Znaczenie zbiorników retencyjnych na terenach rolniczych oraz jakość ich wód

Transkrypt

1 Joanna Szczykowska, Anna Siemieniuk Znaczenie zbiorników retencyjnych na terenach rolniczych oraz jakość ich wód Streszczenie. Gromadzenie wody w zbiornikach małej retencji jest istotnym elementem poprawy bilansu wody, zwłaszcza w naszym kraju o niewielkich zasobach wodnych. Badaniami objęto dwa zbiorniki małej retencji w miejscowościach Jasionówka i Korycin (o zlewniach typowo rolniczych), położone w całości w granicach Zielonych Płuc Polski, na terenie województwa podlaskiego. Na terenach bezpośrednio otaczających akweny nie odnotowano żadnych większych ośrodków przemysłowych, które mogłyby zdecydowanie negatywnie wpływać na jakość wody w zlewiskach. Na podstawie analizy uzyskanych wyników badań można stwierdzić, iż dominującą formą występowania azotu w próbkach wody pochodzących z obu zbiorników retencyjnych był azot organiczny, który stanowił 80,86 % azotu ogólnego w przypadku zbiornika Jasionówka i 62,64 % w Korycinie. Świadczy to o dużym zanieczyszczeniu wody związkami organicznymi. Ponadto stwierdzono wyraźną sezonowość występowania związków biogennych, które bezpośrednio decydują o eutrofizacji w wodach obu zbiorników. Parametrami najbardziej obniżającymi ocenę jakościową wody w obu zbiornikach okazały się: barwa, mętność, fosforany, azot Kjeldahla, ChZT-Mn, oraz zawartość żelaza. Słowa kluczowe: zbiorniki retencyjne, związki biogeniczne, eutrofizacja. WPROWADZENIE Prowadzenie prawidłowej gospodarki wodnej wraz z rozwojem infrastruktury komunalnej i środowiskowej na terenach rolniczych, w tym eksploatacja systemów melioracyjnych, odpowiednie kształtowanie krajobrazu rolniczego w granicach małych zlewni rzecznych mają istotny wpływ na wielkość oraz jakość dostępnych zasobów wód. Szczególne znaczenie odgrywają tu proekologiczne formy zatrzymywania i spowolnienia odpływu wód w postaci zbiorników małej retencji. Zlokalizowany na terenach rolniczych zbiornik wodny wpływa na zaspokojenie potrzeb do nawodnień roślin uprawnych i celów przeciwpożarowych, podniesienie, a także ustabilizowanie poziomu wód gruntowych i podziemnych, spowolnienie przepływu wody rzecznej. Bardzo często pełni też rolę wodopoju dla zwierząt hodowlanych. Na ogół zbiornik retencyjny pełni wiele funkcji, które nie kolidują ze sobą podczas jego eksploatowania. Licznie występujące małe obiekty retencyjne mogą także mieć znaczenie jako rozproszone środki ochrony przeciwpowodziowej, która jest jednak uzależniona od pojemności i przestrzennego rozmieszczenia zbiorników. Z uwagi na dogodne warunki siedliskowe flory i fauny wodnej, na terenie samego akwenu jak i w jego bezpośrednim Joanna Szczykowska, Anna Siemieniuk Politechnika Białostocka, Katedra Technologii w Inżynierii i Ochronie Środowiska 103

2 sąsiedztwie, dochodzi zazwyczaj do wzrostu bioróżnorodności biologicznej przy równoczesnym wzbogaceniu walorów krajobrazu rolniczego. Funkcje turystyczne i rekreacyjne związane z wypoczynkiem, sportami wodnymi oraz wędkarstwem są ważnymi argumentami ami przemawiającymi i na korzyść retencji w kontekście wzrostu atrakcyjności terenów wiejskich, które nie powinny być tylko zachętą do rozwoju agroturystyki, lecz stwarzać lepsze, bardziej komfortowe warunki życia miejscowej ludności. Jednak zbiorniki małej retencji utworzone najczęściej w wyniku przegrodzenia cieku zaporą i sztucznego spiętrzenia wody stanowią ekosystemy podatne na degradację. Wynika to z faktu, iż ich zlewnie, zarówno bezpośrednie jak i pośrednie, są narażone na wpływy antropogeniczne związane z charakterem użytkowania terenu, rolnictwem a także innego rodzaju działalnością gospodarczą. Wskazuje się bowiem na rolę małych zbiorników jako swoistych biofiltrów umożliwiających zatrzymywanie najpowszechniejszych zanieczyszczeń, zwłaszcza w zlewniach typowo rolniczych. W zlewni, której około 40% powierzchni zajmują zbiorniki wodne i mokradła zatrzymywanych jest około 90% zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego, głównie związków biogenicznych ale również pestycydów oraz metali ciężkich, a także następuje zmniejszenie zawartości ołowiu do 80%, miedzi i cynku do około70%, oraz osadów do 90% [Nyc 2004, Mioduszewski 2003, Mioduszewski 2006]. Nieodpowiednia jakość retencjonowanej wody może w konsekwencji utrudniać eksploatację zbiorników, prowadząc do ich eutrofizacji lub wystąpienia deficytu tlenowego oraz rozwoju organizmów stwarzających niebezpieczeństwo kąpiących się ludzi [Szczykowska 2009]. Uzasadnia to konieczność kontroli jakości wody w zbiornikach, zwłaszcza pod kątem zawartości związków biogenicznych. Celem pracy, wykonywanej w ramach realizacji pracy statutowej S/WBiIŚ/24/08, była ocena jakości oraz walorów użytkowych wody w zbiornikach małej retencji Korycin i Jasionówka, położonych w całości w granicach Zielonych Płuc Polski, na terenie województwa podlaskiego. Materiał i metody Objęte badaniami zbiorniki małej retencji zlokalizowane są na terenach gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich a ich zlewnie należy zaliczyć do typowo rolniczych. Zbiornik małej retencji Jasionówka, o powierzchni 2,03 ha i średniej głębokości 2 m znajduje się na terenie wsi Jasionówka. Do podstawowych jego zadań należy magazynowanie wody i wykorzystywanie jej w okresach niedoborów do poprawy nawilgotnienia użytków rolnych znajdujących się poniżej zbiornika a także do celów wędkarsko-rekreacyjnych oraz przeciwpożarowych. Zbiornik ten zasilany jest wodami rowu melioracyjnego R-71/2 oraz siecią drenarską gruntów wykonaną w latach 60-tych dla dawnego PGR Jasionówka. W jego zlewni dominują gliny zwałowe, piaski zwałowe, oraz piaski i żwiry sandrowe. Obszar zlewni bezpośredniej jest bezleśny o przewadze rolniczego wykorzystanie terenu z kompleksami trwałych użytków zielonych (łąki i pastwiska), które użytkowane są ekstensywnie. Występujące tu 104

3 grunty orne charakteryzują się niską klasą bonitacyjną (IVb, V, VI) [Materiały Urzędów Gminy Jasinówka i Korycin]. Wskaźnik zaludnienia w gminie Jasionówka jest niewielki i wynosi 32 osoby/km 2. We wrześniu 2002 roku w Korycinie oddano do użytku zbiornik małej retencji na rzece Kumiałka, o objętości 81 tys. m 3, powierzchni zalewu 6,8 ha (przy normalnym piętrzeniu), średniej głębokości 1,65 m oraz długości linii brzegowej około 1000 metrów. Akwen został zbudowany do użytku rekreacyjno-sportowego, pełni również rolę zbiornika retencyjnego i przeciwpowodziowego. Wraz z zbiornikiem oddano również do użytku 20 ha terenów przyległych przeznaczonych na obiekty rekreacyjno-sportowe, turystyczne i hotelarsko-gastronomiczne [Materiały Urzędów Gminy Jasinówka i Korycin]. Na terenach bezpośrednio otaczających oba analizowane akweny nie odnotowano żadnych większych ośrodków przemysłowych, które mogłyby zdecydowanie negatywnie wpływać na jakość wody w zlewiskach. W ramach badań próbek wody, pobieranych z warstwy przypowierzchniowej strefy brzegowej, wykonywano co miesiąc, w okresie od grudnia 2008 do grudnia 2009 roku, zgodnie z obowiązującą metodyką [Hermanowicz 1999], następujące oznaczenia: azot amonowy, azotany (V), azotany (III), ogólny azot Kjeldahla, fosforany, żelazo, mangan, ChZT Mn, barwa rzeczywista i pozorna, przewodność elektrolityczna właściwa, odczyn, temperatura. W celu ustalenia przebiegu zmian średnich stężeń analizowanych wskaźników, a zwłaszcza związków biogenicznych w przestrzennym układzie zbiorników, punkty pomiarowo-kontrolne dobrano tak, aby uchwycić zmiany zachodzące w obiektach badawczych. W niniejszej pracy zaprezentowano wyniki badań próbek pobieranych w trzech punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na każdym z analizowanych akwenów. Przy czym, w obu przypadkach, pierwszy punkt zlokalizowany jest w górnej, drugi w centralnej a trzeci w dolnej części zbiornika. Jakość wody oceniono zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych [Rozporządzenie 2008]. Natomiast walory użytkowe wody określono porównując otrzymane wyniki badań z wartościami granicznymi jakim powinna odpowiadać woda do bytowania ryb w warunkach naturalnych [Dz.U.2002 Nr 176, poz.1455] i do kąpieli [Dz.U.2002, Nr 183, poz1530]. W ramach podstawowych obliczeń statystycznych, na podstawie wszystkich uzyskanych wyników badań, obliczono wartość średnią, minimalną, maksymalną oraz błąd standardowy, odchylenie standardowe i medianę wykorzystując programy Exel i Statistica 6.0. (tabela 1). Wyniki badań poddano również analizie statystycznej stosując trójczynnikową analizę wariancji. Obliczono wartości NIR (najmniejszej istotnej różnicy) a różnice oceniono testem Tukeya przy poziomach ufności α=0,01 α=0,05 i zestawiono je w tabeli

4 Tabela 1. Wyniki badań oraz podstawowe dane statystyczne parametrów próbek wody pochodzących ze zbiorników Jasionówka/Korycin Table 1. Basic statistics of water parameters in reservoirs in Jasionówka /Korycin Badany Błąd Odchylenie Jednostka Min Max Średnia parametr standardowy standardowe Mediana Barwa pozorna mg Pt/dm 3 7/18 75/115 41,25/57,139 2,953/3,855 17,717/23,131 38/55,5 Barwa rzeczywista mg Pt/dm 3 7/12 44/52 24,933/31,567 1,741/1,906 9,538/10,438 25/33 Mętność NTU 0,81/1,38 12/17 4,197/6,431 0,612/0,876 3,354/4,801 8/4,51 Żelazo mg Fe/dm 3 0,01/0,11 1,02/0,83 0,214/0,378 0,039/0,027 0,238/0,164 0,125/0,33 Mangan mg Mn/dm 3 0,001/0,007 0,296/0,2 0,031/0,0558 0,009/0,007 0,051/0,043 0,0135/0,050 + Kation amonowy mg NH 4 /dm 3 0,012/0,024 0,851/0,365 0,169/0,158 0,027/0,014 0,1556/0,087 0,134/0,158 Azotany (III) mg NO 2 -/dm 3 0,003/0,002 0,066/0,08 0,013/0,027 0,002/0,003 0,012/0,020 0,013/0,023 Azotany (V) mg NO 3 -/dm 3 0,44/0,1 3,542/10,625 0,957/1,840 0,136/0,360 0,817/2,160 0,443/1,328 Azot organiczny mg N/dm 3 0,287/0,317 20,823/18,033 7,104/5,4981 0,947/0,874 5,184/5,021 6,6885/3,233 Fosforany mg PO 4 3-/dm 3 0,01/0,14 2,75/2,52 0,503/0,850 0,103/0,131 0,620/0,788 0,25/0,44 Mn 2 ChZT mg O /dm 3 0,5/0,3 60/28,2 6,575/4,997 1,938/1,147 11,628/6,883 2,5/3,0 Przewodność µs/cm 140/ / ,472/465,5 11,298/8,535 67,786/51, /483,5 Tabela 2. Zestawienie wartości NIR obliczone dla analizowanych czynników i parametrów przy zastosowaniu trójczynnikowej analizy wariancji. Table 2. Specification of value NIR for analysed factors and parametres Parametr Jednostka Wartości NIR dla poszczególnych czynników Parametr Jednostka Wartości NIR dla poszczególnych czynników barwa pozorna mg Pt/dm 3 A*=6,77; B*=2,44; AB*=45,4 azotany (III) mg NO 2 -/dm 3 A*=0,008 A*=2,31; B*=9,89; C=3,44; AB*=15,51; barwa rzeczywista mg Pt/dm 3 azotany (V) mg NO BC*=18,99 3 -/dm 3 A*=0,536; B*=2,31; AB=3,59 mętność NTU A*=0,654; B*=2,823; AB*=4,385 fosforany mg PO 4 3-/dm 3 A8=0,159; B*=0,685; AB*=1,06 żelazo mg Fe/dm 3 A*=0,07; B*=0,305 utlenialność mg O 2 /dm 3 B*=8,86; AB=13,76 mangan mg Mn/dm 3 A=0,017; B*=0,076 przewodność µs/cm A*=9,58; B*=41,35; C=14,23; AB*=6,21 Jon amonowy mg NH 4 + /dm 3 B*=0,203 azot ogólny mg TKN/dm 3 B*=8,456 Czynniki: A-zbiornik, B -termin, C-punkty;- poziom ufności równy 0,01; *- poziom ufności równy 0,05 106

5 Wyniki i dyskusja Próbki wody pochodzące ze zbiornika w Jasionówce, podczas okresu objętego badaniami, charakteryzowały się niższymi wartościami barwy rzeczywistej i pozornej oraz mętności niż wody ze zbiornika w Korycinie. Podwyższone wartości barwy wykazują na ogół wody zawierające wyługowane z gleby, rozpuszczalne i koloidalne, substancje humusowe a także barwne związki żelaza, manganu oraz plankton. Analiza uzyskanych wyników badań wskazała, że najniższe wartości barwy rzeczywistej i pozornej oraz mętności w próbkach pobieranych z obu zbiorników oznaczono w okresie jesienno-zimowym. Prawdopodobnie znamienny wpływ na podwyższone wartości omawianych parametrów w okresie wiosenno-letnim miały czynniki antropogeniczne, eksploatacja rekreacyjno-turystyczna zbiorników oraz działalność rolnicza na terenach zlewni bezpośredniej lub pośredniej zbiorników. Dodatkowo podwyższony stan wód powierzchniowych i gruntowych w tym okresie mógł przyczynić się do zintensyfikowania ilości dopływających zanieczyszczeń. W punkcie pomiarowo-kontrolnym, zlokalizowanym w pobliżu dopływu wody do zbiornika w Jasionówce zaobserwowano najwyższe wartości barwy i mętności oraz ich stałe obniżanie w kierunku zgodnym z przepływem wody przez zbiornik. Natomiast analiza rozkładu przestrzennego wartości barwy rzeczywistej i pozornej oraz mętności oznaczonych w próbkach wody pochodzących z poszczególnych punktów pomiarowo-kontrolnych rozmieszczonych wzdłuż przepływu wody przez zbiornik w Korycinie wskazuje na brak procesów samooczyszczania się wód. Na podstawie trójczynnikowej analizy wariancji stwierdzono istotne statystycznie zróżnicowanie wartości barwy rzeczywistej w zależności zarówno od zbiornika, terminu i punktów pobierania próbek jak też od zbiornika i terminów oraz terminów i punktów pobierania (Tabela 2). W przypadku barwy pozornej i mętności istotne statystycznie zróżnicowanie wyników stwierdzono w zależności od zbiornika, terminu pobierania próbek oraz zbiornika i terminu (tabela 2). Stężenia żelaza i manganu wahały się nieregularnie w zakresie odpowiednio 0,01-1,02 mg Fe/dm 3 i 0,001-0,296 mg Mn/dm 3 w wodach zbiornika Jasionówka oraz 0,11-1,83 mg Fe/dm 3 i 0,007-0,2 mg Mn/dm 3 w próbkach wody pochodzących ze zbiornika w Korycinie (tabela 1). Trójczynnikowa analiza wariancji wykazała statystycznie istotne zróżnicowanie stężeń żelaza w zależności od zbiornika i terminu pobierania próbek do badań (tabela 2). Dopływający do zbiornika ciek wnosi wraz z wodą substancje biogeniczne, które wpływają na jakość wód zbiornika w sposób bezpośredni, powodując wysokie stężenia w wodzie, albo pośredni, przez inicjowanie lub przyspieszanie procesów pogarszających jakość wody i funkcjonowanie ekosystemu. Ze względu na rolniczy charakter zagospodarowania i budowę zlewni większość wód zasilających analizowane zbiorniki jest potencjalnym źródłem zanieczyszczeń, zwiększającym zagrożenie nagromadzenia materii organicznej oraz procesami eutrofizacji. Stężenie fosforu jest najważniejszą miarą jakości wód zbiorników retencyjnych, bowiem jest on pier- 107

6 wiastkiem decydującym o eutrofizacji [Mazurkiewicz-Boroń 1988, Pawełek, Spytek 2008, Szczykowska 2009]. W ekosystemach wodnych stężenie fosforu jest jednym z najczęstszych czynników limitujących wzrost cyjanobakterii (sinic). Zawartość fosforanów w analizowanych akwenach ulegała istotnemu obniżeniu podczas sezonu wegetacyjnego roślin, kiedy to słoneczna pogoda sprzyjała rozwojowi organizmów wodnych. Bezpośrednio przyswajalny dla mikroorganizmów wodnych jest głównie fosfor mineralny. W obu zbiornikach zmiany stężenia omawianego składnika w zależności od punktu pobierania próbek miały różny przebieg w okresie letnim. W przypadku zbiornika Jasionówka najniższe stężenia jonów fosforanowych odnotowano w wodach jego środkowej części a najwyższe wartości omawianego parametru stwierdzono w pobliżu ujścia wody ze zbiornika. Wywołało to niewątpliwie niekorzystny wpływ zbiornika na jakość wód cieku. Z kolei w próbkach wody pochodzących ze środkowej części zbiornika Korycin, zaobserwowano wyższe o 15% stężenia fosforanów niż w punkcie zlokalizowanym w pobliżu dopływu i o 30% w punkcie zlokalizowanym w pobliżu ujścia wód. Biomasa glonów zawierająca fosfor po pewnym czasie obumiera i osadza się na dnie, gdzie najczęściej panują warunki anoksyczne. Potwierdza to badania E. Płuciennik i M. Szustakowskiego, którzy stwierdzili, że w miarę kiedy okres wegetacyjny dobiega końca fosfor jest gromadzony w wodzie oraz osadach dennych na skutek inaktywacji fosforu [Płuciennik, Szustakowski 2005]. Najważniejszymi procesami inaktywacji fosforu w osadach dennych są sorpcja i wiązanie tego pierwiastka przez wodorotlenki żelaza, przyłączanie przez węglany wapnia i autogeniczne formowanie minerałów [Kubiak J., Tchórz A., 2005]. Recyrkulacja fosforanów z osadów dennych do toni wodnej może być następstwem niekorzystnych warunków tlenowych oraz falowaniem i miksją. Zasilanie wewnętrzne wód związkami biogenicznymi zawartymi w osadach dennych odgrywa najistotniejszą rolę w czasie stagnacji letniej, głównie za sprawą bakterii oraz uwalniania w warunkach beztlenowych do toni wodnej połączeń Fe-P oraz Al.-P. Proces ten jest intensyfikowany przez mieszanie się wód [Kubiak J., Tchórz A., 2005]. Po zakończonym okresie wegetacyjnym stopniowo zaobserwowano, znaczny wzrost stężeń analizowanego parametru we wszystkich punktach pomiarowo-kontrolnych obu zbiorników. Można przypuszczać, że zasilanie wewnętrzne, z osadów dennych, stanowić może w obu opisywanych zbiornikach, główne źródło fosforanów i w istotnym stopniu przyczyniać się do postępu procesu eutrofizacji. Rozpatrując rozkład średnich stężeń pozostałych związków biogenicznych, ogólnie można stwierdzić, że w obu przebadanych zbiornikach najniższe stężenia jonu amonowego, azotanów (V) oraz azotu Kjeldahla stwierdzono w punkcie pomiarowo-kontrolnym zlokalizowanym w pobliżu dopływu oraz ich stały wzrost w kierunku zgodnym z przepływem wody przez zbiorniki, co wskazuje na brak procesów samooczyszczania się wód. Biorąc pod uwagę warunki zagospodarowania zlewni, parametry morfometryczne, w tym niewielkie głębokości analizowanych zbiorników oraz zwiększające się stężenia dopływających związków biogenicznych 108

7 stwierdzono znaczną podatność obu zbiorników na degradację, zarastanie oraz okresowo ich niekorzystny wpływ na jakość wód cieków, na których zbiorniki zostały usytuowane. Zanieczyszczenia spływające ze zlewni bezpośrednich do obu zbiorników mają charakter obszarowy. Znaczącym zagrożeniem w bezpośredniej zlewni zbiornika Jasionówka są gospodarstwa rolne, grunty orne, niewłaściwie przechowywane fekalia i odchody zwierzęce. Rolnictwo i hodowla pozostają istotnym źródłem zanieczyszczenia analizowanych wód, ponieważ pola uprawne przylegają bezpośrednio do obrzeży zbiornika. Brak barier ochronnych w postaci pasów zadrzewień i zakrzaczeń wzdłuż linii brzegowej sprzyja zmywom erozyjnym, wymywaniu składników chemicznych z profilu glebowego i przedostawaniu się zanieczyszczeń do wód gruntowych a wraz z nimi do pobliskich cieków i bezpośrednio do zbiornika Jasionówka. Najbardziej podatne na to zjawisko są gleby lekkie, występujące w zlewniach bezpośrednich obu analizowanych akwenów. Woda w obu analizowanych zbiornikach ze względu na: temperaturę, ph oraz stężenia azotu amonowego w okresie objętym badaniami gwarantowała wystarczające warunki do bytowania ryb łososiowatych i karpiowatych, natomiast stężenia fosforanów przekraczały dopuszczalne wartości [Dz.U.2002 Nr 176, poz.1455]. Badane akweny są intensywnie wykorzystywane przez miejscową ludność jako tereny rekreacyjno-wypoczynkowe, w tym do sportów wodnych i wędkowania. Z tego względu istotna jest ich ocena pod względem przydatności do celów kąpieliskowych. Na powierzchni wody nie stwierdzono żadnych widocznych plam ropopochodnych jak również osadów smolistych i pływających przedmiotów, a jej zapach był zawsze naturalny. Brak danych dotyczących ilości a zwłaszcza stanu technicznego przydomowych zbiorników na ścieki nie pozwala jednoznacznie oszacować wpływu tego źródła zanieczyszczeń na jakość wód w badanych zbiornikach. Istotny problem stwarzają ładunki obszarowe, stanowiące znaczny, nieraz dominujący składnik zanieczyszczeń dopływających bezpośrednio do zbiorników lub też do ich zlewni. W istotnym stopniu może je zmniejszyć właściwa gospodarka wodno-ściekowa i poprawa infrastruktury sanitarnej na terenach rolniczych oraz tworzenie barier roślinnych wokół zbiorników. Znaczenie rekreacyjne zbiorników małej retencji związane ze stworzeniem dobrych warunków do wypoczynku, wędkarstwa, sportów wodnych przyczynia się do wzrostu atrakcyjności terenów wiejskich, które nie powinny być tylko zachętą do rozwoju agroturystyki, lecz stwarzać lepsze, bardziej komfortowe warunki życia miejscowej ludności. W analizowanych zbiornikach zaobserwowano w okresie wiosennym i wczesnojesiennym pogorszenie większości parametrów decydujących o jakości wód. Wskaźnikami fizyko-chemicznymi najbardziej obniżającymi jakość wody w obu zbiornikach okazały się: fosforany, azot Kjeldahla, ChZT-Mn, oraz barwa. 109

8 Barwa wody w zbiorniku Jasionówka była akceptowalna [Dz.U.2002 Nr 183, poz.1530], poza okresem od czerwca do października, co ograniczało jego znaczenie wypoczynkowo-rekreacyjne. Natomiast w zbiorniku Korycin podwyższone wartości barwy podczas całego okresu objętego badaniami, a zwłaszcza w sezonie wypoczynkowym, utrudniają jego wykorzystanie do kąpieli i rekreacji. Oba analizowane akweny ze względu na wzrost stężenia niektórych parametrów mogą okresowo wpływać niekorzystnie na wody cieku poniżej zbiorników. Jakość wody w małych zbiornikach retencyjnych na terenach rolniczych wymaga stałej kontroli w cyklach rocznych, we wszystkich sezonach limnologicznych. W celu zapewnienia odpowiedniej jakości i znaczenia użytkowego wody w obu analizowanych akwenach należy podjąć działania ograniczające jej zanieczyszczenie i utrudnianie ich eksploatacji. Literatura 1. Hermanowicz W., Dojlido J., Dożańska W., Koziorowski B., Zerbe J., Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków, Wyd. Arkady, Warszawa, materiały niepublikowane, udostępnione w Urzędach Gminy w Jasionówce i Korycinie. 3. Kubiak J., Tchórz A., Eutrofizacj. Podstawowe problemy ochrony wód jeziornych na Pomorzu Zachodnim, Słupskie Prace Biologiczne 2, 2005, pp Mazurkiewicz-Boroń G., Environmental characterisic of affluents of the Dobczyce Reservoir indices,. Acta Hydrobiol.., 30, 1988, pp Mioduszewski W. Mała retencja: ochrona zasobów wodnych i środowiska naturalnego: Poradnik; Wydawnictwo Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych Falenty: Mioduszewski W. Małe zbiorniki wodne; Wydawnictwo Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych; Falenty: Nyc K., Mała retencja wodna zagadnienia ogólne, Przegląd Komunalny rok 2004, pp 73-77, 8. Pawełek J., Spytek M., Stężenie związków biogennych w wodzie potoków dopływających do Zbiornika Dobczyckiego, Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich 5, Kraków 2008,pp Płuciennik E., Szustakowski M., Obieg fosforu w układzie woda-rośliny wodne-osady denne, II Kongres Inżynierii Środowiska, Monografie PAN, vol. 33, pp , Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r., w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z dnia 9 września 2008 r.). 11. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r., w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. 2002, Nr 176, poz. 1455), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia r., w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz.U2002 Nr 183, poz. 1530), Szczykowska J., Occurrence of elements contaminating the low-retention reservoirs on agricultural areas, Polish Journal of Environmental Studies - Series of Monographs vol. 3 HARD Publishing Company, Olsztyn 2009, pp

9 Importance of retention reservoirs in rural areas and their waters quality Summary. Accumulation of water in low-retention reservoirs is an important element for water resources. The study included two low-retention reservoirs in Jasionówka and Korycin (typically agricultural catchment) localized fully within Polish Green Lungs area in Podlasie region. No major industrial centers that would have negative impact on water quality in catchments were found in a direct neighborhood of studied reservoirs. The analysis of achieved results revealed that organic nitrogen containment is making up 80,86% of the total nitrogen in case of Jasionówka reservoir and 62,64% in Korycycin reservoir and was its dominating form in water samples. It proves the great contamination of waters with organic compounds, which was confirmed by relatively high COD Mn values as the indicator of organic matter load. Analysis of achieved results revealed an apparent season-dependent character of biogenic substance occurrence, which directly determined the eutrophization of both reservoirs water. Parameters that the strongest decreased the water quality in both reservoirs were: color, turbidity, Kjeldahl s nitrogen, COD Mn, iron and phosphates content. Keywords: retention reservoirs, biogenic compound, eutrophication. 111