This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 114 Chalcarz.qxp :31 Page 1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection Word count: 6265 Tables: 7 Figures: 0 References: Wojciech Chalcarz (A,B,C,D,E,F,G), Sylwia Merkiel (A,B,C,D,E,F), Daria Pach (B), aneta Lasak (B) Zak³ad ywnoœci i ywienia, Akademia Wychowania Fizycznego, Poznañ Food and Nutrition Department of the University School of Physical Education, Poznañ CHARAKTERYSTYKA AKTYWNOŒCI FIZYCZNEJ POZNAÑSKICH DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM PHYSICAL ACTIVITY IN PRESCHOOL CHILDREN FROM POZNAN S³owa kluczowe: aktywnoœæ fizyczna, dzieci w wieku przedszkolnym, rozwój motoryczny, umiejêtnoœci ruchowe, sprzêt sportowo-rekreacyjny, stosunek rodziców do aktywnoœci fizycznej Key words: physical activity, preschool children, motor development, motor skills, sports equipment, parents' attitude towards physical activity Streszczenie Wstêp. Celem pracy by³a charakterystyka aktywnoœci fizycznej poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym, z uwzglêdnieniem ich zwyk³ej i dodatkowej aktywnoœci fizycznej, umiejêtnoœci ruchowych, udzia³u cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu tych umiejêtnoœci, posiadanego przez dzieci sprzêtu sportowo-rekreacyjnego oraz stosunku rodziców do aktywnoœci fizycznej. Materia³ i metody. Badaniami ankietowymi dotycz¹cymi aktywnoœci fizycznej objêto 165 dzieci, w tym 76 dziewczynek i 89 ch³opców w wieku od 5 do 7 lat, uczêszczaj¹cych do siedmiu przedszkoli poznañskich. Analizowano wp³yw p³ci na uzyskane odpowiedzi. Wyniki. Stwierdzono statystycznie istotny wp³yw p³ci dziecka na liczbê godzin w ci¹gu doby spêdzonych przed komputerem, jazdê na rowerze, umiejêtnoœæ jazdy na rolkach i rowerze oraz umiejêtnoœæ skakania na skakance, na udzia³ cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu jazdy na nartach oraz na posiadanie ³y ew, rolek i skakanki. Wykazano statystycznie istotne wspó³czynniki korelacji miêdzy posiadaniem ³y ew, nart, rolek, roweru i skakanki a umiejêtnoœciami ruchowymi wymagaj¹cymi u ycia tego sprzêtu. Ch³opcy spêdzali wiêcej godzin przed komputerem. Wiêkszy ich odsetek umia³ jeÿdziæ na rowerze. Natomiast wiêkszy odsetek dziewczynek umia³ jeÿdziæ na rolkach i skakaæ na skakance oraz wiêkszy odsetek dziewczynek posiada³ ³y wy, rolki i skakanki. Wnioski. Po raz pierwszy w dotychczas prowadzonych badaniach zauwa ono, e wiêkszy odsetek dziewczynek ni ch³opców by³ aktywny fizycznie. Rodzice dziewczynek dbali bardziej o ich rozwój motoryczny oraz byli w wiêkszym stopniu ni rodzice ch³opców zainteresowani pog³êbianiem swojej wiedzy na temat znaczenia aktywnoœci fizycznej w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. Summary Medycyna Sportowa MEDSPORTPRESS, 2008; 5(6); Vol. 24, Background. The aim of this study was to assess physical activity in preschool children from Poznan, taking into account their ordinary and additional physical activity, their motor skills, involvement of family members and other persons in teaching the children motor skills, owning sports equipment and parents' attitude towards their children's physical activity. Material and methods. Questionnaires on physical activity in 165 children, including 76 girls and 89 boys, aged 5 to 7 years from seven preschools in Poznan were filled in by their parents. The influence of children's gender was analysed. Results. Children's gender had statistically significant influence on time spent in front of a computer, riding a bicycle, three types of motor skills (i. e. in-line skating, riding a bicycle and skipping a rope), involvement of family members and other persons in teaching the children skiing, as well as owning skates, in-line skates and skipping rope. Five correlation coefficients were statistically significant: between owning skates, skis, in-line skates, bicycle and skipping rope, and motor skills which require using this equipment. Conclusions. This is the first study in which girls were found to be more physically active than boys. Preschool girls' parents paid more attention to their daughters' motor development and were more interested in broadening their own knowledge of the role of physical activity in preschool child's development in comparison to preschool boys' parents. Adres do korespondencji / Address for correspondence dr hab. Wojciech Chalcarz, prof. nadzw. AWF Zak³ad ywnoœci i ywienia, Akademia Wychowania Fizycznego Poznañ, ul. Droga Dêbiñska 7, tel./fax: (0-61) lub (0-61) , chalcarz@awf.poznan.pl; chalcarz@konto.pl Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r.

2 114 Chalcarz.qxp :31 Page 2 Chalcarz W. i wsp., Aktywnoœæ fizyczna poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym Wstêp Background Zgodnie ze wspó³czesn¹ wiedz¹, aktywnoœæ fizyczna jest g³ównym czynnikiem warunkuj¹cym zdrowie cz³owieka. Jej uprawianie ju w okresie dzieciêcym jest najlepszym œrodkiem profilaktycznym w zakresie chorób cywilizacyjnych oraz pozwala zachowaæ sprawnoœæ fizyczn¹ i mentaln¹ a do póÿnej staroœci [1,2,3,4,5,6]. Niestety prowadzone w Polsce badania wskazuj¹, e aktywnoœæ fizyczna spo³eczeñstwa polskiego jest niewystarczaj¹ca. Dotyczy to zarówno dzieci w wieku przedszkolnym [7,8,9,10], m³odzie y szkolnej [11, 12,13,14,15], jak i osób doros³ych [16,17,18,19,20, 21]. Bardzo niekorzystnie nale y równie oceniæ nisk¹ wiedzê spo³eczeñstwa odnoœnie roli aktywnoœci fizycznej w profilaktyce i w leczeniu chorób dietozale nych [22]. Dlatego bardzo wa ne jest nie tylko monitorowanie i ocena aktywnoœci fizycznej spo³eczeñstwa, ale równie wdra anie programów zwiêkszaj¹cych j¹ [23]. Celem pracy by³a charakterystyka aktywnoœci fizycznej poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym, z uwzglêdnieniem ich zwyk³ej i dodatkowej aktywnoœci fizycznej, umiejêtnoœci ruchowych, udzia³u cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu tych umiejêtnoœci, posiadanego przez dzieci sprzêtu sportowo- -rekreacyjnego oraz stosunku rodziców do aktywnoœci fizycznej. Materia³ i metody Informacje odnoœnie aktywnoœci fizycznej 165 dzieci, w tym 76 dziewczynek i 89 ch³opców, w wieku od 5 do 7 lat, uczêszczaj¹cych do siedmiu przedszkoli poznañskich, uzyskano od ich rodziców. Wype³nili oni ankietê, która obejmowa³a pytania dotycz¹ce informacji ogólnych o dzieciach, ich zwyk³ej i dodatkowej aktywnoœci fizycznej, umiejêtnoœci ruchowych, udzia³u cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu tych umiejêtnoœci, posiadanego przez dzieci sprzêtu sportowo-rekreacyjnego oraz stosunku rodziców do aktywnoœci fizycznej ich dzieci. Statystyczn¹ analizê wyników przeprowadzono za pomoc¹ programu komputerowego SPSS 12,0 PL for Windows. Analizowano wp³yw p³ci na uzyskane odpowiedzi oraz wyliczono wspó³czynniki korelacji pomiêdzy posiadaniem sprzêtu sportowo-rekreacyjnego a posiadanymi umiejêtnoœciami ruchowymi dzieci. Wyniki W Tabelach 1-5 oraz 7 zestawiono odpowiedzi rodziców na temat: informacji ogólnych o ich dzieciach, zwyk³ej i dodatkowej aktywnoœci fizycznej dzieci, ich umiejêtnoœci ruchowych, udzia³u cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu tych umiejêtnoœci, posiadanego sprzêtu sportowo-rekreacyjnego oraz stosunku rodziców do aktywnoœci fizycznej dzieci. W Tabeli 6 przedstawiono wspó³czynniki korelacji rang Spearmana miêdzy posiadaniem sprzêtu sportowo- -rekreacyjnego a posiadaniem umiejêtnoœci ruchowych przez badane dzieci. Stwierdzono statystycznie istotny wp³yw p³ci dziecka na liczbê godzin w ci¹gu doby spêdzonych przed komputerem, jazdê na rowerze, umiejêtnoœæ jazdy na rolkach i rowerze oraz umiejêtnoœæ skakania na According to up-to-date knowledge, physical activity is one of the main determinants of human health. Following physical activity recommendations as early as since childhood is the best way to prevent civilisation-related diseases and allows to remain physically and mentally fit until the old age [1,2,3,4,5,6]. Unfortunately, the studies carried out in Poland indicate that the level of physical activity in Polish population is too low. It refers to both preschool [7,8, 9,10] and school children [11,12,13,14,15] as well as adults [16,17,18,19,20,21]. Moreover, knowledge of the role of physical activity in the prevention and treatment of diet-related diseases is, regrettably, poor in Polish society [22]. Therefore, it is essential not only to monitor and assess the level of physical activity in the society but also to implement educational programmes aimed at increasing this level [23]. The aim of this study was to assess physical activity in preschool children from Poznan, taking into account their ordinary and additional physical activity, their motor skills, involvement of family members and other persons in teaching the children motor skills, owning sports equipment and parents' attitude towards their children's physical activity. Material and methods Questionnaires on physical activity in 165 children, including 76 girls and 89 boys, aged 5 to 7 years from seven preschools in Poznan were filled in by their parents. The questions referred to general information about the children, their ordinary and additional physical activity, children's motor skills, involvement of family members and other persons in teaching the children motor skills, owning sports equipment and parents' attitude towards their children's physical activity. Statistical analysis was carried out by means of the SPSS 12.0 PL for Windows computer programme. The influence of children's gender was analysed and correlation coefficients between owning sports equipment and children's motor skills were calculated. Results Tables 1-5 and 7 show parents' answers to the questions on general information about the children, children's ordinary and additional physical activity, children's motor skills, involvement of family members and other persons in teaching the children motor skills, owning sports equipment and parents' attitude towards their children's physical activity, whereas table 6 shows Spearman's correlation coefficients between owning sports equipment and children's motor skills. Children's gender had statistically significant influence on time spent in front of a computer, riding a bicycle, three types of motor skills (i.e. in-line skating, riding a bicycle and skipping a rope), involvement of family members and other persons in teach- 319

3 114 Chalcarz.qxp :31 Page 3 Chalcarz W. et al., Physical activity in kindergarten age children from Poznan skakance, na udzia³ cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu jazdy na nartach oraz na posiadanie ³y- ew, rolek i skakanki. Wykazano równie statystycznie istotne wspó³czynniki korelacji: dla dziewczynek miêdzy posiadaniem ³y ew, nart, rolek i roweru a umiejêtnoœciami ruchowymi wymagaj¹cymi u ycia tego sprzêtu, dla ch³opców miêdzy posiadaniem ³y ew, nart, rolek i skakanki a umiejêtnoœciami ruchowymi wymagaj¹cymi u ycia tego sprzêtu. Dla wszystkich przedszkolaków, niezale nie od p³ci, wykazano statystycznie istotne wspó³czynniki korelacji miêdzy posiadaniem ³y ew, nart, rolek, roweru i skakanki a umiejêtnoœciami ruchowymi wymagaj¹cymi u ycia tego sprzêtu. Tab. 1. Informacje ogólne o badanych dzieciach Tab. 1. General information about the studied children 320 ing the children skiing, as well as owning skates, inline skates and skipping rope. In girls four correlation coefficients were statistically significant: between owning skates, skis, in-line skates and bicycle, and motor skills which require using this equipment. In boys also four correlation coefficients were statistically significant: between owning skates, skis, in-line skates and skipping rope, and motor skills which require using this equipment. In the whole population, irrespective of gender, five correlation coefficients were statistically significant: between owning skates, skis, in-line skates, bicycle and skipping rope, and motor sklls which require using this equipment.

4 114 Chalcarz.qxp :31 Page 4 Tab. 2. Zwyk³a i dodatkowa aktywnoœæ fizyczna dzieci. Wyniki podano w % Tab. 2. Children's ordinary and additional physical activity. Results given in % Chalcarz W. i wsp., Aktywnoœæ fizyczna poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym 321

5 114 Chalcarz.qxp :31 Page 5 Chalcarz W. et al., Physical activity in kindergarten age children from Poznan Tab. 3. Umiejêtnoœci ruchowe dzieci. Wyniki podano w % Tab. 3. Children's motor skills. Results given in % Tab. 4. Udzia³ cz³onków rodziny oraz innych osób w nauczaniu umiejêtnoœci ruchowych. Wyniki podano w % Tab. 4. Involvement of family members and other persons in teaching children motor skills. Results given in % Ch³opcy spêdzali wiêcej godzin przed komputerem ni dziewczynki i wiêkszy ich odsetek umia³ jeÿdziæ i jeÿdzi³ na rowerze. Natomiast wiêkszy odsetek dziewczynek umia³ jeÿdziæ na rolkach i skakaæ na skakance oraz wiêkszy odsetek dziewczynek posiada³ ³y wy, rolki i skakanki. Ró nica istotna w udziale cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu jazdy na nartach ch³opców i dziewczynek polega³a na tym, e ch³opców uczyli przede wszystkim rodzice, a dziewczynki inne osoby. 322 Boys spent more time in front of a computer but also higher percentage of boys could ride a bicycle and performed this form of physical activity, whereas higher percentage of girls could in-line-skate and skip a rope, and higher percentage of girls owned skates, in-line skates and skipping rope. Significantly higher percentage of boys were taught skiing by their parents, while significantly higher percentage of girls were taught skiing by other persons.

6 114 Chalcarz.qxp :31 Page 6 Tab. 5. Sprzêt sportowo-rekreacyjny. Wyniki podano w % Tab. 5. Sports equipment. Results given in % Chalcarz W. i wsp., Aktywnoœæ fizyczna poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym Tab. 6. Wspó³czynniki korelacji rang Spearmana miêdzy posiadaniem sprzêtu sportowo-rekreacyjnego a posiadaniem umiejêtnoœci ruchowych Tab. 6. Spearman's correlation coefficients between owning sports equipment and children's motor skills Dyskusja Zwyk³a i dodatkowa aktywnoœæ fizyczna W porównaniu do nowos¹deckich dzieci przedszkolnych [10] wiêkszy odsetek poznañskich ch³opców i dziewczynek dociera do przedszkola pieszo lub jest przywo ony samochodem. Natomiast mniej dzieci poznañskich korzysta³o z komunikacji miejskiej. Discussion Ordinary and additional physical activity In comparison to preschool children from Nowy S¹cz and the vicinity, higher percentage of Poznan boys and girls came to preschool on foot or was taken to preschool by their parents' by car but lower percentage of them used public transport. Most prob- 323

7 114 Chalcarz.qxp :31 Page 7 Chalcarz W. et al., Physical activity in kindergarten age children from Poznan Tab. 7. Stosunek rodziców do aktywnoœci fizycznej dzieci. Wyniki podano w % Tab. 7. Parents' attitude towards their children's physical activity. Results given in % Najprawdopodobniej codzienne chodzenie do przedszkola wiêkszego odsetka dzieci wynika³o przede wszystkim z bli szej odleg³oœci przedszkola od domu, a przywo enie samochodem z wiêkszej zamo - noœci rodziców. Niekorzystnie nale y oceniæ wiêksz¹ liczbê godzin spêdzonych przed telewizorem przez dzieci poznañskie, w porównaniu do dzieci nowos¹deckich [10], przy czym dotyczy³o to w wiêkszym stopniu ch³opców ni dziewczynek. Ten niekorzystny zwyczaj przyzwalania ch³opcom na spêdzanie wiêkszej liczby godzin przed ekranem telewizora by³ dodatkowo wzmacniany przez wyra anie zgody rodziców na korzystanie przez nich, w wiêkszym stopniu ni przez dziewczynki, z komputera. Wiadomo [1], e 60 do 90 minut aktywnoœci fizycznej dziennie i mniej ni godzina spêdzona przed ekranem telewizora lub komputera odgrywaj¹ niebagateln¹ rolê w zapobieganiu i leczeniu cukrzycy typu drugiego u dzieci. Nale y równie zwróciæ uwagê, e odsetek dzieci poznañskich ogl¹daj¹cych wybiórczo telewizjê by³ ni szy ni dzieci przedszkolnych z ró nych regionów kraju [9] i dzieci nowos¹deckich [10], a niewiele wy - szy ni dzieci pabianickich [8]. Z codziennych spacerów korzysta³o zaledwie 21,4% dzieci poznañskich, czyli tyle samo, co dzieci pabianickich (21,4% [8]), i niewiele mniej ni dzieci nowos¹deckich (24,6% [10]), ale znacznie mniej ni dzieci z ró nych regionów kraju (38,6% [9]). Odsetek dzieci poznañskich, które nie uczêszcza- ³y na gimnastykê korekcyjno-kompensacyjn¹, mimo e powinny, wynosi³ 11,3% i by³ najni szy w porównaniu do wczeœniejszych badañ wykonanych na dzieciach pabianickich (13,5% [8]), dzieciach z ró - nych regionów kraju (8,1% [9]) i dzieciach nowos¹deckich (21,2% [10]). Trudno oceniæ czy ta tendencja jest wynikiem wiêkszej œwiadomoœci rodziców, czy te wynika z ³atwiejszej dostêpnoœci tego typu us³ug w Poznaniu. Odsetek dzieci poznañskich uczêszczaj¹cych na p³ywalniê by³ nieznacznie ni szy ni dzieci nowos¹deckich [10], 55,2% vs 57,1%, ale wy szy ni dzieci pabianickich (7,9% [8]) i dzieci z ró nych regionów kraju (34,9% [9]). Natomiast odsetek dzieci poznañskich, korzystaj¹cych z innych zorganizowanych zajêæ ruchowych poza przedszkolem, by³ znacznie wy - szy ni dzieci pabianickich (20,5% [8]), dzieci z ró ably, higher percentage of Poznan preschoolers who came to preschool on foot was the result of their living near the preschool, while being taken to preschool by a parent by car was the result of their parents' higher economic status. It was highly unfavourable that the studied preschoolers spent more time in front of a television in comparison to their peers from Nowy S¹cz and the vicinity [10], which especially refers to boys. The parents' bad habit of letting their sons spend a lot of time in front of a television was additionally strengthened by allowing the boys to use a computer for a longer time compared with girls. It has been proved that 60 to 90 minutes of daily physical activity and less than 60 minutes of time spent in front of a television or a computer is required for the prevention and treatment of type 2 diabetes mellitus in youth [1]. It is noteworthy that the percentage of Poznan preschoolers who watched only selected programmes on television was lower than in the populations of children from various regions of Poland [9] and Nowy S¹cz and the vicinity [10], and a little bit higher than in children from Pabianice [8]. Only 21,4% of the studied children went on a walk every day, which is the same percentage as in children from Pabianice (21,4% [8]), and a bit less than in children from Nowy S¹cz and the vicinity (24,6% [10]), but far less than in children from various regions of Poland (38,6% [9]). The percentage of Poznan children who did not attend corrective exercise classes although they should (11,3%) was the lowest in comparison to previous studies conducted on preschoolers from Pabianice (13,5% [8]), from various regions of Poland (18,1% [9]) and from Nowy S¹cz and the vicinity (21,2% [10]). It is difficult to state whether this is the result of the parents' greater awareness or wider availability of this type of service in Poznan. The percentage of the studied children who attended swimming pool was a little bit lower than in their peers from Nowy S¹cz and the vicinity [10], 55,2% vs 57,1%, but higher than in children from Pabianice (7,9% [8]), and from various regions of Poland (34,9% [9]). The percentage of Poznan children who attended other organised physical exercise during the time after their stay in preschool was much higher compared with children from Pabianice

8 114 Chalcarz.qxp :31 Page 8 Chalcarz W. i wsp., Aktywnoœæ fizyczna poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym nych regionów kraju (18,1% [9]) i dzieci nowos¹deckich (29,4% [10]). Obserwowane ró nice nale y t³umaczyæ wiêkszym zrozumieniem przez rodziców znaczenia aktywnoœci fizycznej, jak równie wiêksz¹ oraz bogatsz¹ ofert¹ rynkow¹ tego typu us³ug. Nale y równie podkreœliæ, e w przypadku dzieci poznañskich po raz pierwszy zaobserwowano, e zarówno na p³ywalniê, jak i na inne zorganizowane zajêcia ruchowe (poza przedszkolem) uczêszcza³o wiêcej dziewczynek ni ch³opców. Wiêksze zainteresowanie rodziców aktywnoœci¹ fizyczn¹ swoich dzieci nale y oceniæ korzystnie, ale obserwowane przyzwolenie rodziców na spêdzanie wiêkszej iloœci czasu przed telewizorem i komputerem przez ch³opców oraz mniejsze zaanga owanie ch³opców w zajêcia ruchowe nale y oceniæ jako bardzo niebezpieczne dla ich przysz³ego zdrowia, a przede wszystkim d³ugoœci i jakoœci ycia [1]. W domu gimnastykowa³o siê wiêcej dzieci poznañskich ni nowos¹deckich [10] (53,7% vs 49,6%), ale mniej ni pabianickich (60,8% [8]). Z tej formy ruchowej korzysta³o, niezale nie od regionu kraju, zawsze wiêcej dziewczynek ni ch³opców. Odsetek rodziców gimnastykuj¹cych siê z w³asnymi dzieæmi by³ nieznacznie wy szy ni wœród dzieci pabianickich (25,9% [8]) i dzieci z ró nych regionów kraju (25,9% [9]). Z uwagi na to, e codzienna gimnastyka z w³asnym dzieckiem jest najprostsz¹ i najbardziej dostêpn¹ form¹ ruchu, nale a³oby j¹ bardziej rozpropagowaæ wœród rodziców. Na rowerze jeÿdzi³o 90,6% dzieci nowos¹deckich [10], 86,7% poznañskich i 83,6% pabianickich [8]. Zarówno w grupie dzieci poznañskich, jak i nowos¹deckich [10], z tej formy ruchowej korzysta³o wiêcej ch³opców ni dziewczynek. Natomiast w grupie dzieci pabianickich na rowerze jeÿdzi³o wiêcej dziewczynek [8]. Aktywnoœæ fizyczna badanej populacji nie by³a zadowalaj¹ca. Z porównania czêstotliwoœci uczestniczenia dzieci w zwyk³ej i dodatkowej aktywnoœci fizycznej wynika, e ch³opcy poœwiêcali wiêcej czasu na ogl¹danie telewizji i gry komputerowe, a wiêc na siedz¹ce formy spêdzania czasu wolnego. Jedynie w przypadku jazdy na rowerze stwierdzono wiêksze zaanga owanie ch³opców ni dziewczynek. Tak wiêc po raz pierwszy zaobserwowano mniejsz¹ aktywnoœæ fizyczn¹ ch³opców ni dziewczynek. Dotychczas prowadzone badania, zarówno w Polsce [10, 18,20,24], jak i na œwiecie [25,26,27,28,29] wykazywa³y, e osoby p³ci mêskiej, niezale nie od wieku, s¹ bardziej aktywne fizycznie od swoich rówieœniczek i e ich wiêksza aktywnoœæ fizyczna trwa³a od okresu niemowlêcego a do póÿnej staroœci. Mniejsz¹ aktywnoœæ fizyczn¹ dziewczynek t³umaczono postaw¹ rodziców, którzy oczekuj¹ od swoich córek zabaw o charakterze sta³ym, mniej ruchliwym i eliminuj¹cym ewentualne zagro enia [30,31]. Zmianê tej tendencji, obserwowan¹ w niniejszej pracy, nale y oceniæ bardzo korzystnie. Niestety nie towarzyszy³ jej wzrost aktywnoœci fizycznej ch³opców. Niezadowalaj¹cy poziom aktywnoœci fizycznej badanych dzieci jest najprawdopodobniej konsekwencj¹ stwierdzonej ma³ej aktywnoœci fizycznej osób doros³ych [16,17,18,19,20] i zjawisko to nale y oceniæ jako bardzo niebezpieczne. Wykazano bowiem zwi¹zek miêdzy aktywnoœci¹ fizyczn¹ w dzieciñstwie a aktywnoœci¹ fizyczn¹ w wieku doros³ym [32]. Szczególnie wa - ne jest, aby nawyk systematycznej aktywnoœci fizycznej rozwijaæ w jak najwczeœniejszym okresie ycia. (20,5% [8]), from various regions of Poland (18,1% [9]), and from Nowy S¹cz and the vicinity (29,4% [10]). The reason for those differences may be the parents' better understanding of the importance of physical activity as well as more services of this sort offered in Poznan. It should be emphasised that in the studied population of Poznan preschoolers a completely new tendency was observed: more girls than boys attended both swimming pool and other forms of organised physical exercise. Greater interest of parents in their children's physical activity is highly favourable, however letting their sons spend a lot of time in front of a television and a computer, along with the boys' decreased involvement in physical exercise, is highly likely to have adverse influence on their future health, especially longevity and quality of life [1]. More Poznan preschoolers did physical exercise at home compared with their peers from Nowy S¹cz and the vicinity [10], 53,7% vs 49,6%, but less in comparison to children from Pabianice (60,8% [8]). This form of physical activity was performed by more boys and girls in all preschool populations, irrespective of the region of Poland. The percentage of parents who did physical exercise with their children was a bit higher in the population of children from Pabianice (25,9% [8]), and from various regions of Poland (25,9% [9]). Since performing daily physical exercise at home with one's own child is the simplest and most available form of physical activity, it should be propagated among parents. As many as 90,6% of preschoolers from Nowy S¹cz and the vicinity [10], 86,7% of Poznan children and 83,6% of children from Pabianice [8] rode a bicycle. In the studied population from Poznan and in the population of children from Nowy S¹cz and the vicinity [10], more boys than girls performed this type of physical activity, whereas in the population of preschoolers from Pabianice [8] more girls rode a bicycle. Physical activity in the studied population was unsatisfactory. After comparing the frequency of performing various types of ordinary and additional physical activity, it is obvious that boys spent more time in front of a television and a computer, which are sedentary activities, and riding a bicycle was the only activity in which boys were more involved than girls. Therefore, this is the first study in which boys were found to be less physically active than girls. Previous studies, conducted both in Poland [10,18,20,24] and abroad [25,26,27,28,29], showed that males, irrespective of age, are more physically active than their female peers and that this tendency lasted from infancy until old age. Lower physical activity level in girls was said to be the result of the attitude of their parents who expected their daughters to play sedentary games devoid of any risk of injury or similar hazards [30,31]. The change in this tendency, observed in our study, is very advantageous. However, it would be even more favourable if the boys' physical activity increased. Unsatisfactory level of physical activity in the studied population is most probably the consequence of the adults' low physical activity [16,17,18,19,20] and may have adverse health effects since recent study showed relation between physical activity during childhood and adulthood [32]. It is essential to establish the habit of systematic physical activity as early in life as possible. To achieve this, it is neces- 325

9 114 Chalcarz.qxp :31 Page 9 Chalcarz W. et al., Physical activity in kindergarten age children from Poznan Dlatego konieczne jest upowszechnienie w spo³eczeñstwie polskim programów maj¹cych na celu zwiêkszenie aktywnoœci fizycznej dzieci i m³odzie y [23,33,34]. Umiejêtnoœci ruchowe Przeprowadzone badania potwierdzaj¹ nasze wczeœniejsze obserwacje [10] dotycz¹ce zró nicowania umiejêtnoœci ruchowych w zale noœci od p³ci. Zró nicowanie to obserwowaliœmy zarówno wœród przedszkolaków z Nowego S¹cza i okolicy [10], jak równie dzieci 8-10-letnich mieszkaj¹cych na terenie Legnickiego Zag³êbia Miedziowego [11] oraz dzieci ze szko³y podstawowej w Murowanej Goœlinie, uczêszczaj¹cych do klas tradycyjnych i o profilu sportowym [12]. W przypadku dzieci nowos¹deckich stwierdziliœmy statystycznie istotny wp³yw p³ci jedynie na umiejêtnoœæ skakania na skakance [10]. Natomiast wœród badanych dzieci poznañskich p³eæ wp³ynê³a istotnie równie na umiejêtnoœæ jazdy na rolkach i na rowerze. Wykazano równie, e podobnie jak wœród dzieci nowos¹deckich [10] wiêcej dziewczynek ni ch³opców z przedszkoli poznañskich umia³o jeÿdziæ na ³y wach, a wiêcej ch³opców umia³o p³ywaæ i jeÿdziæ na nartach. Jednak e zró nicowanie tych ostatnich dwóch umiejêtnoœci by³o zdecydowanie ni sze ni wœród dzieci nowos¹deckich [10]. Charakterystyczne jest równie to, e tylko p³ywaæ umia³ wiêkszy odsetek dzieci poznañskich. Natomiast pozosta³e umiejêtnoœci by³y bardziej popularne wœród dzieci nowos¹deckich. Ró nice w preferowanych formach aktywnoœci fizycznej stwierdzono równie wœród dziewcz¹t i ch³opców z uszkodzonym wzrokiem [24]. Ch³opcy preferowali sportowe formy aktywnoœci fizycznej, a dziewczêta rekreacyjne [24]. Ró nice w umiejêtnoœciach ruchowych posiadanych przez dziewczynki i ch³opców obserwowano równie wœród dzieci z innych krajów [35,36,37] i t³umaczono je czynnikami spo³ecznymi, œrodowiskowymi i psychologicznymi. W przypadku dzieci z przedszkoli poznañskich i nowos¹deckich nale y równie uwzglêdniæ zró nicowanie w dostêpnoœci do wykonywania poszczególnych form aktywnoœci fizycznej. Lepszymi warunkami do jazdy na nartach i na ³y wach w Nowym S¹czu i okolicy mo na wyjaœniæ to, e wiêkszy odsetek dzieci z tego regionu kraju umia³ jeÿdziæ na ³y wach i nartach, w porównaniu do dzieci z Poznania. Jednak e nieznaczne wiêkszy odsetek dzieci poznañskich potrafi¹cych p³ywaæ, przy znacznie wiêkszej dostêpnoœci p³ywalni w Poznaniu, oraz nieznacznie mniejszy odsetek dzieci poznañskich potrafi¹cych jeÿdziæ na rolkach, mimo wiêkszego odsetka dzieci poznañskich posiadaj¹cych taki sprzêt, wskazuje na wa - noœæ pozosta³ych czynników w uczeniu dzieci korzystania z ró nych form aktywnoœci fizycznej. Kwesti¹ otwart¹ jest to, czy korzystne jest ró nicowanie aktywnoœci fizycznej dzieci przedszkolnych w zale noœci od ich p³ci, tym bardziej, e wiadomo, i w zetkniêciu z p³ci¹ przeciwn¹ dzieci staraj¹ siê zachowaæ styl dzia³ania w³aœciwy dla swojej p³ci [35]. Udzia³ cz³onków rodziny i innych osób w nauczaniu umiejêtnoœci ruchowych Nauczycielami analizowanych umiejêtnoœci ruchowych dzieci poznañskich, podobnie jak dzieci nowos¹deckich [10], byli przede wszystkim rodzice. Niepokoj¹cy jest bardzo ma³y udzia³ wychowawców przedszkolnych w uczeniu dzieci umiejêtnoœci ruchowych. 326 sary to popularise in Polish society programmes aimed at increasing physical activity level in children and youth [23,33,34]. Motor skills Our study confirms our previous observations [10] of gender differences in motor skills. We observed such differences in preschoolers from Nowy S¹cz and the vicinity [10], but also in 8-10-year-old children living in the Legnica region [11] and school children from Murowana Goœlina who attended comprehensive class and sports class [12]. In the population of children from Nowy S¹cz and the vicinity, we found statistically significant influence of gender only on skipping skill [10], whereas in the studied preschoolers from Poznan gender had significant impact on three types of motor skills: skipping a rope, in-line skating and riding a bicycle. Moreover, in the studied population, we observed the same tendency as in the one from Nowy S¹cz and the vicinity [10]: more girls could in-line-skate, while more boys could swim and ski. However, the diversity of swimming and skiing skills was much lower in the studied population compared with children from Nowy S¹cz and the vicinity [10]. It is also interesting that only swimming skill was possessed by higher percentage of Poznan children, while the other motor skills were more popular among preschoolers from Nowy S¹cz and the vicinity. Gender differences in the most preferred forms of physical activity were also observed in girls and boys with eyesight lesion [24]. Boys preferred sports activities, whereas girls recreational ones [24]. Differences in motor skills possessed by girls and boys were also found in children from other countries [35, 36,37] and were said to be the result of social, environmental and psychological factors. In addition to those factors, the differences in motor skills between children from Poznan and children from Nowy S¹cz and the vicinity are caused by different availability of various types of physical activity. In Nowy S¹cz and the vicinity there are better conditions to skate and ski and so more of those children had skating and skiing skills in comparison to children from Poznan. However, since only a bit more Poznan preschoolers had swimming skills, despite wider availability of swimming pools in their city, and less Poznan children had in-line skating skills, despite possessing this equipment by more of them, it is obvious that other determinants play an important role in teaching children to perform various types of physical activity. The question still remains unanswered whether gender differences in preschool children's physical activity are favourable, especially if it is well known that when meeting children of the opposite sex they try to remain the style of action typical of one's own gender [35]. Involvement of family members and other persons in teaching children motor skills The persons who taught the children motor skills, both in the Poznan population and in the children from Nowy S¹cz and the vicinity [10], were mainly parents. We find it disconcerting that preschool teachers had very little contribution to teaching children motor skills.

10 114 Chalcarz.qxp :31 Page 10 Chalcarz W. i wsp., Aktywnoœæ fizyczna poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym Posiadany sprzêt sportowo-rekreacyjny W porównaniu do dzieci nowos¹deckich [10], mniejszy odsetek dzieci poznañskich posiada³ ³y wy, narty, pi³ki, sanki i skakanki, a wiêkszy odsetek posiada³ rolki i rowery. Zró nicowanie w posiadaniu sprzêtu na korzyœæ dzieci nowos¹deckich œwiadczy o wiêkszej œwiadomoœci oraz dba³oœci rodziców o prawid³owy rozwój fizyczny ich dzieci. Podobnie jak w przypadku dzieci nowos¹deckich [10], wykazano statystycznie istotne wspó³czynniki korelacji miêdzy posiadaniem sprzêtu sportowo-rekreacyjnego przez dzieci a posiadaniem umiejêtnoœci ruchowych wymagaj¹cych jego u ycia. Wskazuje to na zasadnoœæ bogatszego wyposa enia przedszkoli w podstawowy sprzêt sportowo-rekreacyjny i zachêcenie wychowawców do jego czêstego u ywania podczas zajêæ z dzieæmi. Stosunek rodziców do aktywnoœci fizycznej Stosunek rodziców dzieci poznañskich do aktywnoœci fizycznej w³asnych dzieci by³ zró nicowany. O tym, e aktywnoœæ fizyczna dziecka w przedszkolu jest wystarczaj¹ca, by³o przekonanych wiêcej rodziców dzieci nowos¹deckich (47,1% [10]) i dzieci z ró nych regionów kraju (49,4% [9]), a mniej rodziców dzieci pabianickich (38,1% [8]). O tym, e aktywnoœæ fizyczna dziecka w domu jest wystarczaj¹ca, przekonanych by³o wiêcej rodziców dzieci pabianickich (44,4% [8]) i dzieci nowos¹deckich (47,1% [10]) ni rodziców dzieci poznañskich (43,9%). Natomiast o tym, e dziecko w wieku przedszkolnym powinno uczêszczaæ na p³ywalniê przekonanych by³o wiêcej rodziców dzieci nowos¹deckich (97,5% [10]) ni rodziców dzieci poznañskich (92,6%), a mniej rodziców dzieci z ró nych regionów kraju (86,7% [9]) i rodziców dzieci pabianickich (73,0% [8]). W porównaniu do rodziców dzieci poznañskich, wiêcej twierdz¹cych odpowiedzi na pytanie odnoœnie posiadania wiedzy o znaczeniu aktywnoœci fizycznej w rozwoju dziecka i pog³êbianiu tej wiedzy udzielili rodzice dzieci z ró nych regionów kraju [9], a mniej rodzice dzieci pabianickich [8] i nowos¹deckich [10]. Pog³êbianie wiedzy o znaczeniu aktywnoœci fizycznej w rozwoju dziecka przez rodziców co drugiego poznañskiego dziecka nale y oceniæ bardzo niekorzystnie, gdy dom rodzinny jest najwa niejszym czynnikiem w kszta³towaniu zachowañ dotycz¹cych aktywnoœci fizycznej [38]. Wnioski 1. Po raz pierwszy w dotychczas prowadzonych badaniach zauwa ono, e wiêkszy odsetek dziewczynek ni ch³opców by³ aktywny fizycznie. 2. Rodzice dziewczynek dbali bardziej o ich rozwój motoryczny oraz byli w wiêkszym stopniu ni rodzice ch³opców zainteresowani pog³êbianiem swojej wiedzy dotycz¹cej znaczenia aktywnoœci fizycznej w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. 3. Z uwagi na niewystarczaj¹c¹ aktywnoœæ fizyczn¹ dzieci, nale a³oby wprowadziæ programy aktywnoœci fizycznej dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i nauczycieli przedszkolnych oraz zwiêkszyæ wyposa enie przedszkoli w podstawowy sprzêt sportowo-rekreacyjny. Sports equipment In comparison to children from Nowy S¹cz and the vicinity [10], less Poznan preschoolers owned skates, skis, balls, sledge and skipping ropes, and more preschoolers had in-line skates and bicycles. More sports equipment owned by children from Nowy S¹cz and the vicinity is probably the result of their parents' greater awareness. Similar to the study on children from Nowy S¹cz and the vicinity [10], we found statistically significant correlation coefficients between owning sports equipment and children's motor skills which require using this equipment. It proves that it is of vital importance to provide basic sports equipment for preschools and to encourage preschool teachers to use it frequently during the classes. Parents' attitude towards children's physical activity Parents' attitude towards their children's physical activity was diverse. In comparison to the Poznan children's parents, more parents from Nowy S¹cz and the vicinity (47,1% [10]), and parents from various regions of Poland (49,4% [9]), considered their children's physical activity during the stay in preschool to be sufficient, but less parents of the children from Pabianice (38,1% [8]), admitted such fact. More parents of preschoolers from Pabianice (44,4% [8]), and from Nowy S¹cz and the vicinity (47,1% [10]), were convinced of their children's sufficient physical activity at home, compared with parents of Poznan children (43,9%). The fact that preschool child should attend swimming pool was admitted by more parents of children from Nowy S¹cz and the vicinity (97,5% [10]), compared with parents of Poznan children (92,6%), but less parents of children from various regions of Poland (86,7% [9]), and from Pabianice (73,0% [8]). More parents of Poznan children declared having knowledge of the role of physical activity in child's development and broadening their knowledge in this field compared with parents of children from Pabianice [8] and Nowy S¹cz and the vicinity [10] but less in comparison to parents of children from various regions of Poland [9]. Broadening knowledge of the role of physical activity in child's development by only 49,1% of Poznan children's parents is very unfavourable, since home environment is the most important factor in shaping physical activity behaviours [38]. Conclusions 1. This is the first study in which girls were found to be more physically active than boys. 2. Preschool girls' parents paid more attention to their daughters' motor development and were more interested in broadening their own knowledge of the role of physical activity in preschool child's development in comparison to preschool boys' parents. 3. Insufficient physical activity observed in the studied children shows the need to implement programmes aimed at increasing physical activity level in preschool children which would involve not only the children, but also their parents and preschool teachers. Our study also indicates that preschools should be well stocked with basic sports equipment. 327

11 114 Chalcarz.qxp :31 Page 11 Chalcarz W. et al., Physical activity in kindergarten age children from Poznan Piœmiennictwo / References 1. McGavock J, Sellers E, Dean H. Physical activity for the prevention and management of youth-onset type 2 diabetes mellitus: focus on cardiovascular complications. Diab Vasc Dis Res 2007; 4 (4): Ondrak KS, Morgan DW. Physical activity, calcium intake and bone health in children and adolescents. Sports Med 2007; 37 (7): Sharma M. International school-based interventions for preventing obesity in children. Obes Rev 2007; 8 (2): Torrance B, McGuire KA, Lewanczuk R, McGavock J. Overweight, physical activity and high blood pressure in children: a review of the literature. Vasc Health Risk Manag 2007; 3 (1): Acosta MC, Manubay J, Levin FR. Pediatric obesity: parallels with addiction and treatment recommendations. Harv Rev Psychiatry 2008; 16 (2): van der Sluis IM, van den Heuvel-Eibrink MM. Osteoporosis in children with cancer. Pediatr Blood Cancer 2008; 50 (suppl. 2): Chalcarz W, Hodyr Z, Drabikowska-Œrama A. Organizowanie zajêæ ruchowych dla dzieci w przedszkolach. Dodatnie i ujemne aspekty aktywnoœci ruchowej. [In:] Mieczkowski T (Ed.) Materia³y z III konferencji naukowej. Czêœæ II. Konferencje nr 50. Uniwersytet Szczeciñski; 1999 Apr 22-25; Chalcarz W, Hodyr Z. Ocena sposobu ywienia, stanu od ywienia i aktywnoœci ruchowej dzieci w wieku przedszkolnym. [In:] Materia³y IX Miêdzynarodowej Konferencji Naukowej: Dziecko w œrodowisku zagro onym ekologicznie Jun 2-3 Legnica; Chalcarz W, Radzimirska-Graczyk M, Dulat D. Sposób ywienia i aktywnoœæ ruchowa dzieci w wieku przedszkolnym z ró nych regionów Polski. [In:] Materia³y X Jubileuszowej Miêdzynarodowej Konferencji Naukowej: Uwarunkowania œrodowiskowe zdrowia dzieci Jun 1-2 Legnica; Chalcarz W, Merkiel S. Charakterystyka aktywnoœci ruchowej nowos¹deckich dzieci w wieku przedszkolnym. Med Sport 2005; 21 (6): Chalcarz W, Surosz B, Struga³a-Stawik H, Pastuszek B. Charakterystyka aktywnoœci fizycznej dzieci zamieszka- ³ych na terenie Zag³êbia Miedziowego. [In:] Kie³basiewicz-Drozdowska I, Marcinkowski M, Siwiñski W (Eds.) Aktywnoœæ rekreacyjna, sportowa i turystyczna w ró nych œrodowiskach spo³eczno-zawodowych. Diagnoza i propozycje rozwi¹zañ. Poznañ: Polskie Stowarzyszenie Naukowe Animacji Rekreacji i Turystyki 2000; Chalcarz W, Erdei J, Radzimirska-Graczyk M. Ocena aktywnoœci ruchowej dzieci i m³odzie y w zale noœci od p³ci, wieku i usportowienia klasy. Rekreacja i Turystyka. Wspó³czesne dylematy, zadania i perspektywy. PSN ARiT Poznañ 2001; Erdei J, Radzimirska-Graczyk M, Chalcarz W. Samoocena sprawnoœci fizycznej uczniów a ich umiejêtnoœci ruchowe i aktywnoœæ ruchowa. Now Lek 2001; 10/11: Æwirlej A, Walicka-Cupryœ K, Gregorowicz-Cieœlik H. Aktywnoœæ ruchowa dzieci 10-letnich w czasie wolnym. Prz Med Uniw Rzesz 2005; 3 (3): Pi¹tkowska M, Pec K, Pec T. Aktywnoœæ fizyczna m³odzie y w wieku ponadgimnazjalnym. Wych Fiz Zdrow 2007; 54 (8/9): Chalcarz W, Hodyr Z, Gruszecka M. Ocena sposobu ywienia i aktywnoœci fizycznej kobiet uprawiaj¹cych aerobik. Nowa Medycyna 1998; 5 (10): Borowiak E, Kostka T. Aktywnoœæ ruchowa starszych mieszkañców odzi. Med Sport 2003; 19 (4): Hodyr Z, Chalcarz W. Ocena aktywnoœci ruchowej pracowników Zak³adu Philips Lighting S.A. Pabianice w Pabianicach. Now Lek 2003; 72 (2): Obmiñski Z, Malczewska U, Tomaszewski W. Aktywnoœæ fizyczna mê czyzn w œrednim wieku w du ych aglomeracjach miejskich. Analiza motywacji. Med Sport 2003; 19 (4): Szczeœniak G, Mardarowicz G, opatyñski J. Aktywnoœæ fizyczna mieszkañców Lubelszczyzny od 35 roku ycia. Fam Med Prim Care Rev 2007; 9 (1): Trafalska E, Grzybowski A. Czynniki ryzyka oty³oœci i chorób wspó³istniej¹cych wœród studentów Uniwersytetu Medycznego w odzi. yw Cz³ow 2007; 34 (3/4): Chalcarz W, Horst-Sikorska W, Œrama A, Stasiak M. Wp³yw wybranych czynników na wiedzê z zakresu ywienia i aktywnoœci fizycznej kobiet chorych na osteoporozê. Post Osteoartrol 1998; 10: O dziñski J, Chalcarz W. Zdrowie przez wychowanie fizyczne i sport. Wych Fiz Zdrow 1994; 46: Cabak A, Zdrodowska A. Aktywnoœæ fizyczna u dzieci i m³odzie y z uszkodzonym wzrokiem. Med Sport 2003; 9 (11/12): Sarkin JA, McKenzie TL, Sallis JF. Gender differences in physical activity during fifth-grade physical education and recess periods. J Teaching Phys Educ 1997; (17): Jackson DM, Reilly JJ, Kelly LA, Montgomery C, Grant S, Paton JY. Objectively measured physical activity in a representative sample of 3- to 4-year-old children. Obes Res 2003; 11 (3): Manios Y, Yiannakouris N, Papoutsakis C et al. Behavioral and physiological indices related to BMI in a cohort of primary schoolchildren in Greece. Am J Hum Biol 2004; 16 (6): Montgomery C, Reilly JJ, Jackson DM et al. Relation between physical activity and energy expenditure in a representative sample of young children. Am J Clin Nutr 2004: 80 (3): Wagner A, Klein-Platat C, Arveiler D, Haan MC, Schlienger JL, Simon C. Parent-child physical activity relationships in 12-year old French students do not depend on family socioeconomic status. Diabetes Metab 2004; 30 (4): Sääkslahti A, Numminen P, Niinikoski H et al. Is physical activity related to body size, fundamental motor skills, and CHD risk factors in early childhood. Pediatr Exerc Sci 1999; 11:

12 114 Chalcarz.qxp :31 Page 12 Chalcarz W. i wsp., Aktywnoœæ fizyczna poznañskich dzieci w wieku przedszkolnym 31. Thomas JR, Thomas KT. Development of gender differences in physical activity. Quest 1988; 40 (3): Trudeau F, Laurencelle L, Shephard RJ. Tracking of physical activity from childhood to adulthood. Med Sci Sports Exerc 2004; 36 (11): Campbell KJ, Hesketh KD. Strategies which aim to positively impact on weight, physical activity, diet and sedentary behaviours in children from zero to five years. A systematic review of the literature. Obes Rev 2007; 8 (4): Timmons BW, Naylor PJ, Pfeiffer KA. Physical activity for preschool children how much and how? Can J Public Health 2007; 98 (suppl. 2): Garcia C. Gender differences in young children's interactions when learning fundamental motor skills. Res Q Exerc Sport 1994; 65 (3): Manios Y, Kafatos A, Codrington C. Gender differences in physical activity and physical fitness in young children in Crete. J Sports Med Phys Fitness 1999; 39 (1): Wilson DK, Williams J, Evans A, Mixon G, Rheaume C. Brief report: a qualitative study of gender preferences and motivational factors for physical activity in underserved adolescents. J Pediatr Psychol 2005; 30 (3): Golan M. Parents as agents of change in childhood obesity--from research to practice. Int J Pediatr Obes 2006; 1 (2):