pierwotne wtórne Ad 1. Źródła informacji o stanie zdrowia populacji dane z badań cel badania, finanse

Transkrypt

1 Epidemiologia Małgorzata Kowalska Katedra i Zakład Epidemiologii SUM w Katowicach Kurs podyplomowy: Zdrowie publiczne, Śląska Izba Lekarska Katowice

2 Zakres tematyczny 1. Epidemiologia jako narzędzie zdrowia publicznego: źródła informacji o sytuacji zdrowotnej oraz określanie potrzeb zdrowotnych ludności 2. Podstawowe pojęcia epidemiologii, mierniki rozpowszechnienia zjawisk zdrowotnych w populacji 3. Epidemiologia wybranych chorób zakaźnych: zakażenia wewnątrzszpitalne w Polsce i w Europie.

3 Ad 1. Źródła informacji o stanie zdrowia populacji pierwotne dane z badań cel badania, finanse wtórne dane ze statystyk medycznych i demograficznych cel badania, finanse, dostępność danych

4 Rodzaje badań w epidemiologii opisowe analityczne 1. Które z badań wybrać dla opisu częstości występowania choroby i jej zmian w czasie? 2. Które z badań może posłużyć do oceny zależności pomiędzy ilością konsumowanego alkoholu a zapadalnością na przewlekłe choroby wątroby? 3. Które z badań byłoby właściwe dla oceny związku pomiędzy białaczką limfatyczną a używaniem telefonu komórkowego? 4. Dla którego badania możliwe jest określenie ryzyka względnego? Co oznacza wynik: RW = 2,30 (95%PU: 1,05 4,20) ekologiczne przekrojowe klinicznokontrolne kohortowe

5 Ad 2. Ocena zdrowia w badaniach epidemiologicznych Zdrowie (pomiary wskaźników fizjologicznych, PDTŻ, przyrost naturalny - miary pozytywne Ocena zdrowia Choroba (chorobowość, zapadalność, niepełnosprawność, umieralność, śmiertelność) miary negatywne

6 Struktura wg wieku i płci - Polska wg danych GUS, stan

7 Drugie przejście demograficzne Zmiany demograficzne manifestujące się: spadkiem liczby urodzeń oraz liczby zawieranych małżeństw Przesuwaniem średniego wieku rodzenia pierwszego i kolejnych dzieci starsi Przesuwaniem średniego wieku zawierania związków małżeńskich starsi Wzrostem liczby rozwodów i związków nieformalnych

8 Nowa demografia Europy Niska płodność ( 1,5) Wydłużanie życia Migracja wg van. D. Kaa 2003 Nastąpiły zaburzenia w zastępowalności pokoleń Spadek przyrostu naturalnego

9 Przeciętne dalsze trwanie życia Dzięki zdrowiu publicznemu zyskaliśmy w Polsce 8-6 lat życia! lat years + 8 lat + 6 lat lat lat

10 Przyrost naturalny 2011 r. Dane wg GUS

11 Powszechnie przyjęte kryteria diagnozowania sytuacji zdrowotnej Kryterium największej umieralności choroby układu krążenia choroby nowotworowe zewnętrze przyczyny zachorowania i zgonu Kryterium największych kosztów społecznych (długość trwania choroby, koszty leczenia i opieki, niepełnosprawność lub zgon)

12 Kryterium największej umieralności Umieralność (ogólna i specyficzna) Śmiertelność Umieralność proporcjonalna struktura zgonów Definicje: Podstawy epidemiologii. WHO 2002, rozdział 2

13 Wykres prezentuje surowy i standaryzowany względem wieku współczynnik umieralności ogółem w USA w latach Co jest powodem rosnących rozbieżności?

14 Standaryzowane według wieku i niestandaryzowane (surowe) współczynniki umieralności na ludności z powodu chorób układu krążenia w wybranych krajach w 1980 r (dane wg WHO 1987 r.) Kraj Wartość surowa współczynnika umieralności Standaryzowany względem wieku współczynnik umieralności Współczynniki szczegółowe według wieku lat lat Finlandia Francja Japonia Egipt Meksyk

15 Standaryzowane według wieku i niestandaryzowane (surowe) współczynniki umieralności na ludności z powodu chorób układu krążenia w wybranych krajach w 1980 r (dane wg WHO 1987 r.) Kraj Wartość surowa współczynnika umieralności Standaryzowany względem wieku współczynnik umieralności Współczynniki szczegółowe według wieku lat lat Finlandia Francja Japonia Egipt Meksyk

16 Planowanie programu profilaktyki zdrowotnej praktyczne wskazówki wg AOTMiTM Czy proponowane działania nie są już finansowane w ramach NFZ? baza NFZ JGP badania przesiewowe mapy potrzeb zdrowotnych Podmioty lecznicze lub stowarzyszenia Dane epidemiologiczne Posiadane zasoby finansowe, materialne i ludzkie możliwości mapy potrzeb zdrowotnych dane GUS bank danych lokalnych Krajowy Rejestr Nowotworów WHO-HFA db ENHIS EHCI Plan programu wraz z populacją docelową

17 Kryterium największych kosztów Klasyczne mierniki stanu zdrowia umieralność, śmiertelność, zapadalność, chorobowość Syntetyczne mierniki stanu zdrowia DALY /Disability Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane niesprawnością QALY /Quality Adjusted Life Years/ lata życia skorygowane jakością DALE /Disability Adjusted Life Expectancy/ oczekiwana długość życia skorygowana niesprawnością PYLL /Potential Years of Life Lost/ potencjalne utracone lata życia PEYLL /Period Expected Years of Life Lost/ okres utraconych oczekiwanych lat życia HALE /Healthy Life Expectancy/ przewidywana liczba lat w zdrowiu Definicje: Podstawy epidemiologii. WHO 2002, rozdział 10

18 Dane szacunkowe! Współczynniki wrażliwe na kompletność i jakość danych!

19 Koncepcja wskaźnika PYLL Za zgodą Prof. Ilkka Vohlonen i dr Mikko Vienonen, St Petersburg 2007

20 DALY lata życia skorygowane niesprawnością wg CDC

21 DALY 1 DALY oznacza 1 utracony rok zdrowego życia Wskaźnik obciążenia chorobami w populacji Zmienność głównych przyczyn w czasie Wymaga kompletnych i dobrych jakościowo danych Stosowany do rozdziału środków finansowych faworyzuje osoby pełnosprawne i choroby krótkotrwałe i dobrze rokujące

22 Nowe przypadki inwalidztwa (n/ ) nowe przypadki inwalidztwa/niepełnosprawności (n/ ) Republika Czeska Niemcy Polska Szwecja 278,98 222,2 130,77 wg HFA db

23 HALE

24 QALY lata życia skorygowane jakością Wskaźnik opisuje lata życia skorygowane jakością Skala wartości przyjmuje zakres od 0 (zgon) do 1 (pełne zdrowie), co oznacza, że 1 QALY= 1 rok życia w pełnym zdrowiu Służy porównywaniu efektywności programów zdrowotnych

25 Human Development Index HALE (1/3) Edukacja (1/3) Produkt krajowy brutto (1/3)

26 HDI niski 0 0,499 umiarkowany 0,500 0,799 wysoki 0,800 0,899 Bardzo wysoki 0,900 +

27 2009

28 EHCI - Euro Health Consumer Index Oceniany począwszy od 2006 roku Polska total score 511 pkt 31 miejsce

29

30 Ad. 3 Choroby zakaźne wg International Organization for Migration,

31 zapadalność na odrę (n/ ) NIZP-PZH w Warszawie odra wg HFA db zapadalność na krztusiec (n/ ) Republika Czeska Niemcy Polska Szwecja NIZP-PZH w Warszawie krztusiec Republika Czeska Polska Szwecja

32 Wybrane zagrożenia wg NIZP-PZH w Warszawie

33 Healthcare Associated Infections wg ECDC,

34 Zakażenie szpitalne (ang. nosocomial infection, hospital-acquired infection) to każde zakażenie, które wystąpiło w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych, w przypadku gdy choroba: a) nie pozostawała w momencie udzielania świadczeń zdrowotnych w okresie wylęgania albo b) wystąpiła po udzieleniu świadczeń zdrowotnych, w okresie nie dłuższym niż najdłuższy okres jej wylęgania (wg ustawa z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U Nr 234 poz. 1570) Obejmuje zakażenia ujawniające się w trakcie pobytu w szpitalu, po wypisaniu ze szpitala oraz zakażenie związane z pracą wykonywaną w tym zakładzie (WHO). rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych (Dz. U Nr 108 poz. 706) rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów o występowaniu tych zakażeń (Dz. U Nr 54 poz. 484)

35 Epidemiologia zakażeń wewnątrzszpitalnych Schemat szerzenia się drobnoustrojów w szpitalu wg Przondo-Mordarska (red). Zakażenia szpitalne, Wrocław 1999

36 Zakażenie szpitalne jako Indywidualny przypadek 1 Zachorowanie ogniskowe Epidemia szpitalna

37 Źródła i rezerwuary drobnoustrojów w środowisku szpitalnym Chorzy (ludzie i zwierzęta) Nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy) Zwłoki ludzi i zwierząt Hodowle drobnoustrojów w laboratoriach Zbiorniki wodne (stara, nieużywana umywalka wraz z instalacją) Produkty spożywcze Stawonogi foreza? pomieszczenia socjalne i kuchnie

38 Drogi szerzenia się zakażeń Bezpośrednie poprzez kontakt w trakcie zabiegu leczniczego, pielęgnacyjnego lub diagnozowania, szczególnie w przypadku zmian ropnych i stanów zapalnych na skórze Pośrednie poprzez brudne bakteriologicznie ręce personelu, droga kropelkowa, wodno-pokarmowa, skażony sprzęt medyczny, pościel, zakażone płyny infuzyjne, leki Krzyżowe pacjent-pacjent, pacjent-personel, personelpersonel

39 Najczęstsze zakażenia szpitalne Staphylococcus aureus Klebsiella pneumonia Enterococcus Enterobacter Escherichia coli Clostridium difficile Acinetobacter zapalenie wątroby (HBV lub HCV) HIV

40

41 Epidemiologia zakażeń szpitalnych niski wskaźnik wykrywalności zakażeń szpitalnych w Polsce, wynosi 0,5-2% (dla szpitala); na świecie wskaźnik wykrywalności zakażeń wynosi 5-10% wg danych PZU SA i PZU Życie SA co trzeci przedmiot pozwów cywilnych pacjentów to zakażenia szpitalne zakażenia związane z opieką zdrowotną (HAI) występują w Europie u jednego na dwudziestu hospitalizowanych pacjentów najczęściej są to zakażenia dróg moczowych (27%), oddechowych (24%), zakażenia miejsca operowanego (17%) i zakażenia krwi (10,5%); infekcje te są zazwyczaj trudne do leczenia z uwagi na antybiotykooporność wg Hospitals for Europe s Working Party on Quality Care in Hospitals (HOPE)

42 Prawdopodobieństwo doznania szkody w czasie hospitalizacji

43 Czy zdarzenie zostało zgłoszone?

44 Opinie badanych 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 Ekspozycja tak vs nie Tak, dokonywane zgłoszenia ekspozycji Płeć K vs M Wykształcenie niższe vs wyższe Oddział zabiegowy vs zachowawczy Dodatkowe zatrudnienie tak vs nie Staż pracy krótszy vs dłuższy wg Prażak Z ,8 1,6 1,4 1,2 0,8 1 0,6 0,4 0,2 0 Ekspozycja tak vs nie Tak, bezpieczny sprzęt redukuje liczbę zakłuć Płeć K vs M Wykształcenie niższe vs wyższe Oddział zabiegowy vs zachowawczy Dodatkowe zatrudnienie tak vs nie Staż pracy krótszy vs dłuższy

45 Częstość zakażeń szpitalnych w krajach rozwijających się w latach Częstotliwość występowania zakażeń pozostaje w ścisłym związku z rodzajem wykonywanych zabiegów diagnostycznych i terapeutycznych