WDROŻENIE PLANU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE W LATACH RURAL DEVELOPMENT PLAN IMPLEMENTATION IN POLAND IN

Transkrypt

1 FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2008, Oeconomica 261 (50), Grzegorz SPYCHALSKI WDROŻENIE PLANU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE W LATACH RURAL DEVELOPMENT PLAN IMPLEMENTATION IN POLAND IN Katedra Ekonomii, Akademia Rolnicza ul. Żołnierska 47, Szczecin Abstract.The aim of the paper is to present the process of Rural Development Plan in Poland implementation in the period as the measure of Polish food economy and agriculture financial support. There is a description of Polish rural development policy in the first years of European Union membership and the role of Plan in its implementation. Then one can find particular measures of the Plan together with their aims and rules and the numbers of beneficiaries connected with the amount of money payed within the measures. Moreover some future solutions for the Plan measures are described according to the new programming period Generally speaking Rural Development Plan is the mechanism of support the sustainable development of Polish rural areas and apart from economic objectives comprises the ecological and social ones. This instrument implementation allow for introduction of seven basic measures with total allocation of public money from EU and domestic budgets equals 3.59 bln of euro. Słowa kluczowe: działania, plan rozwoju obszarów wiejskich, wdrażanie. Key words: implementation, Rural Development Plan, measures. WSTĘP Rolnictwo jako część systemu ekonomicznego, odpowiedzialna za wytwarzanie surowców do produkcji żywności w większości wysoko rozwiniętych krajów świata, uzyskuje specjalny status w ramach mechanizmów polityki gospodarczej. Wynika to przede wszystkim z uzależnienia produkcji rolnej od czynników przyrodniczych, dłuższego cyklu produkcyjnego oraz oddziaływania rolnictwa na funkcje pozaekonomiczne o charakterze środowiskowym i kulturowym. W związku z tym w kształtowaniu warunków rozwoju rolnictwa wyłącza się je z uniwersalnych regulacji rynkowych i poddaje oddziaływaniu szczególnych instrumentów wspierających gospodarstwa rolne. Polityka rolna w tym aspekcie to złożony system oddziaływań finansowych, organizacyjnych i strukturalnych, pozwalających producentowi rolnemu osiągać relatywnie wyższe dochody i stabilizować zmienne otoczenie przyrodniczo-rynkowe (Hunek 1999). Szczególne mechanizmy polityki rolnej obowiązują w Unii Europejskiej, która gwarantuje rolnikom wszystkich państw członkowskich dopłaty do powierzchni użytków rolnych i inne formy wspomagania działalności i rozwoju.

2 34 G. Spychalski MATERIAŁ I METODY Polska wstępując do struktur wspólnoty europejskiej, także przyjęła cały zestaw narzędzi wspólnej polityki rolnej odpowiednio zmodyfikowany na lata , czyli w okresie starego programowania, finansowany z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). Z Sekcji Orientacji pochodziły środki na sektorowy program operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora rolno-żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich , zaś z Sekcji Gwarancji płatności bezpośrednie oraz plan rozwoju obszarów wiejskich, wspierający zrównoważony rozwój rolnictwa i terenów niezurbanizowanych. Ten ostatni program (PROW), jako zestaw narzędzi uzupełniających (towarzyszących) wspólną politykę rolną, jest przedmiotem analizy niniejszego opracowania. Jego treść oparto na danych źródłowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która pełni funkcję instytucji płatniczej dla większości instrumentów wsparcia polskiego rolnictwa. Wykorzystano przy tym podczas formułowania konkluzji metodę analizy porównawczej, statystyki opisowej oraz wnioskowania dedukcyjnego. WYNIKI I DYSKUSJA Instrumenty planu rozwoju obszarów wiejskich W pierwszych trzech latach członkostwa Polski w Unii Europejskiej polityka rolna, wspierająca rozwój obszarów wiejskich, została podzielona na dwa obszary. Pierwszy obszar, finansowany z Sekcji Gwarancji, służyć miał poprawie kondycji ekonomicznej polskich gospodarstw rolnych oraz uruchomieniu procesów zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich (Obwieszczenie ). Drugi obszar ma charakter strukturalny i służy przede wszystkim poprawie konkurencyjności polskich producentów rolnych na zintegrowanym rynku wspólnotowym (rys. 1). Polityka strukturalna (fundusz spójności) Wspólna polityka rolna Cel 1: Regiony opóźnione w rozwoju Narodowy plan rozwoju 1. SPO Wzrost konkurencyjności gospodarki 2. SPO Rozwój zasobów ludzkich 3. SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich Sekcja Orientacji 4. SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 5. SPO Transport i gospodarka morska 6. SPO Ochrona środowiska i gospodarka wodna 7. ZPORR Rozwój regionalny 8. Pomoc techniczna FILAR II Plan rozwoju obszarów wiejskich (PROW) renty strukturalne zalesienia gruntów rolnych programy rolno-środowiskowe LFA gospodarstwa niskotowarowe dostosowanie do standardów grupy producentów rolnych pomoc techniczna Sekcja Gwarancji FILAR I Płatności bezpośrednie Sekcja Gwarancji Inicjatywy wspólnotowe (INTERREG, EQUAL) Rys. 1. Dwukierunkowa polityka rozwoju obszarów wiejskich Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (2006).

3 Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 35 Jak wynika z rys. 1, w zakresie mechanizmów gwarantujących jednym z filarów jest Plan rozwoju obszarów wiejskich (PROW) zgodny z przepisami Rozporządzenia WE 1257/99 o wspieraniu rozwoju wsi oraz Rozporządzenia Komisji Europejskiej (KE) 445/2002, ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia wspólnot. Celem PROW jest wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i polepszenie kondycji gospodarstw rolnych. W ten sposób do celów czysto ekonomicznych polityki rolnej dodano cele ekologiczne oraz społeczne. Lista działań objętych planem została przedstawiona w tab. 1 wraz z przydziałem środków finansowych. Tabela 1. Budżet Planu rozwoju obszarów wiejskich Wyszczególnienie Wydatki publiczne w okresie programowania [mln euro] ogółem wkład UE 1. Renty strukturalne 534,88 427, Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 293,10 234,40 3. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach ONW 905,00 723,96 4. Wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt 218,90 175,03 5. Zalesianie gruntów rolnych 91,70 73,32 6. Grupy producentów rolnych 17,40 13,86 7. Dostosowanie gospodarstw do standardów UE 687,00 549,53 8. Pomoc techniczna 22,00 17,50 9. Uzupełnienie płatności bezpośrednich 682,42 545, Projekty zatwierdzone w ramach Rozporządzenia (KE) nr 1268/1999 (Program SAPARD) 140,00 105,00 Razem 3 592, ,40 Oprócz klasycznych instrumentów unijnych, takich jak renty strukturalne czy wsparcie programów rolno-środowiskowych, w Planie znalazły się specjalne polskie mechanizmy, czyli dostosowanie gospodarstw do standardów UE i wspieranie gospodarstw niskotowarowych. Płatności do obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) zostały podzielone na kampanie odpowiadające dopłatom bezpośrednim, zaś nazwa działania 10 oznacza pomoc w zakresie programu SAPARD, finansująca wnioski przewyższające pulę pierwotnie alokowaną w tym programie. W ciągu pełnych trzech lat funkcjonowania PROW złożono ogółem wniosków na osiem działań merytorycznych. W ramach działania 1: Renty strukturalne, które uruchomiono 1 sierpnia 2004 roku, rozpatrzono wniosków i wydano decyzji przyznających pomoc rolnikom, którzy ukończyli 55 lat i prowadzili przez 10 lat działalność na własny rachunek (rys. 2).

4 36 G. Spychalski Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Rys. 2. Liczba złożonych wniosków o przyznanie renty strukturalnej (wg województw) W ten sposób osiągnięto w pewnym zakresie cel poprawy struktury obszarowej gospodarstw i przyspieszenia procesu wymiany pokoleń właścicieli. Informacje o obsłudze wniosków o przyznanie renty i o kwotach zrealizowanych płatności w poszczególnych województwach zawarto w tab. 2. Tabela 2. Obsługa wniosków o przyznanie rent strukturalnych oraz kwota zrealizowanych płatności Wnioski podlegające dalszej weryfikacji Wydanie postanowienia o spełnieniu warunków do ubiegania się o rentę Wydane decyzje dotyczące pomocy Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie ,39 Kujawsko-pomorskie ,12 Lubelskie ,87 Lubuskie ,41 Łódzkie ,01 Małopolskie ,47 Mazowieckie Opolskie ,44 Podkarpackie ,82 Podlaskie ,75 Pomorskie ,03 Śląskie ,12 Świętokrzyskie ,13 Warmińsko-mazurskie ,82 Wielkopolskie ,61 Zachodniopomorskie ,64 Razem ,61

5 Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 37 Działanie 2: Wspieranie gospodarstw niskotowarowych było ukierunkowane na modernizację gospodarstw uzyskujących niewielkie przychody ze sprzedaży produkcji, głównie w celach samozaopatrzenia. Chodziło o umożliwienie wsparcia ich dochodów (coroczny transfer 1250 euro) oraz poszerzenie działalności rolniczej i pozarolniczej. Działanie uruchomiono 1 lutego 2005 roku; do końca 2006 roku złożono ogółem wniosków, głównie z przeznaczeniem na zakup maszyn rolniczych i zwierząt gospodarskich (rys. 3). 16% 30% 12% 42% zakup zwierząt gospodarkich zakup lub dzierżawa gruntu rolnego zakup maszyn rolniczych inne Rys. 3. Zadeklarowane cele pośrednie Najwięcej wniosków złożono w oddziałach regionalnych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa województw lubelskiego, mazowieckiego i świętokrzyskiego, a najmniej w województwach lubuskim i zachodniopomorskim. Obsługa administracyjna tych wniosków pozwoliła na wydanie decyzji dotyczących przyznania pomocy rolnikom, którzy otrzymali w ramach tego działania płatności na łączną kwotę ,00 tys. zł (tab. 3). Tabela 3. Obsługa złożonych wniosków o wsparcie gospodarstw niskotowarowych, według województw Liczba spraw złożonych Liczba spraw rozpatrywanych Liczba wydanych decyzji dotyczących pomocy Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie ,62 Kujawsko-pomorskie ,94 Lubelskie ,70 Lubuskie ,14 Łódzkie ,24 Małopolskie ,94 Mazowieckie ,04 Opolskie ,32 Podkarpackie ,54 Podlaskie ,46 Pomorskie ,82 Śląskie ,60 Świętokrzyskie ,12 Warmińsko-mazurskie ,20 Wielkopolskie ,10 Zachodniopomorskie ,20 Razem ,98

6 38 G. Spychalski Działanie 3. to wsparcie terenów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) rolniczego, w którym wyróżniono trzy rodzaje obszarów: 1. Obszary górskie powyżej 500 m n.p.m. o szczególnych utrudnieniach topograficznych i klimatycznych, gdzie stawka dopłaty wynosi 320 zł na 1 ha. 2. Obszary nizinne (strefy I i II) o niskiej jakości gleb, z niekorzystnymi warunkami wodnymi, klimatycznymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu, niskim wskaźnikiem zaludnienia i znacznym udziałem ludności związanej z rolnictwem stawka dopłaty wynosi od 179 do 264 zł na 1 ha. 3. Obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami, gdzie co najmniej 50% powierzchni znajduje się powyżej 350 m n.p.m., które spełniają przynajmniej dwa z poniższych kryteriów: średnia wielkość gospodarstwa wynosi poniżej 7,5 ha, występują gleby zagrożone erozją wodną, zaprzestano prowadzenia działalności rolniczej w co najmniej 25% ogólnej liczby gospodarstw, udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych jest wyższy niż 40%. Tutaj stawka dopłaty wynosi 264 zl na 1 ha. W poszczególnych latach beneficjenci składali wnioski z tytułu ONW w liczbie w 2004 roku, w 2005 roku i w 2006 roku. Kwoty zrealizowanych na bazie tych wniosków płatności przedstawia tab. 4. Tabela 4. Zrealizowane płatności ONW w poszczególnych kampaniach Zrealizowane płatności [PLN] kampania 2004 r. kampania 2005 r. kampania 2006 r. razem płatności Dolnośląskie , , , ,17 Kujawsko-pomorskie , , , ,00 Lubelskie , , , ,64 Lubuskie , , , ,93 Łódzkie , , , ,81 Małopolskie , , , ,72 Mazowieckie , , , ,53 Opolskie , , , ,26 Podkarpackie , , , ,80 Podlaskie , , , ,09 Pomorskie , , , ,87 Śląskie , , , ,53 Świętokrzyskie , , , ,28 Warmińsko-mazurskie , , , ,67 Wielkopolskie , , , ,80 Zachodniopomorskie , , , ,68 Razem Polska , , , ,78 Działanie 4. to wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt. Ma ono służyć: promocji systemów produkcji zgodnych z wymogami środowiska naturalnego, ochronie i kształtowaniu krajobrazu oraz siedlisk gatunków dzikiej flory i fauny,

7 Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 39 ochronie zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich, a także poprawie stanu świadomości ekologicznej społeczności wiejskiej. Rolnik zdecydowany na wdrożenie programu rolno-środowiskowego może wybrać jeden z siedmiu pakietów (przedsięwzięć): 1. Rolnictwo zrównoważone (SO1) 2. Rolnictwo ekologiczne (SO2) 3. Utrzymanie łąk ekstensywnych (PO2) 4. Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (PO2) 5. Ochrona wód i gleb (KO1) 6. Strefy buforowe (KO2) 7. Zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich (GO1). Wnioskodawca może uzyskać płatności z tytułu uruchomienia od jednego do trzech pakietów na podstawie przygotowanego planu rolno-środowiskowego. Niektóre z pakietów można wdrażać jedynie w tzw. strefach priorytetowych, których wykaz znajduje się w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt. Ogółem do końca 2006 roku rolnicy w całej Polsce zadeklarowali realizację pakietów rolno-środowiskowych. W ramach postępowania administracyjnego wydano decyzji o przyznaniu pomocy, które umożliwiły wypłatę wsparcia na łączną kwotę PLN (tab. 5). Tabela 5. Liczba wniosków o płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolno-środowiskowych, według województw Liczba pakietów ogółem Liczba wydanych decyzji Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie ,11 Kujawsko-pomorskie ,93 Lubelskie ,42 Lubuskie ,80 Łódzkie ,05 Małopolskie ,47 Mazowieckie ,64 Opolskie ,93 Podkarpackie ,92 Podlaskie ,54 Pomorskie ,38 Śląskie ,50 Świętokrzyskie ,97 Warmińsko-mazurskie ,26 Wielkopolskie ,91 Zachodniopomorskie ,07 Razem ,90 Źródło: System Informacji Zarządczej ARiMR (2007).

8 40 G. Spychalski Działanie 5. to zalesianie gruntów rolnych o niskiej przydatności dla rolnictwa w celu powiększenia obszarów leśnych, utrzymania oraz wzmocnienia ich ekologicznej stabilności. Chodzi tu o zmniejszenie fragmentacji kompleksów leśnych i tworzenie korytarzy ekologicznych. Beneficjentami pomocy finansowej są rolnicy (osoby fizyczne lub spółdzielcze), którzy przeznaczyli pod zalesienie działkę o minimalnej powierzchni 0,3 ha, na której do dnia złożenia wniosku była prowadzona działalność rolnicza. Warunkiem otrzymania dotacji była pielęgnacja założonej uprawy leśnej przez 5 lat od dnia wykonania zalesienia, zgodnie z planem zalesienia i przepisami o lasach. Oprócz wsparcia na założenie plantacji, w wysokości zł na 1 ha, rolnicy otrzymują premię pielęgnacyjną wypłacaną przez pięć lat w wysokości zł na 1 ha, a także premię zalesieniową, czyli ryczałt za utracone dochody z działalności rolniczej w wysokości 1400 zł na 1 ha, gdy producent uzyskuje co najmniej 20% dochodów z rolnictwa i 360 zł, gdy rolnik uzyskuje mniej niż 20% dochodów z działalności rolniczej. W poszczególnych latach wyraźnie wzrastało zainteresowanie beneficjentów tym działaniem w roku 2004 złożono 2229 wniosków, w , a w wnioski o płatność na zalesianie gruntów rolnych. Powierzchnia gruntów rolnych, która została zamieniona na plantacje leśne, wyniosła w 2004 roku 062 ha, w roku ha, a w roku ha. Kwoty zrealizowanych płatności w poszczególnych kampaniach, z podziałem na województwa, przedstawia tab. 6. Tabela 6. Kwota zrealizowanych płatności za zalesienie gruntów rolnych, według województw Kwota zrealizowanych płatności [PLN] kampania 2004 r. kampania 2005 r. kampania 2006 r. Dolnośląskie , , ,60 Kujawsko-pomorskie , , ,40 Lubelskie , , ,70 Lubuskie , , ,30 Łódzkie , , ,90 Małopolskie , , ,20 Mazowieckie , , ,30 Opolskie , , ,90 Podkarpackie , , ,10 Podlaskie , , ,00 Pomorskie , , ,80 Śląskie , , ,80 Świętokrzyskie , , ,10 Warmińsko-mazurskie , , ,70 Wielkopolskie , , ,30 Zachodniopomorskie , , ,90 Razem , , ,00

9 Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 41 Kolejne działanie 6. to dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej, uruchomione 1 lutego 2005 roku; jego celem jest uzupełnienie wymagań weterynaryjnych w produkcji mleka, środowiskowych przy składowaniu nawozów naturalnych i dobrostanu zwierząt w produkcji drobiu. Pomoc dla beneficjentów miała wynosić pierwotnie 243,4 mln euro, ale zainteresowanie było tak duże, że budżet działania powiększono do 637 mln euro (po realokacji z innych działań). Producenci chcąc uzyskać pomoc o łącznej wartości euro na gospodarstwo, spełniać musieli następujące kryteria produkcyjne: w gospodarstwach wg schematu nawozowego powinni posiadać minimum 5 DJP na 1 ha użytków rolnych, a produkcja azotu nie powinna przekraczać 170 kg na ha u.r.; w przypadku schematu mleczarskiego wymogiem było utrzymywanie w gospodarstwie nie więcej niż 30 krów produkujących mleko na sprzedaż; w przypadku schematu kurzego pomoc mogła być przekazana tym fermom, które znalazły się w wykazie zakładów o niedostosowanym systemie utrzymania drobiu (44 fermy kurze wymienione w załączniku 12 do traktatu akcesyjnego). W ramach tego działania rozpatrzono w ARiMR ponad 73 tysiące wniosków, głównie w województwach wielkopolskim, mazowieckim i kujawsko-pomorskim (rys. 4) Dolnośląskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Kujawskopomorskie Warmińskomazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Rys. 4. Liczba złożonych wniosków o pomoc finansową na dostosowanie do standardów UE (wg województw) Zdecydowana większość złożonych wniosków dotyczyła schematu nawozowego (90,7%), co oznacza, że w ramach działania finansowano przede wszystkim budowę płyt gnojowych. Podczas obsługi wniosków o pomoc finansową a następnie o płatność zrealizowano łącznie płatności sięgające prawie 2 mld złotych (tab. 7).

10 42 G. Spychalski Tabela 7. Informacja o liczbie złożonych wniosków o pomoc oraz o kwotach zrealizowanych płatności w ramach działania 6: Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE PROW Wnioski złożone i rozpatrywane Zrealizowane płatności [PLN] Dolnośląskie ,81 Kujawsko-pomorskie ,42 Lubelskie ,97 Lubuskie ,12 Łódzkie ,54 Małopolskie ,11 Mazowieckie ,32 Opolskie ,87 Podkarpackie ,14 Podlaskie ,02 Pomorskie ,49 Śląskie ,34 Świętokrzyskie ,93 Warmińsko-mazurskie ,86 Wielkopolskie ,62 Zachodniopomorskie ,42 Razem Działanie ,98 Ostatnim działaniem Planu rozwoju obszarów wiejskich (poza pomocą techniczną) jest wspomaganie grup producentów rolnych uruchomione roku. Jego celem jest podniesienie dochodów rolników w ramach gospodarowania wspólnego poprzez obniżenie kosztów produkcji, poprawę jej jakości, organizację systemu sprzedaży i stworzenie wspólnych zasad informowania o produkcji o wielkości zbiorów i dostępności produktów. Pomoc przyznawana była na współfinansowanie kosztów zakładania i funkcjonowania grupy producentów w określonych sektorach w pierwszych pięciu latach ich istnienia. Wielkość pomocy jest naliczana jako odsetek wartości produkcji sprzedanej netto i wyprodukowanej w gospodarstwach członków grupy. Tabela 8 przedstawia liczbę wniosków składanych w latach w ramach tego działania oraz kwoty wypłacone na pomoc w poszczególnych województwach. Tabela 8. Obsługa wniosków o pomoc dla grup producentów rolnych Liczba złożonych wniosków o pomoc Liczba złożonych wniosków o płatność Liczba wydanych decyzji dotyczących przyznania płatności Kwota zrealizowanych płatności [PLN] Dolnośląskie ,75 Kujawsko-pomorskie ,70 Lubelskie ,61 Lubuskie ,41 Łódzkie ,00 Małopolskie ,34 Mazowieckie ,14 Opolskie ,11 Podkarpackie ,55 Podlaskie ,00 Pomorskie ,06 Śląskie ,00 Świętokrzyskie ,00 Warmińsko-mazurskie ,00 Wielkopolskie ,68 Zachodniopomorskie ,52 Razem ,87

11 Wdrożenie planu rozwoju obszarów wiejskich 43 PODSUMOWANIE Celem Planu rozwoju obszarów wiejskich było wspieranie zrównoważonego rozwoju polskich terenów wiejskich oraz polepszenie kondycji gospodarstw rolnych. Stanowi on szczególny instrument polityki rolnej wkomponowany w zestaw działań Unii Europejskiej, ale uwzględniający specyfikę i sytuację polskiej gospodarki żywnościowej. Oprócz klasycznych mechanizmów, towarzyszących wspólnej polityce rolnej, takich jak renty strukturalne czy zalesienia wspomaga on dostosowanie polskiego rolnictwa do standardów wspólnego rynku oraz promuje utrzymanie żywotności ekonomicznej gospodarstw niskotowarowych. Równocześnie sprzyja ekologizacji działalności rolniczej poprzez przedsięwzięcia rolnośrodowiskowe i dotowanie produkcji na terenach o gorszym potencjale agroklimatycznym. Choć realizacja Planu jeszcze trwa i będzie ostatecznie zakończona w roku 2008, już dzisiaj można stwierdzić, że cała alokacja finansowa w kwocie ponad 3,5 mld euro zostanie wykorzystana. Zakontraktowano bowiem wszystkie działania merytoryczne do pełnych limitów finansowych, a w niektórych schematach konieczne były redukcje z powodu dużej liczby złożonych projektów. Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyły się renty strukturalne i wsparcie gospodarstw niskotowarowych, a także przedsięwzięcia rolno-środowiskowe i dostosowanie do standardów Unii Europejskiej. Większość działań PROW znalazła się w nowym programie rozwoju obszarów wiejskich na lata , co oznacza ich kontynuację w ramach kolejnego budżetu Unii Europejskiej. W systemie wdrożeniowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa już można składać wnioski o pomoc dla grup producentów rolnych i zalesianie gruntów rolnych, podobnie jak wnioski o wspieranie terenów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Połączenie działań inwestycyjnych ze środowiskowymi pozwoli uzyskać efekty rozwojowe o charakterze stabilizacyjnym zgodnym z ogólnymi regułami wspólnej polityki rolnej UE. Jednocześnie może się to przyczynić do wyraźnego podziału beneficjentów polskiej polityki rolnej na grupę rozwojowych towarowych gospodarstw produkcyjnych i tych odbiorców pomocy publicznej, którzy wytwarzając głównie na samozaopatrzenie, przyczyniają się do poprawy jakości środowiska przyrodniczego i krajobrazu rolniczego. PIŚMIENNICTWO Hunek T Uwarunkowania strategii rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce. PAN, Warszawa. Materiały wewnętrzne Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi MRiRW, Warszawa. Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 listopada 2004 r. w sprawie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich. MP z 2004 r., nr 56, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt. DzU z 2004 r., nr 174, poz System Informacji Zarządczej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ARiMR, Warszawa.