spis treści Spis treści Wstęp 7

Transkrypt

1 5 Spis treści Wstęp 7 Sentencje chińskie 11 Bieda i bogactwo 11 Cnota 17 Dobre rady 19 Dobro i zło 47 Dom rodzinny 53 Los człowieka 56 Mądrość i głupota 67 Mądrości życiowe 73 Mężczyzna i kobieta 84 Miłość 88 Mowa-słowa-milczenie 91 Natura ludzka 94 Nauka 103 Ojczyzna 107 Państwo 108 Pieniądze 112 Praca 113 Prawda 116 Prawo 118 Przemijanie 121 Przyjaźń 126 Przyroda 128 Religia 131 Szczęście i nieszczęście 136 Śmierć 141 Umieć żyć 145 Wiedza 157 Wino 160 Władza 161 Wojna 173 Zalety i wady 175 Zdrowie 190 Zwierzęta 192 Żywioł 198 Aforyzmy chińskie 199 Biogramy 258 Bibliografia 263 spis treści

2

3 7 Wstęp Przysłowia są mądrością narodów, gdyż bardzo trafnie i w zwięzłej formie odzwierciedlają poglądy danego środowiska na życie. To dzięki nim można poznać ducha, mentalność innych nacji, ptaktycznie nie ruszając się z fotela. Niniejszy zbiorek zawiera sentencje, przysłowia i aforyzmy chińskie, które oscylują głównie wokół zjawisk życia codziennego, spraw międzyludzkich, postaw człowieka w różnych okolicznościach. Mądrości te zmieniały się w ciągu stuleci wraz z rozwojem polityczno-kulturowym państwa chińskiego. A rozwój to był długi i burzliwy... Przecież to na terytorium Chin powstała jedna z najstarszych cywilizacji świata. Pierwsza rolnicza kultura Chin rozwinęła się w neolicie ( p.n.e.). Jej szybki rozkwit w kolejnych wiekach nastąpił dzięki licznym wynalazkom ułatwiającym pracę. Zaczęto stosować radło, koło garncarskie, nawadnianie pól. Poznano zasady uprawy ryżu i morwy oraz hodowli jedwabników. W latach p.n.e. panowała w Chinach pierwsza historycznie udokumentowana dynastia, Shang. Stworzono wówczas pismo, pierwszy kalendarz i zaczęto zakładać miasta. Za kolejnej dynastii Zhou wprowadzono system lenny. Wiek V III p.n.e. to epoka Walczących Królestw. Toczyły się wówczas liczne wojny pomiędzy drobnymi królestwami. Był to zarazem złoty wiek filozofii chińskiej. Powstał wówczas konfucjanizm, taoizm i legizm. W III w. p.n.e. zbudowano Wielki Mur Chiński do obrony przed najazdami koczowniczych plemion z północy i zachodu. Były to czasy największej świetności Chin (dynastia Han 206 r. p.n.e. 220 r. n.e.). Chiny stały się wówczas najlepiej rozwiniętym państwem świata. Upadek wstęp

4 wstęp Wstęp dynastii Han był początkiem długotrwałego zastoju gospodarczego i kulturalnego. Dużego znaczenia nabrał w tym okresie buddyzm. Kolejny etap rozwoju państwa przypadł na panowanie dynastii Tang. W VIII w. wydrukowana została w Chinach pierwsza na świecie książka. W 1211 r. rozpoczął się okres podbojów i panowania Mongołów na tronie chińskim. Założyli oni własną dy nastię Yuan, stolicą uczynili Pekin. Z czasem imperium mongolskie zaczęło się rozpadać i w 1368 r. rządy w Chinach przejęła nowa dynastia, Ming. Był to okres silnego rozwoju państwa i otwarcia się na zagraniczne wpływy. Jednak wojny z Mongołami, najazdy piratów, wewnętrzne konflikty polityczne w państwie doprowadziły w 1644 r. do upadku dynastii. Władzę przejęła mandżurska dynastia Qing. W tym czasie do Chin docierali już Europejczycy, prowadząc działalność polityczno-handlową i misyjną. Niezadowolenie Chińczyków z coraz silniejszych wpływów europejskich w ich państwie doprowadziło w 1757 r. do zamknięcia dla obcokrajowców wszystkich portów chińskich z wyjątkiem Kantonu. Nie uratowało to jednak Chin. Brytyjsko-chińskie wojny opiumowe, walki wewnętrzne (jak powstanie tajpingów) i przegrana wojna z Japonią w 1894 r. doprowadziły do ostatecznego upadku kraju. Chiny stały się państwem półkolonialnym. Utworzono dwie strefy wpływów: japońską i angielską. W 1911 r. doszło do wybuchu rewolucji i ustanowienia republiki. Był to jednocześnie początek długotrwałej walki o władzę i polityczną dominację. Wy - korzystała to Japonia, która w 1931 r. zajęła tereny Mandżurii. Na tronie marionetkowego państewka zasiadł ostat- 8

5 9 Wstęp ni cesarz Chin, Pu Yi. Po zdobyciu Pekinu przez Japonię Chińczycy utworzyli antyjapoński front, dowodzony przez komunistycznego przywódcę, Mao Zedonga. W latach wybuchła wojna domowa. Zwycięstwo odnieśli komuniści i tak powstała Chińska Republika Ludowa. Przedstawiciele dotychczasowego rządu znaleźli schronienie na Tajwanie. Mao Zedong wprowadzał zasady funkcjonowania gospodarki komunistycznej i realizował,,politykę Wielkich Kroków, czyli szybkiego postępu poprzez kolektywizację i uspołecznianie. W 1966 r. ogłosił,,rewolucję kulturalną. Szkoły zostały zamknięte, a cała ludność miała pracować fizycznie, gdyż tylko taką formę pracy uważano za użyteczną. Po śmierci Mao Zedonga w 1976 r. ponownie zaczęła się walka o władzę. Mimo przeprowadzenia reform i szerszego nawiązania kontaktów ze światem Zachodu, chińska demokracja nadal jest bardzo ograniczona, a władze mają ścisłą kontrolę nad życiem politycznym, społecznym i gospodarczym kraju. Chińczyków absolutnie nie można uznać za jednorodną nację. Wprawdzie Chińczycy Han stanowią największą część populacji, bo aż 93%, i to oni są strażnikami chińskiej tradycji, etykiety, języka i kultury, ale oficjalnie uznaje się jeszcze 55 mniejszości narodowych. Lojalni, dumni, patriotyczni, uparci, bystrzy, zaradni ulegle uczestniczą w budowie nowych Chin. Często podkreślają, że sam Chińczyk potrafi zrobić wszystko, ale w grupie znów wszystko spartaczy. Chińczycy są weseli i towarzyscy, są ludźmi żywo interesującymi się światem zewnętrznym. Panowie często bywają łagodni, panie zaś zdeterminowa- wstęp

6 Wstęp 10 ne, tym samym wspólnie się równoważą. Społeczeństwo jest głęboko romantyczne, co znajduje odbicie w literaturze, muzyce i filmie. Mimo rozpychania się i popychania na ulicach Chińczycy są ludźmi uprzejmymi, co manifestuje się gościnnością i dobrymi zwyczajami. Obywatele Chin określają swój kraj mianem,,państwo Środka (Zhongguo). W minionych wiekach kustosze Chin delektowali się niezachwianą pewnością, że władają centralną częścią świata. Chińczycy są dumni z długich i wspaniałych dziejów cywilizacji, cieszy ich pewność, z jaką ich kultura przetrwała niszczące oddziaływania tysiącleci. U schyłku XX w. Chiny ponownie znalazły się na drodze do chwały, po okresie wielu XIX-wiecznych upokorzeń. Chiny są naturalnie ciekawe świata, lecz komunistyczna indoktrynacja sprawiła, że okazują się całkowicie nieprzygotowane do gwałtownego spotkania z Zachodem. Niniejszy zbiorek sentencji chińskich ukazuje bogactwo dawnej i współczesnej kultury chińskiej, zwyczaje i trendy, obrazujące zmianę w mentalność Chińczyków w ciągu wieków. Każdy znajdzie tu wiele powiedzeń i sytuacji, spostrzeżeń i twierdzeń, które pouczają lub rozbawiają. Niektóre z nich są na wskroś oryginalne i mogą zaskoczyć polskiego odbiorcę. Mimo wszystko jednak to przysłowia łączą ludzi, w myśl chińskiego powiedzenia między czterema morzami wszyscy są braćmi. wstęp Życzę przyjemnej lektury. Marek Dubiński

7 11 Sentencje chińskie Bieda to zwykły los nauczyciela. Biedaka w najludniejszej dzielnicy nikt nie zna, bogacza znają nawet w górskim ustroniu. Biednemu nawet kurę ciężko wyhodować. Biedny wyobraża sobie bogactwa; bogaty nawet się nie domyśla, co znaczy bieda. Biedy i brzydkiej twarzy ukryć się nie da. Bogactwa przeszkadzają szlachetnemu w osiąganiu doskonałości, dla podłego są okazją do wykroczeń. Bogactwem pognębia się biedaków, talentem kolegów po fachu. Bogactwo i zdrowie zrównują z bogami. Bogactwo kraju od pracy zależy. Gdy tylko lud pracę porzuci, znika bogactwo. Mo Ti Bogactwo odbiera więcej przyjemności, niż daje. Bogactwo tak jak piękno, wzbudza namiętności. Bogactwo to wyzbycie się potrzeb. bieda i bogactwo

8 Sentencje chińskie Bogactwo zabija więcej osób niż maczuga. 12 Czuang-tsy Bogacz wyolbrzymia swoje miłosierdzie bardziej niż biedak swoją nędzę. Bogatemu ubywa pieniędzy, biednemu ubywa sił. Bogaty boi się złodzieja, biedny boi się krewnych. Bogaty i szlachetny nie pragnie nędzy i biedy, a jednak mogą one stać się jego udziałem. Wang Czung Bogaty jest ten, co nie ma nic do stracenia. Bogaty myśli o następnym roku, biedny o następnym dniu. bieda i bogactwo Chata, w której się śmieją, warta więcej niż pałac, w którym się smucą. Cudze światło można odbijać, ale promieniować można tylko własnym. Do tego, kto chce nakarmić głodnych, przychodzą, kiedy kocioł stoi na piecu; do tego, kto karmić głodnych nie ma chęci, zawsze trafią w niestosowną porę.

9 13 Sentencje chińskie Do wielkiego drzewa ciągną wiatry, do wielkiego bogactwa nieszczęścia. Głębokie myśli nie dają bogactwa. Wang Czung Jeśli nawet masz w swym domu bryłę nefrytu wartą tysiąc sztuk złota, biednym pozostaniesz, o ile nie będziesz umiał jej w klejnot zamienić. Han-szy waj-czuanu Kiedy w kuchni pleśnieje ryż, pod drzwiami umiera ktoś z głodu. Kiedy w prowincjach Hunan i Hupei jest urodzaj, cały kraj żyje w dostatku. Kto chce gromadzić bogactwa, nie może być życzliwy; kto chce być życzliwy, nie będzie potrafił gromadzić bogactw. Kto czeka na nadmiar, aby dać biednym, nic im nigdy nie da. Kto dobrze zarabia, ten się nie stara. Kto się stara, ten nie zarabia dobrze. Kto gromadzi wiele kosztowności, ma wiele do stracenia. Meng-Tse Konfucjusz Lao-cy bieda i bogactwo

10 Sentencje chińskie Kto wzbogaciwszy się i obrósłszy w zaszczyty, nie wróci do swego rodzinnego kraju, ten jest jak ów, co haftowane włożywszy szaty, nocą udaje się na przechadzkę. Któż ujrzy jego szaty? 14 Sy-ma Cien Kto zdobywszy bogactwo i zaszczyty jest z tego dumny, sam na siebie nieszczęścia ściąga. Lao-cy Na sto projektów bogacza dziewięćdziesiąt dziewięć służy jego wzbogaceniu. Nieprawym sposobem zdobyte bogactwo i zaszczyty podobne są do przepływających po niebie chmur. Konfucjusz Nikt upilnować nie zdoła sali pełnej złota i nefrytu. bieda i bogactwo Pałace bogaczy obfitują w kobiety, lepianki biednych w dzieci. Lao-cy Pilność prowadzi do bogactwa, lenistwo do nędzy. Pogrzebom bogaczy nie brakuje niczego poza ludźmi, którzy ich żałują. Mo Ti