Kampania profilaktyczno - edukacyjna Laboratorium odpowiedzialnej sprzedaży Renoma w Ciechanowie

Transkrypt

1 Kampania profilaktyczno - edukacyjna Laboratorium odpowiedzialnej sprzedaży Renoma w Ciechanowie Raport z badań tajnego klienta Realizator badania: Pracownia Badawczo Psychologiczna MiraBo we współpracy z Ogólnopolskim Stowarzyszeniem RoPSAN - Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim Projekt realizowany na zlecenie Urzędu Miasta Ciechanów Ciechanów, marzec 2013 r.

2 Charakterystyka badania Celem badania była diagnoza rzeczywistych rozmiarów zjawiska sprzedaży napojów alkoholowych niepełnoletniej młodzieży. Prace terenowe zostały zrealizowane w lutym i marcu 2013 roku. Badania przeprowadzono metodą tajnego klienta (mystery shopping) w 40 losowo wybranych sklepach oraz 10 lokalach gastronomicznych prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych na terenie miasta Ciechanowa. W każdej z wylosowanych placówek 2-krotnie pojawił się audytor wyglądający na osobę niepełnoletnią, który próbował kupić piwo raz był to chłopak, a raz dziewczyna. Podczas każdej przeprowadzonej próby zakupu młody audytor próbował kupić dwie butelki lub puszki piwa. Za każdym razem w badaniu uczestniczył również drugi dorosły audytor, którego zadaniem było zwrócenie uwagi i podjęcie interwencji wobec sprzedawcy, gdy bez sprawdzenie dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego wiek klient podawał on zamówione piwo osobie wyglądającej na niepełnoletnią. Istotnym elementem badania było także sprawdzenie reakcji sprzedawców na interwencję osoby dorosłej. 2

3 Charakterystyka badania Badanie zrealizowano łącznie w 40 sklepach i 10 lokalach gastronomicznych (w tym: w 11 super i hipermarketach, w 2 sklepach zlokalizowanych na terenie stacji paliw oraz 27 małych i średnich sklepach spożywczych). Jak pokazały wyniki badania handel detaliczny w Ciechanowie jest silnie sfeminizowany na 100 prób zakupu alkoholu przeprowadzonych w sklepach i lokalach tylko w 14 przypadkach po drugiej stronie lady pracował mężczyzna, zaś w pozostałych 86 sytuacjach sprzedawcą była kobieta. Tylko cztery na dziesięć kobiet pracujących jako sprzedawczynie w sklepach (41%) zażądało od młodych audytorów, którzy próbowali kupić piwo okazania dokumentu potwierdzającego pełnoletniość, a wobec jego braku odmówiło im sprzedaży alkoholu. W przypadku sprzedawców mężczyzn odsetek ten był nieco wyższy (57%). Spośród 7 uczestniczących w badaniu mężczyzn pracujących w ciechanowskich sklepach 4 zapytało młodych audytorów o dowód osobisty i odmówiło sprzedaży piwa, a 3 bez sprawdzenia dokumentów sprzedało im alkohol. Mężczyźni niemal 2-krotnie częściej niż kobiety sprawdzali także wiek młodych klientów w lokalach gastronomicznych (71% vs. 38%). 3

4 Charakterystyka badania Istotnym elementem badania było również sprawdzenie reakcji sprzedawców na interwencję osoby dorosłej, a także zachowań innych świadków sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. Interwencje podejmowane przez dorosłego audytora były w rzeczywistości krótkim programem profilaktyczno-interwencyjnym skierowanym do konkretnego sprzedawcy, znacznie wykraczającym poza ramy klasycznego badania. Często uruchamiały także dłuższe dyskusję ze sprzedawcą, wymianę opinii i przekonań nt. zjawiska sprzedaży alkoholu niepełnoletniej młodzieży i problemów jakie się tym wiążą w codziennym życiu. W wielu wypadkach interwencje kończyły się także wezwaniem kierownika sklepu (kierownika kas w marketach), który z reguły przyznawał rację dorosłemu audytorowi i upominał sprzedawcę/kasjera podkreślając, że zawsze powinien sprawdzić dowód osobisty, gdy sprzedaje alkohol młodej osobie. 4

5 Charakterystyka badania Wiek sprzedawców alkoholu w wylosowanych do badania sklepach i lokalach gastronomicznych mieścił się w przedziale od 20 do 65 lat. Średnia wieku sprzedawców wynosiła 38,10 lat (SD=12,80). W dalszych analizach zostali oni podzieleni na 2 kategorie wiekowe wg mediany: A) do 35 lat (N=51) B) powyżej 35 lat (N=49) Wyniki badań pokazują, iż nie ma istotnych statystycznie różnic pomiędzy obiema grupami sprzedawców pod względem gotowości sprzedaży alkoholu niepełnoletniej młodzieży. Zarówno starsi, jak i młodsi sprzedawcy równie często gotowi byli sprzedać alkohol młodo wyglądającej dziewczynie lub chłopakowi, nie prosząc wcześniej o pokazanie dowodu osobistego. Partnerem uczestniczącym w realizacji projektu było Ogólnopolskie Stowarzyszenie RoPSAN Rodzice Przeciwko Sprzedaży Alkoholu Nieletnim. 5

6 Wyniki badania

7 Skala zjawiska Sprzedaż napojów alkoholowych / częstotliwość żądanie dowodu osob. WYKRES. 1 Badanie przeprowadzono dwukrotnie w 50 punktach sprzedaży łącznie zrealizowano 100 pomiarów (N=100). 7

8 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Kategorie punktów sprzedaży Badanie zrealizowano 2-krotnie w 40 sklepach i 10 lokalach gastronomicznych WYKRES. 2 Sprzedaż alkoholu w różnych kategoriach punktów sprzedaży - łącznie przeprowadzono 100 próby zakupu napojów alkoholowych. 8

9 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim WYKRES. 3 Ogółem podjęto w badaniu 56 interwencji Na 100 przeprowadzonych w ramach badania prób zakupu alkoholu przez młodego audytora 44% zakończyło się ODMOWĄ SPRZEDAŻY PIWA przez sprzedawcę poprzedzoną żądaniem okazania dowodu osobistego. W 38 przypadkach (38% prób) młody audytor nie dokonał zakupu alkoholu na skutek interwencji podjętej przez dorosłego audytora, a w 18 sytuacjach (18% prób) sprzedawca był gotów sprzedać piwo mimo podjętej interwencji. Spośród 56 przeprowadzonych podczas badania interwencji dorosłego audytora co trzecia (32%) okazała się nieskuteczna. Sprzedawca mimo interwencji nadal gotów był sprzedać alkohol młodemu klientowi. 9

10 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Ponad połowa sprzedawców (56%) pracujących w ciechanowskich sklepach i lokalach gastronomicznych sprzedaje napoje alkoholowe niepełnoletniej młodzieży. 10

11 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Na 100 podjętych podczas badania prób zakupu alkoholu dorosły audytor podjął łącznie 56 interwencji w związku ze sprzedażą piwa osobie wyglądającej na niepełnoletnią. 38 spośród tych interwencji zakończyło się sukcesem sprzedawca anulował dokonaną wcześniej sprzedaż piwa (68%). Niestety aż w co trzecim przypadku (32%) sprzedawca zlekceważył podjętą interwencję kłamiąc, iż dobrze zna tego klienta/klientkę i wie, że jest osobą dorosłą. Mimo podjętej interwencji sprzedawca nadal był gotów sprzedać piwo młodemu audytorowi. 11

12 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Kategorie punktów sprzedaży - sklepy Tylko połowa sprzedawców pracujących w małych lub średnich sklepach w Ciechanowie, sprzedając piwo osobie wyglądającej na niepełnoletnią zażądało okazania dowodu osobistego przez młodego klienta. Spośród 54 podjętych w tego typu placówkach prób zakupu piwa w połowie przypadków (50% - 27 razy) młody audytor spotkał się z odmową sprzedaży ponieważ - nie miał dowodu osobistego. Wynik ten trudno jednak uznać za zadowalający tym bardziej, iż w wielu sklepach sprzedawcy okazali się bardzo niekonsekwentni. Na 27 małych lub średnich sklepów objętych badaniem tylko w 4 sprzedawcy 2-krotnie odmówili sprzedaży alkoholu (zarówno chłopakowi, jak i dziewczynie). W kolejnych 4 małych sklepach (15% badanych) 2-krotnie sprzedano piwo młodym audytorom. W pozostałych 19 tego typu placówkach przynajmniej jeden ze sprzedawców okazał się odpowiedzialny, żądając dowodu osobistego i odmawiając sprzedaży alkoholu młodemu audytorowi. Niestety, druga próba zakupu przeprowadzona w tych sklepach zakończyła się sprzedażą piwa pokazując tym samym, iż odpowiedzialna sprzedaż alkoholu nie jest tutaj powszechnie obowiązującą normą. 12

13 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Kategorie punktów sprzedaży super i hipermarkety Zdecydowanie częściej do sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim dochodzi w ciechanowskich super i hipermarketach. Na 22 zrealizowane w ramach badania próby zakupu piwa w tego typu sklepach aż w ¾ przypadków (73% - 16 razy) kasjerzy sprzedali piwo młodo wyglądającym audytorom. W 10 sytuacjach po interwencji dorosłego audytora kasjerzy wycofali się ze sprzedaży i anulowali w kasie fiskalnej przeprowadzoną wcześniej transakcję. Jedynie w jednym spośród 11 ciechanowskich super i hipermarketów objętych badaniem tajnego klienta sprzedawcy 2-krotnie odmówili sprzedaży alkoholu młodym audytorom żądając wcześniej okazania dowodu osobistego (Biedronka ul. Sikorskiego 11). Należy podkreślić, iż w większości tego typu placówek kasjerki/kasjerzy 2-krotnie byli gotowi sprzedać piwo (zarówno chłopcu, jak i dziewczynie), co wyraźnie wskazuje, iż takie zachowania nie są tylko dziełem przypadku ale prawdopodobnie stanowią niechlubną normę w ww. sklepach. 13

14 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Kategorie punktów sprzedaży - super i hipermarkety Mimo wewnętrznych procedur i szkoleń super i hipermarkety stały się miejscami, w których niepełnoletnia młodzież może dziś łatwo kupić zarówno alkohol, jak i papierosy. W tej sytuacji konieczne wydaje się wprowadzenie nowych rozwiązań prawno-organizacyjnych zmuszających kasjerów do zwracania większej uwagi na potencjalny wiek klientów kupujących ww. produkty. Proponujemy Państwu zaproszenie menedżerów tego typu sklepów na specjalne spotkanie, podczas którego zostanie przedstawiona i zarekomendowana idea wprowadzenia specjalnych oświadczeń podpisywanych przez pracowników sklepów (kasjerów), w których zobowiązywaliby się oni do każdorazowej kontroli dokumentu potwierdzających wiek klienta, jeśli kupuje on alkohol lub papierosy a jego wygląd wskazuje, iż może mieć mniej niż 25 lat. Naruszenie tego zobowiązania niosłoby za sobą określone konsekwencje dyscyplinarno-finansowe np. upomnienie, naganę, pozbawienie części premii lub dodatkowych gratyfikacji (np. bonów towarowych), a w przypadku wielokrotnego naruszenia wspomnianego zobowiązania i nieskuteczności innych zastosowanych konsekwencji Pracodawca mógłby w ostateczności dyscyplinarnie zwolnić z pracy nieodpowiedzialnego kasjera. Takie działania wpisują się w sferę społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) i powinny zostać wpisane do regulaminu pracy, który podpisuje każdy z pracowników sklepu. 14

15 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Kategorie punktów sprzedaży sklepy na stacjach paliw Badanie zostało również zrealizowane w dwóch wylosowanych sklepach działających na terenie stacji paliw. Tylko w jednym przypadku kasjerka od razu poprosiła młodą audytorkę o dowód osobisty mówiąc, że ostatnio była tu kontrola i teraz musi sprawdzać wszystkich młodych klientów, a ta Pani nie wygląda na pełnoletnią. Wobec braku dowodu odmówiła sprzedaży piwa młodej audytorce (stacja paliw Mrówka ). Spośród 4 prób zakupu podjętych w 2 wylosowanych sklepach działających na terenie stacji benzynowych MRÓWKA oraz ORLEN 3-krotnie sprzedawcy sprzedali piwo młodym klientom nie pytając ich wcześniej o dowód osobisty. Dwa razy zdarzyło siętonastacjiorlen (ul. Płocka). 2-krotnie sprzedawcy zlekceważyli również interwencję dorosłego audytora, który zwrócił im uwagę, że nie powinni sprzedawać piwa tak młodej osobie. W jednym przypadku interwencja przyniosła pożądany efekt kasjer na stacji paliw ORLEN poprosił o dowód i odmówił sprzedaży wobec jego braku. 15

16 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Kategorie punktów sprzedaży lokale gastronomiczne Spośród 20 prób zakupu piwa podjętych w ciechanowskich lokalach co druga(50%) zakończyła się jego sprzedażą. W kawiarni BAJKA kelnerki 2-krotnie sprzedały zamówione piwo (obojgu młodym audytorom - zarówno chłopakowi, jak i dziewczynie) nie pytając o wiek, ani nie żądając okazania dowodu osobistego. Zadziwiający jest fakt, iż przed dokonaniem sprzedaży piwa kelnerka zapytała swoją koleżankę (inną kelnerkę): Czy ta Pani wygląda na 18 lat? i usłyszała Nie wygląda na 18 lat ale dziś Dzień Kobiet, to mogłabyś jej sprzedać. Aż w 8 przypadkach kelnerzy okazali się niekonsekwentni w swoim zachowaniu, raz żądali dowodu i odmawiali sprzedaży a za drugim razem bez problemu podawali piwo młodemu audytorowi. Tylko jeden z ciechanowskich lokali okazał się ODPOWIEDZIALNY. Kelnerzy z kawiarni Kolorowa (ul. 17 Stycznia 60) z własnej inicjatywy 2-krotnie poprosili o pokazanie dowodu osobistego naszych młodych audytorów a wobec jego braku odmówili im sprzedaży piwa, proponując w zamian inny napój. 16

17 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Żądanie okazania dowodu osobistego - kategorie punktów sprzedaży Pomiar 1 + Pomiar 2 Łącznie podjęto 80 prób zakupu piwa WYKRES 4. Cztery na dziesięć prób zakupu piwa (43%) podjętych w sklepach (34 przypadki) i co druga (50%) podjęta w lokalach gastronomicznych (10 przypadków) spotkało się z prośbą sprzedawcy/kelnera o okazanie dowodu osobistego przez młodego audytora. 17

18 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Zachowania sprzedawców wobec interwencji dorosłego audytora Pomiar 1 + Pomiar 2 W 46 przypadkach sprzedawcy byli gotowi sprzedać alkohol młodym audytorom WYKRES 5. Spośród 46 prób zakupu alkoholu przeprowadzonych w sklepach- w których sprzedawca gotów był sprzedać zamówione piwo ponad 2/3 zakończyło się odstąpieniem od sprzedaży po interwencji dorosłego audytora (67% - 31przypadków). W lokalach gastronomicznych sytuacja ta wyglądała podobnie ponad 70% podjętych interwencji zakończyło się odebraniem niepełnoletniemu audytorowi sprzedanego wcześniej piwa (7 przypadków spośród 10 podjętych interwencji). 18

19 Żądania okazania dowodu osobistego - w sklepach Płeć młodego audytora Pomiar 1 + Pomiar 2 WYKRES 6. Ponad 2/3 prób zakupu alkoholu dokonanych w ciechanowskich sklepach przez młodego audytorka - chłopaka (68%) i tylko co szósta próba podjęta przez młodą audytorkę - dziewczynę (18%) spotkało się z prośbą sprzedawcy o okazanie dowodu osobistego. Płeć młodego audytora miał istotny wpływ na zachowania sprzedawców w sklepach. Prawie 4-krotnie częściej żądali oni okazania dowodu osobistego od młodo wyglądającego chłopaka (27 razy), niż od dziewczyny (7 razy). 19

20 Zakup alkoholu w sklepach Płeć młodego audytora Pomiar 1 + Pomiar 2 WYKRES 7. Osiem na dziesięć prób zakupu alkoholu podjętych w ciechanowskich sklepach przez młodą audytorkę (dziewczynę) zakończyło się sprzedażą piwa (83%). W przypadku audytora chłopaka podobna sytuacja wydarzyła się istotnie rzadziej. Co trzecia podjęta przez niego próba zakupu piwa (33%) zakończyła się sprzedażą. 20

21 Żądania okazania dowodu osobistego - w lokalach Płeć młodego audytora Pomiar 1 + Pomiar 2 WYKRES 8. Co druga spośród 10 podjętych przez obojga młodych audytorów - prób zakupu alkoholu w ciechanowskich lokalach gastronomicznych spotkała się z prośbą kelnerki/kelnera o okazanie dowodu osobistego. Inaczej niż w sklepach, w ciechanowskich lokalach nie odnotowano istotnych różnic pomiędzy zachowaniem sprzedawcy/kelnerki a płcią młodego audytora. 21

22 Zakup alkoholu w lokalach gastronomicznych Płeć młodego audytora Pomiar 1 + Pomiar 2 WYKRES 9. Dokładnie połowa spośród 10 prób zakupu alkoholu podjętych w ciechanowskich lokalach przez audytora chłopaka (50%) i tyle samo w przypadku audytorki dziewczyny (50%) zakończyło się sprzedażą piwa. W badaniu nie odnotowano istotnych różnic pomiędzy zakupem alkoholu a płcią młodych audytorów uczestniczących w badaniu. 22

23 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim - w sklepach Płeć sprzedawcy napojów alkoholowych WYKRES 10. Na 80 prób zakupu piwa podjętych w sklepach w 73 przypadkach młody audytor spotkał się ze sprzedawcą kobietą, a tylko w 7 przypadkach sprzedawcą był mężczyzna. Prawie 60% kobiet pracujących za ladą (59%) było gotowych sprzedać alkohol osobom wyglądającym na niepełnoletnie bez sprawdzenia ich wieku. W grupie mężczyzn gotowość sprzedaży piwa młodym audytorom stwierdzono w co drugim przypadku (w 4 spośród 7 podjętych prób). 23

24 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim - w lokalach Płeć sprzedawcy napojów alkoholowych WYKRES 11. Podobnie jak w przypadku sklepów również w lokalach gastronomicznych sześć na dziesięć kobiet pracujących jako kelnerki lub barmanki (62%) było gotowych sprzedać piwo młodym audytorom (8 przypadków). W grupie mężczyzn pracujących w ciechanowskich lokalach gotowość sprzedaży alkoholu młodym audytorom była na niższym poziomie. Tylko 2 spośród 7 podjętych prób zakupu (29%) zakończyło się sprzedażą piwa bez sprawdzenia dokumentu potwierdzającego pełnoletniość klienta. 24

25 Sprzedaż alkoholu osobom niepełnoletnim Wiek sprzedawcy napojów alkoholowych WYKRES 12. Średnia wieku sprzedawców (szacowana przez audytorów) wynosiła 35 lat. Spośród 51 sprzedawców z młodszej grupy badanych (do 35 lat) ok. 57% było gotowych sprzedać alkohol młodym audytorom nie sprawdzając, czy są już pełnoletni. W starszej grupie sprzedawców (powyżej 35 lat) odnotowano podobny odsetek tego typu zachowań. 55% sprzedawców chciało sprzedać alkohol młodym audytorom. 25

26 Świadkowie sprzedaży Liczba świadków w różnych kategoriach punktów sprzedaży WYKRES 14. Reakcja świadków sprzedaży alkoholu osobom wyglądającym na niepełnoletnie (Liczba świadków w sprzedaży alkohol młodym audytorom N=214) 26

27 Reakcje świadków sprzedaży Na 100 przeprowadzonych prób zakupu piwa przez tajnego klienta, zrealizowane w sklepach i lokalach gastronomicznych na terenie Ciechanowa, których świadkami było w sumie 214 osób tylko dwóch świadków zareagowało na interwencję dorosłego audytora. Jeden z nich przyznało rację interweniującemu audytorowi: ( oczywiście, że powinna Pani sprawdzić dowód, to Pani obowiązek ), drugi świadek poparł sprzedawcę i zwrócił się do osoby interweniującej: ( teraz trudno poznać, ilektomalat,niechpansięniedziwi,asprawdzaćdowódtomożetylkopolicja). 27

28 Reakcja na interwencję dorosłego ankietera Kategorie punktów sprzedaży napojów alkoholowych Ogółem podjęto 56 interwencji 68% było skutecznych 28

29 Interwencje wobec sprzedawców Badania potwierdzają, że warto podejmować interwencję wobec nierzetelnych sprzedawców, którzy sprzedają alkohol niepełnoletniej młodzieży. Prawie siedem na dziesięć interwencji podjętych podczas badania przez dorosłego audytora (68%) zakończyło się sukcesem. W 18 spośród 100 przeprowadzonych prób zakupu piwa, mimo podjętej interwencji doszło do sprzedaży alkoholu młodym audytorom. Jednym z najważniejszych czynników wpływających na poziom dostępności alkoholu dla młodzieży jest postawa dorosłych świadków sprzedaży, przede wszystkim rodziców nastolatków. Im częściej będą oni zwracać uwagę sprzedawcom, którzy sprzedają alkohol osobom niepełnoletnim, tym trudniej będzie ciechanowskiej młodzieży samodzielnie zaopatrywać się w alkohol. Idea ta powinna stać się przedmiotem szerokiej promocji wśród rodziców ciechanowskich gimnazjalistów. To poważne wyzwanie dla lokalnego systemu profilaktyki i edukacji publicznej, prowadzonego w ramach miejskiego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. 29

30 Podsumowanie wyników badania 30

31 Podsumowanie Na 54 próby zakupu alkoholu przeprowadzone w MAŁYCH i ŚREDNICH SKLEPACH SPOŻYWCZYCH jedynie 27 (50%) zakończyły się odmową sprzedaży alkoholu młodym audytorom. W każdym takim przypadku sprzedawca zażądał okazania dowodu osobistego, a wobec jego braku odmówił sprzedaży piwa. W 4 tego typu sklepach (15%) sprzedawcy 2-krotnie byli gotowi sprzedać alkohol młodym audytorom, co w sposób jednoznaczny dowodzi, że w tych punktach z reguły nie jest przestrzegane prawo zakazujące sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. W 4 innych małych i średnich sklepach (15%) sprzedawcy 2-krotnie odmówili sprzedaży piwa, zarówno chłopakowi, jak i dziewczynie uzyskując tym samym nominację do wyróżnienia Odpowiedzialny sklep renoma w Ciechanowie. W 20 przypadkach sprzedawcy wycofali się ze sprzedaży piwa po interwencji dorosłego audytora, a w 14 zlekceważyli tę interwencję i sprzedali alkohol młodemu klientowi nie żądając okazania żadnego dokumentu. W większości przypadków, jako swoistej wymówki użyli argumentu, iż dobrze znają tego chłopca/dziewczynę i wiedzą, że jest dorosły co było oczywistą nieprawdą. 31

32 Podsumowanie Spośród 11 skontrolowanych w ramach badania super i hipermarketów tylko jeden okazał się naprawdę rzetelnym sklepem, w którym kasjerzy 2-krotnie odmówili sprzedaży alkoholu młodym audytorom. Supermarket BIEDRONKA przy ul. Sikorskiego 11 otrzyma specjalny certyfikat Odpowiedzialny sklep renoma w Ciechanowie. Aż w 6 ciechanowskich super i hipermarketach kasjerzy 2-krotnie sprzedali zamówione wcześniej piwo (supermarkety Biedronka 17 Stycznia 64 oraz Sienkiewicza 79, Carrefour Armii Krajowej 24, CH Panorama ul. Powstańców Wlkp. 2A, KAUFLAND ul. Armii Krajowej 15, MARCPOL ul. Niechodzka 5). W pozostałych marketach okazali się niekonsekwentni raz zażądali dowodu osobistego, a innym razem gotowi byli sprzedać piwo bez sprawdzenia wieku młodego klienta. W tej sytuacji warto skontaktować się z kierownictwem wspomnianych sklepów i wspólnie uzgodnić strategię niezbędnych zmian, które powinny zostać natychmiast wprowadzone w zakresie obsługi młodego klienta. 32

33 Podsumowanie Spośród 4 prób zakupu alkoholu przeprowadzonych w sklepach na terenie stacji paliw tylko jedna zakończyła się odmową sprzedaży, poprzedzoną żądaniem okazania dowodu osobistego. W pozostałych 3 przypadkach sprzedawcy bez problemu sprzedali piwo młodym audytorom. W obu badanych sklepach zarówno na stacji Mrówka, jak i na stacji paliw ORLEN - mimo interwencji dorosłego audytora - sprzedawcy nie odmówili sprzedaży piwa młodym audytorom, tłumacząc to doskonałą znajomością klienta ( wiem, że jest pełnoletni ) co było oczywistym kłamstwem. Tylko jedna z interwencji (na stacji paliw ORLEN) zakończyła się wycofaniem się sprzedawcy ze sprzedaży alkoholu młodemu klientowi. Również w tym przypadku rekomendujemy bezpośredni kontakt z kierownictwem stacji być może na szczeblu menagera regionalnego i podjęcie zdecydowanych działań, które doprowadzą do zmiany tej sytuacji. 33

34 Podsumowanie W tym kontekście warto przypomnieć, iż w ogólnopolskich badaniach zrealizowanych w 2004 r. przez sopocką Pracownię Badań Społecznych na zlecenie Browarów Polskich - ponad ¾ sprzedawców (77%) sprzedawało alkohol niepełnoletnim audytorom. Wyniki badań tajnego klienta przeprowadzonych w Ciechanowie w lutym i marcu 2013 r. wskazują, iż w ponad 87% sklepów i 90% lokali gastronomicznych - losowo wybranych do realizacji badania zakaz sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim nie jest systematycznie przestrzegany!!! W co czwartym badanym sklepie (w 11 spośród 40 objętych badaniem) sprzedawcy 2-krotnie sprzedali alkohol młodym audytorom, co jednoznacznie wskazuje, iż lekceważenie ww. prawa jest tam powszechnie występującym zjawiskiem. Nie możemy tego zaakceptować i dlatego proponujemy Państwu podjęcie wspólnych działań profilaktyczno-interwencyjnych z udziałem rodziców skupionych w szkolnych Radach Rodziców. 34

35 Podsumowanie Odpowiedzialne sklepy i lokale gastronomiczne WYKRES 15. Spośród 40 wylosowanych do badania sklepów jedynie w 5 sprzedawcy konsekwentnie przestrzegają prawa i podczas badania 2-krotnie odmówili sprzedaży alkoholu młodym audytorom. W pozostałych 35 sklepach (87,5%) przynajmniej jeden z naszych audytorów bez problemu zakupił piwo. Podobna sytuacja miała miejsce w 90% wylosowanych do badania lokali gastronomicznych. 35

36 Podsumowanie Rekomendujemy Państwu wyróżnienie grupy rzetelnych Przedsiębiorców, którzy podczas badania 2-krotnie zażądali okazania dokumentu potwierdzającego pełnoletniość naszych młodych audytorów (zarówno chłopaka, jak i dziewczynę) a wobec jego braku 2-krotnie odmówili sprzedaży alkoholu osobom wyglądającym na niepełnoletnie. Specjalny Certyfikat Odpowiedzialny Sklep/Odpowiedzialny Lokal renoma w Ciechanowie z podpisem Prezydenta Miasta Ciechanów i innych osób reprezentujących prowadzone w tym zakresie działania, proponujemy wręczyć podczas wspólnej konferencji podsumowującej wyniki badań oraz naszą dotychczasową współpracę. Proponujemy również dalsze systematyczne monitorowanie zachowań sprzedawców w tym zakresie. Zachęcamy do publikacji informacji z badań w lokalnych mediach oraz materiałach przekazywanych przedsiębiorcom i wychowawcom młodzieży. 36

37 Podsumowanie Mamy także nadzieję, że przygotowana przez nas specjalna ulotka edukacyjno-informacyjna dla rodziców i wychowawców młodzieży prezentującą najważniejsze wyniki badań tajnego klienta i jednocześnie zachęcającą wszystkich dorosłych, zwłaszcza rodziców do nieobojętności wobec zjawiska sprzedaży alkoholu Naszym Dzieciom trafi do kilku tysięcy rodziców ciechanowskich nastolatków. Z pewnością warto ją również przesłać do właścicieli i menagerów wszystkich ciechanowskich sklepów i lokali gastronomicznych, w których sprzedawane są napoje alkoholowe. Jak pokazały nasze badania WARTO INTERWENIOWAĆ. Dyskusja nt. wyników prezentowanych badań może stać się doskonałym pretekstem do debaty z rodzicami w szkołach (np. gimnazjach) na temat tzw. profilaktyki domowej. Warto także podkreślić, iż wyróżnione sklepy i lokale stanowią jedynie niewielką część spośród tych, które obecnie funkcjonują w Ciechanowie i wyrazić nadzieję, żezarok będzie ichdużowięcej. 37

38 Podsumowanie Reasumując wyniki przeprowadzonych badań warto także przypomnieć, iż w profilaktyce używania substancji psychoaktywnych przez młodzież ważną rolę odgrywają badania nad tzw. czynnikami chroniącymi i czynnikami ryzyka. Czynniki ryzyka to warunki środowiskowe lub indywidualne, które wiążą się z wysokim prawdopodobieństwem występowania zachowań stanowiących zagrożenie dla prawidłowego rozwoju. Używanie substancji to jedno z takich zachowań. Badania nad czynnikami ryzyka koncentrują się na tym, co poprzedza inicjację lub na tym, co jest związane z większym ryzykiem używania substancji i wysokim prawdopodobieństwem uzależnienia od nich. Jak pokazują badania dotyczące czynników poprzedzających inicjację i związanych z tzw. piciem normatywnym, najsilniejsze czynniki to cechy najbliższego otoczenia oraz preferowany styl życia. 38

39 Podsumowanie Wśród nich należy wymienić: Przebywanie w towarzystwie kolegów, którzy piją alkohol lub używają innych substancji; Spotykanie się z ofertami używania i doświadczanie presji w tym zakresie; Intencję dotycząca używania; Spostrzeganie u rówieśników postaw i zachowań aprobujących używanie substancji; Spostrzeganie u ważnych osób np. rodziców postaw aprobujących używanie substancji; Pozytywne oczekiwania co do bezpośrednich skutków działania substancji psychoaktywnych; Podatność na wpływy rówieśnicze. Obojętność dorosłych wobec łamania prawa przez sprzedawców (tj. sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim) może być również postrzegana jako aprobata dla sięgania przez młodzież po alkohol. 39

40 Podsumowanie Warto raz jeszcze podkreślić, iż bardzo istotne znaczenie w ograniczaniu rozmiarów zjawiska sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim ma edukacja publiczna promująca NIEOBOJĘTNYCH ŚWIADKÓW SPRZEDAŻY. Jak pokazały badania w Ciechanowie prawie 70% sprzedawców PO INTERWENCJI DOROSŁEGO AUDYTORA wycofała się ze swojej wcześniejszej decyzji i zażądała dowodu osobistego od młodo wyglądającego klienta, a wobec jego braku- odmówiła sprzedaży alkoholu. Niestety prawie co trzeci sprzedawca (30%) mimo podjętej interwencji nadal gotów był sprzedać piwo młodemu audytorowi. 40

41 SKLEPY I LOKALE WYRÓŻNIONE CERTYFIKATEM Odpowiedzialny sklep/lokal renoma w Ciechanowie 41

42 Renoma w Ciechanowie lista wyróżnionych Lista sklepów i lokali gastronomicznych w Ciechanowie, w których 2-krotnie zażądano od niepełnoletnich audytorów zarówno chłopaka, jak i dziewczyny okazania dowodu osobistego, a wobec jego braku 2-krotnie odmówiono im sprzedaży napojów alkoholowych: Sklepy: 1. Supermarket BIEDRONKA, ul. Sikorskiego 11, Ciechanów 2. Sklep CHILI, Anna Piątkowska, ul. Maksymiliana Kolbe 45, Ciechanów 3. Sklep ŚWIAT ALKOHOLI, Joanna Sidwińska, ul. Narutowicza 2B, Ciechanów 4. Sklep Spożywczo-Przemysłowy PIGWA, G. Dalecka, ul. Narutowicza 1, Ciechanów 5. Sklep spożywczy, Stanisław Felczak, ul. Zelwerowicza 9, Ciechanów Lokale: 1. Kawiarnia KOLOROWA, ul. 17 Stycznia 60 B, Ciechanów 42