RADA EUROPEJSKICH LEKARZY DENTYSTÓW GRUPA ROBOCZA DS. KONTROLI INFEKCJI I GOSPODAROWANIA ODPADAMI

Transkrypt

1 RADA EUROPEJSKICH LEKARZY DENTYSTÓW GRUPA ROBOCZA DS. KONTROLI INFEKCJI I GOSPODAROWANIA ODPADAMI Anna Śpiałek 3.XII.2012

2 Promowanie wysokich standardów opieki stomatologicznej i efektywnego bezpieczeństwa pacjenta to jeden z wielu celów Rady Europejskich Lekarzy Dentystów ( CED ).

3 Podczas spotkania Grupy Roboczej ds. Kontroli zakażeń i gospodarowania odpadami CED, które odbyło się 28 września 2012 w Okręgowej Izbie Lekarskiej w Gdańsku tematem wiodącym było zakażenie Legionellą

4 Bakterie z rodzaju Legionella powszechnie występują w naturalnych i sztucznych zbiornikach wodnych, rzadziej w glebie i materiale organicznym. Źródłem zakażenia tymi drobnoustrojami może być woda wodociągowa, urządzenia klimatyzacyjne, wieże chłodnicze, nawilżacze powietrza, prysznice, fontanny i inne urządzenia, które wytwarzają mgłę wodną jak np. turbiny dentystyczne.

5 Do zakażenia pałeczkami Legionella dochodzi drogą kropelkową, przez wdychanie aerozolu wodnego lub pyłu będącego siedliskiem bakterii bądź przez zachłyśnięcie się skażoną wodą. Wrotami zakażenia są górne drogi oddechowe, a okres inkubacji wynosi 2-10 dni.

6 Zanieczyszczenie pałeczkami Legionella, instalacji wodnej urządzeń stomatologicznych może pochodzić z sieci wodociągowej lub z wody destylowanej niewłaściwie przechowywanej w pojemnikach.

7 Legioneloza jest chorobą zakaźną, która klinicznie może przebiegać jako zakażenie występujące w postaci: - zapalenia płuc choroba legionistów wywoływana przez Legionella pneumophila pneumoniae serotyp 1( 90% przypadków zakażeń Legionellą) - gorączki Pontiac postać grypopodobna o łagodnym przebiegu, - pozapłucnej u chorych w immunosupresji, często o ciężkim przebiegu klinicznym, z zespołem septycznym, zaburzeniami krzepnięcia, ostrą niewydolnością krążenia i zapaleniem nerek.

8 Do grupy ryzyka zakażeń spowodowanych przez bakterie z rodzaju Legionella należą: -osoby z obniżoną odpornością organizmu, - przewlekłymi chorobami układu oddechowego, - niewydolnością nerek oraz -w podeszłym wieku, -leczone kortykosterydami, -palacze tytoniu i -osoby, które nadużywają napojów alkoholowych, jednak najbardziej narażeni są - pacjenci przyjmujący leki immunosupresyjne lub osoby z niewydolnym układem odpornościowym.

9 Obowiązek badań wody w kierunku wykrywania Legionelli w budynkach użyteczności publicznej, szczególnie w szpitalach i innych placówkach służby zdrowia, wprowadzony został w wielu krajach europejskich. W krajach UE obowiązuje Dyrektywa Rady 98/83/WE z dnia 3 listopada 1998 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia.

10 Sytuacja w krajach europejskich dotycząca zagadnień związanych z Legionellą na podstawie ankiety przygotowanej przez GR ds. Kontroli zakażeń z 20 krajów członkowskich CED.

11 Czy jesteś świadom istnienia zakażeń Legionellą w twoim kraju? TAK 14 (70%) Chorwacja, Holandia, Hiszpania, Cypr, Włochy, Polska, Francja, Szwecja, Litwa, Dania, Finlandia, Grecja, Niemcy, Wielka Brytania. NIE 5 (25%) Szwajcaria, Norwegia, Irlandia, Słowenia, Austria. NIE WIEM 1 (5%) Czechy. ankieta GR ds. Kontroli zakażeń CED ; dane z 20 krajów członkowskich

12 Czy istnieją doniesienia o zakażeniach Legionellą związanych z leczeniem stomatologicznym? TAK 2 (10%) NIE 16 (80%) Włochy, Wielka Brytania. Chorwacja, Holandia, Hiszpania, Cypr, Norwegia, Polska, Francja, Szwecja, Słowenia, Litwa, Dania, Finlandia, Grecja, Niemcy, Austria, Irlandia. NIE WIEM 2 (10%) Szwajcaria, Czechy. ankieta GR ds. Kontroli zakażeń CED ; dane z 20 krajów członkowskich

13 Czy istnieją standardy lub specjalne wymagania dotyczące jakości wody używanej w trakcie leczenia stomatologicznego? TAK 12 (60%) NIE 8 (40%) Szwajcaria, Czechy, Holandia, Polska, Francja, Szwecja, Słowenia, Litwa, Dania, Finlandia, Niemcy, Wielka Brytania. Chorwacja, Hiszpania, Cypr, Włochy, Norwegia, Irlandia, Austria, Grecja,

14 Czy masz dostęp do materiałów i systemów do dezynfekcji przewodów wodnych unitu dentystycznego? TAK 17 (85%) Czechy, Chorwacja, Holandia, Hiszpania, Cypr, Włochy, Norwegia, Polska, Francja, Szwecja, Litwa, Dania, Finlandia, Austria, Wielka Brytania, Niemcy. NIE 3 (15%) Szwajcaria, Słowenia, Grecja,

15 Czy istnieją broszury, ulotki lub instrukcje z rekomendacjami dotyczącymi środków kontroli zakażeń? TAK 13 (65%) Szwajcaria, Holandia, Hiszpania, Polska, Francja, Irlandia, Szwecja, Litwa, Dania, Finlandia, Grecja, Niemcy, Wielka Brytania. NIE 7 (35%) Czechy, Chorwacja, Słowenia, Austria, Cypr, Włochy, Norwegia ankieta GR ds. Kontroli zakażeń CED ; dane z 20 krajów członkowskich

16 Jeżeli są instrukcje, czy zawierają rekomendacje dotyczące Legionelli i technik kontroli zakażeń? TAK 10 (77%) Holandia, Hiszpania, Polska, Irlandia, Litwa, Dania, Finlandia, Grecja, Niemcy, Wielka Brytania. NIE 2 (15%) Szwajcaria, Szwecja, NIE WIEM 1 (8 %) Francja. ankieta GR ds. Kontroli zakażeń CED ; dane z 20 krajów członkowskich

17 Sytuacja w Polsce dotycząca występowania zakażeń Legionellą. Od 2001do 2008 zanotowano 169 przypadków zakażenia Legionellą. W raporcie o stanie sanitarnym kraju nie odnotowano przypadku zakażenia Legionellą w gabinecie stomatologicznym.

18 Podstawowe akty prawne dotyczące zakażeń Legionellą Legioneloza została wymieniona w załączniku do ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. O zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008r. Nr 234, poz. 1570). Przepisy zawarte w tej ustawie stosuje się do zakażeń i chorób wywołanych przez pałeczki Legionella oraz biologicznych czynników chorobotwórczych wywołujących te zakażenia i choroby.

19 Podstawowe akty prawne dotyczące zakażeń Legionellą Zakażenia pałeczkami Legionella pneumophila oraz zachorowania przez nie wywołane, są obowiązkowo zgłaszane w Polsce od 1 stycznia 2002 roku na mocy poprzedniej ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. 2001, Nr 126, poz. 1384). Ponadto Legionella pneumophila to drobnoustrój alarmowy na mocy Rozporządzenia MZ w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych (Dz. U. 2005, Nr 54, poz. 484).

20 Akty prawne dotyczące wody związane między innymi z obecnością w niej drobnoustrojów Legionella Ustawa z dn. 7 czerwca 2001 roku Dz. U. z 2006r. Nr 123 poz. 858 z późniejszymi zmianami dotycząca zbiorowego zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 29 marca 2007 Dz. U. Nr.61 poz. 417 ze zmianami z dn. 20 kwietnia 2010 r. które dotyczy jakości dostarczanej wody. Rozporządzenie dotyczy w szczególności limitów i sposobu kontroli bakterii Legionella w instalacjach ciepłej wody użytkowej w budynkach zamieszkania zbiorowego i zakładach opieki zdrowotnej.

21 W 1986 roku zawiązała się European Working Group for Legionella Infections (EWGLI), której celem jest zbieranie i wymiana informacji dotyczących zakażeń Legionellą w Europie przy udziale poszczególnych krajów. Skład członków EWGLI stanowią przedstawiciele 35 krajów, także z Polski (od 1998 roku). EWGLI analizuje, opracowuje i publikuje dane zbierane z państw członkowskich: co roku prezentowana jest analiza danych dotyczących zachorowań tylko na legionelozowe zapalenie płuc, związane z podróżami, natomiast w cyklu dwuletnim dane wszystkich zgłoszonych zachorowań rozpoznawanych wg ustalonych kryteriów rozpoznawania. Polska jest reprezentowana przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Państwowy Zakład Higieny, Narodowy Instytut Leków oraz Instytut Gruźlicy i Chorób.

22 Ze względu na powszechne zasiedlanie instalacji wodnych pałeczkami Legionella niezmiernie ważne jest prowadzenie działań mających na celu ograniczenie ich występowania i namnażania. Rozwojowi i tworzeniu biofilmu sprzyjają: zastoje wody związane z rytmem pracy w ciągu dnia, przerwy w pracy nocą i w dni wolne od pracy, stosunkowo wysoka temperatura wody (temperatura pokojowa i wyższa, w miarę nagrzewania się wody we wnętrzu obudowy unitu) niska zawartość chlorków w zasobnikach wody unitów znajduje się woda destylowana.

23 Zapobieganie namnażaniu pałeczek Legionella w systemach wodociągowych to przede wszystkim właściwe rozwiązania techniczne. Podczas projektowania i eksploatacji instalacji wodnych szczególną uwagę należy zwrócić między innymi na to, aby: nie powstawały zastoiny wody, zapobiegać procesom korozji oraz tworzenia złogów i osadów. instalacje wody zimnej i ciepłej były odpowiednio izolowane, w celu zapewnienia właściwych temperatur (wody zimnej< 20 C, wody ciepłej>55 C), materiały, z których wykonana jest instalacja wodna nie sprzyjały wzrostowi mikroorganizmów instalacja wody ciepłej była odporna na temperatury C ( dezynfekcja termiczna) kontrola czynników sprzyjających rozwojowi mikroorganizmów systematyczne przeprowadzanie zabiegów czyszczących i dezynfekcyjnych.

24 Zalecenia dotyczące kontroli biofilmu w instalacji wodnej unitów stomatologicznych Przewody wodne (bez końcówek) przed rozpoczęciem pracy powinny być płukane kilka minut Końcówki powinny być uruchamiane ze sprayem przez minimum sekund przed użyciem u kolejnego pacjenta. Zaleca się stosowanie zaworów retrakcyjnych i końcówek z automatycznym sprayem. Woda wodociągowa zasilająca unit powinna być odpowiedniej jakości. Używać zamkniętego systemu wodnego unitu. Do procedur chirurgicznych używać tylko wody sterylnej. Nie podgrzewać wody w unicie. Okresowo przewody powinny być płukane środkami dezynfekcyjnymi zakończone procesem płukania prowadzącym do zaniku dodanego środka dezynfekcyjnego. Należy przeprowadzić instruktaż personelu w celu właściwego postępowania z instalacją wodną unitu. Opracować procedurę postępowania z instalacja wodną unitu. W przypadku używania środków chemicznych do dezynfekcji systemu skontaktować się z producentem lub sprzedawcą sprzętu. Śledzić doniesienia naukowe i wytyczne dotyczące właściwego postępowania z instalacja wodną.

25 Podsumowując, należy stwierdzić, że ze względu na sprzyjające warunki do namnażania się bakterii z rodzaju Legionella w systemie wodnym unitu stomatologicznego, istnieje realne niebezpieczeństwo zakażenia, zarówno dla pacjentów, jak i lekarza oraz zespołu stomatologicznego,

26 Informacje na temat Legionelli można znaleźć w: opracowaniach Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny, wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Legionella and prevention of legionellosis, publikacji Katedry i Zakładu Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie Legionella spp jako szkodliwy czynnik biologiczny na stanowisku pracy stomatologa, publikacji Kliniki Chorób Odzwierzęcych i Tropikalnych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wraz z Kliniką Chorób Wewnętrznych, Gastroenterologii i Hepatologii Szpitala Uniwersyteckiego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Legionella prawo i rekomendacje w Polsce i na Świecie.