Ropień mózgu. Wprowadzenie. Patofizjologia NEUROINFEKCJE
|
|
- Damian Kaczmarek
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Wojciech J. Łebkowski, 1 Joanna Zajkowska 2 1 Klinika Neurochirurgii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku 2 Klinika Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Adres do korespondencji: dr hab. med. Wojciech J. Łebkowski Klinika Neurochirurgii UMB ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A, Białystok wojciech.lebkowski@ umb.edu.pl Neurologia po Dyplomie 2013; 8 (5):???? Wprowadzenie Klasyczny termin guz mózgu odnosi się do wszystkich patologicznych procesów wewnątrzczaszkowych, głównie zachodzących w obrębie tkanki nerwowej. Jak z klasycznej definicji wynika do guzów mózgu zaliczymy nie tylko nowotwory (pierwotne i wtórne), ale także procesy nienowotworowe, takie jak np. procesy zapalne (pseudotumor), w tym zwłaszcza zorganizowane (otorbione) ropnie. Procesy zapalne ośrodkowego układu nerwowego (OUN) stanowią poważne zagrożenie życia i zdrowia, na szczęście są stosunkowo rzadkie. Początkowe objawy mogą być nietypowe lub nieswoiste. Na początku choroby często nie stwierdza się typowej triady objawów klinicznych, tj. gorączki, bólów głowy i wymiotów. 1 W diagnozowaniu bardzo istotną rolę odgrywa dokładny wywiad chorobowy (m.in. przebyte choroby, nawracające infekcje, podróże do tzw. krajów trzeciego świata, nosicielstwo wirusa HIV), ponieważ kliniczne objawy podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych o różnym nasileniu są objawem nieswoistym, zwłaszcza u pacjentów bez gorączki lub stanów podgorączkowych. W tej sytuacji bardzo istotną rolę odgrywają badania dodatkowe, głównie badanie laboratoryjne płynu mózgowo-rdzeniowego uzyskanego drogą punkcji lędźwiowej, które w połączeniu z badaniem bakteriologicznym często pozwalają na ustalenie prawidłowego rozpoznania. Nieodłącznym badaniem w wielu przypadkach jest badanie obrazowe, najczęściej komputerowa tomografia (TK) głowy ze wzmocnieniem kontrastowym lub bez niego oraz badanie rezonansu magnetycznego (MR) z podaniem lub nie kontrastu. 2 Prawie do XX wieku ropień mózgu wiązał się z bardzo niekorzystnym rokowaniem i zazwyczaj był diagnozowany dopiero pośmiertnie. Pionierem, który dokonał przełomu w leczeniu tego schorzenia był szkocki chirurg William Macewen, który wykazał, że pacjentów z rozpoznanym ropniem mózgu można wyleczyć. Do niego należy stwierdzenie, że niepowikłane ropnie mózgu wcześnie rozpoznane, odpowiednio zlokalizowane i właściwie leczone są jednymi z najbardziej satysfakcjonujących w terapii chorób wewnątrzczaszkowych. 3 Dalszy postęp w dziedzinie leczenia ropni dokonał się po II wojnie światowej, gdy powszechnie do praktyki klinicznej wprowadzono antybiotyki początkowo penicyliny i chloramfenikol. Postęp diagnostyczny i terapeutyczny w leczeniu ropni mózgu, jaki dokonał się w ostatnich latach, doprowadził do stałego zmniejszania liczby przypadków śmiertelnych. Złożyło się na to wprowadzenie tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego do diagnostyki, stereotaktycznych operacji mózgu oraz oczywiście kolejnych generacji antybiotyków. Równolegle z powyższymi dokonały się zmiany epidemiologiczne, odnotowano zmniejszenie częstości występowania ropni, będących wynikiem rozprzestrzeniania się zakażeń ucha, przy jednoczesnym wzroście częstości występowania ropni u pacjentów z deficytem odporności (pacjenci leczeni immunosupresyjnie po transplantacji, osoby z AIDS). Leczenie ropni mózgu stało się procesem złożonym i wymaga ścisłej współpracy wielu specjalistów: neurologa, neurochirurga, radiologa oraz specjalisty chorób zakaźnych. Patofizjologia jest zmianą ogniskową uogólniona początkowo infekcja OUN ogranicza się, tworząc ognisko zapalenia, co prowadzi do wytworzenia bogato unaczynionej torebki otaczającej Tom 8 Nr Neurologia po Dyplomie 1
2 TABELA 1. PRZYCZYNY POWSTAWANIA ROPNI MÓZGU Źródło infekcji Pierwotne ognisko zapalne nieznane 42% Zapalenie uszu i zatok 32% Choroby serca 10% Rozsiew drogą krwi z ognisk odległych 5% Ogniska ropne okołozębowe 3% Inna 8% zmiany zapalno-ropne. Zwykle ropnie klasyfikuje się w oparciu o punkt wyjścia infekcji (następstwa zapalenia ucha, zatok, zębopochodne, towarzyszące ogniskom przerzutowym, pourazowe oraz związane z interwencją chirurgiczną) (tab. 1). 4 W założeniu podział taki pozwala klinicystom przewidywać rodzaj patogenu (flory bakteryjnej), a tym samym dokonywać optymalnego doboru empirycznej antybiotykoterapii. Ośrodkowy układ nerwowy jest stosunkowo dobrze chroniony przed infekcjami, zarówno bakteryjnymi, jak i grzybiczymi, zatem mimo częstych infekcji ropnie mózgu stwierdza się u ludzi rzadko. 5 Obserwacje na modelach zwierzęcych wykazują, że wytworzenie ropnia mózgu wymaga zazwyczaj bezpośredniego wprowadzenia patogenów do mózgu, podczas gdy bakteriemia tylko sporadycznie skutkuje powstaniem ropnia. Z obserwacji klinicznych wiadomo też, że powstawaniu ropni mózgu sprzyjają ogniska udarowe, krwiaki śródmózgowe oraz ogniska nowotworowe. Do infekcji OUN dochodzi drogą naczyń krwionośnych, przez ciągłość (rozprzestrzenienie się infekcji ze struktur sąsiadujących) oraz drogą włókien nerwowych (infekcje wirusowe). 6 Istotnym źródłem infekcji mogą być zmiany zapalne zębów i okołozębowe, przewlekłe zapalenie ucha, przy czym należy stwierdzić, że powszechne leczenie takich infekcji przyczyniło się istotnie do zmniejszenia częstości występowania ropni móżdżku i płata skroniowego. Infekcje OUN powiązane z otwartymi penetrującymi urazami są powszechnie znane, jednak szczęśliwie dla pacjentów, częstość występowania ropni mózgu będących powikłaniem tego typu urazu jest zaskakująco mała, nawet w przypadkach gdy stosowano mało agresywne leczenie chirurgiczne. 7 Istotnym źródłem infekcji są odległe ogniska patogeny wykazują dużą różnorodność zależną od ogniska pierwotnego i zaistniałej bakteriemii. Mimo obecnych możliwości diagnostycznych należy pamiętać, że około 40% przypadków ma charakter ukryty, a pierwotne ognisko infekcji pozostaje nierozpoznane. 4 Badania TK wykonane we wczesnej fazie zapalenia OUN (1-3 doba infekcji) wykazują lokalny stan zapalny mózgu i jego obrzęk. Rozwój stanu zapalnego i początek tworzenia się wewnętrznej jamy martwiczej stwierdza się w tzw. późnej fazie zapalenia mózgu, tj. 4-9 dobie. Wzmacniająca się pierścieniowata torebka z dobrze rozwiniętym unaczynieniem (widoczne w TK ze wzmocnieniem kontrastowym) i obwodowe zmiany gleju uwidaczniają się pod koniec drugiego tygodnia. Ostatecznie po dwóch tygodniach toczącego się procesu zapalnego tworzy się tzw. torebka ropnia. Czasy trwania zarówno procesu zapalnego, jak i tworzenia torebki ropnia są indywidualne, aczkolwiek obrazy TK sugerują analogiczny do przedstawionego przebieg choroby. Czas trwania stanu zapalnego i powstawania (formowania) torebki ropnia są istotne w podejmowaniu terapii antybiotykami oraz interwencji chirurgicznej, w tym operacji. Obraz kliniczny Na obraz kliniczny ropnia mózgu wpływa bardzo dużo czynników, w tym wielkość samego ropnia, jego lokalizacja, inwazyjność patogenów oraz stan ogólny pacjenta. W typowym przebiegu najczęstszym objawem są narastające bóle głowy jako wyraz wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego i podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych. Bardzo często bóle są tępe i mają uogólniony charakter. Takie nietypowe bóle głowy mogą być przyczyną zwłoki w podjęciu postępowania diagnostycznego, tym bardziej, że bóle głowy są niecharakterystycznym i nieswoistym objawem, obecnym w wielu chorobach, w tym niedotyczących OUN. Nagły bardzo silny ból głowy występuje rzadko i raczej należy go przypisywać bakteryjnemu zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych lub bólom w przebiegu krwawienia podpajęczynówkowego. W ocenie klinicznej stwierdza się objawy ogólne wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, takie jak nudności, wymioty, zawroty głowy, zaburzenia świadomości, które wskazują na konieczność szybkiej interwencji (diagnostyki i wdrożenia stosownej terapii). Dyskusyjna jest częstość występowania stanów gorączkowych w początkowej fazie infekcji i powstawania ropnia. Stany gorączkowe wiązane są najczęściej z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych, 6 ale brak gorączki nie wyklucza rozpoznania. Zapalenie mózgu we wstępnej fazie choroby zazwyczaj jest związane z zaburzeniami psychicznymi, napadami drgawkowymi oraz zaburzeniami świadomości. 5 Wystąpienie ogniskowych objawów neurologicznych, np. porażenia połowiczego, zaburzeń czucia, afazji lub ataksji zależy od lokalizacji ropnia i stwierdza się je w około 30-50% przypadków. Obrzęk tarczy nerwów wzrokowych jako wyraz ciasnoty wewnątrzczaszkowej stwierdza się w około 25% przypadków. Istotną informacją z wywiadu, pomocną w podjęciu procesu diagnostycznego i ustaleniu prawidłowego rozpoznania, są istniejące lub przebyte infekcje skóry głowy, ropnie okołozębowe, zapalenia ucha czy zatok. Duże problemy diagnostyczne mogą występować u osób w zaawansowanym wieku oraz u osób z zaburzeniami psychicznymi, a samo podejrzenie ropnia powinno przyspieszyć diagnostykę. Analogicznie do obrazu klinicznego, wyniki badań laboratoryjnych nie są patognomiczne dla ropnia mózgu. W badaniu 2 Neurologia po Dyplomie Tom 8 Nr
3 morfologicznym krwi często stwierdza się prawidłową liczbę leukocytów. Wyniki badań bakteriologicznych krwi zazwyczaj są ujemne, jednak nie wolno odstąpić od ich wykonania. Analiza uprzednich dostępnych danych medycznych może ujawnić przebyte infekcje lub bakteriemię, prowadzących do wytworzenia ropnia mózgu. Punkcja lędźwiowa jest obciążona ryzykiem (nie wolno jej wykonać w przypadku wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego), a w przypadkach ropnia mózgu rzadko daje informacje istotne klinicznie. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego zazwyczaj wykazuje zmiany typowe dla stanu zapalnego, w postaci zmian stężenia białka i liczby komórek, jednak w przypadku uformowanego ropnia mózgu wyniki badań bakteriologicznych są zwykle ujemne. Najlepszą drogą do uzyskania odpowiedzi o rodzaju patogenu powodującego ropień jest badanie bakteriologiczne materiału uzyskanego śródoperacyjnie. Materiał do analizy bakteriologicznej należy pobierać na podłoża transportowe dla bakterii tlenowych i beztlenowych. Trzeba przy tym pamiętać, że stosunkowo często wynik badania bakteriologicznego jest ujemny, a ropień może być tzw. aseptycznym (opis przypadku). Z uwagi na stan kliniczny pacjenta konieczne może okazać się wdrożenie wstępnego leczenia zachowawczego, zanim dojdzie do zabiegu operacyjnego. Należy przy tym pamiętać, że terapia celowana zostanie wówczas odroczona do czasu uzyskania odpowiedniego materiału i wyniku badania bakteriologicznego. PRZYPADEK Mężczyzna, l. 21, został przyjęty do kliniki z powodu silnego bólu głowy, gorączki i wymiotów. W wywiadzie chorobowym nie zgłaszał istotnych obciążeń. W badaniu przedmiotowym stwierdzono podwyższenie temperatury ciała do 39 C, dodatnie objawy oponowe w postaci sztywności karku oraz ogólne objawy wzmożonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Badanie laboratoryjne krwi wykazało leukocytozę rzędu /mm 3 i zwiększone CRP do 340 mg/l. W płynie mózgowo-rdzeniowym uzyskanym drogą punkcji lędźwiowej cytoza wynosiła 7800 mm 3 (95% granulocyty), stężenie glukozy 43 mg%, stężenie białka 103 mg%, chlorków 103 meq/l. Konsultujący okulista wykazał niewielki obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (potwierdzenie wzmożonej ciasnoty wewnątrzczaszkowej). Całość obrazu przemawiała za zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Wdrożono skojarzoną antybiotykoterapię empiryczną oraz leczenie przeciwobrzękowe, jednak mimo to stan chorego się pogorszył. W związku z tym w trybie pilnym wykonano badanie TK mózgu, które ujawniło duży ropień płata czołowego (rycina). W celu wykrycia ogniska pierwotnego infekcji pobrano materiał do badań bakteriologicznych (wymaz z gardła, posiew moczu i krwi), wykonano typowy panel badań serologicznych dla częstych infekcji, badanie rtg klatki piersiowej, USG jamy brzusznej oraz przeprowadzono badanie stomatologiczne. Wyniki powyższych badań nie pozwoliły ustalić potencjalnego ogniska pierwotnego i wykluczyły stan septykemii. Stomatolog dokonał ekstrakcji przetrwałych korzeni zębów 5, 4, 6, 7, a po sanacji jamy ustnej pacjent został przekazany do kliniki neurochirurgii w celu leczenia operacyjnego. Drogą kraniotomii usunięto ropień płata czołowego. Materiał uzyskany śródoperacyjnie wysłano na badanie bakteriologiczne uzyskano wynik ujemny (brak wzrostu bakterii). Po wygojeniu rany pooperacyjnej pacjent w stanie ogólnym i neurologicznym dobrym został wypisany do domu z zaleceniem kontroli w poradni neurochirurgicznej. RYCINA. Obraz badania TK mózgu wykazujący ropień płata czołowego prawego. Tom 8 Nr Neurologia po Dyplomie 3
4 Badania obrazowe Badania TK i rezonansu magnetycznego (MR) dokonały rewolucji w diagnostyce i terapii ropni mózgu. 6,8 Badanie TK z zastosowaniem dożylnych środków cieniujących pomaga wykazać zmiany, których nie uwidoczniono w badaniu bez podania środka cieniującego. We wczesnej fazie zapalenia mózgu badanie TK uwidacznia ognisko obrzęku (hipodensja), wzmacniające się po podaniu środka cieniującego. Na dalszym etapie rozwoju ropnia (ropień dojrzały) w badaniu TK widoczna jest pierścieniowata otoczka, wzmacniająca się po podaniu środka cieniującego. Interpretacja obrazu może być trudna, ponieważ taki sam obraz stwierdza się w stanach zapalnych późnej fazy, gdy płynna treść ropnia nie jest jeszcze uformowana. Pomocne w różnicowaniu może być wykonanie skanów odroczonych (30-60 minut po podaniu środka cieniującego), które mogą wykazać wzmocnienie kontrastowe w centrum hipodensyjnego obszaru, co wskazuje, że jest to stan zapalny, a obszar centralnej martwicy nie jest jeszcze w pełni uformowany. Problemem jest też różnicowanie między ropniem mózgu a ogniskami przerzutowymi w mózgu. Zazwyczaj ropień uwidacznia się jako hipodensyjne ognisko otoczone gładką regularną cienkościenną otoczką z ogniskowym marginalnym wzmocnieniem. Po podaniu środka cieniującego ogniska przerzutowe prezentują się jako ogniska z nieregularną granicą i niejednorodnym wzmocnieniem. Jednak obrazy mogą być na tyle zbliżone, że w oparciu o badanie TK nie można jednoznacznie określić typu patologii, zwłaszcza w przypadku ognisk mnogich. W diagnozowaniu ropni mózgu lepszą metodą obrazowania jest rezonans magnetyczny (MR) oczywiście należy pamiętać o bezwzględnych przeciwwskazaniach, które nie pozwalają na zastosowanie MR. W badaniu T1 zależnym ropień mózgu przedstawia się jako ognisko hipointensywne z otoczką wzmacniającą się po podaniu paramagnetyku. W sekwencjach T2 zależnych typowy uformowany ropień ma hiperintensywny środek (treść ropna) otoczony dobrze odróżniającą się hipointensywną otoczką z sąsiadującą strefą obrzęku. Leczenie Leczenie ropni mózgu wymaga udziału specjalisty chorób zakaźnych, neurologa, radiologa (neuroradiologa) oraz neurochirurga. Współczesne metody obrazowania pozwalają na rozpoznanie zapalenia mózgu lub stwierdzenie obecności ropnia oraz na precyzyjne określenie lokalizacji ogniska chorobowego wymagającego interwencji chirurgicznej. Antybiotykoterapia empiryczna może być korygowana po uzyskaniu wyników badań bakteriologicznych z materiału pobranego drogą aspiracji stereotaktycznej, a kolejne badania obrazowe pozwalają na kontrolę i ocenę dynamiki procesu chorobowego. ANTYBIOTYKOTERAPIA Flora bakteryjna powodująca powstawanie ropni mózgu często jest różnorodna, a do najczęściej stwierdzanych należą drobnoustroje rodzaju Streptococcus, Staphylococcus oraz Gram-ujemne, np. Enterobacteriaceae, a także szczepy beztlenowe. Najlepszym rozwiązaniem jest wdrożenie terapii celowanej opartej na wynikach badań bakteriologicznych, jednak nie zawsze można dokonać operacyjnego pobrania materiału do badań bakteriologicznych oraz nie zawsze wynik tych badań wskazuje na patogen. Sugerowanym rozwiązaniem empirycznym jest skojarzona antybiotykoterapia, w skład której powinny wchodzić takie antybiotyki, jak penicylina w dawkach dobowych mln jednostek, cefalosporyna nowej generacji (powyżej generacji III), metronidazol oraz aminoglikozydy. Uważa się, że proponowane zestawienie antybiotyków daje na tyle szerokie spektrum działania, że pozwoli na prowadzenie skutecznej terapii do czasu uzyskania wyników badań bakteriologicznych. 9 Wdrożona terapia powinna opierać się na antybiotykach, które mają zdolność penetracji do tkanki nerwowej i są skuteczne w odniesieniu do flory bakteryjnej powodującej ropień. Wprawdzie istnieją pewne dane dotyczące stężenia antybiotyków w płynie mózgowo-rdzeniowym, ale dane o penetracji antybiotyków do mózgu są nieliczne. Cefalosporyny pierwszej generacji słabo penetrują do OUN, dlatego w terapii zalecane są cefalosporyny generacji wyższych. Cefalosporyny nowych generacji cechują się szerokim spektrum działania, zazwyczaj obejmującym bakterie powodujące ropnie mózgu, oraz dobrze penetrują do OUN, co czyni je skuteczną bronią, zwłaszcza w połączeniu z metronidzolem. Aminoglikozydy mają słabą przenikalność do OUN (stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym stanowi 10% stężenia w surowicy), jednak wykazują dobrą skuteczność w terapii, zwłaszcza gdy wykrytym patogenem jest gronkowiec złocisty (90% stężenia antybiotyku w surowicy). Nie można wykluczyć, że istniejący stan zapalny na tyle modyfikuje przenikalność bariery krew-mózg, że pozwala na zdecydowanie lepszą przenikalność aminoglikozydów do OUN. Do lat 70. i 80. XX wieku szeroko stosowanym w leczeniu zakażeń OUN był chloramfenikol, preparat o szerokim zakresie działania i dobrej penetracji do OUN, jednak ze względu na wiele poważnych działań niepożądnych został on praktycznie wycofany i obecnie jest stosowany sporadycznie. Dobra skuteczność metronidazolu, przy jego dobrej penetracji do OUN, czyni go ważnym elementów terapii zakażeń OUN, ale zawsze jako jeden z elementów terapii skojarzonej. Preparat ma działanie hepatotoksyczne i nefrotoksyczne, dlatego zawsze należy kontrolować czynność tych narządów. Ostatnie lata wykazały dużą skuteczność karbapenemów w leczeniu infekcji OUN, w tym ropni mózgu. Skuteczną alternatywą wydają się chinoliny charakteryzujące się dobrą penetracją do OUN. 4 Neurologia po Dyplomie Tom 8 Nr
5 TABELA 2. EMPIRYCZNE LECZENIE ROPNI MÓZGU W ZALEŻNOŚCI OD POCHODZENIA 9 Pochodzenie ropnia Nosogardło, ucho, zatoki Krwiopochodne Po zabiegach neurochirurgicznych Uraz penetrujący Proponowana antybiotykoterapia Metronidazol (dawka początkowa 15 mg/kg i.v., następnie 7,5 mg/kg i.v. co 8 godzin) Benzylopenicylina (20-24 mlnu w 6 dawkach podzielonych) lub ceftriakson (2 g i.v. co 12 godzin) albo cefotaksym (2 g i.v. co 4-6 godzin) Wankomycyna (30 mg/kg i.v. na dobę w 2 dawkach podzielonych) Metronidazol (w dawkach jw.) Wankomycyna (30 mg/kg i.v. na dobę w 2 dawkach podzielonych) Cefotaksym (2 g i.v. co 8 godzin) Wankomycyna (30 mg/kg i.v. na dobę w 2 dawkach podzielonych) Ceftriakson (2 g i.v. co 12 godzin) albo cefotaksym (2 g i.v. co 4-6 godzin) Mimo licznych obserwacji klinicznych czas antybiotykoterapii w ropniach mózgu nie został ściśle określony. Tradycyjnie, przy parenteralnym stosowaniu antybiotyków, przyjmuje się 6-8- tygodniowy kurs terapii. Wydaje się, że właściwym rozwiązaniem jest indywidualne podejście do każdego przypadku, pod kontrolą stanu klinicznego, skuteczności interwencji chirurgicznej oraz kontroli radiologicznej. Zaleca się jednak, aby terapia trwała 6-8 tygodni. Opisywane są przypadki skutecznego leczenia ropni mózgu bez konieczności operacji. Ten tryb postępowania może być przyjęty u pacjentów stabilnych z objawami klinicznymi o niewielkim nasileniu oraz chorych w skrajnie ciężkim stanie oraz w przypadkach o dyskusyjnej możliwości interwencji chirurgicznej (ogniska mniejsze niż 2 cm). 10 W sytuacjach takich nie można wykluczyć przedłużenia antybiotykoterapii do 12 tygodni, przy jednoczesnym założeniu częstej kontroli radiologicznej. Rozwiązaniem optymalnym jest zastosowanie się do zaleceń zespołu prof. Walerii Hryniewicz (tab. 2). 9 LECZENIE CHIRURGICZNE Pierwotne procedury chirurgiczne polegały na przeprowadzeniu kraniotomii i drenażu ropnia lub na jego radykalnym usunięciu (wraz z torebką). Rozwój techniki operacyjnej oraz instrumentarium umożliwiły wprowadzenie technik minimalnie inwazyjnych, takich jak biopsja i drenaż z zastosowaniem technik stereotaktycznych, ewentualnie biopsja i drenaż pod kontrolą TK. W przypadku ropni położonych powierzchownie zaleca się wykonanie drenażu pod kontrolą TK, a przypadki ropni usytuowanych w strukturach głębokich mózgu winny być leczone z zastosowaniem biopsji stereotaktycznej. Leczenie drogą klasycznej kraniotomii zalecane jest w przypadku ropni mnogich oraz w przypadku konieczności resekcji torebki ropnia i wykazaniu infekcji grzybiczych. Niektórzy klinicyści zalecają pozostawienie drenów w loży ropnia w celu jej irygacji, jednak miejscowe stosowanie antybiotyków wydaje się zdecydowanie mniej skuteczne niż ich stosowanie dożylne. Obserwacje kliniczne wskazują, że w większości przypadków skuteczną opcją leczenia chirurgicznego jest minimalnie inwazyjna biopsja (stereotaktyczna lub pod kontrolą TK), a leczenie drogą kraniotomii jest koniecznością przy nieskuteczności biopsji lub w przypadku wznowy ropnia. Wskazaniem do klasycznej interwencji chirurgicznej (kraniotomia) są też duże ropnie usytuowane w bezpośrednim sąsiedztwie układu komorowego. Pęknięcie ropnia i wydostanie się jego treści do układu komorowego wiąże się z ponad 80% śmiertelnością, zatem w ocenie Zeidmana jak najbardziej celowe jest klasyczne dotarcie do ropnia, usunięcie jego treści i torebki oraz jednoczesne założenie drenażu komorowego, aby umożliwić dokomorowe stosowanie antybiotyków. 11 TERAPIA UZUPEŁNIAJĄCA Napady padaczkowe występują w 25-50% przypadków i mogą być pierwszym objawem istniejącej patologii. Wymagają one wdrożenia stosownej terapii przeciwdrgawkowej. U osób bez wywiadu padaczkowego wskazane jest kontynuowanie terapii przeciwdrgawkowej jeszcze przez co najmniej 3 miesiące po zakończeniu hospitalizacji. Celowa jest kontrola neurologiczna, ponieważ jak pokazują dane medyczne w części przypadków padaczka może rozwinąć się jako następstwo przebytego procesu infekcyjnego OUN. We wszystkich przypadkach konieczna jest terapia mająca na celu zmniejszenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego (np. 20% mannitol w dawkach frakcjonowanych we wlewach kroplowych) oraz leczenie objawowe. Stosowanie steroidów Tom 8 Nr Neurologia po Dyplomie 5
6 jest nadal kontrowersyjne i zgodnie z aktualną wiedzą w przypadku ropni nie przynosi korzyści, natomiast uważa się, że stosowanie ich jest korzystne w przypadkach zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. 2 WYNIKI LECZENIA Elementem najbardziej istotnym w rokowaniu jest stan kliniczny pacjenta w momencie wdrożenia terapii. W większości przypadków terapia wieloelementowa (antybiotykoterapia i leczenie chirurgiczne) daje dobre efekty. Zdecydowanie niekorzystnie rokują przypadki o szybkim dynamicznym przebiegu ze znaczną progresją neurologicznych objawów klinicznych i zaburzeniami psychicznymi. Wielkość ropnia nie wydaje się istotnym czynnikiem rokowniczym, natomiast jego lokalizacja oraz występowanie licznych ognisk mogą niekorzystnie rokować, jednak tylko w przypadku złego stanu ogólnego i neurologicznego. Zdecydowanie niekorzystnym czynnikiem rokowniczym są zaburzenia układu immunologicznego (pacjenci z HIV, chorzy leczeni immunosupresyjnie). Podsumowanie Podsumowując należy stwierdzić, że ropnie mózgu występują powszechnie w neurochirurgii, a jako guzy pochodzenia zapalnego powinny być leczone operacyjnie na drodze aspiracji albo radykalnego usunięcia przy równolegle prowadzonej antybiotykoterapii celowanej lub empirycznej. Wydaje się, że obecnie nie istnieje leczenie alternatywne, poza przypadkami małych ropni zlokalizowanych w strukturach głębokich mózgu i wczesnej fazy zapalenia OUN. Dzięki rozpowszechnieniu nowoczesnych obrazowych metod diagnostycznych (TK, MR), pozwalających na wczesne wykrywanie stanów zapalnych OUN, skutecznej terapii antybiotykami nowych generacji i współczesnych technik operacyjnych typu stereotaksji oraz możliwości śródoperacyjnej ultrasonografii, śmiertelność w zapaleniach OUN, w tym w przypadkach ropni mózgu, nie przekracza 10%. PIŚMIENNICTWO 1. Helweg-Larsen J, Astradsson A, Richall H, et al. Pyogenic brain abscess, a 15 year survey. BMC Infec Dis 2012; 12: 332. / 2. Beckham JD, Tyler KL. Neuro-Intensive Care of Patients with Acute CNS Infections. Neurotherapeutics 2012; 9(1): Canale DJ. William Macewen and the treatment of brain abscesses: revisited after one hundred years. J Neurosurg 1996;84: Łebkowski WJ.. Magazyn Medyczny 1995; 6(63): th consensus conference: treatment of community acquired bacterial meningitis. Med Mal Infect 2009; 39: Sarazzin JL, Bonneville F, Martin-Blondel G. Brain infection. Diagnostic Interventional Imaging 2012; 93: Saba MI. Surgical management of missile injuries of the head. In: Operative neurosurgical techniques. Philadelphia: Saunders, 1995: Prashanth V, Pandya VK. Role of CT scan in diagnosis and management of otogenic intracranial abscess. Indian J Otolaryngol Head Neck Surg 2011; 63(3): Albrecht P, Hryniewicz W, Kuch A, et al. Rekomendacje postępowania w zakażeniach bakteryjnych ośrodkowego układu nerwowego. Narodowy Instytut Leków, Warszawa Carpenter JL. Brain stem abscess: cure with medical therapy, case report, and review. Clin Infect Dis 1994; 18: Zeidman SM, Geisler FH, Olivi A. Intraventricular rupture of a purulent brain abscess: case report. Neurosurgery 1995; 36: Neurologia po Dyplomie Tom 8 Nr
Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
PROGRAM POPRAWY WCZESNEGO WYKRYWANIA I DIAGNOZOWANIA NOWOTWORÓW U DZIECI W PIĘCIU WOJEWÓDZTWACH POLSKI Przykłady opóźnień w rozpoznaniu chorób nowotworowych u dzieci i młodzieży Analiza przyczyn i konsekwencji
Bardziej szczegółowoPowikłania zapaleń płuc
Powikłania zapaleń płuc Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Miejscowe powikłania zapaleń płuc Powikłany wysięk parapneumoniczny/ropniak
Bardziej szczegółowoTematy seminariów z Neurologii dla V roku Kierunku Lekarskiego realizowane w Klinice Neurochirurgii:
Tematyka zajęć i zaliczenie z Neurologii - plik pdf do pobrania Neurochirurgia Do zajęć seminaryjnych student jest zobowiązany przygotować wiedzę teoretyczną zgodnie ze słowami kluczowymi do danego tematu.
Bardziej szczegółowoWCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI
WCZESNE OBJAWY CHOROBY NOWOTWOROWEJ U DZIECI Elżbieta Adamkiewicz-Drożyńska Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii Początki choroby nowotworowej u dzieci Kumulacja wielu zmian genetycznych
Bardziej szczegółowoZapalenia płuc u dzieci. Joanna Lange
Zapalenia płuc u dzieci Joanna Lange choroba przebiegająca z dusznością, gorączką oraz różnymi objawami osłuchowymi, potwierdzona (zgodnie z definicją kliniczno - radiologiczną) lub nie (zgodnie z definicją
Bardziej szczegółowoZapalenia płuc u dzieci
Zapalenia płuc u dzieci Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Zapalenie płuc - definicja 1. Objawy wskazujące na ostre zakażenie (gorączka,
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta: PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury
Bardziej szczegółowoBADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU
442 Część II. Neurologia kliniczna BADANIA LABORATORYJNE WYKONYWANE W PRZYPADKU NIEDOKRWIENNEGO UDARU MÓZGU Badania neuroobrazowe Badanie tomografii komputerowej głowy Zasadniczym rozróżnieniem wydaje
Bardziej szczegółowoPowikłania zapaleń płuc
Powikłania zapaleń płuc Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Miejscowe powikłania zapaleń płuc Powikłany wysięk parapneumoniczny/ropniak
Bardziej szczegółowoPodstawy diagnostyki onkologicznej. Podstawy diagnostyki onkologicznej. Marcin Stępie. pień
Marcin Stępie pień Katedra Onkologii i Klinika Onkologii Ginekologicznej AM Wrocław, Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu. Cele diagnostyki rozpoznanie choroby nowotworowej; ocena zaawansowania
Bardziej szczegółowoDiagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz
Diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń krwi Paweł Zwierzewicz Diagnostyka mikrobiologiczna sepsy oferta firmy biomerieux Automatyczne analizatory do posiewów krwi Automatyczne analizatory do identyfikacji
Bardziej szczegółowoGrant NCN 2011/03/B/ST7/03649. Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy
Grant NCN 2011/03/B/ST7/03649 Reguły systemu wsparcia decyzji: wskazania/przeciwskazania trombolizy Kryterium Dane (jakie) Dane (źródło) Reguła Moduł wiek wiek pacjent/osoba > 18 lat (włączająca) kliniczne
Bardziej szczegółowoWytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011
Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki, pęcherza moczowego i prostaty 2011 Wytyczne postępowania dla lekarzy POZ i lekarzy medycyny pracy w zakresie raka nerki,
Bardziej szczegółowo1. Protezowanie aparatami (przewodnictwo powietrzne i kostne). 2. Ćwiczenia logopedyczne.
2. Implantacje mikroelektrod do ślimaka przekazywanie odpowiednio dobranych sygnałów elektrycznych do receptorów w sposób sterowany komputerem. Rehabilitacja w uszkodzeniach słuchu: 1. Protezowanie aparatami
Bardziej szczegółowoLp. Zakres świadczonych usług i procedur Uwagi
Choroby układu nerwowego 1 Zabiegi zwalczające ból i na układzie współczulnym * X 2 Choroby nerwów obwodowych X 3 Choroby mięśni X 4 Zaburzenia równowagi X 5 Guzy mózgu i rdzenia kręgowego < 4 dni X 6
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM KURS 2019 Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń CASE Najważniejsze zalecenia Zakażenie górnych dróg układu moczowego
Bardziej szczegółowoUrologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki. Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa
Urologiczne leczenie paliatywne zaawansowanych raków nerki Dr n. med. Roman Sosnowski Klinika Nowotworów Układu Moczowego, COI, Warszawa Nefrektomia Nefrektomia jest metodą umożliwiającą całkowite wyleczenie
Bardziej szczegółowoZaawansowany. Zaliczenie pierwszego semestru z anatomii i z patologii
1 Kierunek: PILĘGNIARSTWO Nazwa przedmiotu Chirurgia i pielęgniarstwo chirurgiczne Kod przedmiotu Poziom przedmiotu Rok studiów Semestr Liczba punktów Metody nauczania Język wykładowy Imię i nazwisko wykładowcy
Bardziej szczegółowoPostępowanie w zakażeniach układu oddechowego
Postępowanie w zakażeniach układu oddechowego Etiologia Wirusy; Rinowirusy; Adenowirusy; Koronawirusy; Wirusy grypy i paragrypy; Wirus RS; Enterowirusy ; Etiologia Bakterie Streptococcus pneumoniae Haemophilus
Bardziej szczegółowoPoradnia Immunologiczna
Poradnia Immunologiczna Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lublin, 2011 Szanowni Państwo, Uprzejmie informujemy, że w Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli funkcjonuje
Bardziej szczegółowoProgram nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM.
Program nauczania neurochirurgii na Wydziale Lekarskim PAM. Zajęcia z neurochirurgii odbywają się na VI roku studiów na Wydziale Lekarskim PAM. Program i obejmuje 18 godzin w tym 10 godzin ćwiczeń i 8
Bardziej szczegółowolek Magdalena Puławska-Stalmach STRESZCZENIE
lek Magdalena Puławska-Stalmach tytuł pracy: Kliniczne i radiologiczne aspekty tętniaków wewnątrzczaszkowych a wybór metody leczenia STRESZCZENIE Tętniak to miejscowe, nieprawidłowe poszerzenie światła
Bardziej szczegółowoStopa cukrzycowa. Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B.
Stopa cukrzycowa Dr med. Anna Korzon-Burakowska Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii AMG Kierownik prof.dr hab. med. B. Wyrzykowski Stopa cukrzycowa - definicja Infekcja, owrzodzenie lub destrukcja
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:.. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoCzym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją?
Czym jest badanie czynnościowe rezonansu magnetycznego? Oraz jaki ma związek z neuronawigacją? Dolnośląski Szpital Specjalistyczny im. T. Marciniaka Centrum Medycyny Ratunkowej stale podnosi jakość prowadzonego
Bardziej szczegółowoPozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci
Pozaszpitalne zapalenia płuc u dzieci Katarzyna Krenke Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawski Uniwersytet Medyczny Thorax 2011;66: suppl. 2 Zapalenia płuc - etiologia Nowe czynniki
Bardziej szczegółowoLECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20)
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 511 Poz. 42 Załącznik B.4. LECZENIE ZAAWANSOWANEGO RAKA JELITA GRUBEGO (ICD-10 C 18 C 20) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie zaawansowanego
Bardziej szczegółowoDefinicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA 2015-04-23
Definicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Wewnątrznaczyniowe zakażenie obejmujące struktury serca (np. zastawki, wsierdzie komór i przedsionków), duże naczynia krwionośne
Bardziej szczegółowoZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD)
ZALECENIA POLSKIEGO TOWARZYSTWA NEFROLOGII DZIECIĘCEJ (PTNFD) DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM Z ZAKAŻENIEM UKŁADU MOCZOWEGO Zasady leczenia Grupa Ekspertów PTNFD ZALECENIE 4. Postępowanie z dzieckiem
Bardziej szczegółowoUSG Power Doppler jest użytecznym narzędziem pozwalającym na uwidocznienie wzmożonego przepływu naczyniowego w synovium będącego skutkiem zapalenia.
STRESZCZENIE Serologiczne markery angiogenezy u dzieci chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - korelacja z obrazem klinicznym i ultrasonograficznym MIZS to najczęstsza przewlekła artropatia
Bardziej szczegółowoZakażenia układu moczowego u dzieci. Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM
Zakażenia układu moczowego u dzieci Zofia Konarska Klinika Pediatrii WUM Plan wędrówki Kilka definicji Rekomendacje, siła zaleceń Omówienie przypadków dzieci z ZUM w świetle rekomendacji Najważniejsze
Bardziej szczegółowoPROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH
PROBLEMY TERAPEUTYCZNE WTÓRNYCH ZAKAŻEŃ KRWI POWODOWANE PRZEZ PAŁECZKI Enterobacterales W PRAKTYCE ODDZIAŁÓW ZABIEGOWYCH I ZACHOWAWCZYCH DOROTA ROMANISZYN KATEDRA MIKROBIOLOGII UJCM KRAKÓW Zakażenie krwi
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka przerwania ciągłości torebki
GDAŃSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY Praca na stopień doktora nauk medycznych wykonana w Katedrze i Klinice Otolaryngologii Kierownik: prof. dr hab. med. Czesław Stankiewicz Krzysztof Kiciński Czynniki ryzyka
Bardziej szczegółowoCHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH
CHIRURGICZNE LECZENIE ZWĘŻEŃ TĘTNIC SZYJNYCH KATEDRA I KLINIKA CHIRURGII NACZYŃ I ANGIOLOGII AKADEMII MEDYCZNEJ W LUBLINIE Kierownik: Dr hab.n. med. Jacek Wroński UDROŻNIENIE T. SZYJNEJ WEWNĘTRZNEJ WSKAZANIA
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Radiologia ogólna i stomatologiczna
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Radiologia ogólna i stomatologiczna Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoStandardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010
Standardy leczenia wirusowych zapaleń wątroby typu C Rekomendacje Polskiej Grupy Ekspertów HCV - maj 2010 1. Leczeniem powinni być objęci chorzy z ostrym, przewlekłym zapaleniem wątroby oraz wyrównaną
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:..
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:.. PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoWentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu
Wentylacja u chorych z ciężkimi obrażeniami mózgu Karolina Mroczkowska Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centralny Szpital Kliniczny Źródło Critical Care 2018: Respiratory management in patients
Bardziej szczegółowoDefinicja INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA
INFEKCYJNE ZAPALENIE WSIERDZIA II KATEDRA KARDIOLOGII CM UMK 2014 Definicja Wewnątrznaczyniowe zakażenie obejmujące struktury serca (np. zastawki, wsierdzie komór i przedsionków), duże naczynia krwionośne
Bardziej szczegółowoBADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE
BADANIA RADIOLOGICZNE, TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA, REZONANS MAGNETYCZNY W DIAGNOSTYCE SZPICZAKA MNOGIEGO Bartosz Białczyk Ośrodek Diagnostyki, Terapii i Telemedycyny KSS im. Jana Pawła II Szpiczak mnogi multiple
Bardziej szczegółowoPierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego PREZENTACJA PRZYPADKU. Michał Osowiecki
Pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego PREZENTACJA PRZYPADKU Michał Osowiecki 12.10.2018 Pierwotny chłoniak ośrodkowego układu nerwowego Wysoce agresywny klinicznie podtyp chłoniaka pozawęzłowego
Bardziej szczegółowoKluczowe znaczenie ma rozumienie procesu klinicznego jako kontinuum zdarzeń
Lek Anna Teresa Filipek-Gliszczyńska Ocena znaczenia biomarkerów w płynie mózgowo-rdzeniowym w prognozowaniu konwersji subiektywnych i łagodnych zaburzeń poznawczych do pełnoobjawowej choroby Alzheimera
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2012 Leczenie dystonii ogniskowych i połowiczego kurczu twarzy
Załącznik nr 13 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE DYSTONII OGNISKOWYCH I POŁOWICZEGO KURCZU TWARZY ICD-10 G24.3 - kręcz karku G24.5 - kurcz
Bardziej szczegółowoBADANIE PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO
BADANIE PŁYNU MÓZGOWO-RDZENIOWEGO 1. Pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) Podstawowym sposobem uzyskania próbki do badania płynu mózgowo rdzeniowego jest punkcja lędźwiowa. Nakłucie lędźwiowe przeprowadza
Bardziej szczegółowoSTAN PADACZKOWY. postępowanie
STAN PADACZKOWY postępowanie O Wytyczne EFNS dotyczące leczenia stanu padaczkowego u dorosłych 2010; Meierkord H., Boon P., Engelsen B., Shorvon S., Tinuper P., Holtkamp M. O Stany nagłe wydanie 2, red.:
Bardziej szczegółowoVII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ. LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń
VII. ŚWIADCZENIA MEDYCYNY NUKLEARNEJ LP. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczeń 1. Scyntygrafia i radioizotopowe badanie czynnościowe tarczycy 1) gamma kamera planarna lub scyntygraf;
Bardziej szczegółowoOśrodki medyczne wykonujące procedury diagnostyczno-terapeutyczne powinny mieć następujące możliwości:
REKOMENDACJE KONSULTANTA KRAJOWEGO W DZIEDZINIE CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ ORAZ POLSKIEGO TOWARZYSTWA CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ W ZAKRESIE DIAGNOSTYKI I LECZENIA CHORYCH NA RAKA JELITA GRUBEGO REKOMENDACJE
Bardziej szczegółowoMAM HAKA NA CHŁONIAKA
MAM HAKA NA CHŁONIAKA CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 15
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 15 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letnia kobieta zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoPROFILAKTYKA ZAGROŻEŃ MENINGOKOKOWYCH. 07.06.2010r
PROFILAKTYKA ZAGROŻEŃ MENINGOKOKOWYCH 07.06.2010r MENINGOKOKI INFORMACJE OGÓLNE Meningokoki to bakterie z gatunku Neisseria meningitidis zwane również dwoinkami zapalenia opon mózgowych. Wyodrębniono kilka
Bardziej szczegółowoProgram Profilaktyki Zdrowotnej
Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr IX/56/2011 Program Profilaktyki Zdrowotnej Realizowany w roku 2011 pod nazwą Badania wad postawy wśród dzieci klas pierwszych szkół podstawowych miasta Tczewa w ramach programu
Bardziej szczegółowoNowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa
Nowotwory pierwotne i przerzutowe ośrodkowego układu nerwowego - diagnostyka różnicowa Nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) rozwijają się w tkankach mózgowia i rdzenia kręgowego. Mogą być pierwotne
Bardziej szczegółowoDiagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł
Diagnostyka węzłów chłonnych (Lymph nodes assessment) Joanna Anioł Joanna Anioł Wykształcenie: wyższe Studia na Wydziale Lekarskim Collegium Medium UJ w Krakowie 1989 1995 Kształcenie podyplomowe: Specjalizacja
Bardziej szczegółowoŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra
ŚWIADOMA ZGODA PACJENTA na leczenie zabiegowe guza jądra DANE PACJENTA: Imię i nazwisko:... PESEL: Zabieg został zaplanowany na dzień:... Lekarz wykonujący zabieg:... Na podstawie wywiadu lekarskiego i
Bardziej szczegółowoMinister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx
Bardziej szczegółowoBiopsja: (odpowiednie podkreślić) 2. zmiany patologicznej w obrębie skóry lub tkanki podskórnej: a. cienkoigłowa, b. gruboigłowa, c.
Informacja dla pacjenta o proponowanej procedurze medycznej oraz oświadczenie o wyrażeniu świadomej zgody na wykonanie biopsji I. Nazwa proponowanej procedury medycznej (zabiegu, badania) 1. węzła chłonnego:
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:
Imię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego: PESEL/Data
Bardziej szczegółowoGorączka. Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak. Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny
Gorączka Dr hab. med. Agnieszka Szypowska Dr med. Anna Taczanowska Lek. Katarzyna Piechowiak Klinika Pediatrii Warszawski Uniwersytet Medyczny Ciepłota ciała Kontrolowana przez ośrodek termoregulacji w
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowo57.94 Wprowadzenie na stałe cewnika do pęcherza moczowego
ICD9 kod Nazwa 03.31 Nakłucie lędźwiowe 03.311 Nakłucie lędźwiowe w celu pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego 100.62 Założenie cewnika do żyły centralnej 23.0103 Porada lekarska 23.0105 Konsultacja specjalistyczna
Bardziej szczegółowoZAKAŻENIA SZPITALNE. Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok
ZAKAŻENIA SZPITALNE Michał Pytkowski Zdrowie Publiczne III rok REGULACJE PRAWNE WHO Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi Rozporządzenie Ministra
Bardziej szczegółowoPodstawowe badania obrazowe. Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii
Podstawowe badania obrazowe Marcin Szulc Klinika Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Prawidłowe myślenie lekarskie Zebranie podstawowych danych (badanie podmiotowe i przedmiotowe)
Bardziej szczegółowoPakiet onkologiczny. w podstawowej opiece zdrowotnej
Pakiet onkologiczny w podstawowej opiece zdrowotnej Agnieszka Jankowska-Zduńczyk Specjalista medycyny rodzinnej Konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej Profilaktyka chorób nowotworowych Pakiet
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Konieczna może być późniejsza aktualizacja zmian w charakterystyce produktu leczniczego i ulotce
Bardziej szczegółowoTerapeutyczne Programy Zdrowotne 2010 Leczenie raka nerki Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku
Załącznik nr 42 do zarządzenia Nr 8/2010/DGL Prezesa NFZ z dnia 20 stycznia 2010 roku Nazwa programu: LECZENIE RAKA NERKI ICD-10 C 64 Dziedzina medycyny: Nowotwór złośliwy nerki za wyjątkiem miedniczki
Bardziej szczegółowoDOBRE PRAKTYKI POSTĘPOWANIA DYSPOZYTORÓW MEDYCZNYCH I ZESPOŁÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Z PACJENTEM Z PODEJRZENIEM UDARU MÓZGU
DOBRE PRAKTYKI POSTĘPOWANIA DYSPOZYTORÓW MEDYCZNYCH I ZESPOŁÓW RATOWNICTWA MEDYCZNEGO Z PACJENTEM Z PODEJRZENIEM UDARU MÓZGU Konsultant krajowy w dziedzinie neurologii prof. dr hab. n. med. Danuta Ryglewicz
Bardziej szczegółowoBADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE
BADANIA KONTROLNE CHORYCH NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE Marian Reinfuss CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE OCENA WARTOŚCI CENTRUM ONKOLOGII ODDZIAŁ W KRAKOWIE PROWADZENIA BADAŃ KONTROLNYCH 1. długość przeŝycia
Bardziej szczegółowoNiemowlę z gorączką i wysypką. Dr n. med. Ewa Duszczyk
Niemowlę z gorączką i wysypką Dr n. med. Ewa Duszczyk Co to jest wysypka? Osutka = exanthema ( gr. Rozkwitać ) Zmiana skórna stwierdzana wzrokiem i dotykiem, będąca reakcją skóry na działanie różnorodnych
Bardziej szczegółowoSepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie
Sepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Sepsa, wstrząs septyczny, definicja,
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2021 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Neurochirurgia z neuroanatomią Kod przedmiotu/ modułu* Nch/F Wydział
Bardziej szczegółowoJedna bakteria, wiele chorób
Jedna bakteria, wiele chorób prof. dr hab. med. Jacek Wysocki dr n. med. Ilona Małecka Katedra i Zakład Profilaktyki Zdrowotnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu Specjalistyczny
Bardziej szczegółowo9/29/2018 Template copyright
2015 9/29/2018 Template copyright 2005 www.brainybetty.com 1 Profilaktyka okołooperacyjna Cel zmniejszenie ryzyka zakażenia miejsca operowanego (ZMO) - zredukowanie śródoperacyjnego obciążenia drobnoustrojami
Bardziej szczegółowoGamma Knife bezinwazyjna alternatywa dla leczenia operacyjnego guzów wewnątrzczaszkowych oraz innych patologii mózgu
Gamma Knife bezinwazyjna alternatywa dla leczenia operacyjnego guzów wewnątrzczaszkowych oraz innych patologii mózgu Leszek Lombarski Klinika Neurochirurgii i Urazów Układu Nerwowego CMKP, Warszawa Stereotaksja
Bardziej szczegółowoRak piersi to najpowszechniej występujący nowotwór kobiecy w Polsce czy nauka poznała przyczyny powstawania tego nowotworu?
Rak piersi to najpowszechniej występujący nowotwór kobiecy w Polsce czy nauka poznała przyczyny powstawania tego nowotworu? Wiele czynników na które mamy bezpośredni wpływ, zwiększa ryzyko zachorowania
Bardziej szczegółowoRzadkie Młodzieńcze Pierwotne Układowe Zapalenie Naczyń Krwionośnych
www.printo.it/pediatric-rheumatology/pl/intro Rzadkie Młodzieńcze Pierwotne Układowe Zapalenie Naczyń Krwionośnych Wersja 2016 2. DIAGNOZA I LECZENIE 2.1 Jakie są rodzaje zapalenia naczyń? Jak klasyfikuje
Bardziej szczegółowoProgram dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008.
załącznik nr 7 do zarządzenia Nr 36/2008/DGL Prezesa NFZ z dnia 19 czerwca 2008 r. Program dotyczy wyłącznie kontynuacji leczenia pacjentów włączonych do programu do dnia 30.03.2008. 1. Nazwa programu:
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 2
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 2 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku 28-letni mężczyzna zgłosił się do Poradni Endokrynologicznej.
Bardziej szczegółowoWYNIKI PUNKTOWEGO BADANIA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ZAKAŻEŃ MIEJSCA OPEROWANEGO PRZEPROWADZONEGO 2013 ROKU W WSZZ W TORUNIU
WYNIKI PUNKTOWEGO BADANIA ZAKAŻEŃ SZPITALNYCH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ZAKAŻEŃ MIEJSCA OPEROWANEGO PRZEPROWADZONEGO 2013 ROKU W WSZZ W TORUNIU Ewa Chodakowska WszZ ToruŃ Badanie przeprowadzono w ramach
Bardziej szczegółowoKATEDRA CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ I SZCZĘKOWO- TWARZOWEJ ZAKŁAD CHIRURGII STOMATOLOGICZNEJ
DLA STUDENTÓW III ROKU ODDZIAŁU STOMATOLOGII SEMESTR VI (LETNI) 1. Zapoznanie z organizacją Katedry, w szczególności z organizacją Zakładu Chirurgii Stomatologicznej. Powiązania chirurgii stomatologicznej
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 11 do Zarządzenia Nr 41/2009 Prezesa NFZ z dnia 15 września 2009 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4, D80.5,
Bardziej szczegółowoTyreologia opis przypadku 12
Kurs Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego Tyreologia opis przypadku 12 partner kursu: (firma nie ma wpływu na zawartość merytoryczną) Opis przypadku Pacjent lat 72 skierowany do poradni endokrynologicznej
Bardziej szczegółowoDlaczego tak późno trafiamy do reumatologa?
Dlaczego tak późno trafiamy do reumatologa? Wyniki najnowszego badania Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher. Wczesne rozpoznanie Ustalenie
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 269 15678 Poz. 1593 1593 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 8 grudnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych Na podstawie
Bardziej szczegółowoJedynym obecnie znanym sposobem leczenia jaskry jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego
Jacek P. Szaflik Katedra i Klinika Okulistyki II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Jacek P. Szaflik Jaskra jest chorobą nieuleczalną Jednak
Bardziej szczegółowoREZONANS MAGNETYCZNY GRUCZOŁU KROKOWEGO
REZONANS MAGNETYCZNY GRUCZOŁU KROKOWEGO mpmri multiparametric MRI affidea MR Warszawa Pracownia i sprzęt Pracownia Rezonansu Magnetycznego Affidea w Warszawie została uruchomiona latem 2012 roku. Wyposażona
Bardziej szczegółowoZapalenie ucha środkowego
Zapalenie ucha środkowego Poradnik dla pacjenta Dr Maciej Starachowski Ostre zapalenie ucha środkowego. Co to jest? Ostre zapalenie ucha środkowego jest rozpoznawane w przypadku zmian zapalnych w uchu
Bardziej szczegółowodzienniczek pacjenta rak nerki
dzienniczek pacjenta rak nerki Grafika i skład: Fundacja Wygrajmy Zdrowie Wydanie I Styczeń 2015 Wszelkie prawa zastrzeżone. Podstawowe dane Imię i nazwisko: Data urodzenia: Lekarz prowadzący: Palcówka
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Neurologia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Nazwa modułu Neurologia Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny (WLS)
Bardziej szczegółowoPaździernik 2013 Grupa Voxel
Październik 2013 Grupa Voxel GRUPA VOXEL Usługi medyczne Produkcja Usługi komplementarne ie mózgowia - traktografia DTI RTG TK (CT) od 1 do 60 obrazów/badanie do1500 obrazów/badanie TELE PACS Stacje diagnostyczne
Bardziej szczegółowoAIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune
AIDS AIDS jest nabytym zespołem upośledzenia odporności, którego skrót (AIDS) wywodzi się od pierwszych liter nazwy angielskiej: (A)cquired (I)mmune (D)eficiency (S)yndrome. Przyczyny zakażenia AIDS Czynnikiem
Bardziej szczegółowoPrzerzuty raka płuca do mózgu - postępowanie multidyscyplinarne.
Przerzuty raka płuca do mózgu - postępowanie multidyscyplinarne. Rak płuca jest najczęściej spotykanym nowotworem złośliwym u mężczyzn, powodującym około 1/3 zachorowań i zgonów z przyczyn nowotworowych.
Bardziej szczegółowoUkład moczowy metody diagnostyczne
Układ moczowy metody diagnostyczne Ultrasonografia (USG) Tomografia komputerowa Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej Urografia Angiografia Cystografia mikcyjna Pielografia wstępujaca Tomografia rezonansu
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Chirurgia i onkologia 2/2
Kod NKO(nz)ChirOnk modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Nazwa modułu I nforma cje ogólne Chirurgia i onkologia 2/2 Obowiązkowy Lekarsko-Stomatologiczny
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko Pacjenta:..PESEL/Data urodzenia:... FORMULARZ ZGODY. Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:...
FORMULARZ ZGODY I Informacje o osobach uprawnionych do wyrażenia zgody Imię i nazwisko Pacjenta:... Imię i nazwisko przedstawiciela ustawowego:... PESEL/Data urodzenia Pacjenta:... II Nazwa procedury medycznej
Bardziej szczegółowoSHL.org.pl SHL.org.pl
Polityka antybiotykowa w oddziale pediatrycznym Adam Hermann Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych Stowarzyszenie Higieny Lecznictwa Fundacja Instytut Profilaktyki Zakażeń Adam Hermann Stare Jabłonki 05-07.10.2014r.
Bardziej szczegółowoInwazyjna choroba meningokokowa. Posocznica (sepsa) meningokokowa
Inwazyjna choroba meningokokowa Posocznica (sepsa) meningokokowa Sepsa, posocznica, meningokoki to słowa, które u większości ludzi wzbudzają niepokój. Każdy z nas: rodzic, opiekun, nauczyciel, dorosły
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu: Radiologia ogólna i stomatologiczna Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność - Poziom studiów Forma studiów Rok,
Bardziej szczegółowo