ZAGROŻENIE PORAŻENIOWE I OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W WIEJSKICH INSTALACJACH NISKIEGO NAPIĘCIA

Transkrypt

1 dr inż. Witold JABŁOŃSKI ZAGROŻENIE PORAŻENIOWE I OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W WIEJSKICH INSTALACJACH NISKIEGO NAPIĘCIA 1. Czynniki wpływające na zagrożenia zdrowia i życia ludzi zwierząt oraz zagrożenia budynków i ich wyposażenia Wiejskie instalacje elektryczne i zasilane z nich odbiorniki, jak większość instalacji elektrycznych mogą stwarzać zagrożenie dla ludzi, zwierząt budynków i ich wyposażenia. Zagrożenie takie dla ludzi i zwierząt najczęściej występuje, gdy dotkną oni części urządzeń elektrycznych, które są pod napięciem w normalnych warunkach pracy lub w wyniku uszkodzenia ochrony przeciwporażeniowej podstawowej. Przepływający wtedy przez ciało człowieka lub zwierzęcia prąd (zwany prądem rażeniowym) morze wywołać skutki patologiczne. W takich przypadkach mówimy o porażeniu, a prąd rażeniowy nazywa się prądem porażeniowym. Skutki te są zależne głównie od wartości prądu rażeniowego i od czasu jego przepływu. Skutkami rażenia mogą być zakłócenia pracy serca i oparzenia nawet spalenia części lub całego ciała osoby lub zwierzęcia. W instalacjach elektrycznych niskiego napięcia przyjmuje się, że nie wolno dopuścić, z przyjętym za dopuszczalnym prawdopodobieństwem, do fibrylacji (migotania) komór serca, które powodują zgon rażonego. Urządzenia elektryczne mogą też spowodować uszkodzenie mechaniczne ciała ludzkiego (zwierzęcia) przez części ruchome tych urządzeń lub urządzeń napędzanych przez silniki elektryczne. Zagrożenie uszkodzenia lub zniszczenia budynku i jego wyposażenia wywołanego przez instalacje elektryczną lub przez odbiornik zasilany z tej instalacji są skutkiem pożaru wywołanego przez łuk elektryczny, wyładowania iskrowe lub wysoką temperaturą niesprawnych elementów elektrycznych instalacji i odbiorników. Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia porażeniowego (wystąpienia skutków patologicznych) w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia zależy nie tyko od jakości instalacji i odbiorników ale i od: sposobu użytkowania instalacji i odbiorników elektrycznych, kwalifikacji osób użytkujących instalacje i odbiorniki elektryczne, styczności ludzi i zwierząt z potencjałem ziemi, elektrycznego oporu ciała człowieka lub zwierzęcia. Prawdopodobieństwo porażenia rośnie, gdy człowiek lub zwierze długotrwale styka się z przewodzącymi elementami, które mogą znaleźć się pod niebezpiecznym napięciem. Czym większa jest znajomość zasad eksploatacji instalacji elektrycznych tym mniejsze prawdopodobieństwo porażenia. Wszelkie naprawy i okresowe badania instalacji powinna wykonywać osoba posiadająca odpowiednie poświadczenie kwalifikacji. Należy wykorzystywać instalacje i odbiorniki do celów im przypisywanych. Nr

2 Należy dbać o sprawność instalacji i unikać niepotrzebnego dotykania części przewodzących instalacji i odbiorników. Niepotrzebna styczność z tymi częściami zwiększa prawdopodobieństwo porażenia. Styczność ludzi (zwierząt) z potencjałom ziemi zwiększa prawdopodobieństwo porażenia. Opór ciała człowieka ma wpływ na wartość prądu rażeniowego. Im większy jest ten opór tym mniejszy jest prąd rażeniowy. Dlatego należy dbać o dobry stan skóry (to część ciała o największym oporze). Opór obwodu rażeniowego można zwiększyć nosząc buty, rękawice. Prawdopodobieństwo zagrożenia porażeniowgo wiejskich instalacjach elektrycznych jest zwykle większe im więcej lat ma instalacja. Duża część starych instalacji elektrycznych na wsiach (jak i w miastach) nie była przebudowywana i nie spełnia wymagań norm obowiązujących w czasie ich budowy. Stare instalacje, mające kilkadziesiąt lat najczęściej zasilają znacznie więcej odbiorników niż to przewidywali ich projektanci. Użytkownicy takich instalacji zmieniają najczęściej zabezpieczenia obwodów instalacji na zabezpieczenia o większym prądzie znamionowym. Zapominają przy tym, że przewody obwodów instalacji nie były przewidziane na tak duże prądy obciążenia. Prądy te powoduj, że przewody nagrzewają się do niedopuszczalnych temperatur a podwyższona temperatura niszczy izolacje przewodów. Drugim powodem niesprawności takich instalacji jest też naprawianie instalacji przez osoby, które nie mają odpowiednich wiadomości i uprawnień. Takie sytuacje zdarzają się częściej na wsiach niż w miastach. Trzecim czynnikiem, zwiększającym zagrożenie porażeniowe jest brak okresowych sprawdzań instalacji lub wykonywanie tych sprawdzeń w sposób niewłaściwy. 2. Statystyka wypadków śmiertelnych porażeń elektrycznych ludności miejskiej i wiejskiej w Polsce Od czasu podjęcia w Polsce badań nad statystyką śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym ludzi (w latach 70.) stwierdza się znacznie wyższą śmiertelność w tych wypadkach ludności wiejskiej niż ludności miejskiej. W tablicy 1 zestawiono wyniki statystyk obrazujące powyższe twierdzenie. Tablica 1. Śmiertelne wypadki porażeń elektrycznych ludzi w polskich miastach i na wsiach w wybranych latach między rokiem 1970 a 2009 [1, 2]. 30 Lata Udział procentowy porażeń śmiertelnych [%] Wskaźnik W (liczba porażeń na 1 mln. ludzi w roku) w miastach na wsiach w miastach na wsiach ogółem ,0 59,0 9, ,6 62,4 9, ,3 56,7 5,2 11,1 7, ,5 5,5 4,0 8,0 5, ,7 54,3 3,55 6,9 4, ,1 56,9 2,42 5,02 3,43

3 Nr 153 Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa Analizując dane zamieszczone w tablicy 1 należy zauważyć, że w miastach żyje więcej Polaków niż na wsi. Na przykład w latach na wsi mieszkało ok. 39% Polaków. Z danych zamieszczonych w ostatniej kolumnie tablicy 1 wyraźnie widać, że liczba wypadków na wsi polskiej zmniejsza się. Wskaźnik W (liczba wypadków na 1 milion ludzi w ciągu 1 roku) w ostatnim dwudziestoleciu zmniejszył się na wsi polskiej nieco ponad 2 krotnie (podobnie jak w miastach). Niestety wskaźnik ten wciąż jest prawie dwukrotnie większa niż w miastach. Wskaźnik przedstawiony w kolumnie ogółem tablicy 1 jest też niestety kilkakrotnie większy od takiego wskaźnika podawanego dla krajów Europy Zachodniej. W tablica 2 zawiera wybrane wartości wskaźników W w Polsce i w Niemczech. Tablica 2. Wskaźniki W w Polsce i Niemczech w wybranych latach (wartości W dla Niemiec odczytano z wykresu i dlatego są przybliżone). Rok Wskaźnik W Polska Niemcy ,5 ok ,0 ok ,5 ok ,25 < 1 Na zróżnicowanie liczby wypadków w wiejskich i miejskich instalacjach elektrycznych wpływa wiele czynników częściej występujących na wsiach. Należą do nich przede wszystkim: trudne warunki środowiskowe użytkowania urządzeń elektrycznych, zły stan techniczny użytkowanych instalacji elektrycznych i zasilanych z nich odbiorników, niski poziom wiedzy użytkowników o podstawowych zasadach bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych. Powyższe czynniki prowadzą również do występowania w Polsce znacznie większej liczby porażeń śmiertelnych zwierząt hodowlanych niż w zachodnich państwach Unii Europejskiej. Należy też zauważyć, że niektóre zwierzęta hodowlane są narażone na porażenie elektryczne w znacznie większym stopniu niż ludzie. Dotyczy to np. krów. Mogą one dotykać części przewodzących niebezpiecznych językiem, którego naskórek jest delikatny i wilgotny a duży rozstaw nóg powoduje, że zwierzęta te mogą znaleźć się pod większym napięciem krokowym i dotykowym niż człowiek. Warto też zauważyć, że porażeniom elektrycznym na wsiach znacznie częściej ulegają mężczyźni. W Tablicy 3 zamieszczono dane statystyczne porażeń mężczyzn i kobiet w Polsce w latach Tablica 3. Śmiertelne wypadki porażeń elektrycznych mężczyzn i kobiet w polskich miastach i na wsiach w latach [2]. Polska Miasto Wieś Płeć porażonych L. por. W L. por. W L. por. W Mężczyźni 601 6, , ,18 Kobiety 53 0, , ,91 Razem 654 3, , ,02 Częstsze porażenia mężczyzn niż kobiet można upatrywać w tym, że mężczyźni zwykle czują się odpowiedzialni za instalacje elektryczne, podejmują się często 31

4 nieodpowiedzialnie, jej napraw i częściej używają odbiorniki elektryczne ręczne eksploatowane w warunkach zwiększających prawdopodobieństwo porażenia. 3. Ochrona przeciwporażeniowa w wiejskich instalacjach elektrycznych 3.1. Wymagania ogólne Wiejskie instalacje elektryczne powinny spełniać wymagania stawiane im w normach obowiązujące w chwili oddania ich do eksploatacji a jeżeli były one przebudowywane (zmiana ich parametrów elektrycznych). W ostatnich dwudziestu kilku latach projektanci i wykonawcy tych instalacji korzystali z 2 kolejnych norm. W roku 1999 wydano normę PN-IEC [17]. Należy spodziewać się, że lada chwila będzie obowiązywała norma wydana w 2007 roku przez CENELEC a następnie wprowadzona do katalogu PKN norma PN-HD : 2007 [11] (oryg.). Pierwsza z tych norm była zatytułowane Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje elektryczne w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych. Norma druga ma zmienioną pierwszą część tytułu na Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Zakres obu tych norm jest taki sam, tzn. wymagania podane w tych normach mają zastosowanie do instalacji elektrycznych zlokalizowanych wewnątrz lub na zewnątrz pomieszczeń rolniczych i ogrodniczych (dotyczy to pomieszczeń takich jak: stajnie, obory, kurniki, chlewy, szklarnie, pomieszczenia przygotowania paszy, stodoły na siano, słomę i pożywki). Nie dotyczą one budynków mieszkalnych itp., w których instalacje elektryczne powinny być wykonane tak jak instalacje w miejskich budynkach mieszkalnych i podobnych. Wymagania podane w tych normach uzupełniają, modyfikują lub zastępują wymagania podane w innych częściach (3, 4, 5, 6) odpowiednich norm o numerze Ze względu na ograniczoną objętość referatu, poniżej przytoczone zostaną wymagania dotyczące jedynie ochrony przeciwporażeniowej zawarte w normie PN-IEC [17] i PN-HD (oryg.) [11]. Autor referatu przyjął, że wymagania stawiane instalacjom przewidzianych do eksploatacji w warunkach normalnych są powszechnie znane. Ten ostatnie wymagania są zawarte głownie w częściach w normach PN-IEC [13], PN-IEC [15], PN-IEC [16], PN-IEC [17], PN-HD [6], PN-HD [7], PN-HD [8], PN-HD [10] (dotyczą one kryteriów skuteczności ochrony, doboru i montażu wyposażenia oraz sprawdzeń). Należy przy tym uwzględniać wymagania stawiane ochronie porażeniowej w instalacjach eksploatowanych w warunkach normalnych wydane nie wcześniej niż instalacja była wykonana. Tak więc projektując obecnie ochronę przeciwporażeniową w wiejskie instalacjach elektrycznych należy zastosować normę obligatoryjną PN-IEC [18] ale wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej dotyczące warunków normalnych zawarte w normie PN-HD [8]. Dopuszcza się stosowanie normy PN-HD [11] ponieważ zawiera ona wymagania ostrzejsze niż w odpowiedniej normie PN-IEC, ale na to powinien wyrazić zgodę inwestor bo poniesie on większe nakłady finansowe. Będzie miał za to bardziej nowocześniejszą instalację. 32

5 Nr 153 Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa 3.2. Wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w normie PN-IEC W normie PN-IEC [17] zamieszczone są następujące dodatkowe wymagnia stawiane ochronie przeciwporażeniowej w wiejskich instalacjach elektrycznych niskiego napięcia: Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim Ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego napięcia SELV i PELV Wykonanie obwodów W przypadku stosowania napięcia SELV, bez względu na jego wartość, zabezpieczenie przed dotykiem bezpośrednim powinno być zrealizowane przez zastosowanie: ogrodzeń (przegród) lub obudów (osłon) ochronnych o stopniu ochrony nie mniejszym niż IP2X, lub izolacji wytrzymującej napięcie probiercze nie mniejsze niż 500 V, w czasie nie krótszym niż 1 min Ochrona przed dotykiem bezpośrednim Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń różnicowoprądowych Obwody zasilające gniazda wtyczkowe należy zabezpieczać za pomocą urządzeń ochronnych różnicowoprądowych o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania nie przekraczającym 30 ma Ochrona przed dotykiem pośrednim Ochrona za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania Przy zastosowaniu ochrony przed dotykiem pośrednim przez samoczynne wyłączenie zasilania, graniczna wartość napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale U w pomieszczeniach, w których przebywają zwierzęta lub na zewnątrz tych L pomieszczeń wynosi 25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego bez pulsacji. Podane wymagania mają również zastosowanie do pomieszczeń, w których części przewodzące dostępne są połączone z obcymi częściami przewodzącymi dochodzącymi do pomieszczeń, w których przebywają zwierzęta. Uwaga autora artykułu: Czas wyłączania urządzeń zabezpieczających, do czasu opracowania specjalnej tablicy dla urządzeń rolniczych i ogrodniczych należy przyjąć zgodnie z tablicą 48 A normy PN-IEC :1994 [14]; dla instalacji o napięciu znamionowym względem ziemi U = 230 V czas ten nie powinien przekroczyć 0 0,2 s) Części przewodzące dostępne urządzeń elektrycznych zlokalizowane w pomieszczeniach przewidzianych do przebywania zwierząt i będące w zasięgu ich dotyku powinny mieć dodatkowo połączenia wyrównawcze, które łączą te części między sobą oraz częściami obcymi i przewodem ochronnym instalacji elektrycznej. Uwaga autora referatu: Na rysunkach 1 i 2 przedstawione są w sposób poglądowy połączenia wyrównawcze i kraty wyrównawcze w oborach (rysunków tych nie ma w normie; zostały one sporządzone w oparciu o literaturę zagraniczną). 33

6 Rys. 1. Połączenia wyrównawcze w oborze; 1 szyna wyrównawcza, 2 przewód ochronny PE, 3 przewód uziemiający, 4 uziom fundamentowy sztuczny, 5 rura wodociągowa, 6 metalowe poidło, 7 metalowy pojemnik na paszę, 8 urządzenie do usuwania odchodów, 9 urządzenie do przywiązywania zwierząt, 10 urządzenie mleczarskie, 11 metalowa konstrukcja budynku, 12 pokrycie metalowe ściany, 13 krata wyrównawcza, 14 przewód instalacji odgromowej Rys. 2. Stanowiska krów z kratą wyrównawczą; 1 krata wyrównawcza, 2 przewód wyrównawczy 34

7 3.3. Wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w normie PN-HD W normie PN-HD (oryg.) [11] zamieszczone są następujące dodatkowe wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w wiejskich instalacjach elektrycznych niskiego napięcia: Środek ochrony: samoczynne wyłączenia zasilania Postanowienia ogólne W obwodach odbiorczych dowolnego typu (ze względu na zastosowany system uziemień) należy stosować następujące urządzenia odłączające zasilanie: w obwodach odbiorczych zasilających gniazda wtyczkowe o prądzie znamionowym nie przekraczającym 32 A wyłączniki różnicowoprądowe (RCD) o I ΔN 30 ma, w obwodach odbiorczych zasilających gniazda wtyczkowe o prądzie znamionowym większym niż 32 A wyłączniki różnicowoprądowe (RCD) o I ΔN 100 ma, w innych obwodach odbiorczych wyłączniki różnicowoprądowe o I ΔN 300 ma. Uwaga: Jeżeli jest wymagana lepszą ciągłość zasilania, wyłączników RCD ze znamionowym prądem różnicowym przekraczającym 300 ma powinien być wyłącznikiem typu S lub zwłocznym Tam gdzie instalacja elektryczna jest zasilana z układu TN powinien w całej instalacji zastosowany oddzielny przewód neutralny i ochronny (układ TN-S). To wymaganie ma zastosowanie także do domu mieszkalnego jak i innych pomieszczeń rolniczych lub ogrodniczych (wg definicji ) Środek ochrony: Bardzo niskie napięcie zapewnione przez SELV lub PELV Wymagania dotyczące obwodów SEL Vi PELV Przy stosowaniu obwodów SELV lun PELV, niezależnie od napięcia znamionowego obwodu, ochrona przed dotykiem bezpośrednim powinna być realizowana przez następujące środki: bariery (przegrody) lub obudowy o stopniu ochrony co najmniej IPXXB lub IP2X, lub izolację wytrzymującą napięcie probiercze nie mniejsze niż 500 V wartości skutecznej prądu przemiennego w czasie nie krótszym niż 1 min Ochrona uzupełniająca Ochrona uzupełniająca: dodatkowe ochronne połączenia wyrównawcze W miejscach przeznaczonych dla zwierząt inwentarskich wszystkie części przewodzące dostępne i części obce, które mogą być dotknięte przez zwierzęta powinny być wzajemnie połączone i połączone z przewodem ochronnym uziemionym instalacji Tam gdzie metalowa siatka jest położona w podłodze, powinna ona być połączona z dodatkowymi połączeniami wyrównawczymi tego pomieszczenia (patrz rysunki 3, 4 i 5). Nr

8 Części przewodzące dostępne znajdujące się na lub w podłodze, tj. ogólne zbrojenie betonu lub zbrojenie zbiorników z gnojówką (nawóz płynny), powinno być częścią połączeń dodatkowych wyrównawczych. Zaleca się, aby przestrzeń podłóg wykonana z prefabrykowanych elementów betonowych (z betonu zbrojonego) była wykorzystana dla połączeń ekwipotencjalnych (patrz rys.4). Dodatkowe połączenia ekwipotencjalne z metalowe siatki, jeżeli jest, powinny być wykonane w ten sposób, aby były chronione przed narażeniem mechanicznym i korozją Przewody połączeń ochronnych ( Przewody połączeń ekwipotencjalnych Przewody ochronne wyrównawcze do połączeń dodatkowych Przewody połączeń ochronnych (ekwipotencjalnych) powinny być zabezpieczone przed korozją i uszkodzeniami mechanicznymi, oraz powinny dobrane tak, aby uniknąć skutków elektrolitycznych. Przykładowo mogą być zastosowane: galwanizowane na gorąco stalowe płaskowniki o wymiarach nie mniejszych niż 30 mm 3 mm, lub galwanizowane na gorąco pręty stalowe o średnicy nie mniejszej niż 8 mm, lub miedziane przewodniki o przekroju nie mniejszym niż 4 mm 2. Mogą być zastosowane inne odpowiednie materiały Podsumowanie dotyczące wymagań stawianych ochronie przeciwporażeniowej w wiejskich instalacjach elektrycznych Zakres norm PN-IEC [17] i PN- HD [11] jest taki sam, tzn. wymagania podane w tych normach mają zastosowanie do instalacji elektrycznych zlokalizowanych wewnątrz lub na zewnątrz pomieszczeń rolniczych i ogrodniczych (dotyczy to pomieszczeń takich jak: stajnie, obory, kurniki, chlewy, szklarnie, pomieszczenia przygotowania paszy, stodoły na siano, słomę i pożywki). Nie dotyczą one budynków mieszkalnych itp., w których instalacje elektryczne powinny być wykonane tak jak instalacje w miejskich budynkach mieszkalnych i podobnych. Wymagania podane w tych normach uzupełniają, modyfikują lub zastępują wymagania podane w innych częściach (3, 4, 5, 6) odpowiednich norm o numerze Zmiany te polegają głównie na tym, że: 1. Zaostrzono wymagania stawiane obwodom SELV. 2. Zwiększono zakres stosowania wyłączników różnicowoprądowych dla ochrony przeciwporażeniowej (i przeciwpożarowej), przy czym ich zastosowanie i czułość uzależniono od rodzaju ochrony i rodzaju obwodu. 3. Rozszerzono w sposób istotny nakaz stosowania połączeń wyrównawczych. 4. Zalecono stosowanie w obiektach inwentarskich a szczególnie na stanowiskach, na których zwierzęta przebywają przez długi czas, połączenia wyrównawczych (sterujących rozkładem potencjałów). 36

9 Rys. 3. Połączenia wyrównawcze w oborze Nr

10 Rys. 4. Połączenia wyrównawcze zastosowane w betonowej konstrukcji ze szczelinami w podłodze dla zbierania gnojówki (płynnego nawozu) stanowiska dla młodych krów miejsce karmienia krów pomieszczenie dla mleka przysznic miejsce dojenia z systemem odpływowym 5 stanowiska dla krów silos na paszę miejsce karmienia ze szparami w podłodze przejście ze szparami w podłodze Rys. 5. Uziemienia sztuczne fundamentowe w oborze; 1 uziom wykonany z ocynkowanego na gorąco stalowego płaskownika 30 mm 3,5 mm lub podobnie ocynkowanego stalowego pręta o średnicy od 8 mm do 10 mm, 2 złącze do połączenia z uziomem, 3 złącze do połączenia z instalacją odgromową, 4 główna szyna uziemiająca, 5 element uziomu z płaskownika nie ocynkowanego wykonywany gdy oczko uziomu jest większe od 20 m 20 m 38

11 4. Literatura 1. Danielski L., Wypadki porażeń prądem elektrycznym w Polsce w latach XV Konferencja Naukowo Techniczna Bezpieczeństwo elektryczne i V Szkoła ochrony przeciwporażeniowej ELSAF Instytut energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław Danielski L., Dnielski P. Dane statystyczne o śmiertelnych wypadkach porażeń prądem elektrycznym w Polsce w latach XVIII Konferencja Naukowo Techniczna Bezpieczeństwo elektryczne i VIII Szkoła ochrony przeciwporażeniowej ELSAF Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław Danielski L., JabłońskiW. Ochrona przeciwporażeniowa w gospodarstwach rolniczych. Miesięcznik INPE, nr 35 wrzesień-październik 2000 r. 4. Jabłoński W. Instalacje elektryczne w gospodarkach rolniczych i ogrodniczych. Miesięcznik INPE, nr 86-87, listopad-grudzień 2006 r. 5. PN-HD Instalacje elektryczne niskiego napięcia (instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. (norma wieloczęściowa) 6. PN-HD :2009. Instalacje elektryczne niskiego napięcia część 4-41: Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa ochrona przed porażeniem elektrycznym. 7. PN-HD :2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych Część 5-51: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego Postanowienia ogólne. 8. PN-HD :2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego Uziemienia, przewody ochronne i przewody połączeń ochronnych 9. PN-HD :2011 Instalacje elektryczne niskiego napięcia Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego Układy uziemiające i przewody ochronne. (oryg.) 10. PN-HD :2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia Część 6: Sprawdzanie. 11. PN-HD :2007 Instalacje elektryczne niskiego napięcia Część 7-705: Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji Gospodarstwa rolnicze i ogrodnicze. (oryg.). 12. PN-IEC Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych (norma wielozeszytowa) 13. PN-IEC :2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa. 14. PN-IEC :1994 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych. Wybór środków ochrony przeciwporażeniowej w zależności od wpływów zewnętrznych. 15. PN-IEC :2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Postanowienia ogólne. 16. PN-IEC :1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne. 17. PN-IEC :2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych Sprawdzanie Sprawdzanie odbiorcze. 18. PN-IEC :1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje elektryczne w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych. Nr