklawami zabudowy (przysiółki o niskiej intensywności zabudowy, obiekty rozproszone). Występują tu rzadkie gatunki roślin. Celem polityki przestrzennej w strefie przyrodniczo rolnej jest zachowanie naturalnych wartości obszarów o najniższym (w skali gminy) stopniu przekształcenia i bogatej bioróżnorodności poprzez uznanie dominacji funkcji ekologicznych (środowiskotwórczych i ochronnych) i turystycznej. Zachowanie walorów stref ma decydujące znaczenie dla tworzenia i funkcjonowania wielkoprzestrzennych systemów ochrony przyrody i krajobrazu [ π ]. W granicach strefy wydziela się obszary o zróżnicowanym przeznaczeniu, w tym w formie enklaw tereny z dopuszczeniem zabudowy i innych form zainwestowania. Enklawy te nie mogą poprzez swoja wielkość lub sposób zagospodarowania (np. Zabudowa zwarta) tworzyć barier na korytarzach ekologicznych. Rejony lokalizacji urządzeń sportowo rekreacyjnych Obejmują obszary na których dopuszcza się realizacje urządzeń sportowo rekreacyjnych letnich i zimowych, terenów biwakowych i ogólnie dostępnej bazy noclegowej pola namiotowe, campingi) z ograniczeniem obiektów kubaturowych do niezbędnego zakresu. Elementy zagospodarowania nie mogą tworzyć barier dla korytarzy ekologicznych [ π ]. 66

67 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Rys. IV.1. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Strefy polityki przestrzennej Źródło: Urząd Gminy w Lanckoronie 67

68 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

69 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni V. WIZJA I CELE DZIAŁAŃ REWITALIZACYJNYCH 69

70 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA WIZJA I CELE PROGRAMU REWITALIZACJI 1.1. Wizja Gminnego Programu Rewitalizacji Wizja stanu obszaru rewitalizacji odpowiada na zdefiniowane przez mieszkańców obu podobszarów problemy i potrzeby, z drugiej strony bazuje na zdefiniowanych lokalnych potencjałach. Ważnym celem podjętych działań będzie utrzymanie zasady zrównoważonego rozwoju gminy Lanckorona, zgodnie z którą wspierane są zarówno obszary o dużej dynamice rozwojowej (centrum Lanckorny), jak i te położone na uboczu tereny wiejskie. Efektem podjętych w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata działań naprawczych będzie ograniczenie występujących negatywnych zjawisk kryzysowych w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej Struktura celów rewitalizacji W ramach opracowanego Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata wskazano pięć celów strategicznych i czternaście kierunków działań. Cele te odnoszą się zarówno do każdego z podobszarów rewitalizacji. W sytuacji, gdy konieczne było podkreślenie kierunku działań na danym terenie, zostało to zasygnalizowane poprzez bezpośrednie odniesienie do wybranego podobszaru rewitalizacji. Cele rewitalizacji zostały zdefiniowane na podstawie analiz oraz warsztatów z mieszkańcami. Tym samym wynikają one ze zidentyfikowanych negatywnych zjawisk koncentrujących się na terenach objętych rewitalizacją. Przyjęte do realizacji cele strategiczne są zatem komplementarne z występującymi na podobszarach problemami Przyjęte kierunki działań odpowiadające celom rewitalizacji W ramach pięciu celów strategicznych i czternastu kierunków działań, które odpowiadają zdiagnozowanym na etapie prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji problemom. Szczegółowa analiza relacji między kierunkami działań a zdiagnozowanymi problemami została zamieszczona w tab. V. 2. Po przeprowadzeniu szeregu analiz i konsultacji z mieszkańcami sformułowano następującą wizję obszarów po przeprowadzeniu działań rewitalizacyjnych: Obszary objęte rewitalizacją Lanckorona, Podchybie tętniące życiem sołectwa, otwarte na turystów, ale jednocześnie przyjazne stałym mieszkańcom (aktywne wsparcie mieszkańców obszaru rewitalizacji), aktywizujące i inspirujące mieszkańców w przystosowanych do tego nowych atrakcyjnych i bezpiecznych przestrzeniach publicznych (wzgórze Zamkowe wpisane na listę UNESCO, zabytkowy rynek), przyciągające atrakcyjną ofertą kulturalno-oświatową, na nowo budujące wewnętrzne relacje społeczne, zaangażowanie społeczne i wysoki poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym, stanowiące miejsce spotkań i integracji, dobrze skomunikowane z gminną siecią tras pieszych i rowerowych. 70

71 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni CEL I CEL II CEL III CEL IV CEL V WZMOCNIENIE KAPITAŁU SPOŁECZNEGO NA OBSZARZE REWITALIZACJI TWORZENIE WARUNKÓW DLA ROZWOJU GOSPODARCZEGO OBSZARU REWITALIZACJI POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA W OBSZARZE REWITALIZACJI ORAZ POPRAWA POZIOMU OBSŁUGI KOMUNIKACYJNEJ ZACHOWANIE I PROMOCJA DZIEDZICTWA KULTURALNEGO OBSZARU REWITALIZACJI ORAZ POPRAWA JAKOŚCI PRZESTRZENI PUBLICZNYCH POPRAWA FUNKCJONALNOŚCI INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ ORAZ STWORZENIE NOWEJ ODPOWIADAJĄCEJ ZAPOTRZEBOWANIU SPOŁECZNEMU 1.1. AKTYWIZACJA GRUP ZMARGINALIZOWANY CH I ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM ORAZ PODNIESIENIE ICH KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH I ZAWODOWYCH 1.2. ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY MIĘDZY SAMORZĄDEM A NGO S 2.1. WYKREOWANIE NOWEJ ATRAKCYJNEJ DLA TURYSTÓW PRZESTRZENI PUBLICZNEJ (WZGÓRZE ZAMKOWE) 2.2. ROZWIJANIE WSPÓŁPRACY MIĘDZY SAMORZĄDEM A NGO S CELEM KREOWANIA NOWYCH FORM AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ 3.1. ZMIANA ORGANIZACJI RUCHU W CENTRUM LANCKORONY 3.2 PRZYGOTOWANIE AKCJI PROFILAKTYCZNYCH DLA SENIORÓW 3.3. WYTYCZENIE NOWYCH ŚCIEŻEK ROWEROWYCH W SĄSIEDZTWIE WZGÓRZA ZAMKOWEGO 3.4. REORGANIZACJA I WYTYCZENIE NOWYCH POŁĄCZEŃ PIESZYCH, SZCZEGÓLNIE UMOŻLIWIAJĄCYCH DOJŚCIE DO WZGÓRZA ZAMKOWEGO 4.1. POPRAWA JAKOŚCI I FUNKCJONALNOŚCI PRZESTRZENI PUBLICZNYCH, SZCZEGÓLNIE W LANCKORONIE 4.2. REKOMPOZYCJA ISTNIEJĄCYCH TERENÓW ZIELONYCH (WZGÓRZE ZAMKOWE) 4.3. LIKWIDACJA BARIER PRZESTRZENNYCH I ARCHITEKTONICZNYCH 4.4. UTWORZENIE PUBLICZNYCH PUNKTÓW DOSTĘPOWYCH DO INTERNETU W SĄSIEDZTWIE RYNKU 5.1. BUDOWA I MODERNIZACJA, W ODPOWIEDZI NA POTRZEBY SPOŁECZNE, OBIEKTÓW INFRASTRUKTURY SPOŁECZNEJ 5.2. TERMOMODERNIZACJA I POPRAWA ESTETYKI BUDYNKÓW PUBLICZNYCH Rys. V.1. Struktura celów i kierunków działań w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Lanckorona Źródło: opracowanie własne 71

72 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA WŁĄCZENIE INTERESARIUSZY REWITALIZACJI PARTYCYPACJA W PROCESIE TWORZENIA I WDRAŻANIA GPR Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata został przygotowany w procesie szerokiej partycypacji społecznej, począwszy od wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a skończywszy na formułowaniu problemów i ustalania celów rewitalizacji. W ramach procedury wyznaczania obszaru rewitalizacji w dniu 6 lutego 2017 r. o godz w Gminnym Ośrodku Kultury w Lanckoronie zorganizowano otwarte spotkanie z interesariuszami. Spotkanie prowadził współautor opracowanej diagnozy dr Janusz Jeżak. W spotkaniu wzięło udział 18 osób z terenu gminy. Podczas spotkania konsultacyjnego przeprowadzono ankietowanie uczestników spotkania. Ankietę wypełniło trzech uczestników spotkania Akcja informacyjna W celu zainteresowania jak największej liczby mieszkańców, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych oraz innych interesariuszy procesu rewitalizacji zarządzający procesem przygotowali i przeprowadzili na etapie opracowywania GPR szeroką akcję informacyjną. W tym celu opracowano i rozwieszono plakaty informujące o podjętych pracach, informowano na podstronie miasta, wskazano adres owy (sekretariat@lanckorona.pl), na który można przesyłać informacje i składać pytania dotyczące rewitalizacji. Przedstawiciele gminy informowali o podjęciu działań. Zadbano o ogłoszenie terminów spotkań w każdej parafii. Na każdym etapie prac nad programem starano się w pierwszej kolejności dotrzeć do źródła problemów poprzez organizowane różne formy kontaktu z interesariuszami procesu rewitalizacji Metody i narzędzia partycypacji społecznej W ramach prac nad Gminnym Programem Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata wykorzystano szereg metod i narzędzi partycypacji społecznej. 1. Warsztaty mapujące problemy z udziałem mieszkańców, przedstawicieli urzędu gminy oraz organizacji społecznych mające na celu pogłębienie wiedzy o obszarach objętych rewitalizacją Chcąc dobrze zmapować problemy dotykające obszary objęte rewitalizacją oraz wskazać adekwatne do problemów cele zaplanowano warsztaty z różnymi grupami stanowiącymi interesariuszy procesu rewitalizacji. Źródło: Urząd Gminy w Lanckoronie 72

73 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Warsztaty z udziałem przedstawicieli społeczności lokalnej Spotkanie odbyło się w dniu 31 maja 2017 r. o godzinie 17:30 z udziałem mieszkańców gminy. W spotkaniu wzięło udział 6 osób. Warsztaty z udziałem przedstawicieli instytucji gminnych Spotkanie odbyło się w dniu 1 czerwca 2017 r. z udziałem przedstawicieli urzędu gminy Lanckorona. W spotkaniu wzięło udział 9 osób. Lanckorona to miejsce o bardzo ciekawej historii i cennym zasobie dziedzictwa kulturowego związanego z obiektami wpisanymi na listę światowego dziedzictwa UNESCO, stąd należało uwzględnić ów fakt na etapie planowania działań rewitalizacyjnych w gminie. Mamy tu bowiem do czynienia z istotnym nośnikiem dziedzictwa kulturowego docenionego przez międzynarodowe instytucje. W trakcie wyżej wymienionych warsztatów starano się pogłębić wiedzę na temat zasygnalizowanych w diagnozie problemów. Warsztaty z udziałem interesariuszy procesu rewitalizacji prowadzone były z silną koncentracją na oddolnie generowanych ideach i naturalnie wyłaniających się potrzebach mieszkańców, które były następnie zderzane z ograniczeniami koncepcyjnymi wynikającymi z litery ustawy o rewitalizacji. Spotkania zaplanowane były jako mieszczące się w konwencji warsztatów Charette. Planowano podział uczestników na dwie równolegle pracujące grupy warsztatowe. Obydwie grupy miały wziąć udział w prezentacyjnej i edukacyjnej części plenarnej dotyczącej idei i praktyki rewitalizacji, następnie mieli przejść do pracy równoległej w dwóch grupach dyskutujących na dwa różne, choć funkcjonalnie powiązane tematy. Po fazie dyskusji w grupach zaplanowano kolejną sesję plenarną stanowiącą okazję do podsumowania wątków poruszanych w ramach prac grupowych, co stanowiłoby okazję do wyeksponowania wątków horyzontalnych, dyskutowanych w obydwu grupach. Frekwencja nie pozwoliła jednak na podział na grupy, stąd zarówno 31 maja jak i 1 czerwca w warsztatach uczestniczyła jedna grupa. Przyjęto dwa kluczowe zagadnienia do przedyskutowania z uczestnikami: 1. sprawy społeczne w obszarze rewitalizacji koncentracja na społeczności lokalnej, jej potrzebach, zagadnienia uniwersalne dla dyskusji na temat rewitalizacji w Lanckoronie; Rys. V.1. Warsztaty z udziałem przedstawicieli społeczności lokalnej fot. Janusz Jeżak Rys. V.3. Warsztaty z udziałem przedstawicieli instytucji gminnych fot. Janusz Jeżak 73

74 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA sprawy dotyczące dziedzictwa kulturowego koncentracja na wieloaspektowych możliwościach zagospodarowania potencjału lokalnego tkwiącego w obszarze rewitalizacji Lanckorony. W praktyce trudno było odseparować wątki dotyczące dziedzictwa kulturowego od spraw społecznych, te bowiem przeplatają się w wypowiedziach uczestników warsztatów. Zostały jednak zaprezentowane z osobna dla ułatwienia poruszania po treści sprawozdania. Warto podkreślić, że warsztaty stały się ponadto okazją do dyskusji na temat bardzo licznych wyzwań rozwojowych, spośród których nie wszystkie wpisują się w rewitalizację, a wśród tych, które mogą być tak traktowane nie wszystkie znajdą odpowiedź w programie rewitalizacji. Ten ostatni musi obejmować wybrane i hierarchicznie uporządkowane zagadnienia rozwojowe. Spotkania należy, w związku z powyższym, traktować jako okazję do identyfikacji problemów, nad którymi warto się pochylić także przy innych okazjach, w ramach realizacji szerzej rozumianej polityki rozwoju gminy. Najważniejszym wnioskiem wynikającym z zestawienia opinii mieszkańców i urzędników jest potrzeba pogłębienia dialogu pomiędzy mieszkańcami a decydentami i administracją, co mogłoby, zwiększyć efektywność ich współdziałania w celu realizacji złożonych, interdyscyplinarnych zadań rewitalizacyjnych. Najsilniej wyeksponowanym potencjałem rewitalizacyjnym są, zarówno z perspektywy przedstawicieli społeczności lokalnej jak i instytucji lanckorońskich ruiny zamku wraz z przyległościami. Najpoważniejszym wyzwaniem stojącym przed włodarzami miasta jest znalezienie balansu funkcjonalnego między różnymi koncepcjami zagospodarowania tego obszaru, aby pogodzić potrzeby związane z rozwojem turystyki z potrzebami mieszkańców. Rys. V.2. Warsztaty z udziałem przedstawicieli społeczności lokalnej fot. Janusz Jeżak 2. Zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej Uwagi dotyczące projektu Gminnego Programu Rewitalizacji można było zgłosić w specjalnym kwestionariuszu, który można było przesłać drogą mailową lub złożyć w formie papierowej w siedzibie Urzędu. 3. Zbieranie uwag ustnych w siedzibie Urzędu Uwagi do konsultowanego projektu Programu można było zgłosić również osobiście w Urzędzie Gminy w Lanckoronie w godzinach funkcjonowania jednostki. Pracownicy w trakcie trwających konsultacji udzielali również odpowiedzi na pytania dotyczące Gminnego Programu Rewitalizacji oraz informowali zainteresowanych o dalszych działaniach w ramach prac nad GPR. Rys. V.4. Warsztaty z udziałem przedstawicieli instytucji gminnych fot. Janusz Jeżak 74

75 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni 75

76 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA

77 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni VI. OPIS PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH 77

78 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA PODSTAWOWE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE W ramach działań przeznaczonych do realizacji w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata znalazło się sześć projektów podstawowych (w tym jeden poza obszarem rewitalizacji). Lp. Nazwa przedsięwzięcia 1.1. Remont i modernizacja Gminnego Ośrodka Kultury w Lanckoronie Podmiot realizujący Gmina Lanckorona Gminny Ośrodek Kultury Zakres realizowanych zadań Dostosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych, starszych i dzieci (remont ubikacji i pomieszczeń przeznaczonych na zajęcia dla dzieci). Modernizacja sali widowiskowej oraz sceny (okotarowanie, mechanizm kurtynowy, kulisy, wykonanie schowka pod sceną, wymiana poszycia sceny, system wystawienniczy), cyklinowanie podłogi na sali widowiskowej, malowanie). Zakup sprzętu: do prezentacji multimedialnej, system wewnętrznego nagłośnienia sali, światła estradowe. Wyposażenie sali komputerowej oraz sali muzycznej w nowy sprzęt. Zakup krzeseł i stołów konferencyjnych. Lokalizacja/ okres realizacji Podobszar Lanckorona Gminny Ośrodek Kultury Szacowana wartość projektu Prognozowane rezultaty zł - integracja grup społecznych oraz budowanie więzi - przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu - rozszerzenie oferty wsparcia dla osób niepełnosprawnych Sposób oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji - liczba przeprowadzonych zajęć, - liczba osób uczestniczących w programie z różnych części gminy Źródło finansowania Gmina Lanckorona EFRR 1.2. Izba Muzealna Centrum informacji turystycznej Gmina Lanckorona Gminny Ośrodek Kultury Zwiększenie oferty turystycznej w Lanckoronie. Zakup systemu informacji głosowej, konserwacja eksponatów, digitalizacja zbiorów, wyposażenie sali multimedialnej. Stworzenie punktu informacji turystycznej. Projekt i druk broszurek promocyjnych, map, informatorów turystycznych w języku polskim i angielskim. Adaptacja ogrodu, organizacja sezonowej zewnętrznej ekspozycji. Odnowienie edukacyjnego szlaku historycznego (oprowadzanie wycieczek żywe lekcje historii). Organizacja wystaw rękodzieła artystycznego z terenu gminy, promocja lokalnych wyrobów (projekt i wykonanie stoisk wystawienniczych na rynku) Podobszar Lanckorona zł - poprawa jakości obsługi turystycznej w Muzeum. - liczba osób uczestniczących w projektach z różnych części gminy Gmina Lanckorona EFRR 1.3. Budowa budynku przedszkola w Lanckoronie Gmina Lanckorona Planowana inwestycja obejmuje budowę budynku przedszkola wraz z instalacjami o następujących parametrach technicznych: powierzchnia zabudowy 703,74; powierzchnia użytkowa 628,24m2; kubatura 4457,00m3; budowę muru oporowego, schodów terenowych, utwardzenia terenu; budowę ogrodzenia; budowę placu zabaw na działkach nr 8694, 384/2, 385/2 położonych w miejscowości Lanckorona. Budynek przeznaczony w całości na cele przedszkola 4 oddziałowego. Planowana ilość dzieci w jednym oddziale 20; łącznie 80 dzieci (przyjęte na podstawie dokumentacji projektowej). Sale zajęć wyposażone w odpowiednią ilość stołów, krzesełek i leżaków. Pomieszczenia szatniowe wyposażone w szafy ubraniowe w odpowiedniej ilości. Jadalnia Podobszar Lanckorona ,16 - liczba nowych zajęć - skrócenie czasu dotarcia do obiektu przez beneficjentów - liczba nowoprzyjętych dzieci, - czas zaoszczędzony przez rodziców odprowadzających dzieci do nowego oddziału Gmina Lanckorona EFRR 78

79 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Lp. Nazwa przedsięwzięcia Podmiot realizujący Zakres realizowanych zadań odpowiednio wyposażona, przystosowana do jednorazowego przebywania 40 dzieci. Lokalizacja/ okres realizacji Szacowana wartość projektu Prognozowane rezultaty Sposób oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło finansowania 1.4. Rewitalizacja Zamku w Lanckoronie i jego otoczenia Gmina Lanckorona Podobszar Lanckorona r r ożywienie obszaru wzgórza, - stworzenie przestrzeni publicznej dla mieszkańców Lanckorony oraz turystów - liczba spotkań, imprez organizowanych na terenie obiektu, - liczba osób uczestniczących w spotkaniach (informacje na bazie notek prasowych) Gmina Lanckorona EFRR 1.5. Wiedza - najlepsza inwestycja w Gminie Lanckorona Gmina Lanckorona Celem projektu jest odtworzenie geometrii fortyfikacji Twierdzy Konfederatów: basteje, bastiony, fronty, nożyce, reduta oraz odtworzenie sylwety zamku podniesienie istniejących gabarytów do wysokości około 3,5 m, odtworzenie bramy wjazdowej, mostu, wież, dziedzińca, fosy, a także ogrodzenie terenu i iluminacja zewnętrzna służąca podkreśleniu walorów architektonicznych. Stworzenie systemu komunikacji kołowej rowerowej i pieszej. Przywrócenie kompleksowi zamku średniowiecznego i XVIII-wiecznych umocnień ziemnych dawnej rangi poprzez restytucję architektoniczną dla wprowadzenia funkcji kultury, turystyki oraz funkcji komercyjnych. Obiekt na podstawie Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2000 r. w sprawie uznania za pomnik historii Dz.U. z 1999 r. Nr 98, poz został uznany za pomnik historii pod nazwą Kalwaria Zebrzydowskakrajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego. W dniu r. Kalwaria Zebrzydowska krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego na wniosek Generalnego Konserwatora Zabytków wpisano na listę UNESCO /C905/. Obiekt znajduje się w granicach obszaru objętego wpisem na listę światowego dziedzictwa. Poprawa jakości procesu kształcenia w szkołach z terenów wiejskich umożliwiająca zwiększenie szans edukacyjnych uczniów i uczennic poprzez organizację zajęć przyczyniających się do rozwoju kompetencji kluczowych na rynku pracy w zakresie przedmiotów przyrodniczych, matematyki i kompetencji informatycznych oraz wzbogacenie zaplecza dydaktycznego szkół i wdrożenie nowych metod kształcenia z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych oraz wdrożenie przyjętych rozwiązań do praktyki szkół. Projekt obejmuje wsparciem uczennice i uczniów uczęszczających do szkół w miejscowościach gminy Lanckorona, a także nauczycieli tam zatrudnionych. Zaplanowane działania pozwolą na zwiększenie szans uczniów na skuteczne funkcjonowanie w procesie dalszej edukacji oraz na zafunkcjonowanie po zakończeniu edukacji na współczesnym rynku pracy. Cel ten będzie osiągnięty poprzez: -organizację dodatkowych zajęć rozwijających uzdolnienia uczniów i przyczyniających się do Gmina Lanckorona w tym podobszary rewitalizacji ,60 - nabycie przez uczniów i nauczycieli pożądanych kompetencji i kwalifikacji - podniesienie jakości kształcenia w szkołach - odsetek dzieci uczęszczajach na zajęcia Gmina Lanckorona EFS 79

80 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Lp. Nazwa przedsięwzięcia Podmiot realizujący Zakres realizowanych zadań Lokalizacja/ okres realizacji rozwoju kompetencji kluczowych, organizację zajęć dydaktyczno-wyrównawczych służących wyrównaniu dysproporcji w procesie kształcenia, organizację kółek zainteresowań, kursy i szkolenia doskonalące nauczycieli w zakresie wykorzystania nowoczesnych narzędzi oraz technologii informacyjnych i komunikacyjnych, nauczania w obszarze przedmiotów przyrodniczych i matematyki, wyposażenie i doposażenie szkoły w nowoczesny sprzęt i materiały dydaktyczne, w tym TIK, zgodnie z rekomendacjami MEN, niezbędny do prowadzenia zajęć przyczyniających się do rozwoju kompetencji kluczowych PODSTAWOWE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE REALIZOWANE POZA OBSZAREM REWITALIZACJI Szacowana wartość projektu Prognozowane rezultaty Sposób oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji Źródło finansowania Lp. Nazwa przedsięwzięcia 2.1. Budowa boiska do piłki nożnej z budynkiem zaplecza szatniowo-sanitarnego z instalacjami, trybun ziemnych, ogrodzenia i piłko chwytów, muru oporowego, schodów terenowych, pochylni, zbiornika na nieczystości ciekłe z instalacją kanalizacji sanitarnej, drenażu i kanalizacji deszczowej, studni chłonnych, utwardzenia terenu z miejscami postojowymi - obiekt kat. V Podmiot realizujący Gmina Lanckorona Zakres realizowanych zadań Celem projektu jest poprawa warunków szkoleniowotreningowych dzieci i młodzieży, a także warunków bezpieczeństwa podczas rozgrywania zawodów. Budowa boiska do piłki nożnej z budynkami zaplecza szatniowo-sanitarnego przyczyni się do rozwoju sportowego dzieci i młodzieży, co w rezultacie będzie miało przełożenie na poprawę sprawności fizycznej dzieci i młodzieży oraz kształtowanie nawyków aktywności fizycznej jako alternatywy dla spędzania czasu przed komputerem. Atrakcyjne miejsce uprawiania aktywności sportowej poprawi jakość życia mieszkańców nie tylko wpłynie korzystnie na wzrost poziomu kultury fizycznej i rekreacji wśród dzieci i młodzieży, ale także umożliwi rozwijanie działalności profilaktycznej i przeciwdziałanie zagrożeniom społecznym poprzez zagospodarowanie czasu wolnego. Przyjazna i bezpieczna infrastruktura dla uprawiania sportu zachęcać będzie do wspólnego spędzania czasu, kształtując postawy i kompetencje społeczne, a także stworzy okazję do spotkań umożliwiających integrację miedzypokoleniową. Wybudowany obiekt będzie ogólnodostępny, a korzystanie z niego będzie bezpłatne. Wpływ na obszar rewitalizacji Obiekt pozwoli stworzyć bazę rekreacyjną dla młodzieży z podobszaru rewitalizacji Lanckorona. Powód realizacji inwestycji poza obszarem rewitalizacji Brak wystarczająco dużej działki w podobszarze Lanckorona oraz istniejąca w Skawinkach infrastruktura (optymalizacja wydatków minimalizacja kosztów). Lokalizacja/ okres realizacji Poza obszarem rewitalizacji Skawinki działki nr działek: 3662/2, 973/12, 973/ r r. Szacowana wartość projektu Prognozowane rezultaty integracja społeczna, - integracja i aktywizacja lokalnej społeczności poprzez udostępnienie nowych terenów rekreacyjnych, - podniesienie atrakcyjności i dostępności do miejsc sprzyjających aktywności mieszkańców, - nawiązywanie przez uczestników relacji i więzi, - promowanie zdrowego stylu życia. Sposób oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji - liczba przeprowadzonych zajęć sportowych, - liczba zorganizowanych zawodów sportowych. Źródło finansowania Gmina Lanckorona EFRR 80

81 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni Lp. Nazwa przedsięwzięcia 2.2. Rozbudowa i modernizacja budynku szkolno - przedszkolnego w Jastrzębi w celu umożliwienia integracji środowisk lokalnych - budowa CAL Podmiot realizujący Gmina Lanckorona Zakres realizowanych zadań W ramach projektu przewidziano realizację części szkolno-przedszkolnej w ramach rozbudowy, przebudowy i nadbudowy istniejącego budynku, wraz z zewnętrzną infrastrukturą. Budynek zostanie całkowicie wyposażony w wewnętrzne instalacje: elektryczną, wodociągową, kanalizację sanitarną z bezodpływowym zbiornikiem na nieczystości ciekłe, gazową, c.o i c.w.u. z kotłownią gazową, z dojściami, dojazdami i miejscami postojowymi. Realizacja projektu umożliwi organizację pierwszego w gminie przedszkola integracyjnego, co zapewni dzieciom z obszaru rewitalizacji (i całej gminy), wymagającym specjalistycznej opieki i szczególnego wsparcia w rozwoju, możliwość korzystania z edukacji przedszkolnej. Jednocześnie w zmodernizowanych salach szkolnych możliwa będzie organizacja w godzinach popołudniowych Centrum Aktywności Lokalnej ukierunkowanego na działania integracyjne. W efekcie realizacji projektu nastąpi znacząca poprawa warunków funkcjonowania szkoły i przedszkola (zarówno sal dydaktycznych, jak i zaplecza socjalnego). Wpływ na obszar rewitalizacji Rozbudowa istniejącego obiektu pozwoli na bardziej optymalne dostosowanie istniejącej infrastruktury do lokalnych potrzeb. W efekcie umożliwi zwiększenie przyjęć dzieci do oddziału przedszkolnego, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci z różnymi rodzaju dysfunkcjami, co zapewni im właściwe warunki dla rozwoju i integracji z rówieśnikami, a jednocześnie ułatwi im rodzicom podjęcie aktywności zawodowej. Pozwoli również zapewnić miejsce działalności Centrum Aktywności Lokalnej. Lokalizacja obiektu umożliwiakorzystanie z jego oferty również niezmotoryzowanym mieszkańcom, w tym mieszkańcom podobszaru rewitalizacji Lanckorona. Powód realizacji inwestycji poza obszarem rewitalizacji Istniejący budynek szkolno przedszkolny stanowi bazę do tworzenia nowej oferty dla mieszkańców obszaru rewitalizacji i całej gminy oraz ulepszania istniejącej. Profil Centrum pozwoli rozszerzyć ofertę czasu wolnego dla mieszkańców obszaru rewitalizacji, szczególnie w obszarze integracji. Ponadto istniejąca infrastruktura (budynek poddany przebudowie) stanowi własność gminy (optymalizacja wydatków minimalizacja kosztów). Lokalizacja/ okres realizacji Poza obszarem rewitalizacji Jastrzębia działki nr 899/1 1008/ r r. Szacowana wartość projektu Prognozowane rezultaty ,14 - liczba nowych zajęć - skrócenie czasu dotarcia do obiektu przez beneficjentów Sposób oceny w odniesieniu do celów rewitalizacji - liczba nowoprzyjętych dzieci, - czas zaoszczędzony przez rodziców odprowadzających dzieci do nowego oddziału Źródło finansowania Gmina Lanckorona EFRR 81

82 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA POZOSTAŁE PRZEDSIĘWZIĘCIA REWITALIZACYJNE W ramach swojej działalności statutowej Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej prowadzić będzie projekty zmierzające do aktywizacji społecznej i zawodowowej mieszkańców obszaru objętego rewitalizacją (kursy, szkolenia), a także podejmował będzie działania adresowane do osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym. Nie jest znany szacunkowy koszt tych działań w okresie obowiązywania programu. Budżet działań związany jest z rocznymi budżetami Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Poniżej zamieszczono charakterystykę (zbiorczy opis) uzupełniających rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych: 1. Poprawa zdolności do zatrudnienia osób poszukujących pracy i pozostających bez zatrudnienia. W ramach tego działania wspierane będą projekty, których zadaniem będzie podnoszenie umiejętności i kwalifikacji osób bezrobotnych. Szczególny nacisk położony będzie na osoby powracające na rynek pracy, kobiety i osoby długotrwale bezrobotne. 2. Promocja samozatrudnienia. Celem działania w tym obszarze będzie wsparcie zaangażowania na rzecz osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej. Wsparcie to może mieć formę doradztwa, szkoleń lub poprawy, w dostępie do finansowania dla małych i mikroprzedsiębiorstw. 3. Wspieranie rozwoju warunków do godzenia życia zawodowego i prywatnego możliwe będzie dzięki takim działaniom jak: tworzenie nowych miejsc opieki w jednostkach opieki nad dzieckiem do lat 3 lub rozwój już istniejących, tworzenie i rozwijanie miejsc opieki nad dziećmi w innych formach opieki wymienionych w ustawie o opiece nad dziećmi obejmujące m.in. sprawowanie opieki przez nianię, oraz sprawowanie opieki przez opiekuna dziennego, pokrycie kosztów związanych z bieżącym świadczeniem usług opieki nad dziećmi dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji, dla których obowiązek opieki nad dziećmi stanowi barierę w dostępie do rynku pracy. 4. Program aktywnej integracji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Realizacja działania możliwa będzie między innymi dzięki: projektom kompleksowego wsparcia na rzecz integracji osób, rodzin i grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym z zastosowaniem instrumentów aktywnej integracji, wsparciu rehabilitacji i reintegracji społecznozawodowej osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym poprzez wykorzystanie potencjału podmiotów działających na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej, programom integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych i usamodzielnianych. 5. Rozwój usług społecznych i zdrowotnych. Przewiduje się w tym obszarze wsparcie działań na rzecz rozwoju usług opiekuńczych i asystenckich, działań poprawiających dostęp do usług wsparcia rodziny i systemu pieczy zastępczej, dla projektów poprawiających dostęp do narzędzi rozwijających usługi społeczne czy zwiększające potencjał lokalnych społeczności do samodzielnego świadczenia usług społecznych i zdrowotnych. 82

83 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni VII. MECHANIZMY INTEGROWANIA DZIAŁAŃ ORAZ PRZEDSIĘWZIĘĆ REWITALIZACYJNYCH 83

84 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA KOMPLEMENTARNOŚĆ PROJEKTÓW REWITALIZACYJNYCH Jednym z ważniejszych aspektów Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata jest zapewnienie komplementarności, rozpatrywanej w pięciu wymiarach: przestrzennym, problemowym, proceduralno-instytucjonalnym, międzyokresowym i źródeł finansowania. Zapewnienie powiązań pomiędzy poszczególnymi zaplanowanymi przedsięwzięciami podnosi efektywność realizowanego programu i zwiększa skuteczność wykorzystana środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację. Ważnym elementem programu jest połączenie aspektów społecznego, gospodarczego, przestrzenno-funkcjonalnego, technicznego i środowiskowego w obszarze interwencji, co wyraża kompleksowość zaplanowanej interwencji. Z tego powodu formułując cele i zadania mające stanowić odpowiedź na zdiagnozowane problemu, zawsze szukano rozwiązań w każdej z zasygnalizowanych sfer. Oddziaływanie poszczególnych projektów na poszczególne sfery przedstawiono w tabeli VII.1. Przedstawiona szczegółowa diagnoza oraz zbudowane z udziałem mieszkańców zestawienie problemów, potwierdza szczególną koncentrację problemów na terenach wyznaczonych do rewitalizacji Komplementarność problemowa W Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata zadania wpisane do programu wzajemnie się dopełniają (tab. VII.2.). Wybrane do realizacji projekty odpowiadają na różne problemy: społeczne, gospodarcze, przestrzenno-funkcjonalne, techniczne i środowiskowe, razem tworząc zintegrowaną koncepcję działań. W efekcie możliwe jest skuteczniejsze i bardziej kompleksowe przeciwdziałania zdiagnozowanym problemom, szczególnie tym społecznym. Przedsięwzięcia wskazane w ramach GPR wynikają wprost ze zdiagnozowanych problemów. Zadania o charakterze inwestycyjnym uzupełniają działania o charakterze społecznym (kulturalnym, integracyjnym, aktywizującym mieszkańców). Poszczególne zadania zostały tak zaplanowane, by wpływać na różne planowane funkcje wyznaczonych podobszarów rewitalizacji. W szczególności działania inwestycyjne skupiają się na umożliwieniu realizacji przedsięwzięć społecznych tzw. miękkich. Tab. VII.1. Oddziaływanie przyjętych do realizacji projektów rewitalizacyjnych Lp. Nazwa projektu Podobszar Lanckorona 1.1. Remont i modernizacja Gminnego Ośrodka Kultury w S,PF, Ś, T Lanckoronie 1.2. Izba Muzealna Centrum informacji turystycznej S, G 1.3. Budowa budynku przedszkola w Lanckoronie S 1.4. Rewitalizacja Zamku w Lanckoronie i jego otoczenia S, G, PF 1.5. Wiedza - najlepsza inwestycja w Gminie Lanckorona S 2.1. Budowa boiska do piłki nożnej z budynkiem zaplecza szatniowo-sanitarnego z instalacjami, trybun ziemnych, ogrodzenia i piłko chwytów, muru oporowego, schodów terenowych, pochylni, zbiornika na nieczystości ciekłe z instalacją kanalizacji sanitarnej, drenażu i kanalizacji deszczowej, studni chłonnych, utwardzenia terenu z miejscami postojowymi- obiekt kat. V 2.2. Rozbudowa i modernizacja budynku szkolno - przedszkolnego w Jastrzębi w celu umożliwienia integracji środowisk lokalnych - budowa CAL S,PF Oddziaływanie projektu na poszczególne sfery* S, PF, Ś, T * S Społeczną, G-Gospodarczą, PF-Przestrzenno-Funkcjonalną, Ś-Środowiskową, T-Techniczną Źródło: opracowanie własne Tab. VII.2. Komplementarność względem siebie przedsięwzięć PRZEDSIĘWZIĘCIA brak komplementarności, niska komplementarność, średnia komplementarność wysoka komplementarność, Źródło: opracowanie własne 84

85 INSTYTUT EKONOMIKI PRZESTRZENI Odkrywamy wartość przestrzeni 1.2. Komplementarność proceduralno-instytucjonalna Rolę kordynatora rewitalizacji pełnić będzie Pełnomocnik Wójta ds. rewitalizacji. Takie rozwiązanie w ramach istniejących obecnie struktur zapewni skuteczne zarządzanie programem oraz pozwoli na ich lepszą i precyzyjną koordynację. Przyjęta struktura organizacyjna zapewnia współpracę różnych podmiotów działających na rzecz realizacji programu i poprawy sytuacji obszarów zdegradowanych. Określenie odpowiednich instrumentów zarządzania i wdrażania opisane zostało w kolejnych rozdziałach. Wskazany Pełnomocnik pełnić będzie rolę wykonawczą i zarządczą. Jednostka będzie miała za zadanie zapewnienie możliwości aktywnego włączania się Interesariuszy procesu rewitalizacji. W tym celu Pełnomocnik będzie realizował zadania z zakresu upowszechniania wiedzy na temat programu rewitalizacji i jego realizacji, prowadzenia konsultacji społecznych. Pełnomocnik ds. rewitalizacji będzie pełnił rolę wykonawczą i zarządczą programu, jednak w celu zapewnienia jak największej efektywności działań realizacja zadań zlecana będzie odpowiednim jednostkom i podmiotom, które posiadają ku temu odpowiednie uprawnienia i kompetencje. Wsparciem i platformą dyskusji będzie powołany po przyjęciu programu Komitet ds. Rewitalizacji. W założeniu będzie to ciało opiniotwórcze i doradcze dla Wójta. Komitet ma za zadanie stworzyć warunki do współpracy i koordynacji działań rewitalizacyjnych przez różnych Partnerów Komplementarność międzyokresowa Gminny Program Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata jest kontynuacją polityki prowadzonej w latach , zmierzającej do odnowy terenów gminy Lanckorona. Szczegółowa lista działań zrealizowanych w poprzedniej perspektywie Unii Europejskiej została zaprezentowana w tabeli VII.3 oraz VII.4. Projekty te wpisują się w sygnalizowane przez mieszkańców problemy i stanowią składową szerszej odnowy wskazanych do rewitalizacji podobszarów. Stanowią one dobrą podstawę do realizacji obecnie zaplanowanych działań. Tab. VII.3. Projekty inwestycyjne zrealizowane w latach Lp Podobszar Rodzaj inwestycji Finansowanie 1 Lanckorona Budowa oczyszczalni ścieków i kanalizacji sanitarnej w centrum Lanckorony Źródło: Urząd Gminy w Lanckoronie Tab. VII.4. Projekty nieinwestycyjne zrealizowane w latach Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Lp Podobszar Rodzaj inwestycji Finansowanie Lanckorona, Podchybie Źródło: Urząd Gminy w Lanckoronie Zajęcia edukacyjno-rozwojowe szansą na lepszą przyszłość dla klas I- III z Gminy Lanckorona Podstawy edukacji informatycznej społeczności lokalnej w gminie Lanckorona Projekt finansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego KAPITAŁ LUDZKI Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach; Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich. Program aktywizacji społeczno-zawodowej w Gminie Lanckorona Projekt zrealizowany przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Lanckoronie w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet VII Promocja Integracji Społecznej, Działanie 7.1 Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji, Poddziałanie Rozwój i upowszechnianie aktywnej integracji przez ośrodki pomocy społecznej. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki EFS Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki EFS Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki EFS 1.4. Komplementarność źródeł finansowania Zaplanowano finansowanie poszczególnych przedsięwzięć zgodnie z zasadą dodatkowości (ang. additionality, środki pieniężne przekazywane przez Komisję Europejską z funduszy strukturalnych są wyłącznie dodatkiem do środków zgromadzonych i przeznaczonych na dany projekt przez władze lokalne kraju członkowskiego). Przedsięwzięcia realizowane w ramach Gminnego Programu Rewitalizacji będą finansowane z takich źródeł jak: Regionalny Program Operacyjny Województwa Małopolskiego (EFRR, EFS), budżet gminy. Przyjęty układ finansowania uwzględniający różne metody pozyskiwania środków finansowych, wskazuje wprost na komplementarność przyjętych rozwiązań. 85

86 GMINNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY LANCKORONA NA LATA Komplementarność przestrzenna Komplementarność przestrzenna w Gminnym Programie Rewitalizacji Gminy Lanckorona na lata została zapewniona dzięki skupieniu zaplanowanych działań na wyznaczonych podobszarach rewitalizacji (załącznik nr 1). Obszary te zostały wskazane na podstawie wieloczynnikowej diagnozy, uwzględniającej różne kryteria i bazującej na podziale wewnątrzgminnym, co pozwoliło na ukazanie miejsc koncentracji negatywnych zjawisk. Pięć podstawowych projektów rewitalizacyjnych zlokalizowano na podobszarach rewitalizacji i są z nimi ściśle powiązane, jednocześnie stanowiąc odpowiedź na główne problemy tych terenów wskazane przez mieszkańców w czasie prowadzonych warsztatów. Mechanizmy zapobiegania niepożądanym efektom społecznym oraz przenoszenia problemów na inne obszary Realizacja zadań w przyjętej formule będzie zapobiegać przenoszeniu się różnych problemów na pozostałe miejscowości. Zaplanowane działania sprzyjają integracji społecznej. Szczególny nacisk położono na integrację i reintegracją społeczną osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem (beneficjentów pomocy społecznej). Mechanizmy analizy następstw decyzji przestrzennych w skali całej gminy i jej otoczenia Zapewnienie komplementarności w wymiarze przestrzennym oznacza również konieczność ciągłej analizy następstw decyzji przestrzennych w skali lokalnej, całej gminy jak i jej otoczenia. Z tego względu w opracowanym systemie monitoringu i ewaluacji Gminnego Programu Rewitalizacji Gminy Lanckorona uwzględniono również ten aspekt. fot. Janusz Jeżak 86