Spis treści: 1. Wstęp, cel opracowania, założenia. 2. Charakterystyka miejscowości. 2.1 Opis miejscowości 2.2 Historia i zabytki 3. Inwentaryzacja zas

Transkrypt

1 Plan Rozwoju Miejscowości Ochotnica Dolna Gmina Ochotnica Dolna powiat nowotarski województwo małopolskie Ochotnica Dolna, grudzień

2 Spis treści: 1. Wstęp, cel opracowania, założenia. 2. Charakterystyka miejscowości. 2.1 Opis miejscowości 2.2 Historia i zabytki 3. Inwentaryzacja zasobów - stan obecny 3.1 Środowisko przyrodnicze 3.2 Turystyka 3.3 Infrastruktura techniczna 3.4 Gospodarka 3.5 Sfera społeczna edukacja, ochrona zdrowia, kultura 3.6 Identyfikacja problemów 4. Ocena mocnych i słabych stron miejscowości 5. Cele strategiczne 6. Propozycje działań (plan działań) 7. ANEKS - Opisy planowanych przedsięwzięć. 7.1 Opis planowanego przedsięwzięcia Modernizacja budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury w Ochotnicy Dolnej wraz towarzyszącą infrastrukturą sportowo rekreacyjną Szacunkowy kosztorys planowanego przedsięwzięcia Harmonogram planowanego przedsięwzięcia 2

3 1. Wstęp, cel opracowania, założenia. Niniejszy Plan Rozwoju Miejscowości Ochotnica Dolna został opracowany z inicjatywy mieszkańców wsi na czele z Radą Sołecką oraz władz gminnych w celu: stworzenia spójnego dokumentu planistycznego określającego potrzeby i kierunki ogólnego rozwoju wsi Ochotnica Dolna oraz wskazującego rodzaje działań koniecznych do podjęcia dla realizacji przyjętych celów, opracowanie dokumentu stanowiącego załącznik do wniosku o dofinansowanie realizacji projektu pn. Modernizacja budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury w Ochotnicy Dolnej wraz z towarzyszącą infrastrukturą rekreacyjno sportową w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich (SPO ROL) w zakresie działania 2.3. Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego. Celami uzupełniającymi opracowania są: inwentaryzacja obecnego stanu zasobów miejscowości, analiza mocnych i słabych stron Ochotnicy Dolnej, ustalenie charakteru i rodzaju działań realizujących ustalone kierunki rozwoju, szczegółowy opis planowanego przedsięwzięcia wraz z podaniem orientacyjnego kosztu prac i ich harmonogramu. Dokument powstał w oparciu o następujące dokumenty: Strategię Rozwoju Gminy Ochotnica Dolna, Miejscowy Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Ochotnica Dolna Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Ochotnica Dolna, Projekty budowlane, koncepcje i inne opracowania dotyczące planowanych przedsięwzięć, oraz na podstawie analiz przeprowadzonych podczas posiedzeń rady sołeckiej sołectwa Ochotnica Dolna w dniach r i r a także sesji warsztatowej poświęconej tematyce opracowania Planu Rozwoju Lokalnego gminy Ochotnica Dolna w dniu 4 listopada 2004r z udziałem przedstawicieli władz lokalnych, placówek oświatowych, instytucji kultury działających na terenie gminy, przedsiębiorców i mieszkańców gminy oraz zaproszonych gości. 3

4 2. Charakterystyka miejscowości. 2.1 Opis miejscowości Ochotnica Dolna położona jest w masywie Groców, w dolinie rzeki Ochotnica otoczonej pasmem Gorca i Lubania - stąd nazwa wioski wywodząca się od słowa obchodzić. Administracyjnie stanowi ona odrębne sołectwo, które wraz z sołectwami: Młynnym, Ochotnicą Górną i Tylanową wspołtworzą gminę Ochotnica Dolna, która z kolei należy do starostwa nowotarskiego w województwie małopolskim. Zamieszkuje ją (według stanu na r) mieszkańców. Poprzez swoje malownicze położenie w samym sercu Gorców oraz czystość wód i powietrza wieś stała się miejscowością turystyczną przyciągającą spore rzesze ludzi pragnących wypoczywać na łonie natury. Na terenie gminy znajduje się część otuliny Gorczańskiego Parku Narodowego, przebiega tutaj też kilka szlaków turystycznych z których rozpościerają się wspaniałe widoki na Tatry, Pieniny, Beskid Sądecki I Wyspowy. wieś zaopatrzona jest w stosunkowo nieźle rozwiniętą bazę noclegową, zarówno dla turystów indywidualnych, jak i zorganizowanych grup. Występujące tutaj gospodarstwa agroturystyczne oferują noclegi oraz wyżywienie bazujące na własnych, zdrowych produktach. Ze względu na jej centralne położenie w gminie znajduje się siedziba Urzędu Gminy, Gminnego Osrodka Pomocy Społecznej, Ośrodek Zdrowia, Wiejski Ośrodek Kultury i szereg innych obiektów tworzących ośrodek administracyjny, kulturalny i handlowo-usługowy o znaczeniu lokalnym. Wszystkie wymienione obiekty zlokalizowane są w centralnej części wsi stanowiąc obszar przestrzeni publicznej, który sprzyja nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne. Wzdłuż rzeki Ochotnica biegnie również droga powiatowa stanowiąc swoisty kręgosłup komunikacyjny wsi, do którego prostopadle przylega sieć dróg gminnych obsługujących osiedla mieszkaniowe zgodnie z naturalną rzeźbą terenu usytuowane w dolinach potoków wpadających do rzeki. 2.2 Historia i zabytki Najstarsza wzmianka o rzece Ochotnicy pochodzi z 1336 roku, a o wsi mówi dokument Władysława Jagiełły z 1413 roku. Powstanie wioski związane jest z pasterstwem wołoskim. Wieś lokowana została przez króla Władysława Jagiełłę w 1416 roku. W 1578 roku król Stefan Batory nadał Sołtysowi Maciejowi Ochotnickiemu liczne przywileje ekonomiczne, a Jan Sobieski w 1676 roku zezwolił mieszkańcom wsi na użytkowanie lasów i pastwisk górskich. Ochotniczanie wielokrotnie dawali wyraz swojego patriotyzmu biorąc udział w walkach: ze Szwedami (1655) oraz w powstaniach: kościuszkowskim (1794), węgierskim (1848), styczniowym (1863), a także w I wojnie światowej. W czasie II wojny światowej Ochotnica stała się miejscem schronienia oddziałów partyzanckich polskich i radzieckich, w związku z czym została przez Niemców nazwana Republiką Partyzantów. Ludność wsi w zdecydowanej większości pozostała niewzruszona wobec akcji propagandowych prowadzonych przez goralenvolk w celu przejścia ludności Podhala na stronę Niemiecką. Prawie sześcioletnia okupacja hitlerowska kosztowała życie kilkadziesiąt osób. Dzień 23 grudnia 1944 roku - Krwawa Wigilia Ochotnicka - zapisał się w dziejach Ochotnicy, jako najbardziej okrutny i tragiczny jej rozdział. Z rąk okupanta zginęło wówczas śmiercią męczeńską 50 osób w tym wiele kobiet i dzieci. Wydarzenie to zostało upamiętnione w roku 1964 wybudowaniem w centrum Ochotnicy pomnika ku czci ofiar faszyzmu, a 2 października 1973 roku został Ochotnicy Dolnej nadany Krzyż Grunwaldu III klasy za patriotyzm i bohaterstwo mieszkańców Ochotnicy w walkach o wyzwolenie spod okupacji. Na terenie wsi znajduje się zabytkowy drewniany kościół pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego otoczony grupą kilkuwiekowych lip uznanych za pomniki przyrody, drewniane zabudowania młyna wpisane do Rejestru Zabytków prowadzonego przez PSOZ w Krakowie 4

5 oraz wiele zabytkowych kapliczek, domów i zabudowań gospodarczych wpisanych do ewidencji zabytków. Na gorczańskich polanach znajdujących się na zboczach doliny Ochotnicy znajduje się jeszcze sporo drewnianych szałasów pasterskich będących relikwiami kultury pasterskiej mającej korzenie Wołoskie. 3. Inwentaryzacja zasobów - stan obecny 3.1 Środowisko przyrodnicze Wieś Ochotnica Dolna jest położona w Gorcach, w dolinie rzeki Ochotnica, należącej do zlewni Dunajca. Gorce jako grupa górska należą do Beskidu Zachodniego. Stanowią one część Zewnętrznych Karpat Fliszowych. Położone są między Przełęczą Sieniawską a przełomem Dunajca i dolnym biegiem Kamienicy. Struktura budowy morfologicznej Gorców wykazuje przewagę ławic twardych piaskowców. Mają one budowę pasmową. Centrum Gorców zajmuje masyw Turbacza (1310 m n.p.m.), inne ważniejsze szczyty, to: Gorc (1228 m n.p.m.), Jaworzyna (1287 m n.p.m.) i Lubań (1211m n.p.m.). Wieś położona jest wysoko, bo ponad 400 m n.p.m., stąd występujący tu dosyć chłodny klimat.gorce są obszarem silnie zalesionym. Występuje tu typowe dla piętra regla dolnego siedliska jodły i buka oraz piętro regla górnego ze świerkiem. Do charakterystycznego krajobrazu należą hale i polany powstałe w wyniku działalności gospodarczej górali - zajmowane były jako tereny pod wypas owiec i bydła. 3.2 Turystyka Wieś wyróżnia się swoistymi atrakcjami turystycznymi. Skupiają się ono przede wszystkim wokół wyjątkowego stanu środowiska naturalnego. Ze względu na położenie oraz warunki geograficzne wieś jest obszarem bardzo korzystnym dla rozwijania turystyki pieszej oraz rowerowej. Warunki klimatyczno-geograficzne (zaleganie pokrywy śnieżnej ponad 140 dni oraz różnice wzniesień ponad 400 m, korzystne wartości nachylenia i ekspozycji stoków) predysponują do zakwalifikowania do I kategorii pod względem przydatności do narciarstwa znacznej części Gorców. Obszar Gorców zalicza się również do terenów I kategorii pod względem walorów wypoczynkowych w Polsce. Stwarza to możliwości do szerokiego rozwoju turystyki, zarówno weekendowej, jak i pobytowej oraz różnego rodzaju turystyk kwalifikowanych. Jednocześnie niewystarczający ciągle stan infrastruktury turystycznej w znacznym stopniu utrudnia wykorzystanie walorów przyrodniczych. Przez prezentowany obszar przebiegają następujące szlaki turystyczne: czerwony - fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego; szlak ten biegnie z Krościenka przez grzbiet Lubania i następnie na Turbacz, zielony szlak Turbacz Gorc Ochotnica Dolna Lubań, łączący szczytu głównego pasma Gorców i pasam Lubania; niebieski szlak biegnący przez Lubań Ochotnicę Dolną Młynne do Kamienicy; zielony jest wytyczony grzbietem oddzielającym dolinę Ochotnicy od Przełomu Tylmanowskiego Dunajca; W 2003 r. na terenie Gorców i Beskidu Wsypowego utworzono Szlak Papieski. Przez Ochotnicę Dolną przebiega trasa będąca łącznikiem pomiędzy Krościenkiem a Beskidem Wyspowym. Wchodzi ona w ciąg łączący Szlaki Papieskie w Beskidzie Wyspowym ze Szlakami Papieskimi w Gorcach. Do innych atrakcji turystycznych zaliczyć można zabytki występujące na terenie wsi: Kościół p. w. Znalezienia Świętego Krzyża z 1816 r. w Ochotnicy Dolnej, Zabudowania młyna, tartaku, chałupy i spichlerza zabytek regionalnej architektury drewnianej, Kolyby, pasterskie stodoły, piwnice będące pozostałościami po kulturze wołoskiej w Ochotnicy Dolnej, Pomnik upamiętniający tzw. krwawą wigilię 1944 r. będący świadectwem walk partyzanckich formacji z okupantem niemieckim. 5

6 Bazę noclegowa na terenie wsi tworzą ośrodki kolonijne, kwatery prywatne, kempingi i pola biwakowe oraz gospodarstwa agroturystyczne w większości zrzeszone w Stowarzyszeniu Agroturystycznym Galicyjskie Gospodarstwa Gościnne. Rozwój mody na spędzanie urlopów, czy nawet weekendów w gospodarstwach agroturystycznych skierował znaczną część ruchu turystycznego, odwiedzającego omawiany obszar, właśnie do tych podmiotów. Ich dodatkową zaletą jest to, że ze względu na regulacje prawne ich właściciele nie muszą do określonej liczby pokoi rejestrować swojej działalności. 3.3 Infrastruktura techniczna Wieś Ochotnica Dolna, jak pozostała część gminy nie jest obsługiwana przez żaden zakład komunalny czy inną wyodrębnioną jednostkę organizacyjną zajmującą się gospodarką wodno ściekową. Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę na terenie wsi są wody powierzchniowe oraz infiltracyjne potoków. Pobór wody odbywa się poprzez wodociągi grawitacyjne działające na zasadzie spadku wody bez konieczności wyposażenia pompy, przy braku urządzeń pozwalających na uzdatnianie wody. Wodociągi te zostały zbudowane przez indywidualnych użytkowników. Wśród innych źródeł poboru wody wymienić można: studnie głębinowe i studnie kopalne. Systemy te nie są ewidencjonowane. W 2004 r. przystąpiono na terenie wsi do budowy kolektora kanalizacyjnego mającego odprowadzać ścieki z jej terenu do gminnej oczyszczalni ścieków w Tylmanowej. Rozbudowywana sieć kanalizacyjna jest siecią rozdzielczą, odprowadzającą wyłącznie ścieki sanitarne z gospodarstw domowych i małych zakładów rzemieślniczych. Odcinek kanalizacji znajdujący się obecnie w budowie ma już w połowie 2005 roku dać możliwość do podłączenia się do niego większości, bo około 270 gospodarstwom domowym z terenu wsi Ochotnica Dolna. Na dzień dzisiejszy większość gospodarstw korzysta z indywidualnych szamb, w większości są one jednak nieszczelne i w złym stanie technicznym. Wieś Ochotnica Dolna jest całkowicie zelektryfikowana, brak jest natomiast sieci gazowej. Wyposażenie w ciepło obiektów odbywa się z indywidualnych kotłowni wybudowanych zarówno dla pojedynczych budynków jak i zespołów obiektów. Poza tym znaczna cześć obiektów korzysta z ogrzewania piecowego. Wymienione źródła ogrzewania bazują na paliwie stałym: koks, węgiel, względnie olej opałowy. Powszechne jest również stosowanie drewna opałowego. Odpady stałe wytwarzane przez mieszkańców są wywożone przez specjalistyczną firmę poza jej obszar. Bolączką tego terenu są występujące ciągle liczne dzikie wysypiska odpadów negatywnie wpływających na środowisko naturalne. Często stosowną metodą pozbywania się odpadów jest ich spalanie. Sieć drogowa na terenie Ochotnicy Dolnej jest oparta na drodze powiatowej przebiegającej przez całą wieś wzdłuż biegu rzeki Ochotnica. Sieć dróg gminnych to w większości drogi łączące poszczególne osiedla mieszkaniowe położone wzdłuż potoków dopływających do wspomnianej rzeki z drogą powiatową. Trudne warunki klimatyczne, jak również brak środków finansowych wpływa na zły stan części dróg gminnych. Znaczna ich cześć wymaga podjęcia prac interwencyjnych polegających na poprawie bądź zmianie nawierzchni. 3.4 Gospodarka Liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON we wsi Ochotnica Dolna jest stosunkowo niska. W zdecydowanej mierze są to jednostki prywatne. Wskaźnik przedsiębiorczości lokalnej ludności może być mierzony liczbą przedsiębiorstw na 1000 mieszkańców. Dla całej gminy wynosi on 47,4 i określić go należy jako stosunkowo niski. W skali kraju kształtuje się na poziomie zbliżonym do 90. W związku z niewielkim znaczeniem rolnictwa dla lokalnej gospodarki, ważnym źródłem dochodu jest praca na migracji, jak również okresowe zatrudnienie w np.: firmach budowlanych na obszarze całego kraju. Wraz z rosnącymi obciążeniami fiskalnymi jest ona coraz częściej nie rejestrowana. Jako systematycznie nabierające na znaczeniu źródło zarobków wskazać należy turystykę, a w szczególności agroturystykę. Także i ona zgodnie z regulacjami prawnym nie musi podlegać rejestracji. Poziom przedsiębiorczości wskazuje na słaby rynek lokalny, którego nie są w 6

7 stanie uatrakcyjnić odwiedzający gminę turyści. Sytuację na rynku pracy rozwiązać mogą działania zmierzające do zwiększenia roli samozatrudnienia. Wymaga to jednak podjęcia z jednej strony szeroko zakrojonych akcji informacyjnych i doradczych, z drugiej natomiast wypracowania form wspierania nowopowstałych podmiotów. Wśród podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie wsi najliczniejszą grupę stanowią małe firmy budowlane. Dużą grupę stanowią też podmioty z sekcji handel i usługi. Powyższe dane w pełni obrazują stan lokalnej gospodarki, podobnej zresztą na całym Podhalu. Znacząca rola podmiotów w sekcji budownictwo odpowiada nie tylko postrzeganiu mieszkańców tego obszaru jako doskonałych budowniczych, ale również wskazuje na słabości lokalnej gospodarki bazującej ciągle na świadczeniu usług niewymagających wysokich kwalifikacji. Jako wskaźnik pozytywny należy wskazać natomiast istnienie firm z sekcji przetwórstwo przemysłowe, pomimo, iż w większości są to niewielkie firmy rzemieślnicze. Specyfika wytwarzanych wyrobów uniemożliwia zastosowanie maszyn i produkcji seryjnej. Część wytwarzanych produktów na stałe wpisała się w atrakcyjność turystyczną omawianego obszaru. Jednocześnie obok podmiotów małych funkcjonują również większe przedsiębiorstwa zajmujące się masową produkcją garniturów, kapci itp. Ważną rolę dogrywa również przemysł drzewny, choć skupia się głównie na wstępnej obróbce materiału. Znaczący udział podmiotów z sekcji handel i naprawy jest typowy dla obszarów wiejskich. Są to w większości niewielki sklepy, zakłady naprawcze. Jednocześnie w przeciwieństwie do średnich czy dużych miast, ich rynkowa pozycja jest stosunkowo mocna. Najważniejsze podmioty gospodarcze działające na terenie wsi: 1. Kegel-Błażusiak firma zatrudnia około 200 osób, 2. Polsmrek D. B. Sobczyńscy firma zatrudnia około 30 mieszkańców gminy. 3. Piekarnia Rusnak firma zatrudnia około 25 mieszkańców gminy. 4. Tartak Rusnak T. Rusnak zakład zatrudnia około 4 pracowników, 5. Firma P.H.U. Forenda P.M. Forenda tartak i stacja paliw, firma zatrudnia około 6 pracowników, 6. Zakład Remontowo-Budowlany S. Chryczyk, firma zatrudnia około 15 osób, 7. F.H. Turbacz E IMP firma zajmuje się handlem i transportem międzynarodowym. Zatrudnia około 15 osób. Sektor usług nierynkowych stanowią w zdecydowanej większości podmioty publiczne, a więc szkoły, ośrodek zdrowia, urzędy, itp. Głównym źródłem utrzymania mieszkańców wsi jest praca poza rolnictwem Jednocześnie jako bardzo wysoki należy określić wskaźnik osób utrzymujących się renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskaźnik ten świadczy przede wszystkim o niewykorzystywaniu zasobów ludzkich. Brak miejsc pracy, mało efektywne rolnictwo skłania do poszukiwania innych niż praca źródeł dochodu. Jednocześnie nie zamyka to drogi do faktycznego prowadzenia gospodarstwa rolnego. Znacznie mniej osób jako główne źródło dochodu wskazuje emerytury. Wynika to prawdopodobnie z rzadszego uzyskiwania praw do tego typu świadczeń oraz nieprzechodzeniu na wcześniejszą emeryturę. Stopa bezrobocia w odniesieniu do wsi jest duża, choć niższa od notowanej w regionie. Wydaje się jednak, że wskaźnik ten jest znacznie zaniżony. Na terenach wiejskich znacznie wyższy jest poziom bezrobocia ukrytego. Do tego część społeczności wiejskiej trudno zakwalifikować jako osoby bezrobotne, gdy tymczasem faktycznie nimi są. Podkreślić należy, iż bezrobotni reprezentują w znacznej mierze poziomy kształcenia najpopularniejsze wśród mieszkańców gminy: szkoły zasadnicze zawodowe oraz średnie techniczne. Prezentowane dane zwracają uwagę na konieczność dokonania zmian w szkolnictwie na poziomie średnim. Znajduje się ono w gestii samorządu powiatowego, 7

8 3.5 Sfera społeczna edukacja, ochrona zdrowia, kultura Ważnym czynnikiem determinującym rozwój poszczególnych obszarów jest wykształcenie mieszkańców. We wsi Ochotnica Dolna, podobnie jak w całej gminie ogólny poziom wykształcenia należy określić jako niski. Sytuacja taka jest charakterystyczna dla większości obszarów wiejskich w Polsce. Rynek pracy oferuje miejsca pracy wymagające wysokich kwalifikacji głównie w miastach. Znajdują się tutaj dwie szkoły podstawowe (Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Ochotnicy Dolnej Centrum i Szkoła Podstawowa im. ks. prof. Józefa Tischnera w Ochotnicy Dolnej Skrodne) łącznie 290 uczniów - oraz jedno gimnazjum (Nr 2 w Ochotnicy Dolnej Centrum) 171 uczniów, przy czym gimnazjum i Szkoła Podst. Im. Jana Pawła II są ulokowane w jednym budynku. Na obszarze wsi nie funkcjonuje żadna szkoła ponadgimnazjalna. Ze względu na spore rozproszenie zabudowy i związane z tym spore odległości od szkoły do miejsc zamieszkania, część dzieci jest dowożona do szkół. Powodem ku temu stało się również zamknięcie w ostatnich latach dwóch szkół podstawowych na terenie wsi, co z kolei było uwarunkowane względami ekonomicznymi. Ośrodki świadczące pomoc społeczną na terenie wsi: 1. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ochotnicy Dolnej. 2. Ośrodek Dom Monaru w Ochotnicy Dolnej. 3. Specjalny Ośrodek Rehabilitacyjno Edukacyjno Wychowawczy na Brysiówce. Na terenie wsi funkcjonuje ośrodek zdrowia oraz apteka obydwa te obiekty zlokalizowane są również w centralnej części wsi praktycznie w obrębie jednej działki - w budynkach komunalnych należących do gminy. Koszt utrzymania tych budynków obciążają również budżet wsi Ochotnica Dolna. Placówką propagującą i animującą życie kulturalne na terenie wsi jest Wiejski Ośrodek Kultury w Ochotnicy Dolnej oraz Gminna Biblioteka Publiczna w Ochotnicy Dolnej mające swoje lokum w tym samym budynku w centrum wsi. Ten sam budynku również znajdują swoje lokum inne organizacje mające wielki wkład w ubogacanie kulturalnej sfery życia mieszkańców wsi. Są to: Jednostka OSP RP w Ochotnicy Dolnej, oddział Związku Podhalan, klub sportowy LZS KS GORC Ochotnica, a także orkiestra Dęta działająca przy w/ w jednostce OSP RP. Należy tutaj podkreślić, iż te dwie ostatnie organizacje skupiają najliczniejsze grono ludzi przede wszystkim młodzieży, nadając ton działalności kulturalnej na terenie wsi. Przy budynku WOK-u wybudowano w ostatnich latach, w dużej mierze dzięki społecznemu zaangażowaniu młodzieży z terenu wsi Ochotnica Dolna oraz Ochotnica Górna boisko sportowe do piłki nożnej, które jest areną zawodów sportowych wpisanych już bardzo mocno w niezbyt jednak bogatą ofertę kulturalną proponowaną mieszkańcom wsi. Inną częścią infrastruktury sportowej na terenie Ochotnicy Dolnej jest sala gimnastyczna przy budynku szkoły podstawowej/ gimnazjum, z której mają możliwość korzystania mieszkańcy wsi. W roku 2004 rozpoczęto budowę kolejnej sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej im. ks. prof. Józefa Tischnera w Ochotnicy Dolnej Skrodne. Zaznaczyć należy, że sale te są jednak powierzchniowo niewielkie, co ogranicza zdecydowanie zakres sposobu ich użytkowania w zasadzie do roli sal do ćwiczeń dla uczniów szkół przy których są zlokalizowane. 3.6 Identyfikacja problemów Ochotnica Dolna jest miejscowością wiejską, jednak ze względu na swoje położenie wybitnie górzysty, o sporym nachyleniu stoków teren, położony na sporej wysokości i związany z tym krótki okres wegetacji roślin nie ma tu dobrych warunków do rozwoju rolnictwa. Zmusza to mieszkańców do poszukiwania innych niż rolnicze źródeł dochodu. Począwszy od zakończenia II wojny światowej, aż do przemian ustrojowych jakie nastąpiły w kraju pod koniec wieku obserwowane było zjawisko masowej migracji młodzieży do 8

9 miast, gdzie łatwiej było młodym ludziom znaleźć pracę i rozpocząć samodzielne życie. Również ci, którzy decydowali się na pozostanie na ojcowiźnie mieli możliwość podjęcia dodatkowej pracy, co w połączeniu z prowadzeniem małych gospodarstw rolnych zaspokajających podstawowe potrzeby bytowe dawało możliwość egzystowania na stosunkowo niezłej stopie życiowej. W tym okresie Ochotnica Dolna wzbogaciła się o podstawowe udogodnienia infrastrukturalne jakimi były: elektryfikacja wsi, budowa infrastruktury drogowej i mostowej, częściowa regulacja koryt rzek i potoków. Znacznie też poprawił się poziom edukacji wśród mieszkańców, ułatwiony został dostęp do podstawowych usług służby zdrowia, rozwijała się różnoraka działalność kulturalna. Wieś wzbogaciła się o wiele placówek administracyjnych, szkolnych, kulturalnych i służby zdrowia. Okolicznością sprzyjającą powstaniu na jej terenie tylu nowych obiektów był fakt, że była ona centrum jednostki administracyjnej - najpierw gromady, a następnie gminy Ochotnica Dolna. W nowych realiach gospodarczych jakie nastąpiły po wspomnianych przemianach ustrojowych i związanej z nimi zdecydowanie trudniejszej sytuacji na rynku pracy wieś stanęła w obliczu nowych problemów. Nieco zahamowana została migracja ludności do miast, ale ludzie pozostający w swoim miejscu zamieszkania zmuszeni zostali do poszukiwania nowych źródeł dochodu. Pojawiło się prawie masowe zjawisko podejmowania przez młodych ludzi prac mniej lub bardziej dorywczych w innych częściach kraju, a także poza jego granicami, przy jednoczesnym egzystowaniu pozostałej części ich rodzin na terenie rodzinnej wsi. Innym, bardziej pozytywnym zjawiskiem, jest szukanie przez mieszkańców wsi możliwości utrzymywania się z ruchu turystycznego, który dynamicznie rozwija się w regionie. Mając na uwadze osiągnięcie głównego celu strategicznego określonego w Strategii Rozwoju Gminy Ochotnica Dolna jakim jest osiągnięcie i utrzymanie wysokiego poziomu życia mieszkańców w oparciu o rozwój funkcji turystyczno wypoczynkowej przy restrukturyzacji rolnictwa oraz zapewnieniu rozwoju innych komplementarnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego, w tym drobnej wytwórczości, z zachowaniem dla przyszłych pokoleń walorów lokalnego środowiska naturalnego oraz fakt zaistnienia nowej sytuacji społeczno gospodarczej spowodowanej wejściem Polski w struktury Unii Europejskiej należy stwierdzić, że społeczność wsi Ochotnica Dolna stoi w obliczu dużej liczby różnorakich problemów i zadań do wykonania. Zadania te umiejscowione są w róznych sferach życia począwszy od infrastruktury, poprzez gospodarkę, środowiska naturalne, a skończywszy na sferze społecznej, czyli edukacji, ochronie zdrowia i działalności kulturalnej. W tym celu konieczne jest podjęcie wielu działań, począwszy od sporządzenia jednego spójnego dla całej wsi planu działań, czemu służy między innymi to opracowanie. 4. Ocena mocnych i słabych stron miejscowości W wyniku analiz przeprowadzonych podczas posiedzeń rady sołeckiej sołectwa Ochotnica Dolna w dniach r i r a także sesji warsztatowej poświęconej tematyce opracowania Planu Rozwoju Lokalnego gminy Ochotnica Dolna w dniu 4 listopada 2004r sporządzona została analiza mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń dla rozwoju miejscowości (SWOT). Wyniki tej analizy przedstawione zostały w poniższej tabeli. Mocne strony dobre położenie geograficzne i ukształtowanie terenu sprzyjające rozwojowi różnych form turystyki, Czyste środowisko naturalne z dużą powierzchnią lasów (świeże powietrze, czysta woda itp.), Ekologiczne rolnictwo (zadbane i dobrze wykorzystane grunty Słabe strony Zły stan techniczny części dróg gminnych oraz drogi powiatowej Brak chodników dla pieszych, Brak regulacji rzek i potoków górskich powodujących częste powodzie, Brak lub niewystarczający rozwój sieci kanalizacyjnej i wodociągowej powodujący zanieczyszczenia wód powierzchniowych, 9

10 rolne, zdrowa żywność), Dość dobrze rozwinięta baza agroturystyczna dla turystów indywidualnych i małych grup, Duża ilość zabytkowych obiektów głównie o charakterze regionalnym, Życzliwi i operatywni mieszkańcy, Dobrze rozwinięta sieć połączeń komórkowych, Uregulowana gospodarka przestrzenna ważny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, Mocno zaawansowane działania w kierunku skanalizowania wsi, Uregulowana gospodarka odpadami. Szanse Możliwości rozwoju turystyki i powstawania nowych miejsc pracy związanych z obsługą ruchu turystycznego, Możliwości rozbudowy bazy noclegowej (pensjonaty, domki letniskowe itp.), Możliwość budowy nowych obiektów turystyczno-sportowych (wyciąg narciarski, ścieżki rowerowe, basen, boiska sportowe, hala sportowa itp.), Korzystny klimat (latem duże nasłonecznienie, zimą obfite opady śniegu), Bliskość znanych i atrakcyjnych miejscowości turystycznych Używanie węgla i innych substancji do ogrzewania domów powodujące wysoki poziom emisji zanieczyszczeń powietrza, Duże rozproszenie zabudowy mieszkaniowej powodujące wysoki koszt inwestycji i utrzymania elementów infrastruktury, Brak sieci gazowej, Słabo rozwinięta infrastruktura turystycznosportowa (brak wyciągu narciarskiego, ścieżek rowerowych i odpowiednich ciągów spacerowych, hali sportowej z prawdziwego zdarzenia, basenu, ogólnodostępnych boisk sportowych itp.), Niski poziom dochodowości gospodarstw rolnych, Wysoki stopień bezrobocia (w tym również ukrytego), przy równoczesnym niskim współczynniku aktywności zawodowej, Niewielka ilość miejsc pracy wytwarznych przez lokalny rynek, Niski poziom wykształcenia wśród mieszkańców, Ograniczony dostęp do internetu brak odpowiedniej sieci telekomunikacyjnej, Brak rozwiniętej sieci informacji turystycznej oraz promocji wsi, Słabe wyposażenie jednostek oświatowych, Brak przedszkola, żłobka, ochronki lub innego miejsca edukacji przedszkolnej oraz placu zabaw dla dzieci, Brak dostępu do niektórych świadczeń zdrowotnych, Wąski zakres i słaby poziom oferty kulturalnej skierowanej do mieszkańców wsi oraz potencjalnych turystów, Zagrożenia Ucieczka młodych ludzi ze wsi, szczególnie o wyższym poziomie wykształcenia (brak pracy na rynku lokalnym), Bliskość lepiej znanych i atrakcyjnych miejscowości turystycznych (Czorsztyn, Niedzica, Krościenko nad Dunajcem, Szczawnica, Zakopane, Bukowina Tatrzańska) jako konkurencji w walce o turystów, Powolny rozwój infrastruktury technicznej stymulującej rozwój turystyki ze względu na ograniczone środki, Brak działań zmierzających do uświadomienia mieszkańcom kluczowej roli turystyki jako szansy rozwoju wsi, Słaby poziom działań informacyjnych i promocyjnych skierowanych do potencjalnych turystów, 10

11 (Czorsztyn, Niedzica, Krościenko nad Dunajcem, Szczawnica, Zakopane) jako uzupełnienie oferty turystycznej, Możliwości rozwoju produkcji ekologicznej żywności Możliwości rozwoju nowych zakładów pracy (duża ilość aktywnej siły roboczej), Postępująca zmiana stylu życia na konsumpcyjny, Coraz mniejsze zainteresowanie dzieci i młodzieży kulturą, sportem, turystyką i dziedzictwem regionalnym kosztem telewizji i związanej z nią kulturą masową 5. Cele strategiczne Dzięki inwentaryzacji zasobów Ochotnicy Dolnej oraz ocenie mocnych i słabych stron miejscowości możliwe było określenie celów strategicznych rozwoju miejscowości, które uczestnicy wspomnianych wcześniej spotkań określili jako zgodne z celami zawartymi w Strategii Rozwoju Gminy Ochotnica Dolna, w tym z głównym celem strategicznym określonym w tym dokumencie, jak i niezbędnych do podjęcia działań w celu osiągnięcia zamierzonych celów. Oto przyjęty dla wsi Ochotnica Dolna plan działań podporządkowany osiągnięciu poszczególnych celów: Cel 1. Rozwój infrastruktury turystyczno-sportowo-kulturalnej. Działania: Modernizacja budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury w Ochotnicy Dolnej wraz towarzyszącą infrastrukturą sportowo - rekreacyjną, umożliwiająca wielofunkcyjne wykorzystanie budynku jako punktu informacji turystycznej, miejsca organizowania różnej działalności kulturalnej, w tym imprez kulturalnych, rozrywkowych i sportowych, Rozbudowa budynku WOK w Ochotnicy Dolnej umożliwiający wielofunkcyjne wykorzystanie budynku jako punktu informacji turystycznej, ośrodek kulturalno - sportowo - rozrywkowy oraz zaplecze dla obiektów sportowych towarzyszących. ścieżki rowerowe lokalizacja zgodnie z zapisami w Planie Zagospodarowania Przestrzennego oznakowanie, punkty regeneracyjne, promocja. Poprawa oznakowania wytyczonych szlaków turystycznych, wytyczenie i oznakowanie nowych tras spacerowych, ścieżek edukacyjnych, historycznych i przyrodniczych we współpracy z PTTK zgodnie z planem Rady Gminy. Podjęcie działań zmierzających do uzyskania źródeł finansowania budowy centrum rekreacyjnego (hala sportowa, basen, korty, boiska, ścieżki rowerowe, trasa do narciarstwa biegowego, plac zabaw). Znalezienie inwestorów do budowy wyciągu narciarskiego. Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej im. Ks. J. Tischnera w Ochotnicy Dolnej Skrodne. Modernizacja budynku Gimnazjum w Ochotnicy Dolnej centrum oraz budowa stołówki wraz z zapleczem kuchennym oraz budową boiska sportowego, wraz ogrodzeniem terenu. Modernizacja budynku Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Krwawej Wigilii w Ochotnicy Dolnej Młynne wraz z ogrodzeniem terenu i budową boiska sportowego. 11

12 Cel 2. Rozwój i poprawa istniejącej infrastruktury drogowej. Działania: Przebudowa drogi powiatowej nr Harklawa Ochotnica Tylmanowa (dokończenie przebudowy do granicy z Ochotnicą Górną) współfinansowanie inwestycji powiatu nowotarskiego. Remont infrastruktury drogowej na terenie gminy. Budowa chodników jednostronnych wzdłuż drogi powiatowej Budowa parkingów (niewielkich zatoczek) w obrębie osiedli mieszkaniowych wchodzących w skład wsi Wymiana wiat przy przystankach autobusowych. Budowa obwodnicy Młynne Kapłony Budowa drogi gminnej Ochotnica Dolna Młynne - Zasadne Kamienica Budowa kładki pieszo jezdnej do osiedla Kuce. Cel 3. Poprawa warunków i jakości życia mieszkańców Działania: Regulacja koryta rzeki Ochotnicy oraz budowa miejsc rekreacyjnowypoczynkowych (plaż trawiastych, skwerków, bulwaru wzdłuż rzeki w centrum Ochotnicy Dolnej). Regulacja i remont potoków osiedlowych na terenie gminy (kompleksowo) z uwzględnieniem zabezpieczenie dróg. Remont i Rozbudowa Ośrodka Zdrowia w Ochotnicy Dolnej uwzględniający powstanie mieszkań komunalnych i lokalnych, zagospodarowanie terenu wokół ośrodka (uporządkowanie zieleni, parkingi) oraz budowę windy, Rozbudowa Remizy OSP, Dokończenie budowy kanalizacji obejmującej cały obszar wsi. Budowa osiedlowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy. Wodociągi wspieranie inicjatyw społeczności w zakresie infrastruktury wodociągowej. Budowa ogólnodostępnych toalet publicznych w centrach każdego z sołectw. Poprawa dostępności usług Urzędu Gminy Ochotnica remont budynku Urzędu Gminy (dach, parking, udogodnienia dla niepełnosprawnych winda). Adaptacja budynku przekazanego przez Policję do świadczenia usług w zakresie opieki społecznej wymagającej modernizacji budynku oraz ogrodzenia obiektu. Budowa zbiorników przeciwpożarowych w osiedlach mieszkaniowych na terenie sołectwa. Cel 4. Zaistnienie wsi Ochotnica Dolna na rynku usług turystycznych zwiększenie napływu turystów Działania: Utworzenie Centrum Informacji Turystycznej przy Wiejskim Ośrodku Kultury otwartych również w weekendy. 12

13 Promocja oferty turystycznej wsi w mediach, szczególnie w internecie, Utworzenie Muzeum w Ochotnicy Dolnej (historyczne, etnograficzne i rolnicze) oraz Izby Pamięci Narodowej. Promocja agroturystyki na terenie wsi. Wzbogacenie oferty kulturalnej WOK-u organizowanie większej liczby imprez kulturalnych o różnorodnym charakterze, Podjęcie działań ułatwiających otwieranie i prowadzenie pól biwakowych przez podmioty prywatne. Promocja Szlaku Papieskiego umieszczenie tablic informacyjnych, informowanie na stronie WWW, oznakowanie dojścia na szlak z poszczególnych sołectw 6. Propozycje działań (plan działań) Lp. Działanie Orientacyjny koszt 1. Modernizacja budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury w Ochotnicy Dolnej wraz towarzyszącą infrastrukturą sportowo - rekreacyjną, umożliwiająca wielofunkcyjne wykorzystanie budynku jako punktu informacji turystycznej, miejsca organizowania różnej działalności kulturalnej, w tym imprez kulturalnych, rozrywkowych i sportowych, ,00 Termin realizacji Lata Lata Rozbudowa budynku WOK w Ochotnicy Dolnej umożliwiający wielofunkcyjne wykorzystanie budynku jako punktu informacji turystycznej, ośrodek kulturalno - sportowo - rozrywkowy oraz zaplecze dla obiektów sportowych towarzyszących ,00 3. Ścieżki rowerowe lokalizacja zgodnie z zapisami w Planie Zagospodarowania Przestrzennego oznakowanie, punkty regeneracyjne, promocja ,00 ( w okresie rocznym) 4. Poprawa oznakowania wytyczonych szlaków turystycznych, wytyczenie i oznakowanie nowych tras spacerowych, ścieżek edukacyjnych, historycznych i przyrodniczych we współpracy z PTTK zgodnie z planem Rady Gminy ,00 13

14 5. Podjęcie działań zmierzających do uzyskania źródeł finansowania budowy centrum rekreacyjnego (hala sportowa, basen, korty, boiska, ścieżki rowerowe, trasa do narciarstwa biegowego, plac zabaw) Znalezienie inwestorów do budowy wyciągu narciarskiego 7. Budowa sali gimnastycznej przy Szkole Podstawowej im. Ks. J. Tischnera w Ochotnicy Dolnej Skrodne ,00 8. Modernizacja budynku Gimnazjum w Ochotnicy Dolnej centrum oraz budowa stołówki wraz z zapleczem kuchennym oraz budową boiska sportowego, wraz ogrodzeniem terenu ,00 9. Modernizacja budynku Szkoły Podstawowej im. Bohaterów Krwawej Wigilii w Ochotnicy Dolnej Młynne wraz z ogrodzeniem terenu i budową boiska sportowego 10. Przebudowa drogi powiatowej nr Harklawa Ochotnica Tylmanowa (dokończenie przebudowy do granicy z Ochotnicą Górną) współfinansowanie inwestycji powiatu nowotarskiego , , Remont infrastruktury drogowej na terenie gminy. 12. Budowa chodników jednostronnych wzdłuż drogi powiatowej 13. Budowa parkingów (niewielkich zatoczek) w obrębie osiedli mieszkaniowych wchodzących w skład wsi , , ,00 ( w okresie rocznym) 14. Wymiana wiat przy przystankach autobusowych , Budowa obwodnicy Młynne Kapłony , Budowa drogi gminnej Ochotnica Dolna Młynne - Zasadne Kamienica , Budowa kładki pieszo jezdnej do osiedla Kuce ,00 14

15 18. Regulacja koryta rzeki Ochotnicy oraz budowa miejsc rekreacyjnowypoczynkowych (plaż trawiastych, skwerków, bulwaru wzdłuż rzeki w centrum Ochotnicy Dolnej). 19. Regulacja i remont potoków osiedlowych na terenie gminy (kompleksowo) z uwzględnieniem zabezpieczenie dróg , ,00 ( w okresie rocznym) 20. Remont i Rozbudowa Ośrodka ,00 Zdrowia w Ochotnicy Dolnej uwzględniający powstanie mieszkań komunalnych i lokalnych, zagospodarowanie terenu wokół ośrodka (uporządkowanie zieleni, parkingi) oraz budowę windy, 21. Rozbudowa Remizy OSP , Dokończenie budowy kanalizacji obejmującej cały obszar wsi , Budowa osiedlowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy. 24. Wodociągi wspieranie inicjatyw społeczności w zakresie infrastruktury wodociągowej 25. Budowa ogólnodostępnych toalet publicznych w centrach wsi 26. Poprawa dostępności usług Urzędu Gminy Ochotnica remont budynku Urzędu Gminy (dach, parking, udogodnienia dla niepełnosprawnych winda) ,00 ( w okresie rocznym) , , Adaptacja budynku przekazanego przez Policję do świadczenia usług w zakresie opieki społecznej wymagającej modernizacji budynku oraz ogrodzenia obiektu , Budowa zbiorników przeciwpożarowych w osiedlach mieszkaniowych na terenie sołectwa , Utworzenie Centrum Informacji Turystycznej przy Wiejskim Ośrodku Kultury otwartych również w weekendy 30. Promocja oferty turystycznej wsi w mediach, szczególnie w internecie 31. Utworzenie Muzeum w Ochotnicy Dolnej (historyczne, etnograficzne , ,00 ( w okresie rocznym) ,00 15

16 i rolnicze) oraz Izby Pamięci Narodowej. 32. Promocja agroturystyki na terenie wsi ,00 ( w okresie rocznym) 33. Wzbogacenie oferty kulturalnej WOK-u organizowanie większej liczby imprez kulturalnych o różnorodnym charakterze 34. Podjęcie działań ułatwiających otwieranie i prowadzenie pól biwakowych przez podmioty prywatne ,00 ( w okresie rocznym) Promocja Szlaku Papieskiego umieszczenie tablic informacyjnych, informowanie na stronie WWW, oznakowanie dojścia na szlak z poszczególnych sołectw 3.000,00 7. ANEKS - Opisy planowanych przedsięwzięć. 7.1 Opis planowanego przedsięwzięcia Modernizacja budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury w Ochotnicy Dolnej wraz towarzyszącą infrastrukturą sportowo rekreacyjną Przedmiotem projektu jest gruntowna modernizacja budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury w Ochotnicy Dolnej oraz towarzyszącej mu infrastruktury sportowej będącej częścią obiektu pełniącego rolę centrum kulturalnego i rekreacyjno-sportowego wsi. Przedmiotowy budynek spełnia wiele ważnych dla lokalnej społeczności funkcji. W jego obrębie znajduje się sala widowiskowa połączona z plenerową sceną widowiskową, biblioteka, izba pamięci, sala regionalna, sala klubowa, sala komputerowa, pomieszczenia pełniące rolę szatni dla zawodników klubu sportowego i inne pomieszczenia towarzyszące. Obiekt jest miejscem gdzie odbywają się wszystkie najważnejsze imprezy kulturalne i sportowe szczebla lokalnego. Budynek został wybudowany pod koniec lat 60-tych, jest ogólnie w dobrym stanie technicznym, ale dla zapewnienia odpowiedniego standartu związanego z charakterem prowadzonej tam działalności wymaga przeprowadzenia gruntownego remontu. Remont ten będzie obejmować: 1) wymianę pokrycia dachowego, 2) wymianę stolarki okiennej, docieplenie ścian zewnętrznych oraz stropu nad piętrem wraz z wykończeniem elewacji, 3) wyminę instalacji c.o. wraz z grzejnikami, 4) wymianę instalacji elektrycznej, 5) wymianę stolarki drzwiowej wewnętrznej, okładzin posadzek i ścian oraz szpachlowanie i malowanie ścian i sufitów 6) remont drewnianej sceny widowiskowej będącej częścią bryły budynku ( w zamyśle obiekt ten po remoncie ma przypominać tradycyjne szałasy pasterskie charakterystyczne dla tego regionu). Planowaną modernizacją zostanie również objęta infrastruktura sportowa towarzysząca budynkowi i będąca także nierozerwalna częścią obiektu. W jej ramach przewidziano następujące roboty: 1) wykonanie ogrodzenia boiska do piłki nożnej, 2) wykonanie lekkich stalowych trybun dla widzów, 16

17 3) wykonanie nowej nawierzchni boiska do siatkówki, 4) zwiększenie i wyrównanie powierzchni płyty boiska do piłki nożnej oraz wymiana murawy boiska W ramach realizacji projektu przewidziano również zakup wyposażenia Wiejskiego Ośrodka Kultury w postaci zestawu nagłośnieniowego dla obsługi imprez kulturalno sportowo rozrywkowych Szacunkowy kosztorys planowanego przedsięwzięcia Opis prac Wartość [PLN] Remont budynku Wiejskiego Ośrodka Kultury, w tym: ,00 Wymiana stolarki okiennej ,00 Docieplenie ścian zewnętrznych i stropów ,00 Wymiana pokrycia dachowego ,00 Remont posadzek, okładzin ścian i schodów oraz wymiana stolarki drzwiowej wewnętrznej ,00 Remont drewnianej sceny widowiskowej ,00 Remont instalacji c.o ,00 Remont instalacji elektrycznej ,00 Modernizacja infrastruktury sportowej ,00 Zakup wyposażenia obiektu sprzętu nagłośnieniowego ,00 Koszty ogólne (specyfikacja techniczna, kosztorys, nadzór inwestorski) 6.000,00 RAZEM WARTOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA (netto) ,00 Podatek VAT ,00 RAZEM WARTOŚĆ PRZEDSIĘWZIĘCIA (brutto) ,00 Całkowita wartość inwestycji wraz z podatkiem VAT wynosi ,00 zł. 17

18 7.1.2 Harmonogram planowanego przedsięwzięcia Zadanie Wykonanie specyfikacji technicznej wraz z dokumentacją ekonomiczną (kosztorys) Remont drewnianej sceny widowiskowej Zakup wyposażenia obiektu sprzętu nagłośnieniowego Planowany termin Planowany termin rozpoczęcia zakończenia ETAP I listopad 2004 Luty 2005 maj 2005 czerwiec 2005 cerwiec 2005 Czerwiec 2005 Wymiana stolarki okiennej. Wrzesień 2005 Październik 2005 ETAP II Modernizacja infrastruktury sportowej październik 2005 Czerwiec 2006 Remont instalacji c.o. Remont instalacji elektrycznej Remont posadzek, okładzin ścian i schodów oraz wymiana stolarki drzwiowej wewnętrznej Wymiana pokrycia dachowego Docieplenie ścian zewnętrznych i stropu kwiecień 2006 maj 2006 kwiecień 2006 maj 2006 Maj 2006 lipiec 2006 ETAP III sierpień 2006 Październik 2006 Wrzesień 2006 Październik

19 19