WOJEWODA OPOLSKI 1/6. Opole, 11 marca 2016 r. PSiZ.II KG. Pani Bożena Białkowska Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Domaszowicach

Transkrypt

1 Opole, 11 marca 2016 r. WOJEWODA OPOLSKI PSiZ.II KG Pani Bożena Białkowska Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Domaszowicach WYSTĄPIENIE POKONTROLNE W dniach 20 i 21 stycznia 2016 r., w Ośrodku Pomocy Społecznej w Domaszowicach została przeprowadzona kontrola kompleksowa w zakresie oceny realizacji zadań, wynikających z ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493, ze. zm.). Szczegółowe wyniki kontroli zostały przedstawione w protokole z kontroli. Realizację zadań Gminy Domaszowice wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ocenia się negatywnie. Z ustaleń kontroli wynika, że na terenie Gminy Domaszowice: 1) opracowano i realizowano gminny program przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie; 2) utworzono i funkcjonuje gminny zespół interdyscyplinarny; 3) prowadzono poradnictwo i interwencje w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, w tym szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców, w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie; 4) w razie wystąpienia takiej potrzeby, zapewnia się osobom doznającym przemocy w rodzinie miejsca w ośrodkach wsparcia. W trakcie kontroli, stwierdzono nieprawidłowości oraz uchybienia w zakresie działań prowadzonych przez zespół interdyscyplinarny i grupy robocze, w związku z realizacją procedury Niebieskie Karty, oraz treści gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Stwierdzone nieprawidłowości: 1) ujęcie w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie, w części dot. pracy Zespołu treści niezgodnej z art. 2 pkt 1 i 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Z Programu wynika, że: Zespół interdyscyplinarny swoje działania skieruje przede wszystkim w stosunku do dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych, a także do rodzin patologicznych dotkniętym uzależnieniem oraz w sytuacji powtarzalności zjawiska przemocy. Zapis ten jest niezgodny z art. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, który w punkcie 1 określa, wobec kogo są podejmowane działania, tj. członków rodziny w rozumieniu art ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U r. Nr 88, poz. 553 ze zm.), a także innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących. Tym samym katalog ten jest znacznie szerszy niż określono w Programie. Z kolei w punkcie 2 zdefiniowano zjawisko przemocy w rodzinie, mianowicie: przemoc w rodzinie należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób wymienionych w pkt 1, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub 1/6

2 psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. W związku, z czym przemocą może być nie tylko zachowanie, które się powtarza, ale także pojedyncze zdarzenie. 2) członkowie Zespołu złożyli oświadczenia, dotyczące zachowania poufności, o treści niezgodnej z art. 9c ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Złożenie oświadczenia o treści niezgodnej z ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie skutkuje niedopełnieniem obowiązku, będącego warunkiem przystąpienia do pracy w zespole interdyscyplinarnym, wskazanego przez ustawodawcę w art. 9c ust. 3 ustawy, który stanowi: Przed przystąpieniem do wykonywania czynności, o których mowa w art. 9b ust. 2 i 3, członkowie zespołu interdyscyplinarnego oraz grup roboczych składają organowi, o którym mowa w art. 9a ust. 2, oświadczenie o następującej treści: Oświadczam, że zachowam poufność informacji i danych, które uzyskałem przy realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz, że znane mi są przepisy o odpowiedzialności karnej za udostępnienie danych osobowych lub umożliwienie do nich dostępu osobom nieuprawnionym. 3) niedostosowanie składu osobowego grupy roboczej do indywidualnej sytuacji rodziny, co narusza art. 9a ust. 10 i 11 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie który stanowi: Zespół interdyscyplinarny może tworzyć grupy robocze w celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach. W skład grup roboczych wchodzą przedstawiciele: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; Policji; oświaty; ochrony zdrowia. Niedostosowanie składu osobowego grupy roboczej do indywidualnej sytuacji i potrzeb rodziny, może utrudnić udzielenie kompleksowej pomocy osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie; 4) opracowanie planu pomocy niedostosowanego do indywidualnej sytuacji i potrzeb osoby, co do której istniało podejrzenie że była dotknięta przemocą w rodzinie i jej rodziny, co narusza 16 ust. 2 i 3 w związku z 16 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta (Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1245). Niedostosowanie indywidualnego planu pomocy dla osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie oraz ich rodzin, do ich indywidualnej sytuacji i potrzeb może skutkować nieudzieleniem właściwego wsparcia rodzinie, a tym samym nieustania zjawiska przemocy. Indywidulny plan pomocy powinien opierać się na diagnozie rodziny ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju występowania przemocy. Pozwala ona zebrać fakty jakimi dysponują specjaliści oraz określić jakich informacji jeszcze potrzebują. Tworząc diagnozę sytuacji rodziny warto zwrócić uwagę nie tylko na trudności, z jakimi się ona boryka, ale także, jakie ma zasoby, na których można budować skuteczny plan pomocy; 5) brak dokumentu bądź adnotacji potwierdzającej przekazanie formularza Niebieska Karta B osobie, co do której istniało podejrzenie, że była dotknięta przemocą w rodzinie. Brak adnotacji bądź dokumentu potwierdzającego przekazanie formularza Niebieska Karta B prowadzi do wniosku, że nie wręczono go, osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, a tym samym nie została odpowiednio poinformowana o sytuacji, w której się znalazła i jakie będą dalej podejmowane działania. Formularz Niebieska Karta B stanowi ważny element procedury, gdyż informacje w nim zawarte są podstawowym, usystematyzowanym źródłem wiedzy o prawach osoby doznającej przemocy; 6) niezachowanie 3 dniowego terminu przekazania formularza Niebieska Karta A pozostałym członkom Zespołu/grupy roboczej przez Przewodniczącą Zespołu, o którym mowa w 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty, tj.: Przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego po otrzymaniu formularza Niebieska 2/6

3 Karta A niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania, przekazuje go członkom zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej. Niezachowanie 3-dniowego terminu, o którym wyżej mowa, może prowadzić do opóźnienia w udzieleniu natychmiastowej pomocy osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie; 7) niedokumentowanie wszystkich czynności podejmowanych w procedurze, co narusza 10 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty, który stanowi wprost, że wszystkie działania są dokumentowane. Niedokumentowanie działań podjętych w ramach procedury Niebieskie Karty jest jednoznaczne z brakiem realizacji zadań przez Zespół/grupy robocze, o których mowa m. in. w 16 ust.1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty. Ponadto skutkuje zgromadzeniem niewystarczającego materiału dowodowego, w związku z koniecznością ewentualnego zawiadomienia Policji lub prokuratora o możliwości popełnienia ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie. Powyższa nieprawidłowość może również prowadzić do niewystarczającej diagnozy zjawiska przemocy, w przypadku ponownego wystąpienia przemocy w określonej rodzinie; 8) niemotywowanie osób, wobec których istniało podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie do udziału w programach korekcyjno edukacyjnych, co narusza 17 ust. 3 pkt 3 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty, który stanowi: członkowie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej podejmują działania w stosunku do osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, w szczególności: motywują do udziału w programach oddziaływań korekcyjno edukacyjnych. Niemotywowanie osób, co do których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych utrudnia realizację działań, prowadzących do umocnienia i zwiększenia bezpieczeństwa w rodzinie, objętej procedurą Niebieskie Karty. W konsekwencji może także skutkować ponownym wystąpieniem zjawiska przemocy w danej rodzinie; 9) organizacja spotkań z osobami, co do których istniało podejrzenie, że były dotknięte przemocą w rodzinie oraz osobami, wobec których istniało podejrzenie, że stosowały przemoc w rodzinie w tym samym miejscu, w małym odstępie czasowym, co narusza treść 17 ust. 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty, który stanowi: spotkania z osobami, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie oraz osobami wobec których istnieje podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie nie mogą być organizowane w tym samym miejscu i czasie. Organizacja spotkań w trybie niezgodnym z treścią 17 ust. 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty, może skutkować ograniczeniem bezpieczeństwa oraz swobody wypowiedzi osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, co stanowi naruszenie 4 rozporządzenia, zgodnie z którym: rozmowa z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę wypowiedzi i poszanowanie godności tej osoby oraz zapewniających jej bezpieczeństwo; 10) wypełnienie formularza Niebieska Karta C, mimo nieobecności osoby, co do której istniało podejrzenie, że była dotknięta przemocą w rodzinie, co jest niezgodnie z 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty. Wypełnienie formularza Niebieska Karta C, podczas nieobecności osoby, co do której istniało podejrzenie, że była dotknięta przemocą w rodzinie, może skutkować błędną analizą sytuacji rodziny, a przez to podejmowanie nieskutecznych działań zmierzających do ustania przemocy w rodzinie; 11) niewypełnienie formularza Niebieska Karta D, mimo przeprowadzenia rozmowy z osobą, wobec której istniało podejrzenie, że stosowała przemoc w rodzinie, co jest niezgodne z 8 ust. 6 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty. 3/6

4 Niewypełnienie formularza Niebieska Karta-D, mimo iż istniała taka możliwość, w związku z przeprowadzeniem rozmowy z osobą, wobec której istniało podejrzenie, że stosowała przemoc w rodzinie nie znajduje uzasadnienia w przepisach rozporządzenia. Takie postępowanie może skutkować nieudokumentowaniem istotnych faktów dla sprawy, na podstawie których członkowie Zespołu/grupy roboczej podejmują decyzję o podjęciu stosownych działań, wobec osoby stosującej przemoc; 12) wypełnienie formularza Niebieska Karta D, mimo nieobecności osoby, wobec której istniało podejrzenie, że stosowała przemoc w rodzinie, co jest niezgodne z 8 ust. 6 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty. Wypełnianie formularza Niebieska Karta D, w sytuacji gdy nie przeprowadzono rozmowy z osobą, wobec której istniało podejrzenie, że stosowała przemoc w rodzinie lub nie uczestniczyła ona w posiedzeniu Zespołu/grupy roboczej może skutkować błędną diagnozą sytuacji rodziny, a tym samym udzieleniem wsparcia niedostosowanego do rodzaju problemów, które przyczyniły się do wystąpienia zjawiska przemocy w danej rodzinie; 13) niezawiadomienie Policji lub prokuratury o powziętym podejrzeniu popełnienia przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie stosownie do art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, który stanowi, że osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych powzięły podejrzenie o popełnieniu ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie, niezwłocznie zawiadamiają o tym Policję lub prokuratora. Obowiązek zawiadomienia dotyczy przemocy w rodzinie, a zatem zachowań zdefiniowanych w art. 2 pkt 2 ustawy. Niezawiadamianie organów ścigania o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, może skutkować niezabezpieczeniem rodziny przed działaniami, które naruszają prawa lub dobra osobiste jej członków, w szczególności naraża się te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, narusza ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powoduje szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także może spowodować cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą; 14) niezłożenie wniosku o wgląd w sytuację rodziny do Sądu Rodzinnego i Nieletnich, w przypadku, gdy w rodzinie były dzieci. Niedopełnienie powyższej czynności, może skutkować brakiem poprawy sytuacji dziecka i nieudzieleniem mu odpowiedniej ochrony, tj. sąd: nie przeprowadzi rozmowy wyjaśniającej i ostrzegawczej z rodzicami; nie pouczy rodziców w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej; rodzina nie zostanie poddana nadzorowi kuratora; nie zostanie ograniczona władza rodzicielska lub w przypadku poważnego jej nadużycia albo istnienia trwałych przeszkód w jej pełnieniu nie zostanie ona rodzicom zawieszona lub odebrana; 15) przyjęcie od osoby, co do której istniało podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, co narusza 4 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty, który stanowi: Rozmowę z osobą, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie przeprowadza się w warunkach gwarantujących swobodę wypowiedzi i poszanowanie godności tej osoby oraz zapewniających jej bezpieczeństwo. Przyjęcie od osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, może skutkować odmową udzielenia wyjaśnień przez zaproszoną na posiedzenie Zespołu/grupy roboczej osobę, co do której istniało podejrzenie, że była dotknięta przemocą w rodzinie, w obawie przed ewentualnymi sankcjami, wynikającymi z Kodeksu karnego; 16) błędnie przywoływano podstawę prawną sporządzenia protokołu zakończenia procedury Niebieskie Karty. Powoływanie się na 18 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty nie wskazuje jednoznacznie na okoliczności, 4/6

5 będące podstawą zakończenia dalszego podejmowania działań zmierzających do ustania przemocy w rodzinie, ponieważ w 18 ust. 1 rozporządzenia określono dwie przesłanki zakończenia procedury, tj.: ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy albo rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań. 17) nieuzasadnione zakończenie procedury, niezgodnie z przesłankami określonymi w 18 ust. 1 pkt 1 lub 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty. Zakończenie procedury Niebieskie Karty może nastąpić wyłącznie, jeśli została spełniona jedna z dwóch przesłanek określonych w 18 ust. 1 rozporządzenia. Nie można uzasadniać zakończenia procedury brakiem zasadności podejmowania działań, jeżeli z akt sprawy jednoznacznie wynika, że w rodzinie dochodziło do przemocy, w związku z czym, Zespół/grupa robocza opracowała indywidualny plan pomocy i podejmowano czynności zmierzające do ustania przemocy w określonej rodzinie. Stwierdzone uchybienia 1) wzywanie a nie zaproszenie osób, wobec których istniało podejrzenie, że są dotknięte przemocą, co narusza treść 17 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 2) niezapisywanie daty otrzymania formularza Niebiska Karta A przez Przewodniczącego Zespołu; 3) brak harmonogramu zaplanowanych działań w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie. W związku z powyższym, na podstawie 19 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 3 czerwca 2011 r. w sprawie nadzoru i kontroli nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 126, poz.718), zalecam: 1) dostosowanie treści gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie do obowiązujących aktów prawnych z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie; 2) złożenie oświadczenia przez członków Zespołu/grupy roboczej o dochowaniu poufności informacji i danych uzyskanych przy realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie o treści wskazanej w art. 9c ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; 3) dostosowywanie składu grupy roboczej do indywidualnej sytuacji i potrzeb rodziny objętej procedurą Niebieskie Karty, stosownie do art. 9a ust. 10 i 11 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; 4) opracowywanie indywidualnego planu pomocy dla osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie oraz ich rodzin, stosownie do 16 ust. 2 i 3 w związku z 16 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz art. 9b ust.3 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie; 5) przekazywanie po wypełnieniu formularza Niebieska Karta A osobie, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, formularza Niebieska Karta B, zgodnie z postanowieniem 6 ust.1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 6) przestrzeganie 3 dniowego terminu przekazania formularza Niebieska Karta A pozostałym członkom Zespołu/grupy roboczej przez Przewodniczącą Zespołu, stosownie do 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 5/6

6 7) dokumentowanie wszystkich działań w ramach procedury Niebieskie Karty stosownie do wymogu określonego w 10 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 8) motywowanie osób, wobec których istniało podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie do udziału w programach korekcyjno edukacyjnych, stosownie do 17 ust.3 pkt 3 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 9) organizowanie spotkań z osobami, co do których istniało podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie oraz osobami, wobec których istniało podejrzenie, że stosują przemoc w rodzinie w innym miejscu i czasie, stosownie do treść 17 ust. 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 10) wypełnianie formularza Niebieska Karta C, w obecności osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie na posiedzeniu Zespołu/grupy roboczej, stosownie do 8 ust. 2 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 11) wypełnianie formularza Niebieska Karta D, w obecności osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie, stosownie do 8 ust. 6 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 12) składanie wniosku o wgląd w sytuację rodziny do Sądu Rodzinnego i Nieletnich, w przypadku, gdy w rodzinie dotkniętej przemocą były dzieci; 13) nieprzyjmowanie od osób, co do których istnieje podejrzenie, że są dotknięte przemocą w rodzinie, oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, stosownie do 4 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 14) prawidłowe uzasadnianie zakończenia procedury Niebieskie Karty, zgodnie z 18 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury Niebieskie Karty ; 15) przywoływanie prawidłowej podstawy prawnej sporządzenia protokołu zakończenia procedury Niebieskie Karty. Informację o sposobie wykonania zaleceń, a także o działaniach podjętych na rzecz ich realizacji lub o przyczynach nie podjęcia tych działań, należy przedłożyć do Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Opolu, w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia. Z up. Wojewody Opolskiego Do wiadomości: Pan Zenon Kotarski Wójt Gminy Domaszowice Dorota Rutkowska Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej i Zdrowia 6/6