Zawartoœæ w œciekach mleczarskich takich sk³adników jak: laktoza, bia³ka i t³uszcze decyduje o ³adunku zwi¹zków organicznych [Ozturk i in. 1993]. Na m

Transkrypt

1 Anna Grala, Marcin Zieliñski, Magda Dudek, Marcin Dêbowski EFEKTYWNOŒÆ OCZYSZCZANIA ŒCIEKÓW MLECZARSKICH W REAKTORZE BEZTLENOWYM O PRZEP YWIE PIONOWYM Streszczenie. Prezentowane badania dotyczy³y oceny sprawnoœci usuwania zanieczyszczeñ z syntetycznych œcieków mleczarskich za pomoc¹ hybrydowego reaktora o przep³ywie pionowym. W trakcie badañ udowodniono, i eksploatacja reaktora beztlenowego o przep³ywie pionowym ze wzrastaj¹cym obci¹ eniem reaktora ³adunkiem zanieczyszczeñ przyczyni³a siê do systematycznego spadku sprawnoœci usuwania zwi¹zków organicznych (ChZT). Stwierdzono ponadto, e przy obci¹ eniu powy ej 3 kg ChZT/m 3 d nastêpuje przeci¹ enie reaktora i za³amanie procesu metanogenezy. Zaobserwowano równie, e wraz ze spadkiem efektywnoœci usuwania zanieczyszczeñ mala³a zawartoœæ metanu w biogazie. S³owa kluczowe: fermentacja metanowa, reaktory beztlenowe, œcieki mleczarskie, stopieñ usuniêcia ChZT. WPROWADZENIE Zaostrzaj¹ce siê w ostatnich latach wymagania w stosunku do jakoœci œcieków oczyszczonych, odprowadzanych z oczyszczalni œcieków, wymusi³y koniecznoœæ poszukiwania i zastosowania coraz to nowoczeœniejszych technologii oczyszczania œcieków, zarówno pod wzglêdem technologicznym, jak i ekonomicznym. Œcieki pochodz¹ce z produkcji mleczarskiej, ze wzglêdu na du y ³adunek zanieczyszczeñ i specyficzny sk³ad, wymagaj¹ szczególnych metod oczyszczania. W takim wypadku najlepszym rozwi¹zaniem okazuje siê stosowanie procesów beztlenowych. Wymagania te przyczyni³y siê do rosn¹cego zainteresowania fermentacj¹ metanow¹, a to z kolei wp³ynê³o na wzrost zainteresowania wprowadzaniem wysokosprawnych bioreaktorów nowej generacji z beztlenow¹ b³on¹ biologiczn¹ lub beztlenowym osadem czynnym. Zastosowanie fermentacji metanowej wi¹ e siê z produkcj¹ gazu pofermentacyjnego, który stanowi alternatywne Ÿród³o energii. O wyborze i konstrukcji bioreaktora stosowanego do fermentacji metanowej decyduje sk³ad œcieków. Œcieki poddawane fermentacji charakteryzuj¹ zró nicowane w³aœciwoœci fizykochemiczne i dodatkowe specyficzne sk³adniki [Jarosz-Rajczyk, 2008]. Wymagaj¹ one szczególnych metod oczyszczania. W przypadku takich œcieków najlepszym rozwi¹zaniem okazuje siê wykorzystanie procesów beztlenowych, wykorzystuj¹cych fermentacjê metanow¹. Anna GRALA, Marcin ZIELIÑSKI, Magda DUDEK, Marcin DÊBOWSKI Katedra In ynierii Ochrony Œrodowiska, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski. 97

2 Zawartoœæ w œciekach mleczarskich takich sk³adników jak: laktoza, bia³ka i t³uszcze decyduje o ³adunku zwi¹zków organicznych [Ozturk i in. 1993]. Na mo liwoœæ biologicznego wykorzystania wp³ywa ich wzajemny stosunek, który mo e byæ bardzo ró norodny. Odczyn i temperatura œcieków decyduj¹ tak e o efektywnoœci procesów biologicznego oczyszczania [Ergurder i in. 2001]. W warunkach beztlenowych bia³ka rozk³adaj¹ siê g³ównie do amoniaku i aminokwasów. Niektóre z bia³ek zawartych w mleku np. kazeina s¹ odporne na biologiczny rozk³ad. W takim przypadku konieczne jest zastosowanie adaptowanych w odpowiedni sposób mikroorganizmów. Jak pokazuj¹ niektóre eksperymenty, produkcja biogazu z kazeiny w przypadku osadu nieadaptowanego (3,7 g ChZT/l d) by³a niska, poniewa wynosi³a zaledwie 0,25 ml CH 4 /h. Przy osadzie adaptowanym produkcja gazu wynosi³a 0,79 ml CH 4 /h. Kazeina nie inhibituje przemian beztlenowych przy zakresie stê eñ 0 3 g/l [Perle i in. 2001]. Znacznie szybciej i ³atwiej od bia³ek ulegaj¹ rozk³adowi wêglowodory. Laktoza rozk³ada siê do kwasu propionowego, etanolu i octanu. Przemiany beztlenowej mog¹ byæ jednak hamowane przez obecnoœæ form poœrednich rozk³adu, szczególnie postaci niezdysocjowanych [Aguilar i in. 1995]. Z powodu niskiej podatnoœci na rozk³ad utrudniona wydaje siê byæ biodegradacja t³uszczy [Petruy i Lettinga 1997]. Z t³uszczy w œciekach mleczarskich powstaj¹ glicerol oraz d³ugo³añcuchowe kwasy t³uszczowe. Glicerol nie wywiera wp³ywu hamuj¹cego, natomiast d³ugo³añcuchowe kwasy t³uszczowe nasycone i nienasycone mog¹ dzia³aæ szkodliwie na ró ne mikroorganizmy, szczególnie na bakterie metanogenne [Perle i in. 2001]. Potrzeba udoskonalenia eksploatowanych reaktorów beztlenowych sta³a siê inspiracj¹ do przeprowadzenia badañ nad efektywnoœci¹ technologiczn¹ beztlenowego reaktora o przep³ywie pionowym. Dotyczy³y oceny sprawnoœci usuwania zanieczyszczeñ z syntetycznych œcieków mleczarskich za pomoc¹ hybrydowego reaktora o przep³ywie pionowym. Przeprowadzony eksperyment mia³ na celu ukazanie, i oczyszczanie beztlenowe w testowanym reaktorze gwarantuje wysokie efekty technologiczne przy minimalnej energoch³onnoœci, co mo e decydowaæ o wykorzystywaniu tego rozwi¹zania nie tylko na skalê laboratoryjn¹. Przeprowadzone badania dotyczy³y oceny sprawnoœci usuwania zanieczyszczeñ z syntetycznych œcieków mleczarskich za pomoc¹ hybrydowego reaktora o przep³ywie pionowym. Przeprowadzony eksperyment mia³ na celu ukazanie, i oczyszczanie beztlenowe w testowanym reaktorze gwarantuje wysokie efekty technologiczne przy minimalnej energoch³onnoœci, co mo e decydowaæ o wykorzystywaniu tego rozwi¹zania nie tylko na skalê laboratoryjn¹. Fermentacja metanowa jest to kaskada z³o onych przemian biochemicznych, przebiegaj¹ca w czterech podstawowych etapach: hydroliza, kwasogeneza, octanogeneza, metanogeneza. Ka dy z wy ej wymienionych procesów przebiega przy udziale bakterii anaerobowych i fakultatywnych [7]. 98

3 METODYKA BADAÑ W przeprowadzanych badaniach analizowano wp³yw zwiêkszaj¹cego siê przep³ywu œcieków na sprawnoœæ usuwania zwi¹zków organicznych w reaktorze beztlenowym. Wykorzystane do tego celu œcieki syntetyczne by³y preparowane z mleka w proszku (tab. 1). Tabela 1. Œrednie wartoœci wskaÿników dla œcieków surowych :VND QLN -HGQRVWND :DUWR ü UHGQLD 2GFK\OHQLHVWDQGDUGRZH &K=7 PJGP %=7 PJGP $]RWRJyOQ\ PJ1GP )RVIRURJyOQ\ PJ3GP Badania zosta³y przeprowadzone na reaktorze beztlenowym o przep³ywie pionowym, o objêtoœci 0,113 m 3. Reaktor ten stanowi³ rozwi¹zanie hybrydowe, ³¹czy³ w sobie dwie technologie oczyszczanie œcieków. W tym przypadku reaktor stanowi³ po³¹czenie zalet reaktora z pe³nym wymieszaniem oraz reaktora UASB. Reaktor zaszczepiono osadem beztlenowym pochodz¹cym z zamkniêtych komór fermentacyjnych Miejskiej Oczyszczalni Œcieków w Olsztynie. Na rysunku 1 przedstawiono schemat reaktora. Wysokoœæ reaktora wynosi 75 cm, powierzchnia przekroju 0,15 m 2, natomiast objêtoœæ 0,113 m 3. Rys. 1. Schemat reaktora 99

4 Reaktor zbudowany by³ z trzech komór. Œcieki doprowadzane by³y od spodu reaktora do pierwszej komory centralnej z ca³kowitym wymieszaniem i rozprowadzane by³y równomiernie w ca³ej objêtoœci komory za pomoc¹ pompy recyrkulacyjnej z wydajnoœci¹ 30 l/min. Stê enie biomasy w ka dym punkcie komory by³o wyrównane. Nastêpnie zawartoœæ przelewa³a siê do komory œrodkowej (otwór wylotowy w górnej czêœci), zaœ do trzeciej komory zewnêtrznej zawartoœæ przep³ywa³a przez otwór umieszony w dolnej czêœci reaktora. Obie te komory dzia³a³y na zasadzie modyfikacji reaktora UASB, przypominaj¹c dzia³anie reaktora labiryntowego gdzie przep³yw œcieków odbywa siê naprzemiennie z góry do do³u i z do³u do góry. Taka budowa komór umo - liwia wyd³u enie czasu przetrzymywania biomasy w reaktorze. Zapewnia tak e du ¹ powierzchniê wymiany pomiêdzy faz¹ gazow¹ oraz ciecz¹ i minimalizuje problemy zwi¹zane z flotacj¹ zawiesin (rys. 1). Reaktor przykryty zosta³ kopu³¹ wyposa ona w ujêcie biogazu wraz z miernikiem przep³ywu. Doœwiadczenie trwa³o dwa i pó³ miesi¹ca. Podczas pierwszego miesi¹ca trwa³o przygotowanie reaktora do badañ polegaj¹ce na dozowaniu syntetycznych œcieków w celu zapewnienia optymalnych warunków do przeprowadzenia eksperymentu. Stosowano obci¹ enie ³adunkiem zanieczyszczeñ organicznych1,5 kg ChZT/m 3 d oraz HRT 0,75 d. Faza adaptacyjna badañ trwa³a do momentu uzyskani odcieku o wyrównanych parametrach. Badania przeprowadzono w trzech etapach ró ni¹cych siê obci¹ eniami ³adunkiem zanieczyszczeñ oraz hydraulicznym czasem zatrzymania (tab. 2). Tabela 2. Parametry technologiczne reaktora 3DUDPHWU (WDSEDGD -HGQRVWND :DUWR üsdudphwuxgoduhdnwrud,qwhqv\zqr ügrsá\zx FLHNyZ,,,,,, 2EFL HQLHK\GUDXOLF]QH,,,,,, 2EFL HQLHUHDNWRUD ádgxqnlhp]dqlhf]\v]f]h +\GUDXOLF]Q\F]DV ]DWU]\PDQLD FLHNyZ ZUHDNWRU]H,,,,,,,,,,,, GP G P P ÂG J&K=7P G ' Badania skoncentrowane by³y na stopniu usuniêcia substancji organicznych wyra- onych wskaÿnikiem ChZT (chemiczne zapotrzebowanie tlenu) metod¹ dichromianow¹. Iloœæ zwi¹zków organicznych wyra onych wartoœci¹ ChZT kontrolowano w œciekach doprowadzanych do reaktora, w œciekach oczyszczonych oraz w œciekach oczyszczonych, a nastêpnie s¹czonych. Oprócz tego badano efektywnoœæ usuwania zanieczyszczeñ oraz kontrolowano poziom ph zarówno w œciekach surowych, jak i oczyszczonych. 100

5 WYNIKI BADAÑ Efektywnoœæ oczyszczania œcieków zmienia³a siê wraz z zastosowanym obci¹ eniem reaktora. Rysunek 2 przedstawia uœrednione wartoœci ChZT œcieków w poszczególnych etapach badañ oraz otrzyman¹ efektywnoœæ usuwania zanieczyszczeñ. Rys. 2. Wartoœci ChZT œcieków oraz efektywnoœæ oczyszczania podczas kolejnych etapów badañ Jak wynika z powy szych danych, najwiêksz¹ efektywnoœæ usuwania zanieczyszczeñ uzyskano podczas pierwszego etapu badañ, efektywnoœæ wynosi³a wówczas prawie 70%. Podczas kolejnych etapów dalszy wzrost iloœci zanieczyszczeñ w œciekach dop³ywaj¹cych skutkowa³ znacz¹cym spadkiem efektywnoœci oczyszczania do 62% podczas drugiego etapu i do oko³o 54% w czasie trwania 3 etapu badañ. W trakcie badañ udowodniono, i eksploatacja reaktora beztlenowego o przep³ywie pionowym ze wzrastaj¹cym obci¹ eniem reaktora ³adunkiem zanieczyszczeñ przyczyni³a siê do systematycznego spadku sprawnoœci usuwania zwi¹zków organicznych (ChZT). Odczyn œcieków w podczas dwóch pierwszych etapów eksperymentu mieœci³ siê w granicach 6,6 7,16, co œwiadczy o zachodzeniu niezak³óconego przebiegu fermentacji metanowej. W czasie trzeciego etapu stê enie jonów wodorowych drastycznie spad³o do wartoœci oko³o 4, zaobserwowano w tym czasie powstawanie piany, by³o to prawdopodobnie spowodowane przeci¹ eniem reaktora. Przypuszczano, e podczas ostatniego etapu badañ nie zachodzi³a metanogeneza, a ca³y proces fermentacji koñczy³ siê na fazie acidogenezy. Spowodowane to by³o wra liwoœci¹ metanogenów na zmiany ph, przy obni eniu ph poni ej 6 szybkoœæ metnogenezy obni a³a siê, a gdy ph spad³o poni ej 5, prawdopodobnie przesta³a zachodziæ. Bakterie acidogenne s¹ natomiast mniej wra liwe na wahania poziomu ph, nawet przy ph równym 4 zachowuj¹ aktywnoœæ metaboliczn¹ [Jarosz-Rajczyk 2008]. 101

6 Na rysunku 5 przedstawiono kolejne etapy doœwiadczenia, w których badano sk³ad chemiczny biogazu za pomoc¹ urz¹dzenia LMS xi GAS DATA. VNáDGJD]X SR]RVWDáH &2 &+ (WDS (WDS (WDS (WDS\EDGD Rys. 3. Procentowy sk³ad biogazu na poszczególnych etapach eksperymentu Zaobserwowano, e biogaz najbardziej bogaty w metan powstawa³ podczas pierwszego etapu eksperymentu, natomiast w kolejnych etapach zawartoœæ metanu w biogazie mala³a. Podczas ostatniego etapu w biogazie by³o wiêcej dwutlenku wêgla ni metanu. DYSKUSJA WYNIKÓW Podczas oczyszczania preparowanych œcieków mleczarskich poprzez fermentacjê metanow¹ wykorzystano reaktor beztlenowy o budowie hybrydowej. Celem badañ by³o okreœlenie efektywnoœci oczyszczania œcieków, w zale noœci od zastosowanego obci¹- enia. Na ka dym z trzech etapów doœwiadczenia, oprócz obci¹ enia objêtoœci komory ³adunkiem zanieczyszczeñ, zmianie ulega³y wartoœci nastêpuj¹cych parametrów: intensywnoœæ dop³ywu œcieków, obci¹ enie hydrauliczne, hydrauliczny czas zatrzymania œcieków w reaktorze oraz obci¹ enie objêtoœci reaktora ³adunkiem zanieczyszczeñ. Wyniki pomiarów chemicznego zapotrzebowania na tlen oraz poziomu ph dla œcieków odp³ywaj¹cych z reaktora wskazuj¹, e uzyskano planowany efekt. Sprawnoœæ usuwania zanieczyszczeñ spada³a od 68% podczas pierwszego etapu do 51% w trakcie trwania trzeciej serii badañ. Wed³ug Gavala i in. [1999] mog³o to byæ wynikiem wzrostu obci¹ enia reaktora ³adunkiem zanieczyszczeñ. W przeprowadzonym eksperymencie obci¹ enie to ros³o od 1529 g ChZT/m 3 d w pierwszym etapie do 4545 g ChZT/m 3 d w trzecim etapie badañ. Równoczeœnie mala³ hydrauliczny czas zatrzymania œcieków w reaktorze, z wartoœci pocz¹tkowej 2,6 d do 0,8 d. Gavala i in. 102

7 [1999] stwierdzaj¹ tak e, e efektywnoœæ oczyszczania œcieków maleje wraz ze spadkiem hydraulicznego czasu zatrzymania œcieków, co bardzo trafnie odnosi siê do przeprowadzonych badañ. Najlepsz¹ efektywnoœæ uzyskano przy najmniejszym HRT wynosz¹cym 2,6 d, najgorsz¹ zaœ przy HRT 0,8 d. Zwracaj¹ równie uwagê na to, e wraz ze spadkiem sprawnoœci usuniêcia ChZT, spada zawartoœæ metanu w biogazie. W przeprowadzonym eksperymencie w pierwszej serii badañ zwartoœæ metanu w biogazie wynosi³a 67% natomiast w trzeciej ju tylko 46%. Badania poziomu ph wskazuj¹ na to, e podczas trzeciego etapu badañ, gdy wartoœæ ph spad³a do ok 4, nast¹pi³o za³amanie siê procesu metanogenezy. Wed³ug Janosz- Rajczyk [2008] przekroczenie mo liwych do uzyskania wartoœci obci¹ enia substratowego mog³o powodowaæ przeci¹ enie komór reaktora. Prawdopodobnie dlatego podczas trzeciej serii badañ, gdy obci¹ enie objêtoœci reaktora wynosi³o 4545,1 g ChZT/m 3 d nast¹pi³a ucieczka mikroorganizmów oraz powstawanie piany. Jak twierdzi Janosz-Rajczyk, aby zapobiec obni eniu ph poni ej 5, do bioreaktorów mo na wprowadziæ Ca(OH) 2, NaHCO 3 lub inny œrodek alkalizuj¹cy, b¹dÿ te obni yæ obci¹ enie substratowe reaktora. W niniejszych badaniach zastosowano po³¹czenie reaktora UASB oraz reaktora labiryntowego w celu zwiêkszenia efektywnoœci oczyszczania œcieków. Zastosowanie reaktora hybrydowego do oczyszczania syntetycznych œcieków pochodz¹cych z produkcji mleczarskiej znalaz³o potwierdzenie w pracy Demirala i in. [2005], który bada³ beztlenowe procesy oczyszczania œcieków mleczarskich. Wed³ug niego syntetyczne œcieki mleczarskie powinny byæ oczyszczane w reaktorach hybrydowych. W warunkach laboratoryjnych przy HRT 1,7 4,1 d uzyska³ on sprawnoœæ usuwania zanieczyszczeñ w przedziale 90 97%. Jak twierdzi Zieliñski i in. [2006] przy oczyszczaniu œcieków z przemys³u mleczarskiego wskazane jest zastosowanie fermentacji metanowej ze wzglêdu na du e ³adunki zwi¹zków organicznych, które przy zastosowaniu metod tlenowych wi¹ ¹ siê z du ymi nak³adami energetycznymi. Zalet¹ stosowania fermentacji metanowej jest, wed³ug autora, du a zawartoœæ metanu w biogazie powstaj¹cym ze œcieków mleczarskich. Otwiera to mo liwoœæ traktowania biogazu jako alternatywnego Ÿród³a energii. Kolejnymi plusami s¹ uzyskiwane efekty technologiczne oraz ekonomiczne. Wielu autorów w swoich pracach ukazuje zalety metod kombinowanych, które s¹ swojego rodzaju reaktorami hybrydowymi. Jak zauwa y³ Trawfik i in. [2008], aby podnieœæ sprawnoœæ usuwania zanieczyszczeñ ze œcieków mleczarskich, mo na stosowaæ reaktor UASB ³¹cznie z systemem AS. Tak kombinowane systemy umo liwiaj¹ podniesienie sprawnoœci usuwania zanieczyszczeñ do 99%. Jak stwierdzi³ Rajesh Banu i in. [2008], aby usprawniæ oczyszczanie œcieków mleczarskich, mo na zastosowaæ rozwi¹zania hybrydowe, takie jak usprawnienie dzia³ania reaktora UASB reakcjami fotochemicznymi, dziêki czemu mo na uzyskaæ 94% sprawnoœæ procesu usuwania zanieczyszczeñ ze œcieków. Rajeshwari i in. [2000] porówna³ ró ne typy reaktorów oraz ich zastosowanie do oczyszczania œcieków pochodz¹cych z ró nego typów przemys³u. Jak wynika z jego badañ, dla œcieków mleczarskich najlepszym rozwi¹zaniem wydaje siê byæ reaktor UASB oraz FB. Wi¹ e siê to z wysok¹ wydajnoœci¹ przy ma³ym zu yciu 103

8 energii i niskich kosztach eksploatacji. Natomiast Zieliñski i in. wskaza³ na po³¹czenie ze sob¹ technologii metod beztlenowego oraz tlenowego osadu czynnego, co pozwoli³o na tanie i skuteczne oczyszczanie œcieków charakteryzuj¹cych siê du ¹ koncentracj¹ ³adunków zanieczyszczeñ oraz eliminowanie zwi¹zków biogennych. WNIOSKI Z przeprowadzonych badañ wynika, e: 1. najwiêksz¹ efektywnoœæ usuwania zanieczyszczeñ uzyskano podczas pierwszego etapu badañ, przy obci¹ eniu reaktora 1,5 kg ChZT/m 3 d, œrednia sprawnoœæ usuniêcia zwi¹zków organicznych oznaczonych jako ChZT wynosi³a 70%; 2. przy obci¹ eniu powy ej 3 kg ChZT/m 3 d nastêpuje przeci¹ enie reaktora i za³amanie procesu matanogenezy; 3. ze spadkiem sprawnoœci oczyszczania œcieków mala³a zawartoœæ metanu w biogazie, podczas pierwszego etapu badañ wynosi³a 67% i spad³a do 46% w ostatnim etapie. W trakcie badañ udowodniono, e zastosowanie reaktora beztlenowego o przep³ywie pionowym w oczyszczaniu œcieków mleczarskich gwarantuje wysokie efekty technologiczne, przy minimalnej energoch³onnoœci. Mo e to stanowiæ o wykorzystaniu tego rozwi¹zania nie tylko na skalê laboratoryjn¹. PIŒMIENNICTWO 1. Jarosz-Rajczyk M Badania wybranych procesów oczyszczania œcieków. Czêstochowa: Ozturk, I., Ubay, G., Demir, I Hybrid up flow anaerobic sludge blanket reactor treatment of dairy effluent (HUASBR). Water Science and Technology, 28(2): Ergurder T.H., Tezele U., Guven E., Demirer G.N Anaerobic biotransformation and methane generation potential of Cheese whey in batch and UASB reactors. Waste Management, 21: Perle M., Kimchie Sh., Shelef G Some biochemical aspects of the anaerobic degradation of dairy wastewater. Water Research, 29(6): Aguilar A., Casas C., Lema J.M Degradation of volatile fatty acids by differently enriched methanogenic cultures: kinetics and inhibition. Water Research, 29(2): Petruy R., Lettinga G Digestion of a milk-fat emulsion. Bioresource Technology, 61: listopad Gavala H.N., Kopsinis H., Skidas I.V., Stamatelatou K., Lyberatos G Treatment of Dairy Wastewater Using an Upflow Anaerobic Sludge Blanket Reactor. J. Agric. Engin. Res., 73:

9 9. Demirel B., Yenigun O., Inay T Anaerobic treatment of dairy wastewaters: a review. Process Biochemistry, 40: Zieliñski M., Dêbowski M., Krzemieniewski M., Kowalski L Wp³yw sposobu dozowania œcieków mleczarskich na sprawnoœæ technologiczn¹ reaktora beztlenowego oraz sk³ad powstaj¹cego biogazu. Przegl¹d Mleczarski, 7: 12 13, 8: Trawfik A., Sobhey M., Badawy M Treatment of a combined dairy and domestic wastewater in a up-flow anaerobic sludge blanket (UASB) reactor by activated sludge (AS System). Desalination, 227: Rajesh Banu J., Anadan S., Kaliappan S., Ick-Tae Yeom Treatment of dairy wastewater Rusing anaerobic and solar photocatalytic methods. Solar Energy, 82: Rajeshhwari K.V., Balakrishnan M., Kansal A., Kusum L., Kishore V.V.N State-ofthe-art of anaerobic digestion technology for industrial wastewater treatment. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 4: THE EFFICIENCY OF DAIRY WASTEWATER TREATMENT IN THE ANAEROBIC REACTOR WITH VERTICAL FLOW Summary Described experiment related to researches on the evaluation of the efficiency of removing contaminations from synthetic dairy waste water using a hybrid reactor with vertical flow. During the tests proved that the operation of the anaerobic reactor with vertical flow with the increasing organic loading rates (OLR) has contributed to the decline of the systematic removal of chemical oxygen demand (COD). Moreover, it was found that with a load of more than 3kg COD/m 3 d the reactor is going to overload and the process of methanegenesis will be stopped. It was also observed that, along with a decline in the effectiveness of removing contaminations methane content in biogas decreased. Key words: anaerobic digestion, anaerobic reactors, dairy wastewater, COD removal efficiency. 105