Kampania profilaktyczno interwencyjna Powstrzymać pijanego kierowcę

Transkrypt

1 Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim Kampania profilaktyczno interwencyjna Powstrzymać pijanego kierowcę RAPORT Z BADAŃ Tajemniczego Klienta Ogólnopolskie Stowarzyszenie RoPSAN Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim Diagnoza zjawiska sprzedaży napojów alkoholowych nietrzeźwym kierowcom w Poznaniu Zadanie zostało zrealizowane dzięki dofinansowaniu ze środków Urzędu Miasta Poznania Poznań, 12 grudnia 2016

2 Charakterystyka badania Głównym celem badania była diagnoza rozmiarów zjawiska sprzedaży napojów alkoholowych nietrzeźwym kierowcom na terenie miasta Poznania. Było to oryginalne, trzecie tego rodzaju badanie w Polsce i prawdopodobnie na świecie. Zostało przeprowadzono metodą tajemniczego klienta w 61 losowo wybranych punktach sprzedaży alkoholu w 30 stacjach paliw oraz 31 super i hipermarketach. W każdym z wylosowanych punktów pojawił się audytor pijany kierowca wyglądający na osobę nietrzeźwą (zataczał się, bełkotliwie pytał o godzinę i piwa, które są dziś w promocji, wyraźnie czuć było od niego alkoholem przed każdym wejściem do sklepu był oblany spirytusem). W ręce trzymał kluczyki do samochodu, które ostentacyjnie kładł na ladzie oraz kupowanym czteropaku piwa. Czasem strącał je na podłogę. Za każdym razem w badaniu uczestniczył również drugi audytor trzeźwy kierowca, którego zadaniem było zwrócenie uwagi sprzedawcy, gdy ten gotów był sprzedać piwo pijanemu klientowi. Istotnym elementem badania było sprawdzenie reakcji sprzedawców na interwencję trzeźwego kierowcy, a także monitorowanie zachowań innych świadków zakupu alkoholu podejmowanego przez osobę nietrzeźwą. 2

3 Charakterystyka badania Kryteria nietrzeźwości Na potrzeby ww. badania zostały opracowane tzw. Obiektywne Kryteria Nietrzeźwości (OKN), będące oryginalnym pomysłem metodologicznym opracowanym przez Stowarzyszenie RoPSAN. Kryteria stanu nietrzeźwości zastosowane w badaniu: - poważne zachwianie równowagi czyli tzw. zataczanie się, - bełkotliwa mowa, często niewyraźna i spowolniona, czasami niespójna i nielogiczna; - wyraźny zapach alkoholu, wyczuwalny od osoby nietrzeźwej. Te trzy elementy razem wzięte stanowią wyraźną przesłankę, że mamy do czynienia z osobą nietrzeźwą. Przeszkolony przez nas audytor spełniający wszystkie ww. kryteria - bardzo wiarygodnie wcielał się w rolę osoby nietrzeźwej. Najlepiej świadczy o tym fakt, iż w kilku objętych badaniem sklepach sprzedawcy/kasjerzy zaledwie po kilkuzdaniowej rozmowie uznali, że pan jest nietrzeźwy i zdecydowanie odmówili sprzedaży alkoholu. 3

4 Wyniki badania 4

5 Skala badania Liczba i kategorie placówek handlowych objętych badaniem WYKRES 1. Badanie przeprowadzono 2-krotnie w końcu października i w drugiej połowie listopada 2016 r. Objęto nim 31 losowo wybranych super i hipermarketów oraz 30 stacji paliw prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych. W obu edycjach badania łącznie przeprowadzono 122 audyty. N=61 5

6 Sprzedaż alkoholu pijanym kierowcom WYKRES 2. Próby zakupu piwa przez nietrzeźwego kierowcę. Badanie przeprowadzono 2-krotnie w 61 tych samych losowo wybranych punktach sprzedaży napojów alkoholowych w Poznaniu (marketach i stacjach paliw). W sumie zrealizowano 122 audyty. N=122 23% 77% Spośród 122 prób zakupu piwa przeprowadzonych w ramach badania przez audytora nietrzeźwego kierowcę, tylko co czwarta zakończyła się odmową sprzedaży alkoholu przez sprzedawcę (28%). Ponad ¾ sprzedawców w marketach i na stacjach paliw było gotowych sprzedać alkohol pijanemu kierowcy(77%). 6

7 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Jak wynika z badań zrealizowanych w 2016 roku aż 77% kasjerów pracujących w poznańskich super i hipermarketach oraz na stacjach paliw sprzedaje napoje alkoholowe nietrzeźwym kierowcom. 7

8 Sprzedaż alkoholu nietrzeźwym kierowcom Kategorie punktów sprzedaży WYKRES 3. Próby zakupu alkoholu w różnych kategoriach punktów sprzedaży rezultaty obu serii badania. 27% 73% 18% 82% 8

9 Sprzedaż alkoholu nietrzeźwemu kierowcy Kategorie punktów sprzedaży stacje paliw Kasjerzy pracujący w poznańskich stacjach paliw wydają się nieprzygotowani do obsługi nietrzeźwych klientów. Większość z nich ponad 80%!!! - bez wahania było gotowych sprzedać alkohol pijanemu kierowcy (trzymającemu w ręce kluczyki do samochodu). Badanie wyraźnie pokazało, iż żadna z największych sieci paliwowych działających w Polsce (Orlen, Shell, BP, Statoil, Lukoil i Lotos) nie wprowadziła skutecznych procedur określających, jak powinni zachowywać się pracownicy wobec pijanego kierowcy kupującego alkohol na stacji. Taka sytuacja jest nie do zaakceptowania. Tylko w jednej stacji paliw BP (przy ul. Mieszka I) kasjerzy 2-krotnie odmówili sprzedaży pijanemu kierowcy. Wskazuje to również, że obecnie większość stacji paliw w Polsce jest de facto nie przygotowana do prowadzenia odpowiedzialnej sprzedaży napojów alkoholowych. Warto podkreślić, iż podobnie złe wyniki odnotowano również w innych tego typu badaniach np. na warszawskim Ursynowie (tylko jedna odmowa sprzedaży alkoholu pijanemu kierowcy spośród 12 podjętych prób zakupu) i w Tychach (każda z 8 podjętych prób zakupu zakończyła się sprzedażą alkoholu pijanemu kierowcy ). Brak właściwych standardów sprzedaży alkoholu oznacza w tym przypadku realne zagrożenie dla bezpieczeństwa, zdrowia i życia mieszkańców. Sprawa ta wydaje się na tyle istotna, że warto poświęcić jej specjalną debatę z udziałem mediów, ekspertów i zainteresowanych stron oraz zaplanować rozszerzoną lokalną kampanię z udziałem młodzieży i aktywnych dorosłych. Stowarzyszenie RoPSAN proponuje w tej sprawie utworzenie Poznańskiej Koalicji na rzecz Odpowiedzialnej Sprzedaży Alkoholu, do której chcielibyśmy zaprosić przedstawicieli różnych środowisk, instytucji i organizacji. Projekt dokumentu określającego cele i strategie działania ww. koalicji przedstawiamy w załączeniu. 9

10 Sprzedaż alkoholu nietrzeźwemu kierowcy Kategorie punktów sprzedaży super i hipermarkety Niemal ¾ kasjerów pracujący w poznańskich marketach (73%) również było gotowych sprzedać alkohol pijanemu kierowcy (audytorowi uczestniczącemu w badaniu). Tylko w dwóch marketach: supermarkecie Carrefour (przy ul. Góreckiego 30) oraz w supermarkecie Biedronka przy ul. Połabskiej 1) sprzedawcy w obu zrealizowanych próbach zakupu (audytach) zdecydowanie odmówili sprzedaży piwa mówiąc: nie mogę Panu sprzedać alkoholu, bo jest Pan nietrzeźwy. Przeprowadzone badanie jednoznacznie pokazało, iż większość dużych sieci handlowych nie wystarczająco szkoli swoich kasjerów w zakresie rozpoznawania nietrzeźwości i odmawiania sprzedaży alkoholu pijanym klientom, także wtedy, gdy są oni kierowcami. Oprócz standardowej informacji, że nie należy sprzedawać alkoholu osobie nietrzeźwej brakuje w tej kwestii jednoznacznych procedur działania. Potwierdzają to opinie wielu sprzedawców, którzy przyznają, że trudno im wdawać się w dyskusje z pijanymi klientami i wolą na to nie zwracać uwagi. Ta sytuacja stanowi realne zagrożenie dla naszego zdrowia i życia. Brak skutecznych procedur w tym zakresie pokazuje poważną lukę kompetencyjną, za którą odpowiadają Centrale sieci handlowych. To w ich gestii jest odpowiednie przeszkolenie i monitorowanie zachowań kasjerów oraz podejmowanie takich działań, które będą minimalizować ich nieodpowiedzialne postawy wobec nietrzeźwych klientów. 10

11 Reakcja na interwencję audytora trzeźwego kierowcy Kategorie punktów sprzedaży napojów alkoholowych Ogółem podjęto 94 interwencje 78 z nich było skutecznych Sprzedaż pomimo interwencji audytora trzeźwego kierowcy Odmowa sprzedaży po interwencji audytora trzeźwego kierowcy WYKRES 4. Skuteczne i nieskuteczne interwencje audytora trzeźwego kierowcy. 11

12 Sprzedaż alkoholu pijanemu kierowcy Płeć sprzedawców napojów alkoholowych 26% 74% 83% 17% WYKRES 5. W 2/3 audytów przeprowadzonych w poznańskich marketach i na stacjach paliw audytor pijany kierowca spotykał się ze sprzedawczynią kobietą (66,4%). Tylko w co trzeciej próbie zakupu sprzedawcą okazał się mężczyzna (33,6%). Porównując zachowania sprzedawców ze względu na płeć można stwierdzić, iż mężczyźni nieco częściej niż kobiety byli gotowi sprzedać alkohol pijanemu kierowcy (83% mężczyzn i 74% kobiet). Jedynie co czwarta próba zakupu piwa przez nietrzeźwego kierowcę podjęta u kasjerki zakończyła się odmową sprzedaży (26%). W przypadku mężczyzn tylko co szósty kasjer (17%) odmówił sprzedaży alkoholu pijanemu kierowcy. 12

13 Sprzedaż alkoholu pijanemu kierowcy Płeć sprzedawców napojów alkoholowych 87% 13% 76% 24% WYKRES 6. Interwencje podejmowane przez drugiego z audytorów uczestniczących w badaniu tzw. trzeźwego kierowcę częściej kończyły się anulowaniem sprzedaży alkoholu, gdy sprzedawcą była kobieta. Jedynie 13% kasjerek zignorowało taką interwencję. W przypadku kasjerów mężczyzn co czwarta interwencja trzeźwego kierowcy okazała się nieskuteczna (24%). Jak widać mężczyznom nieco trudniej przyznać się do popełnionego błędu, niż kobietom. 13

14 Sprzedaż alkoholu pijanemu kierowcy Wiek sprzedawcy napojów alkoholowych 86% 68% 69% WYKRES 7. W trakcie analiz sprzedawcy zostali podzieleni na trzy frakcje wiekowe młodszą (18-29 lat), średnią (30-49 lat) i starszą (powyżej 50 lat). W młodszej grupie badanych ponad 86% sprzedawców było gotowych sprzedać alkohol pijanemu kierowcy. W dwóch pozostałych grupach wiekowych odsetek ten był istotnie niższy 68-69%. Co trzeci badany w tych frakcjach kasjer odmówił sprzedaży piwa pijanemu kierowcy (31-32%), w grupie młodszych sprzedawców zrobił tak jedynie co siódmy (14%). 14

15 Reakcja na interwencję audytora trzeźwego kierowcy Wiek sprzedawcy napojów alkoholowych 87% 77% 82% WYKRES 8. W grupie młodszych sprzedawców (18 29 lat) co ósma interwencja okazało się nieskuteczna (13%). Mimo zwrócenia mu uwagi kasjer nad był gotów sprzedać alkohol nietrzeźwemu kierowcy. W grupie sprzedawców (30-49 lat) prawie ¼ interwencji podjętych przez audytora trzeźwego kierowcę okazało się nieskutecznych (23%). Pozostałe interwencje zakończyło się anulowaniem przez sprzedawcę dokonanej wcześniej sprzedaży piwa pijanemu kierowcy (77%). 15

16 ODPOWIEDZIALNE SKLEPY W POZNANIU 16

17 Odpowiedzialne sklepy w Poznaniu Markety i stacja paliw, w której kasjerzy 2-krotnie odmówili sprzedaży alkoholu pijanym kierowcom : 1. Supermarket Carrefour ul. Górecka Supermarket Biedronka ul. Połabska 1 3. Stacja paliw BP ul. Księcia Mieszka I 28 17