Bakterie z rodzaju Legionella sp., charakterystyka, występowanie. Legioneloza

Transkrypt

1 Bakterie z rodzaju Legionella sp., charakterystyka, występowanie. Legioneloza Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Gdańsku ul. Wałowa 27; Gdańsk Gdańsk, dnia 28 czerwca 2017r.

2 Charakterystyka bakterii Legionella sp. Bakterie Legionella sp. to Gram ujemne ruchliwe pałeczki, występujące w powszechnie w środowisku naturalnym (woda, gleba), mogące się również namnażać w instalacjach i urządzeniach wodnych, przy których użytkowaniu powstaje aerozol wodno powietrzny.

3 Występowanie bakterii z rodzaju Legionella sp. wieże chłodnicze, instalacje wodociągowe, prysznice, krany, systemy klimatyzacyjne, baseny, atrakcje wodne w basenach, nawilżacze, myjnie samochodowe, urządzenia medyczne (respiratory, turbiny dentystyczne, inhalatory -wprowadzanie bezpośrednie bakterii do dróg oddechowych pacjenta), fontanny/zraszacze/spryskiwacze.

4 Występowanie bakterii z rodzaju Legionella sp. c.d. Największe ryzyko występowania i namnażania bakterii z rodzaju Legionella sp. w instalacjach wodociągowych związane jest z instalacjami wody ciepłej. Kolonizacji bakterii Legionella sp. sprzyja temperatura w zakresie 25 0 C 45 0 C. Legionella sp. występuje głównie w: w zbiornikach akumulacyjnych ciepłej wody, w rurach z niewielkim przepływem wody lub bez przepływu wody (nieużytkowane łazienki), osadach w separatorach i odmulaczach, ślepych odcinkach sieci, w ogrzewaczach wody i zbiornikach do magazynowania gorącej wody, elementach instalacji pokrytych osadem wapiennym, kamieniem kotłowym (prysznice, wylewki baterii, nasadki sitkowe baterii umywalkowych).

5 Występowanie bakterii z rodzaju Legionella sp. c.d. W przypadku wykrycia pałeczek Legionella sp. należy: dokonać przeglądu technicznego sieci; sprawdzić temperaturę wody (zimna woda < 20 0 C, ciepła woda użytkowa 55 0 C C); podjąć działania zmierzające do redukcji liczby bakterii, tj. przeprowadzić dezynfekcję termiczną (temperatura 70 0 C C) lub przeprowadzić dezynfekcję chemiczną; zlikwidować tzw. martwe odcinki na sieci.

6 W jaki sposób można zarazić się bakteriami Legionella? Zakażenie bakteriami Legionella następuje w wyniku wdychania aerozolu wodno powietrznego zawierającego w/w bakterie.

7 Legioneloza Bakterie z rodzaju Legionella sp. wywołują legionelozę chorobę układu oddechowego człowieka (choroba rejestrowana w Polsce od r.). Legioneloza może objawiać się zapaleniem płuc (choroba legionistów) lub zachorowaniami grypopodobnymi (gorączka Pontiac). Zakażenie pałeczkami Legionella sp. ma charakter inhalacyjny i występuje w wyniku przedostania się do płuc skażonego aerozolu wodno powietrznego. Ryzyko zakażenia zależy od stężenia bakterii w wodzie, zjadliwości szczepu, stopnia aerozolizacji, czasu trwania narażenia, indywidualnej sprawności systemu immunologicznego.

8 Legioneloza c.d. Grupy ryzyka: mężczyźni; osoby w wieku >50 lat; osoby palące; osoby z przewlekłymi schorzeniami układu oddechowego, serca, nerek, z cukrzycą; osoby o słabej odporności; dzieci.

9 Legioneloza c.d.

10 Legioneloza - postać płucna (choroba legionistów) Jest typem ciężkiego zapalenia płuc, wywołana przez Legionella pneumophilla. Zgodnie z Ustawą z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2016r. poz ze zm.) znajduje się w wykazie chorób zakaźnych obowiązkowo rejestrowanych w Polsce. Śmiertelność pacjentów z postacią płucną legionelozy jest bardzo wysoka, wynosi od 15 do 20 %, mimo odpowiedniego leczenia. Nie każda osoba narażona na kontakt z bakteriami zachoruje. Objawy pojawiają się od 2-10 dni po zakażeniu, w rzadkich przypadkach mogą wystąpić nawet po 21 dniach (gorączka, kaszel, bóle głowy, płytki oddech, zmiany w obrazie radiologicznym, zmiany w nerkach, rzadko wymioty i biegunka).

11 Legioneloza - postać płucna (choroba legionistów) c.d. Choroba rozpoczyna się głównie od gorączki powyżej 40 0 C, dreszczy, bólu głowy i mięśni. Następnie pojawia się suchy kaszel i problemy z oddychaniem, które mogą przechodzić w ciężkie zapalenie płuc. U około jednej trzeciej pacjentów występuje także biegunka i wymioty, a u około połowy dezorientacja lub zaburzenia świadomości. Większość chorych wymaga hospitalizacji i leczenia odpowiednimi antybiotykami. Do rozpoznania choroby konieczne jest wykonanie specjalnych testów laboratoryjnych. Nie ma dowodów na przenoszenie się choroby z człowieka na człowieka. Działania zapobiegawcze winny polegać na eliminowaniu pałeczek Legionella sp. ze zbiorników wodnych i systemów wodociągowych.

12 Legioneloza postać pozapłucna Postać łagodna - gorączka Pontiac: Wywołana przez Legionella pneumophilla. Nagły początek choroby. Inkubacja 2-3 dni. Objawy podobne jak podczas grypy z gorączką ok C, bóle głowy, mięśni, zmęczenie. Po 2-5 dniach objawy ustępują samoistnie. Ta postać legionelozy występuje u ponad 90% eksponowanej populacji. Dotychczas nie zanotowano zgonów.

13 Legioneloza postać pozapłucna Postać ciężka: Legionella pneumophilla również kolonizuje w sercu wywołując zapalenie mięśnia sercowego, osierdzia i wsierdzia lub w nerkach. Może być czynnikiem etiologicznym zapalenia zatok, stawów, trzustki, otrzewnej i ran pooperacyjnych.

14 Legioneloza - leczenie Antybiotyki z grupy makrolidów i fluorochinolonów. Bakteria jest wewnątrzkomórkowym patogenem.

15 Legioneloza różnicowanie zachorowań Nabyte w podróży zagranicznej lub krajowej (np. hotele). Szpitalne - nabyte w szpitalu lub domu opieki dla przewlekle chorych. Komunalne - nabyte w określonym środowisku. Prawdopodobnie nabyte.

16 Zachorowania na legionelozę w domu lub zakładzie pracy 50%; w podróży (podróż krajowa i zagraniczna) 33%; w szpitalach 17%.

17 Czynniki techniczne mające wpływ na namnażanie się bakterii Legionella sp. w instalacjach wodnych w budynkach Temperatura wody: Bakterie namnażają się w temperaturze C, optymalna temperatura dla ich rozwoju wynosi C. W temperaturze powyżej 20 0 C bakterie namnażają się, natomiast w temperaturze powyżej 50 0 C następuje zahamowanie tempa ich wzrostu. Aerozole zawierające bakterie Legionella mogą powstawać np. w trakcie wypływu wody z kranu lub prysznica oraz poprzez wydostające się z wody pęcherzyki wodno powietrzne w niektórych systemach klimatyzacyjnych. Utrzymanie wody w temperaturze 60 0 C powinno zapewnić wodę wolną od bakterii Legionella sp., a podniesienie temperatury do 70 0 C umożliwia ich inaktywację.

18 Czynniki techniczne mające wpływ na namnażanie się bakterii Legionella sp. w instalacjach wodnych w budynkach c.d. Zmiana temperatury wody zależy od wielu czynników, przede wszystkim od: temperatury wody zasilającej instalację, warunków hydraulicznych (cyrkulacja wody, zachowanie właściwego ciśnienia wody w instalacji); czasu stagnacji oraz izolacji przewodów.

19 Czynniki techniczne mające wpływ na namnażanie się bakterii Legionella sp. w instalacjach wodnych w budynkach c.d. Stagnacja W instalacji ciepłej i zimnej wody użytkowej zawsze będą odcinki przewodów, w których okresowo nie będzie przepływu (dot. też ślepych odcinków rur). Podczas stagnacji zmienia się temperatura wody, tzn. przy braku przepływu obniża się temperatura ciepłej wody, natomiast temperatura wody zimnej wzrasta.

20 Czynniki techniczne mające wpływ na namnażanie się bakterii Legionella sp. w instalacjach wodnych w budynkach c.d. Obecność biofilmu Biofilm jest błoną biologiczną powstającą na wszystkich powierzchniach stykających się z wodą. Składa się z organizmów żywych, obumierających i martwych oraz substancji organicznych i nieorganicznych pochodzących z wody i materiałów konstrukcyjnych. W biofilmie bakterie mają doskonałe warunki do rozwoju, stanowi on ich ochronę i dostarcza składniki odżywcze. Obecność na powierzchniach kontaktujących się z wodą osadów (np. produktów korozji) sprzyja rozwojowi biofilmu i utrudnia jego usuwanie w procesie dezynfekcji, ponieważ biofilm pełni funkcję ochronną wobec bakterii, które go zasiedlają.

21 Czynniki związane z warunkami pracy sieci wodociągowej: Zagrożenie skażenia instalacji wodociągowej Legionellą sp. wzrasta, gdy: w sieci występują znaczne wahania ciśnienia, ciśnienie w punkcie doprowadzenia wody do budynku jest wysokie jeśli ciśnienie stale lub okresowo osiąga wartość zbliżoną do maksymalnej, to ma miejsce wzrost prędkości przepływu wody w instalacjach oraz mogą wystąpić uderzenia hydrauliczne; wszystkie te zjawiska sprzyjają odrywaniu/porywaniu osadów/cząstek biofilmu z powierzchni urządzeń lub przewodów do wody; awaryjność sieci jest wysoka; nie są wdrożone lub przestrzegane procedury płukania przewodów i dezynfekcji po remontach i naprawach; płukanie przewodów jest niesystematyczne i nieskuteczne.

22 Obowiązki właścicieli/zarządców budynków Zapewnienie bezpiecznego użytkowania i eksploatacji instalacji wodociągowych w budynkach odpowiedzialny jest właściciel lub zarządca budynku. Niezależnie od przestrzegania powyżej podanych temperatur konieczna jest okresowa kontrola bakterii Legionella w wodzie w celu oceny stopnia skolonizowania instalacji tymi bakteriami i ewentualnie w razie konieczności podjęcia działań dla przywrócenia odpowiedniego stanu systemów ciepłej wody, w których doszło do skażenia bakterią Legionella.

23 Podstawy prawne Zgodnie z 120 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. Dz. U. z 2015 poz ze zm.) instalacja wodociągowa ciepłej wody powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej niż 55 0 C i nie wyższej niż 60 0 C oraz przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie metody dezynfekcji cieplnej), bez obniżania trwałości instalacji i zastosowanych w niej wyrobów. Do przeprowadzenia dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury wody nie niższej niż 70 0 C i nie wyższej niż 80 0 C.

24 Podstawy prawne c.d. 302 w/w rozporządzenia określa, że w budynkach przeznaczonych na zbiorowy pobyt dzieci i osób niepełnosprawnych, w instalacji wody ciepłej powinny być stosowane termostatyczne zawory mieszające z ograniczeniem maksymalnej temperatury do 43 0 C, a w instalacjach prysznicowych do 38 0 C, zapobiegające poparzeniu.

25 Podstawy prawne c.d. Art. 22 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t.j. Dz. U. z 2016r. poz ze zm.) nakłada na właścicieli, posiadaczy lub zarządzających nieruchomością obowiązek utrzymania jej w należytym stanie higieniczno - sanitarnym w celu zapobiegania chorobom zakaźnym. Załącznik nr 1 do Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2015 poz. 1989) określa podstawowe wymagania mikrobiologiczne dla wody, żeby była bezpieczna dla zdrowia ludzkiego.

26 Podstawy prawne c.d. Załącznik nr 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. z 2005r. poz. 716 ze zm.) przedstawia klasyfikację szkodliwych czynników biologicznych. Grupa 2 zagrożenia Czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

27 Podstawy prawne c.d. Gardnerella vaginalis Haemophilus ducreyi Haemophilus influenzae Haemophilus spp. Helicobacter pylori Klebsiella oxytoca Klebsiella pneumoniae Klebsiella rhinoscleromatis Klebsiella spp. Legionella pneumophila Legionella spp. Leptospira interrogans (wszystkie typy serologiczne) Listeria monocytogenes Listeria ivanovii Morganella morganii Mycobacterium avium/intracellulare Mycobacterium chelonae Mycobacterium fortuitum Mycobacterium kansasii Mycobacterium malmoense Mycobacterium marinum Mycobacterium paratuberculosis

28 Monitorowanie zachorowania wywołanego przez Legionellę Europejski nadzór epidemiologiczny nad występowaniem legionelozowego zapalenia płuc prowadzi Europejska Sieć Nadzoru nad chorobą legionistów (ELDSNet). Jest ona koordynowana przez Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). Prowadzi wymianę informacji między krajami, w których wystąpiły zachorowania i krajami, w których mogłoby dojść do zakażenia. Punkt kontaktowy sieci ELDSNet w Polsce znajduje się w Zakładzie Epidemiologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny.

29 Dziękuję za uwagę.