Wędrować czy zimować? Odwieczny dylemat wielu ptaków

Transkrypt

1 Zagadkowa zmiana ptasich obyczajów Wędrować czy zimować? Odwieczny dylemat wielu ptaków Co roku liczne ptaki wędrują z lęgowisk położonych na północy czy wschodzie Europy na zimowiska zachodnio i południowoeuropejskie oraz afrykańskie. Po drodze napotykają wiele niebezpieczeństw i tylko niektóre z nich docierają w miejsca zimowania. Czy wszystkie wędrowne ptaki decydują się na podjęcie trudu dalekiej i niebezpiecznej migracji? Czy instynktowne nawyki okazują się trwałe, gdy warunki klimatyczne są tak niestabilne i trudne do przewidzenia? Od lat śledzimy zmiany w składzie gatunkowym i liczebności ptaków zimujących na Północnym Podlasiu. Każdego roku w styczniu wędrujemy wzdłuż rzek notując ptaki napotkane po drodze... i co roku stwierdzaliśmy zimowanie właściwie tych samych gatunków. Zawsze najwięcej były wszędobylskich krzyżówek, napotykaliśmy też niemało łabędzi niemych, jemiołuszek czy myszołowów. Tu i ówdzie trafiały się nieliczne na Podlasiu zimą łabędzie krzykliwe, cyraneczki, zimorodki, nurogęsi i świstuny. Tak było w latach 1990 tych... Gęgawy zimują na

2 Podlasiu wyjątkowo; zanotowano dotąd zaledwie kilka przypadków zimowania tych gęsi na tym terenie Na przełomie poprzedniego i trwającego stulecia sytuacja zaczęła się zmienić. Rozpoczęliśmy częstszy monitoring dolin rzecznych zimą tak, by móc obserwować zmiany w awifaunie także w ciągu każdego z sezonów. Coraz częściej notowaliśmy w tym okresie czaple siwe, które wcześniej trudno było uświadczyć zimą na mroźnym i śnieżnym Podlasiu. Podobnie było z innymi ptakami. Efemerycznie napotykaliśmy również inne, wcześniej nie obserwowane zimą ptaki: nura czarnoszyjego, gęgawy, gęsi białoczelne i zbożowe, potrzosy, raz nawet pojawiły się łabędzie małe. Tak było przez ostatnich kilka lat... Z nastaniem zimy 2005/ 2006 sytuacja uległa dalszym, poważnym zmianom. Nagle znacznie przybyło na podlaskich zimowiskach zięb, odnotowaliśmy również kilka rudzików, pojawiających się dotąd bardzo rzadko w tym okresie. Na jednym z białostockich osiedli koczuje od dłuższego czasu zupełnie wyjątkowy tu zimą droździk. Do tego w dolinie Narwi o przetrwanie tego trudnego czasu walczy bardzo rzadko zimujący na Północnym Podlasiu kormoran czarny, a na sąsiedniej Supraśli perkoz dwuczuby. W środku zimy obserwowaliśmy też mewy pospolite. Mało tego, pod Białymstokiem pojawił się nawet sokół wędrowny! W natłoku tylu zdumiewających faktów zaczęliśmy się zastanawiać nad tym, co skłoniło tyle typowo wędrownych ptaków do tego, żeby w tych bardzo mroźnych stronach pozostać na zimę i ryzykować zamarznięcie czy śmierć głodową?

3 Droździk zimuje na Podlasiu wyjątkowo, liczniejsze przypadki zimowania tych ptaków odnotowano pod koniec 2005 i na początku 2006 roku. Jestem zdania, że ptakom nie brakuje rozterek: czy migrować setki, tysiące kilometrów i trafić tam, gdzie łatwiej będzie przetrwać trudny okres zimowy, czy może lepiej oszczędzić energię potrzebną na długą i niebezpieczną wędrówkę i zaryzykować próbę przetrwania zimy na miejscu? Niektóre ptaki, nie tylko te chore czy osłabione, coraz częściej rezygnują z odlotów. Być może nie bez znaczenia są różnice w przebiegu kolejnych zim, zakłócenia równowagi klimatu, których nawet instynkt dzikich stworzeń nie jest w stanie przewidzieć. Czasem kulminacje mroźnych i śnieżnych dni następują bardzo późno, co skłania ptaki do pozostania dłużej na żerowiskach i nie rozpoczęcia wędrówek o zwykłych porach. Wielu tym, które zdecydują się zostać pomaga bliskość ludzi i łatwiejsze do zdobycia w ich sąsiedztwie pożywienie. W miejscach dokarmiania są w stanie przetrwać nawet najkłopotliwsze warunki pogodowe. To właśnie ratuje wspomnianego wyżej droździka, niektóre rudziki czy zięby. Z pomocy człowieka korzysta też w pewnym stopniu perkoz dwuczuby, żerując na niezamarzającym odcinku rzeki Białej, nieopodal zrzutu ciepłej wody z podbiałostockiej oczyszczalni ścieków. Skąd jednak wziął się zimą na Podlasiu kormoran czarny? Co skłoniło mewy pospolite do próby przetrwania tu tego niezwykle

4 skłoniło mewy pospolite do próby przetrwania tu tego niezwykle trudnego okresu? Na te pytania prawdopodobnie nieprędko znajdziemy jednoznaczne odpowiedzi, choć na pewno wiele ciekawych informacji dostarczą dalsze liczenia ptaków zimujących w dolinach Narwi i Supraśli, a nawet w Białymstoku, nad brzegami rzeki Białej. Rudzik - zimuje na Podlasiu wyjątkowo, ostatnio liczniej Tekst i zdjęcia: Michał Polakowski Artykuł ukazał się w czasopiśmie Woliera w numerze 3/ 2006 PO LARUS Michał Polakowski e mail: po-larus@wp.pl Kompleksowe usługi turystyczno przyrodnicze turystyka nad Biebrzą, w Puszczy Białowieskiej i w innych, ciekawych miejscach województwa podlaskiego, również: badania naukowe, edukacja, ekspertyzy, fotografia, publicystyka i działalność wydawnicza. Więcej informacji:

5 Więcej informacji:

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23