SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE

Transkrypt

1 Instytut Ochrony Przyrody PAN SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE z realizacji projektu PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach Sprawozdanie obejmuje działania realizowane na podstawie umowy finansowej PL0108/E1/2.2.5/013/07 z dnia , pomiędzy NFOŚiGW, a IOP PAN, w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) ETAP X umowy: Projekt Natura 2000 w Karpatach Kraków, 14 marca 2010

2 Projekt PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach jest realizowany w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) w latach Główne Biuro Mechanizmów Finansowych znajduje się w Brukseli ( Instytucją Wspomagającą wdrażanie projektu jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Instytucją Pośredniczącą jest Ministerstwo Środowiska, natomiast rolę Krajowego Punktu Kontaktowego pełni Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Polska strona MF EOG: Biuro projektu PL0108: Instytut Ochrony Przyrody PAN Kraków Al. Mickiewicza 33, pokój 21E Tel ; Zespół koordynujący projekt: Wojciech Mróz, Agnieszka Olszańska, Joanna Perzanowska, Katarzyna Staszyńska, Agata Uliszak 2

3 Poniżej przedstawiono sprawozdanie merytoryczne z wszystkich działań projektu prowadzonych w okresie od do Sprawozdanie stanowi załącznik do dziesiątego wniosku o płatność projektu PL0108. Redakcja raportu: Agata Uliszak W raporcie wykorzystano opracowania, sprawozdania oraz inne wyniki prac następujących osób: Loch Jan, Nieszporek Katarzyna, Ślusarz Wojciech, Staszyńska Katarzyna. Głównym beneficjentem projektu jest Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, jednak należy podkreślić, że projekt wdrażany jest przez sieć instytucji partnerskich. Wsród nich najistotniejszymi partnerami, biorącymi udział w realizacji projektu w raportowanym okresie byli: - Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie - Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków - Gorczański Park Narodowy - Nadleśnictwo Nowy Targ 3

4 Spis treści 1. Informacja o projekcie Zasięg geograficzny projektu Strategie zarządzania, zintegrowany system informacji i analizy spójności (Zadanie 1) Strategie zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000 w Karpatach (zadanie 1.1) Strategie zarządzania dla 14 obszarów Natura 2000 w województwie małopolskim (Zadanie 1.1.1) Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: Ostoja Gorczańska PLH Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: Ostoja Popradzka PLH Strategie zarządzania dla 4 obszarów Natura 2000 w województwie podkarpackim (Zadanie 1.1.2) Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: PLH Bieszczady Strategie zarządzania dla 5 obszarów Natura 2000 w województwie śląskim (Zadanie 1.1.3) Zintegrowany system informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach (zadanie 1.2) Analizy spójności sieci Natura 2000 w polskich Karpatach. (zadanie 1.3) Programy aktywnej ochrony (zadanie 2) Program aktywnej ochrony w Nadleśnictwie Nowy Targ (Zadanie 2.3) Programy edukacyjne, promocja projektu i koordynacja (Zadanie 3) Programy edukacyjne (Zadanie ) Promocja projektu (Zadanie 3.2) Koordynacja projektu (Zadanie 3.3)

5 1. Informacja o projekcie Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie rozpoczął w kwietniu 2007 realizację projektu PL0108 Optymalizacja wykorzystania zasobów sieci Natura 2000 dla zrównoważonego rozwoju w Karpatach ( Natura 2000 w Karpatach ). Projekt otrzymał dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego ( (nr umowy PL0108-SGE E-V2-EEA FM). Całkowity koszt projektu to Euro. Projekt jest dofinansowany w 85% prze MF EOG, pozostałe 15% współfinansują Małopolski Konserwator Przyrody i Podkarpacki Konserwator Przyrody (5%) oraz IOP PAN (10%). Projekt jest wdrażany w latach Główne cele projektu to m.in.: opracowanie strategii zarządzania dla 23 projektowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk wraz z pokrywającymi się z nimi obszarami specjalnej ochrony ptaków na terenie polskich Karpat (w regionie biogeograficznym alpejskim sieci Natura 2000): realizacja programów aktywnej ochrony siedlisk i gatunków w wybranych lokalizacjach (m.in. Babiogórski PN, Bieszczadzki PN, Gorczański PN, Nadleśnictwo Nowy Targ) realizacja programów edukacyjnych, promujących ochronę przyrody na poziomie lokalnym, skierowanych głównie do społeczności lokalnych oraz grup zainteresowanych (m.in. gminy Jabłonka, Lipnica Wielka, Komańcza, Cisna) stworzenie zintegrowanego systemu informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach przeprowadzenie analizy spójności sieci Natura 2000 w Karpatach, obejmujących zagadnienia za zakresu ochrony przyrody, zagadnienia społeczno-ekonomiczne, analizę istniejących i potencjalnych konfliktów oraz sporządzenie regionalnej strategii rozwoju tej sieci. promocja wyników projektu przez publikację książki, folderów informacyjnych oraz prezentacje w mediach i stronę internetową. 5

6 2. Zasięg geograficzny projektu Zasięg projektu obejmuje cały obszar znajdujący się w polskiej części regionu biogeograficznego alpejskiego sieci Natura 2000, obejmujące południową część trzech województw: małopolskiego, podkarpackiego i śląskiego (mapa 1). Powierzchnia tego obszaru wynosi ok. 10 tys. km 2. Większość działań jest skoncentrowanych na terenie projektowanych obszarów Natura 2000 (mapa 2), jednak należy podkreślić, że ze względu na integralność środowiska przyrodniczego i społecznego Karpat, podjęte działania znacząco będą wpływać także na tereny nie objęte siecią Natura 2000, stanowiące korytarze ekologiczne łączące poszczególne obszaru Natura Mapa 1. Polska cześć regionu biogeograficznego alpejskiego sieci Natura 2000 Mapa 2. Projektowane specjalne ochrony siedlisk Natura 2000 w Karpatach. Mapa przestawia wszystkie obszary zgłoszone przez Polskę do Komisji Europejskiej do 31 grudnia

7 3. Strategie zarządzania, zintegrowany system informacji i analizy spójności (Zadanie 1) Zgodnie z planem wdrażania projektu Zadanie 1 obejmuje następujące działania: 1.1. Strategie zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000 w Karpatach Strategie zarządzania dla 14 obszarów Natura 2000 w województwie małopolskim Strategie zarządzania dla 4 obszarów Natura 2000 w województwie podkarpackim Strategie zarządzania dla 5 obszarów Natura 2000 w województwie śląskim Zintegrowany system informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach Opracowanie koncepcji bazy danych oraz metodyki przetwarzania danych Zakup sprzętu komputerowego wraz z oprogramowaniem, zbieranie, analiza i wprowadzanie danych Opracowanie map obszarów Natura Opracowanie i aktualizacja strony internetowej projektu Analizy spójności sieci Natura 2000 w polskich Karpatach Analiza rozmieszczenia dużych drapieżników i kopytnych, łąk górskich, terenów podmokłych i lasów Analiza uwarunkowań socjo-ekonomicznych Analiza możliwości wykorzystania zasobów kulturowych i turystycznych Analiza istniejących i potencjalnych konfliktów planistycznych Opracowanie zintegrowanej strategii zrównoważonego rozwoju Karpat Strategie zarządzania dla 23 obszarów Natura 2000 w Karpatach (zadanie 1.1) Zadanie to obejmuje zarówno prace przekrojowe, niezbędne do wykonania przed przystąpieniem do sporządzenia wszystkich strategii zarządzania, oraz prace szczegółowe, polegające głównie na gromadzeniu danych przyrodniczych oraz organizacji procesu konsultacji planowanych zadań ochronnych z przedstawicielami lokalnych instytucji i organizacji. Zebrane dane są aktualnie gromadzone w zintegrowanym systemie informacji o Karpatach. Będą wykorzystane do sporządzenia strategii zarządzania dla obszarów, a także zostaną udostępnione wszystkim zainteresowanym stronom. Dodatkowym, bardzo istotnym celem pracy jest utworzenie listy ekspertów, którzy będą rekomendowani do dalszych prac związanych z ochroną siedlisk przyrodniczych w Karpatach, a także skierowanie zainteresowań badawczych specjalistów na problemy wdrażania sieci Natura 2000 w Karpatach. Zestawienie 7

8 pozyskanych informacji zamieszczono poniżej, przy omawianiu prac w kolejnych obszarach. Poniżej przedstawiono zestawienie wszystkich 23 obszarów, dla których zostaną opracowane strategie zarządzania. Wytłuszczonym drukiem oznaczono obszary, na terenie których prowadzono prace w bieżącym kwartale (warsztaty, badania terenowe, strategie ochrony). Lp. OBSZAR Kod region województwo 1 Babia Góra PLH alpejski małopolskie 2 Cerkiew w Łosiu koło Ropy PLH alpejski małopolskie 3 Czarna Orawa PLH alpejski małopolskie 4 Dolina Białki PLH alpejski małopolskie PLH120022, 5 Grota Zbójnicka na Łopieniu i Luboń Wielki PLH alpejski małopolskie 6 Kostrza PLH alpejski małopolskie 7 Małe Pieniny PLH alpejski małopolskie 8 Na Policy PLH alpejski małopolskie 9 Polana Biały Potok PLH alpejski małopolskie 10 Ostoja Gorczańska PLH alpejski małopolskie 11 Ostoja Popradzka PLH alpejski małopolskie 12 Pieniny PLH alpejski małopolskie 13 Tatry PLH alpejski małopolskie 14 Torfowiska Orawsko-Nowotarskie PLH alpejski małopolskie 15 Bieszczady PLC alpejski podkarpackie 16 Góry Słonne PLH alpejski podkarpackie 17 Jasiołka PLH alpejski podkarpackie 18 Ostoja Jaśliska PLH alpejski podkarpackie 19 Ostoja Magurska PLH alpejski podkarpackie 20 Beskid Mały PLH alpejski śląskie 21 Beskid Śląski PLH alpejski śląskie 22 Beskid Żywiecki PLH alpejski śląskie 23 Kościół w Górkach Wielkich PLH kontynentalny śląskie 24 Kościół w Radziechowach PLH alpejski śląskie 8

9 Strategie zarządzania dla 14 obszarów Natura 2000 w województwie małopolskim (Zadanie 1.1.1) W okresie rozliczeniowym prowadzono prace związane ze strategią zarządzania obszarem: Ostoja Gorczańska oraz Ostoja Popradzka Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: Ostoja Gorczańska PLH W ramach prac nad strategią zarządzania dla Ostoi Gorczańskiej sporządzono mapę siedlisk przyrodniczych wraz z oceną ich stanu zachowania w dolinie potoku Jamne. Przeprowadzono także spotkanie dla rolników zapoznające ich z programami rolnośrodowiskowymi na terenach objętych programem Natura 2000 (patrz zakładka SPOTAKNIA). Zdigitalizowano podział katastralny gminy Ochotnica Górna, który zostanie wykorzystany do prac nad strategia zarządzania dla obszaru Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: Ostoja Popradzka PLH Prowadzono konsultacje dotyczące strategii zarządzania (która docelowo ma zostać bezpośrednio wykorzystana do powstającego planu ochrony dla Ostoi) w oddziale terenowym Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i Zarządzie Popradzkiego Parku Krajobrazowego. Dotyczyły one zakresu uzupełniania inwentaryzacji przyrodniczej. Przeprowadzono także wizję terenowa dotyczącą modernizacji drogi przez Mochnaczkę oraz osadnictwa w Tyliczu Strategie zarządzania dla 4 obszarów Natura 2000 w województwie podkarpackim (Zadanie 1.1.2). W okresie rozliczeniowym prowadzono prace związane ze strategią zarządzania obszarem Bieszczady Strategia zarządzania obszarem Natura 2000: PLH Bieszczady W ramach prac nad strategią zarządzania zorganizowano konsultacje z mieszkańcami gminy Cisna poprzedzone spotkaniem z przedstawicielami Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Rzeszowie oraz Bieszczadzkiego Parku Narodowego (patrz zakładka SPOTKANIA). Zdigitalizowano także istniejące Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego dla gminy Cisna w celu pogłębienia analizy potencjalnych i istniejących konfliktów planistycznych na terenie gminy Cisna. Udzielano odpowiedzi na zapytania właścicieli gruntów dotyczące walorów przyrodniczych działek. 9

10 Strategie zarządzania dla 5 obszarów Natura 2000 w województwie śląskim (Zadanie 1.1.3) Przeprowadzono spotkanie konsultacyjne z Panią Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochorny Środowiska w Katowicach, podczas którego uzgodniono harmonogram współpracy. Celem jej jest sporządzenie strategii zarządzania dla obszarów Natura 2000 objętych realizacją projektu w województwie śląskim (Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Mały) Zintegrowany system informacji o sieci Natura 2000 w Karpatach (zadanie 1.2). Trwają prace nad Zintegrowanym Systemem Informacji o obszarach Natura Wykorzystując gromadzone w nim dane udzielano odpowiedzi na zapytania właścicieli gruntów gminie Cisna dotyczące walorów przyrodniczych ich działek Analizy spójności sieci Natura 2000 w polskich Karpatach. (zadanie 1.3) Realizacja tego zadania jest zaplanowana na końcową fazę projektu. Trwa proces analizowania, przetwarzania i uzupełniania zebranych do tej pory danych. Wszystkie materiały zbierane w ramach zadań 1.1, 1.2, 2 i 3 oraz wyniki spotkań i konsultacji zostaną wykorzystane w końcowych pracach, które umożliwią opracowanie zintegrowanej strategii zarządzania siecią Natura 2000 w Karpatach. 10

11 4. Programy aktywnej ochrony (zadanie 2) 4.1 Program aktywnej ochrony w Nadleśnictwie Nowy Targ (Zadanie 2.3). W ramach programu ochrony aktywnej w nadleśnictwie Nowy Targ zrealizowano następujace zabiegi: całkowicie wycięto sosnę zwyczajną o wysokości do 2 m z kopuły torfowiska (pozostałej po zabiegu wykonanym w 2007 r.) na powierzchni 9,26 ha. Całkowicie wycięto również sosnę zwyczajną z kopuły torfowiska (na powierzchniach o stopniu pokrycia do 60% lub na pow. częściowo z drzewkami zaobrączkowanymi) na powierzcni 22,38 ha. Wycięte drzewka wywieziono lub ułożono w stosy (w zależności od możliwości wywozowych). Zaobrączkowano wskazane przez leśniczego osobniki sosny z kopuły torfowiska w ilości 350 sztuk. Ze strony IOP PAN przeprowadzono wizję terenową oraz odbiór prac wykonanych w terenie. Ochrona aktywna Torfowiska Orawsko Nowotarskie Bór na Czerwonem wizja terenowa Program aktywnej ochrony ekosystemów nieleśnych - zadanie realizowane przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie we współpracy z Nadleśnictwem Nowy Targ. 1. marca 2010 r. przeprowadzono wizję terenową w miejscu realizacji zabiegów ochrony czynnej ekosystemów nieleśnych rezerwatu torfowiskowego Bór na Czerwonem. W spotkaniu wzięli udział: - mgr inż. Krzysztof Przybyła leśniczy odpowiedzialny za realizację zadania ze strony Nadleśnictwa Nowy Targ - dr Anna Koczur specjalista IOP PAN - mgr inż. Katarzyna Staszyńska pracownik IOP PAN odpowiedzialny za realizację zadania

12 Ścięte osobniki sosny na torfowisku Bór na Czerwonym (fot. A.Koczur) W trakcie wizji terenowej stwierdzono, że pogarszające się warunki terenowe (rozpoczynające się roztopy) uniemożliwiają dalsze prace wywozowe wyciętych drzewek poza teren torfowiska. Uznano, iż potencjalne szkody wyrządzone w trakcie zrywki przy nie zamarzniętym podłożu byłyby znacząco szkodliwe dla stanu zachowania podłoża torfowego. Postanowiono, iż pozyskany materiał zostanie złożony na powierzchni w dużych stosach, tak by w okresie pozostawania na terenie torfowiska rozmieszczony był punktowo, na jak najmniejszej jego powierzchni. Ustalono, że czynności wywozowe zostaną na nowo podjęte wraz z nadejściem następnej zimy (przez co rozumie się odpowiedni stan zamarznięcia podłoża oraz zalegania pokrywy śnieżnej, co zmniejszy ryzyko wystąpienia szkód od zrywki). Poza kwestią wywozu, zabiegi zostały wykonane zgodnie z ustalonym planem. Analizując budżet zadania stwierdzono możliwość wyznaczenia dodatkowych zabiegów ochronnych w ramach założonych na wykonanie zadania środków. Wyznaczono więc dodatkowe powierzchnie, na których przeprowadzi się w marcu 2010 r. dodatkowe cięcia oraz miejsca, w których pozostawi się ścięte osobniki sosny do momentu ich wywozu. Wyznaczono również dodatkową liczbę starszych osobników sosny, które poddane zostaną zabiegowi obrączkowania r. Notatkę sporządziła K. Staszyńska 12

13 5. Programy edukacyjne, promocja projektu i koordynacja (Zadanie 3) Programy edukacyjne (Zadanie ) Określenie stopnia świadomości środowiskowej, przygotowanie założeń programów edukacyjnych, szkolenia dla nauczycieli w wybranych gminach w Karpatach, ewaluacja działań edukacyjnych) Sprawozdanie z realizacji zadań projektu za I kwartał 2010 Na pierwszy kwartał 2010 zaplanowano ewaluację wybranych działań informacyjno-edukacyjnych oraz dalsze prace nad składem i drukiem materiałów informacyjno-promocyjnych. Do ewaluacji wybrano opracowane i wydane w ramach niniejszego projektu dwie pozycje: Scenariusze zajęć Natura 2000 dla nauczycieli przedszkolnych i Scenariusze zajęć Natura 2000 dla nauczycieli szkolnych. W tym celu przeprowadzono rekrutację nauczycieli z terenów objętych projektem chętnych do realizacji kilku wybranych scenariuszy zajęć ujętych w naszych wydawnictwach z prośbą o dokonanie ich recenzji. Recenzja ma opierać się o odpowiedzi na pytania zamknięte i otwarte dotyczące metodyki zajęć, trafności doboru tematów zw. z ochroną przyrody, możliwości realizacji tematów na lekcjach itp., a także powinna zawierać propozycje zmian i udoskonalenia ocenianego materiału dydaktycznego. W następnym kwartale zamierza się przeprowadzić wywiad grupowy - fokus grupy z nauczycielami, którzy przeprowadzili zajęcia na podstawie zestawu naszych scenariuszy i dodatkowych materiałów dydaktycznych. Wywiad grupowy miałby na celu wymianę doświadczeń związanych z prowadzeniem zajęć z tematyki Natura 2000 ocenę mocnych i słabych stron zaproponowanych scenariuszy, metodyki zajęć oraz plansz i gier dydaktycznych, a także wypracowanie ewentualnych rekomendacji dydaktycznych i metodycznych na przyszłość. W niniejszym kwartale przeprowadzono także warsztaty z nauczycielami w gminie Jabłonka na temat wprowadzania treści ochroniarskich, w tym głównie o Naturze 2000, do programu nauczania przyrody oraz nauczania zintegrowanego w klasach I-III szkoły podstawowej. Podobnie jak w przypadku warsztatów w Cisnej słuchaczy zapoznano z zasadami programu Natura 2000, zaprezentowano wybrane scenariusze zajęć dla klas I-III, IV-VI szkół podstawowych i gimnazjów jak też omówiono metodykę zajęć. Nauczyciele otrzymali grę planszową. Przeprowadzono także grę decyzyjną odnośnie wprowadzania programu Natura 2000 w gminie. W warsztatach wspólnie z nauczycielami brali udział przedstawiciele lokalnych 13

14 organizacji pozarządowych oraz pracownicy Lasów Państwowych i Babiogórskiego Parku Narodowego. Przez cały kwartał zajmowano się także dystrybucją obu wydawnictw Natura 2000 dla nauczycieli przedszkolnych i Scenariusze zajęć Natura 2000 dla nauczycieli szkolnych i gry planszowej. Szczególnie gra zyskuje duże zainteresowanie. O jej przesłanie proszą nauczyciele nie tylko z terenów objętych projektem Promocja projektu (Zadanie 3.2) W rozliczanym kwartale przygotowano do dystrybucji oraz wysłano zestawy plakatów, folderów, a także poradników edukacyjnych wraz z grą promujących wiedzę o powstałych obszarach Natura 2000 w Karpatach wśród lokalnych społeczności. Materiały edukacyjne zostały rozdysponowane do Urzędów Gmin, Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska, Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych oraz do Parków Narodowych i Krajobrazowych. Wykonano także oprogramowanie do samodzielnej obsługi strony internetowej oraz opracowano jej nową szatę graficzną Koordynacja projektu (Zadanie 3.3). Projekt jest koordynowany przez pracowników IOP PAN. W okresie sprawozdawczym projekt był koordynowany przez zespół: Kierownik projektu dr Wojciech Mróz Zastępca kierownika projektu mgr Agnieszka Olszańska Asystent mgr Katarzyna Staszyńska Asystent - mgr Agata Uliszak. Dodatkowe prace na rzecz projektu, przede wszystkim związane z księgowością oraz archiwizacją dokumentów i innymi zagadnieniami formalnymi (np. przygotowanie umów, sprawy kadrowe) wykonywali także pracownicy działu technicznego IOP PAN: Elżbieta Sroka, Andżelika Miś, Jadwiga Żyła, Anna Stanuch Na potrzeby prac związanych z koordynacją projektu utworzono w Instytucie Ochrony Przyrody PAN w Krakowie biuro projektu, które znajduje się w głównym budynku IOP PAN w Krakowie, Al. Mickiewicza 33 (pokój 21 E). 14

15 Biuro projektu zajmuje się m.in. - utrzymywaniem bieżącego kontaktu z partnerami projektu - sprawozdawczością - organizacją spotkań - informowaniem zainteresowanych o działaniach projektu - wytwarzaniem oraz dystybucją materiałów projektów - promocją działań projektu oraz Mechanizmu Finansowego EOG - kontaktami z Instytucją Pośrednicząca i Wspomagającą - rozliczeniami finansowymi (z wykorzystaniem działu księgowości IOP PAN) - nadzorem merytorycznym nad pracami wykonywanymi w ramach projektu - wspomaganiem przepływu informacji dot. wdrażania sieci Natura 2000 w Karpatach. 15