Natura 2000 Powiązania ekologiczne a funkcjonowanie zbiornika

Transkrypt

1 Natura 2000 Powiązania ekologiczne a funkcjonowanie zbiornika Robert Gwiazda Instytut Ochrony Przyrody PAN Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

2 Funkcje zbiornika zaopatrzenie w wodę ochrona przeciwpowodziowa zwiększenie przepływów w okresie suszy gospodarka rybacka rekreacja ochrona przyrody 2

3 Zbiornik Goczałkowicki Zbiornik Goczałkowicki Rok powstania 1955 Powierzchnia ha Objętość 165,6 mln m 3 Średnia głębokość 5,2 m Powierzchnia zajęta przez roślinność szuwarową (dane ZiZoZap). 3

4 Obszar Natura 2000 Zbiornik Goczałkowicki Ujście Wisły i Bajerki (PLH ) Obszar ostoi stanowi miejsce występowania gatunków zwierząt związanych ze środowiskiem wodnym i wodno-błotnym wymienionych w Zał. II Dyrektywy Siedliskowej. Stwierdzono tu piskorza, różankę, kumaka nizinnego, traszkę grzebieniastą, wydrę i bobra. Do cennych walorów przyrodniczych tego terenu zaliczyć należy rzadko występujące w Polsce fitocenozy z udziałem salwinii pływającej i żabiścieku pływającego. 4

5 Stanowiska gatunków zwierząt na Zb. Goczałkowickim z Zał. II DS Waloryzacja (2006) ZiZoZap ( ) Piskorz + 1 Różanka + 1 Traszka grzebieniasta 0 1 Kumak nizinny 4 6 Bóbr + 11 Wydra? 5 5

6 Obszar Natura 2000 Dolina Górnej Wisły (PLB ) W obszarze występuje cn. 29 gatunków ptaków z Zał. I Dyrektywy Ptasiej, 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: bączek, bąk, dzierzba czarnoczelna, mewa czarnogłowa, rybitwa białowąsa, rybitwa rzeczna, rybitwa czarna, szablodziób, ślepowron, cyranka, czernica, kokoszka, krakwa, krwawodziób, perkoz dwuczuby, płaskonos, sieweczka rzeczna, śmieszka, zausznik. 6

7 Liczebność lęgowych gatunków wodno-błotnych na Zb. Goczałkowickim z Zał. I DP Gatunki związane z zaroślami szuwarowymi: Waloryzacja (2006) ZiZoZap ( ) Bączek 0-3 (?) 0 Bąk Czapla purpurowa Błotniak stawowy Kropiatka Zielonka

8 Liczebność lęgowych gatunków wodno-błotnych na Zb. Goczałkowickim z Zał. I DP Gatunki związane z roślinami o liściach pływających: Waloryzacja (2006) ZiZoZap ( ) Rybitwa białowąsa Rybitwa czarna Gatunki związane z innymi środowiskami: Waloryzacja (2006) ZiZoZap ( ) Mewa czarnogłowa Rybitwa rzeczna Szablodziób Zimorodek

9 Liczebność (os.) I II III IV V VI VII VIII IX X XI pp (m) Liczebność ptaków a poziom piętrzenia zbiornika ,8 254,6 254,4 254, , I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Miesiące 9

10 N (os) N (os.) Struktura gatunkowa i liczebność zgrupowań ptaków wodnych INNE MEWY KRZYŻÓWKA GĘSI PERKOZ DWUCZUBY 2011 KORMORAN Terminy INNE MEWY KRZYŻÓWKA GĘSI PERKOZ DWUCZUBY KORMORAN 2012 Terminy 10

11 Liczebność wybranych gatunków ptaków wodnych Czernica Cyraneczka I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Czajka Batalion

12 Udział Udział Udział ptaków wodnych w poszczególnych częściach zbiornika % 80% 60% 40% 20% Cofka Brzeg S Brzeg N 0% Terminy Ploso % 80% Cofka 60% 40% 20% 0% Terminy Brzeg S Brzeg N Ploso 12

13 pp (m) Szacunkowe straty w lęgach ptaków wodnych w wyniku zalania gniazd w 2012 r. Perkoz dwuczuby <1% Krzyżówka ok. 10% Śmieszka cn. 25% Rybitwa rzeczna cn. 20% ,9 254,8 254,7 254, ,5 254, IV V VI 13

14 Ptaki a rekreacja na zbiorniku Uprawianie żeglarstwa i kitesurfingu w miejscach rozrodu ptaków w okresie IV-VIII jest niewskazane. Wędkarstwo powinno być prowadzone w sposób mający jak najmniejszy wpływ na ptaki w okresie lęgowym (IV-VIII). X X 14

15 Oddziaływanie ptaków wodnych na ekosystem Pokarm Odchody 15

16 Konsumpcja (t) Ptaki a ryby Biomasa ryb zjedzonych przez populację kormorana i perkoza dwuczubego na Zb. Goczałkowickim - ok. 103 t z czego ok. 45 t ze zbiornika (14 kg ha -1 ). Biomasa ryb zjedzonych przez ptaki: Jez. Łuknajno - 10 kg ha -1, Jez. Mikołajskie - 15 kg ha I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Miesiące 16

17 Ptaki i biomanipulacja W pokarmie ptaków rybożernych występuje leszcz i płoć, które powinny być usuwane ze zbiornika. Rybitwa rzeczna ( ) Okoniowate 29% Karpiowate 35% Leszcz 24% Płoć 12% Karpiowate 4% Kormoran ( ) Szczupak 1% Okoniowate 22% Leszcz 2% Płoć 9% Karp 61% Krąp 1% 17

18 P tot (kg) N tot (kg) Ptaki a jakość wody Zgrupowania ptaków dostarczyły do zbiornika ok. 0,37 kg ha -1 P ogólnego (ok kg). Zgrupowania ptaków dostarczyły do zbiornika ok. 0,96 kg ha -1 N ogólnego (ok kg) MEWY KRZYŻÓWKA 600 MEWY KRZYŻÓWKA 100 GĘSI KORMORAN 400 GĘSI KORMORAN I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Miesiące Miesiące 18

19 Ładunek fosforu i azotu dostarczany przez ptaki na jeziorach Jez. Grand-Lieu 6292 ha (Francja): 0,4 kg P ha 1 ;1,2 kg N ha 1 (Marion i in. 1994) Jez. Wintergreen 16,4 ha (USA): 6 kg P ha 1 ;19 kg N ha 1 (Manny i in.1994) Jez. Łuknajno 680 ha: 30 kg P ha 1 ; 60 kg N ha 1 (Dobrowolski i in. 1976) Jez. Mikołajskie 500 ha: 20 kg P ha 1 ; 30 kg N ha 1 (Dobrowolski i in. 1976) 19

20 Udział zespołu ptaków w bilansie fosforu i azotu Ładunek dopływającego P og. i N og. do Zb. Goczałkowickiego wynosił odpowiednio (IPIŚ PAN, Projekt ZiZoZAP): Wisła - 97 t; 596 t Ładunek wnoszony przez ptaki stanowił: Zb. Goczałkowicki - ok. 1,2% P og. i 0,5% N og. dopływającego do zbiornika. Jez. Grand-Lieu (Francja) - ok. 6,6% P og. i 0,4% N og. (Marion i in. 1994). Jez. Wintergreen (USA) - ok. 70% P og. i 27% N og. (Manny i in.1994). 20

21 Natura 2000 a funkcje zbiornika Występowanie obszarów Natura 2000 na Zbiorniku Goczałkowickim nie ma wpływu na jakość wody, ale może wywierać wpływ na ichtiofaunę. Sterowanie odpływem wody i rekreacja na zbiorniku może istotnie wpływać na przedmioty ochrony obszarów Natura

22 Dziękuję za uwagę dr hab. Robert Gwiazda, prof. IOP PAN Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków Politechnika Krakowska Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka