STRATYGRAFICZNA ZMIENNOŚĆ LITOLOGII I SKŁADU CHEMICZNEGO OSADÓW WYPEŁNIAJĄCYCH MISĘ JEZIORA JAMNO NA PODSTAWIE PROFILU JS-20

Transkrypt

1 Geologia i geomorfologia 10 Słupsk 2013, s Bartosz Bieniek Ryszard Kazimierz Borówka Julita Tomkowiak Agnieszka Strzelecka STRATYGRAFICZNA ZMIENNOŚĆ LITOLOGII I SKŁADU CHEMICZNEGO OSADÓW WYPEŁNIAJĄCYCH MISĘ JEZIORA JAMNO NA PODSTAWIE PROFILU JS-20 Słowa kluczowe: stratygrafia, litologia, skład chemiczny, osady jeziorne, jezioro Jamno, badania paleoekologiczne Key words: stratigraphy, lithology, chemical composition, lake sediments, Lake Jamno, palaeoecological analysis WPROWADZENIE Badania paleośrodowiskowe jezior występujących w strefie wybrzeża południowego Bałtyku stanowią ważne źródło informacji na temat przeszłości geologicznej tych obszarów. Jednakże stopień zaawansowania badań nad ich rozwojem, zarówno w ujęciu ilościowym, jak i jakościowym, jest bardzo zróżnicowany. Część akwenów objęto analizą o charakterze multidyscyplinarnym, uwzględniającą m.in. litologię, sedymentologię, geochemię oraz mniej lub bardziej rozbudowany zestaw metod paleoekologicznych, które obecnie stanowią podstawowe narzędzie w rekonstrukcjach środowiskowych tego typu zbiorników. Z kolei w pozostałych jeziorach tego typu badania mają charakter fragmentaryczny. Uwzględniają one jedynie wąski zakres analiz pojedynczych, często przypadkowych profili, przez co wymagają weryfikacji oraz poszerzenia metodyki badawczej, a zwłaszcza rozpoznania przestrzennego zróżnicowania miąższości i litologii osadów wypełniających. Jednym z takich akwenów, wymagających uzupełnienia badań, jest Jamno. W niniejszym artykule zaprezentowano wyniki badań sedymentologicznych, geochemicznych i chronostratygraficznych jednego z reprezentatywnych profili osadów wypełniających środkową część jeziora Jamno. Ich celem jest rekonstrukcja paleogeograficznego rozwoju tej części jeziora, a zarazem porównanie uzyskanych rezultatów z wynikami znanymi z literatury (Zachowicz, 1973, Przybyłowska-Lange 1979, Dąbrowski i in. 1985), opartymi w szczególności na badaniach palinologicznych i diatomologicznych. 27

2 AKTUALNY STAN WIEDZY Jezioro Jamno, podobnie jak większość obecnych jezior przybrzeżnych i zalewów u wybrzeży południowego Bałtyku, zostało utworzone w środkowym holocenie w wyniku ingresji wód na nisko położone tereny niziny jeziorno-bagiennej, położonej w zachodniej części dzisiejszego Wybrzeża Słowińskiego (Borówka 2002). Badania wykazały, że już w okresie boreału na terenie dzisiejszego jeziora istniał słodkowodny akwen, który w okresie starszego atlantyku przekształcił się w torfowisko. Postępująca transgresja litorynowa ok lat BP doprowadziła do zalania torfowiska i utworzenia zbiornika wodnego o charakterze otwartej zatoki morskiej (Przybyłowska-Lange 1979, Dąbrowski i in. 1985) lub laguny częściowo izolowanej niezbyt szeroką mierzeją, przemieszczającą się z czasem na południe (Miotk- -Szpiganowicz i in. 2007). Dopiero w okresie subatlantyckim doszło do znacznego ograniczenia kontaktu wód morskich z wodami akwenu przybrzeżnego, co w konsekwencji doprowadziło do wysłodzenia wód jeziora, a kontakt z morzem ograniczał się do okresowo pojawiających się wlewów zasolonych wód Morza Bałtyckiego podczas spiętrzeń sztormowych (Miotk-Szpiganowicz i in. 2007). MATERIAŁ I METODY BADAŃ Budowa geologiczna dna jeziora Jamno została rozpoznana na podstawie 74 sond rdzeniowych, rozlokowanych na całej powierzchni akwenu. Zostały one pobrane w ramach projektu: Weryfikacja i reinterpretacja wyników badań zanieczyszczenia osadów jeziornych metalami ciężkimi, biogenami i związkami organicznymi oraz opracowanie ujednoliconej metodyki w tym zakresie w oparciu o analizy osadów dla zbiorników zaporowych i jezior, dla których zachodzi potrzeba przystąpienia do ich rewitalizacji na podstawie badań w wybranych zbiornikach wodnych praca pilotażowa w listopadzie i grudniu 2008 roku. Przeprowadzono szczegółowe badania obejmujące analizy litologiczne, sedymentologiczne, geochemiczne oraz stratygraficzne rdzenia JS-20 długości 4 m, pobranego z głębokości 2,6 m w centralnej części jeziora, 1,5 km na SW od ujścia kanału jamieńskiego (rys. 1). W ramach prezentowanych badań wykonano: szczegółowy opis litologiczny z uwzględnieniem występowania malakofauny słodkowodnej, brakicznej i morskiej; pomiar udziału części mineralnych i organicznych osadu metodą strat na prażeniu w temperaturze 550 C; analizę granulometryczną, która została przeprowadzona dwiema metodami, w zależności od rodzaju osadu osady piaszczyste zostały poddane analizie sitowej z wykorzystaniem wytrząsarki firmy Retch, w zestawie sit co 0,5 phi, natomiast osady drobniejsze zostały poddane analizie laserowej z użyciem laserowego analizatora cząstek Microsizer Micro firmy Malvern; wyznaczenie wskaźników granulometrycznych oraz udziałów poszczególnych frakcji za pomocą aplikacji Gradistat 5.11, wykorzystującej metody momentów oraz Folka i Warda; 28

3 Rys. 1. Lokalizacja profili pobranych z dna jeziora Jamno Fig. 1. Location of the sediment cores, Lake Jamno oznaczenie zawartości pierwiastków (Na, K, Ca, Mg, Fe, Mn, Cu, Zn) na zmineralizowanych próbach w mieszaninie kwasu azotowego i solnego, z użyciem spektrometru absorpcji atomowej Solaar 969 firmy Unicam; oznaczenie zawartości pierwiastków biogenicznych (C, N, S) przy pomocy aparatu Vario MAX CNS firmy Elementar; analizę zawartości węglanu wapnia z wykorzystaniem aparatu Scheiblera; wyliczenie udziału C org z ilości węgla całkowitego oraz węgla nieorganicznego oszacowanego z zawartości węglanu wapnia; datowanie w Poznańskim Laboratorium Radiowęglowym dwóch muszli Cardium glaucum oraz fragmentu drewna. Z części uzyskanych wyników geochemicznych wyliczono wskaźniki, które są wykorzystywane w rekonstrukcjach środowiskowych: C org /N wskaźnik pochodzenia materii organicznej, natężenia procesów denudacji (Müller, Mathesius 1999, Osadczuk 2004, Borówka 2007); Fe/Mn wskaźnik zmian warunków oksydacyjno-redukcyjnych (Digerfeldt 1972, Handbook , Wojciechowski 2000, Borówka 1992, 2007); Mg/Ca wskaźnik zmian zasolenia (Müller i in. 1972, Folk 1974, Ingram i in. 1998, Woszczyk 2005); Fe/Ca wskaźnik warunków troficznych i natlenienia wód przydennych (Wojciechowski 2000, Bałaga i in. 2002, Borówka 2007). Poszczególne etapy rozwoju jeziora Jamno wyznaczono, wspomagając się analizą klastrową, uwzględniając przy tym opis makroskopowy oraz obecność malakofauny w osadzie. 29

4 WYNIKI W składzie analizowanego rdzenia (od spągu) występuje torf drzewno-turzycowy, silnie rozłożony, barwy ciemnobrunatnej, zaliczony do serii bagiennej (rys. 2). Charakteryzuje się on znacznym udziałem materii organicznej (70-81%) oraz wysoką zawartością C, N, S, wahającą się w granicach (odpowiednio) 37-42%, 2,1-2,7% i 3,8-5,8%. Ponadto stwierdzono tutaj niski udział potasu, magnezu i manganu oraz stopniowy spadek zawartości żelaza, miedzi i cynku, przy jednoczesnym wzroście koncentracji sodu i wapnia. Oznaczenie wieku radiowęglowego fragmentu drewna pozyskanego ze stropowej części tego utworu (3,01-3,03 m) wykazało, że koniec sedentacji torfu nastąpił ok. 6810±50 lat BP ( kal. BP) 1. Powyżej, na głębokości od 2,89 do 3,01 m, występuje gytia drobnodetrytusowa, barwy brunatnej. Ze względu na spotykane w spągu liczne skorupki małżoraczków oraz ślimaków słodkowodnych Valvata piscinalis i Bithynia tentaculata osad ten został zaliczony do serii limnicznej. Gytia tej serii odznacza się dość wysokim udziałem materii organicznej 24% oraz zawartością pierwiastków biogenicznych w ilości: C 15,6%, N 0,9%, S 2,1%. Zanotowano także wzrost udziału potasu, wapnia i manganu oraz w niewielkim stopniu magnezu i cynku, przy równoczesnym spadku zawartości sodu, żelaza i miedzi. Seria limniczna przykryta jest gytią detrytusową (2,68-2,89 m) z licznymi muszlami Cardium glaucum i Macoma baltica, a następnie gytią glonowo-drobnodetrytusową (1,9-2,68 m), barwy oliwkowej, z pojedynczymi laminami piasku w środkowej części oraz z malakofauną Cardium glaucum, a także gytią glonową (1,6-1,9 m) barwy oliwkowoszarej z laminami piasku, fauną Ostracoda oraz ułamkami muszli Cardium glaucum. Opisane powyżej utwory, zaklasyfikowane do serii lagunowo- -morskiej, charakteryzują się dominacją frakcji mułu bardzo gruboziarnistego, a także mniejszą zawartością materii organicznej, oscylującą w przedziale 7-15%, i zmniejszonym udziałem biogenów: C 4,2-8,6%, N 0,3-1% oraz S 1,6-2,4%. Analiza geochemiczna wykazała, że w obrębie tej serii występuje stopniowy spadek udziału węglanu wapnia, wapnia, magnezu i manganu, niewielki wzrost zawartości żelaza oraz zmienny udział pozostałych pierwiastków. Data radiowęglowa muszli C. glaucum, zachowanej w pozycji przyżyciowej w spągu tej serii (2,88 m), wskazuje, że ingresja wód morskich na tym obszarze wystąpiła ok. 6710±50 lat BP ( kal. BP). Wiek muszli C. glaucum pozyskanej nieco wyżej w omawianej serii (2,82 m) jest młodszy i wynosi 6320±50 BP ( kal. BP). Stropową część profilu tworzy gytia glonowo-drobnodetrytusowa (0,95-1,6 m) barwy oliwkowej, z fauną Ostracoda w dolnej części tej warstwy, oraz gytia glonowa (0-0,95 m), zapiaszczona (w stropie silnie zapiaszczona), barwy oliwkowej. Osady tej serii charakteryzują się nieco wyższym udziałem materii organicznej, kształtującym się na poziomie 7-18%, a także niższą (oprócz siarki) zawartością biogenów: C 3-6%, N 0,3-0,6%, S 0,9-2,8% w stosunku do osadów serii lagunowo-morskiej. Dodatkowo notuje się tu liczne wahania udziału poszczególnych frakcji granulometrycznych oraz zawartości analizowanych pierwiastków (rys. 2). 1 Daty kalibrowane za pomocą aplikacji Kal14C04 autorstwa Adama Walanusa. 30

5 Rys. 2. Litologia, stratygrafia, granulometria oraz skład chemiczny osadów jeziora Jamno na podstawie profilu JS-20 z wydzieleniem faz rozwoju Fig. 2. Lithology, stratigraphy, grain size and chemical composition of the Lake Jamno sediments based on JS-20 core with the development phases 31

6 FAZY ROZWOJU BASENU SEDYMENTACYJNEGO DZISIEJSZEGO JEZIORA JAMNO Faza bagienna trwała tu od wczesnego holocenu do około 7600 lat kal. BP. Zauważalny spadek stosunku Fe/Mn w stropowej części osadów tej serii świadczy o zmianach warunków red-ox w obrębie funkcjonującego wówczas środowiska bagiennego. Częściej pojawiały się warunki oksydacyjne, z jednoczesnym okresowym zalewaniem równiny bagiennej przez wody morskie. Może o tym świadczyć spadek udziału Fe i S oraz jednoczesny wzrost zawartości Na. Wzbogacenie osadu we frakcje piaszczyste w stropie tej serii dokumentuje dodatkowo wpływ wezbrań sztormowych na proces sedymentacji omawianych osadów (rys. 2, 3). Faza limniczna starsza trwała tu bardzo krótko, przez okres nie dłuższy niż kilkadziesiąt lat. Etap ten charakteryzuje się bardzo wysokim udziałem węglanu wapnia (rys. 2), co spowodowane jest w dużej mierze występującymi tu licznie okrywami małżoraczków. Ponadto utrzymujące się wysokie wartości parametru C org /N wskazują na lądowe pochodzenie materii organicznej. Z kolei niska wartość stosunku Fe/Mn oraz wzrost wielkości frakcji osadów świadczą o dobrym natlenieniu wód tego zbiornika i jednocześnie ich dużej dynamice. Wszystko to sugeruje występowanie wówczas płytkiego, dobrze natlenionego zbiornika słodkowodnego o charakterze eutroficznym, w którym małżoraczki znalazły doskonałe warunki rozwoju. Faza lagunowo-morska rozpoczęła się około 7500 lat kal. BP. Ówczesne środowisko charakteryzowało się stopniowym wzrostem zasolenia, o czym świadczą rosnące wartości wskaźnika Mg/Ca. Z kolei zmniejszenie się wartości C org /N w środkowej części omawianego etapu wskazuje na dominację materii pochodzenia morskiego. Korelując to z różnicami wielkości frakcji osadu, można wnioskować o zmianach przebiegu linii brzegowej w tej fazie rozwoju akwenu. Pozostałe wskaźniki wskazują na stale rosnącą trofię, przy równoczesnym pogorszeniu się warunków tlenowych badanego środowiska. Faza limniczna młodsza rozpoczęła się od izolacji zbiornika od wpływów morskich. Podczas jej trwania nastąpiła wyraźna stabilizacja wartości wskaźnika C org /N na poziomie ok. 10, wskazując na dominację materii organicznej pochodzenia lądowego. Niewielki wzrost zawartości materii organicznej, a także wzrost wskaźnika Fe/Mn, zwłaszcza w górnej części tego etapu, świadczą o większej izolacji akwenu od wpływów Morza Bałtyckiego. Jednakże liczne wahnięcia udziałów Na, K, Fe, Mn, Mg, a także zmiany dominującej frakcji osadu oraz wysokie wskazania Mg/Ca świadczą o okresowych wlewach wód morskich do jeziora, wpływających na zmiany warunków tlenowych i troficznych akwenu. DYSKUSJA Uzyskane wyniki na podstawie badań litologicznych, sedymentologiczch, geochemicznych i stratygraficznych są w dużej mierze potwierdzeniem rezultatów wcześniejszych badań palinologicznych i diatomologicznych prowadzonych przez 32

7 Rys. 3. Skład chemiczny i wskaźniki środowiskowe osadów jeziora Jamno na podstawie profilu JS-20 z wydzieleniem faz rozwoju Fig. 3. Chemical composition and environmental proxies (indicators) of the Lake Jamno sediments based on JS-20 core with the development phases 33

8 Zachowicz (1973) i Przybyłowską-Lange (1979). Pozwalają one nie tylko zweryfikować dotychczasową wiedzę, ale także dają możliwość uzupełnienia pewnych aspektów, które do tej pory nie były do końca wyjaśnione. Przykładem jest zestawienie otrzymanych wyników z wcześniejszymi pracami, które dotyczyły rozwoju jeziora Jamno. Sedymentologiczna i geochemiczna charakterystyka serii bagiennej potwierdza wcześniejsze wnioski na temat oscylacyjnych zmian poziomu ówczesnego morza oraz stopniowego zbliżania się strefy brzegowej. Aczkolwiek we wcześniejszych badaniach (Zachowicz 1973, Przybyłowska-Lange 1979) nie odnotowano obecności starszej fazy limnicznej, stwierdzonej w analizowanym profilu bezpośrednio na utworach bagiennych, to jednak jej mała miąższość sugeruje istnienie niewielkich akwenów słodkowodnych, utworzonych w zagłębieniach śródtorfowych tuż przed pojawieniem na tym obszarze laguny, tj. między 7600 a 7500 lat kal. BP. Podobnie jest w przypadku fazy lagunowo-morskiej wskaźnik wpływów morskich Mg/Ca obrazuje stale rosnące zasolenie, co dobrze koreluje się z badaniami diatomologicznymi, prezentującymi wzrost udziału gatunków euhalobowych z maksimum rejestrowanym od początku okresu subatlantyckiego (Przybyłowska-Lange 1979). Ostatni etap rozwoju jeziora Jamno według wcześniejszych badań charakteryzował się zmianą składu flory okrzemkowej. Początkowo znacznie zmniejszyła się liczba gatunków halofilnych, po czym ponownie ich liczebność wzrosła, jednakże już nie w takich ilościach, jak poprzednio (Przybyłowska-Lange 1979). Zdarzenie to ma związek z umocnieniem bariery oraz ograniczeniem kontaktu wód laguny z wodami morskimi. Ma to także pewne odzwierciedlenie w uzyskanych wynikach geochemicznych. Całkowite odcięcie oraz spłycenie ówczesnego zbiornika odznacza się przede wszystkim wzrostem trofii, co doskonale ilustruje wskaźnik Fe/Ca. Wniosek o znacznej izolacji basenu jeziora Jamno od wpływów morskich pozostaje jednak w sprzeczności z przebiegiem wartości wskaźnika Mg/Ca, sugerując dalszy wzrost zasolenia w pierwszej fazie tego etapu oraz niewielki spadek w jego drugiej części. Podobna sytuacja występuje w innych akwenach polskiego wybrzeża, m.in. w jeziorach Dołgie Wielkie i Gardno, co tłumaczone jest okresowymi wlewami wód morskich podczas wezbrań sztormowych (Mazurek 2008, Mazurek i in. 2008). Potwierdzeniem tego jest mała liczba całych okryw okrzemkowych, przy jednoczesnej dużej ilości detrytusu okrzemkowego (Mazurek i in. 2008). W przypadku jeziora Jamno dowodem na występowanie okresowych wlewów morskich są: duża zmienność analizowanych czynników chemicznych oraz wzrost średnicy ziaren osadu, świadczące o większej zmienności dynamiki środowiska w młodszym holocenie. Z kolei wysokie wartości wskaźnika trofii Fe/Ca, które pojawiły się jeszcze w górnej warstwie poprzedniej serii, przy niewielkim wzroście udziału materii organicznej, mogą być przejawem początków działalności człowieka na terenach przyległych do jeziora. Potwierdzenie takiego wniosku wymaga jednakże dalszych badań kolejnych profili, pochodzących z innych części Jamna. 34

9 PODSUMOWANIE Na podstawie analizy zmienności geochemicznej wybranych pierwiastków w powiązaniu ze zróżnicowaniem litologicznym oraz stratygrafią osadów profilu JS-20 udało się wyznaczyć pewne fakty, dokumentujące kolejne etapy rozwoju jeziora Jamno. Wśród nich możemy wyróżnić: pojawienie się pierwszych, pośrednich śladów transgresji litorynowej na badanym obszarze ok lat kal. BP, w postaci płytkich zbiorników w obniżeniach bagiennych, związanych głównie z podniesieniem się poziomu wód gruntowych; cechy osadów złożonych po transgresji litorynowej wskazują na występowanie warunków środowiska lagunowego częściowo zamkniętego, z ograniczoną możliwością wymiany wód, przy równoczesnych predyspozycjach do rozwoju malakofauny morskiej (Cardium glaucum i Macoma baltica); cechy osadów stropowej części profilu wskazują na umocnienie bariery i większe ograniczenie bezpośrednich kontaktów wód morskich z wodami akwenu, a także sugerują występowanie epizodycznych wlewów wód morskich do jeziora, objawiających się z jednej strony brakiem muszli Cardium glaucum, zaś z drugiej podwyższonym wskaźnikiem wpływów morskich Mg/Ca w tej części profilu; wzrost trofii w stropowej warstwie osadów związany jest prawdopodobnie z działalnością człowieka (rozwojem rolnictwa oraz miejscowości wypoczynkowych w zlewni jeziora, ze ściekami komunalnymi z Koszalina). L I T E R AT U R A Bałaga K., Szeroczyńska K., Taras H., Magierski J., 2002: Natura and anthropogenic conditioning of the development of Lake Perespilno (Lublin Polesie) in the Holocene, Limnological Review 2 Borówka R.K., 1992: Przebieg i rozmiary denudacji w obrębie śródwysoczyznowych basenów sedymentacyjnych podczas późnego vistulianu i holocenu, Poznań Borówka R.K., 2002: Środowisko geograficzne. W: Przyroda Pomorza Zachodniego, red. R.K. Borówka i in., Szczecin Borówka R.K., 2007: Geochemiczne badania osadów jeziornych strefy umiarkowanej, Stud. Lim. et Tel. 1, 1 Dąbrowski M.J., Lubliner-Mianowska K., Zachowicz J., Wypych K., 1985: Z palinologii osadów jeziora Jamno, Peribalticum III Digerfeldt G., 1972: The Post-Glacial development of Lake Trummen. Regional vegetation history, water level changes and palaeolimnology, Folia Limnologica Scandinavica 16 Folk R.L., 1974: The natural history of crystalline calcium carbonate: effect of magnesium content and salinity, Journal of Sedimentary Petrology 44, 1 Handbook of Holocene palaeoecology and palaeohydrology, 1986: red. B.E. Berglund, New York Ingram B.L., Deckker de P., Chivas A.R., Conrad M.E., Byrna AR.,1998: Stable isotopes, Sr/Ca, and Mg/Ca in biogenic carbonates from Petaluma Marsh, northern California, USA, Geochemica et Cosmochimica Acta 62, 19/20 35

10 Mazurek T., 2008: Historia rozwoju jeziora Dołgie Wielkie. W: Holoceńskie przemiany wybrzeży i wód południowego Bałtyku przyczyny, uwarunkowania i skutki, red. K. Rotnicki i in., Poznań-Bydgoszcz Mazurek T., Lutyńska M., Rotnicki K., 2008: Ślady młodoholoceńskich wlewów wód morskich do jeziora Dołgie Wielkie. W: Holoceńskie przemiany wybrzeży i wód południowego Bałtyku przyczyny, uwarunkowania i skutki, red. K. Rotnicki i in., Poznań- -Bydgoszcz Miotk-Szpiganowicz G., Zachowicz J., Uścinowicz S., 2007: Nowe spojrzenie na rozwój zbiorników przybrzeżnych południowego Bałtyku, Stud. Lim. et Tel. 1, 2 Müller A., Mathesius U., 1999: The palaeoenvironments of coastal lagoons in the southern Baltic Sea, I. The application of sedimentary Corg/N ratios as source indicators of organic matter, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 145 Müller G., Iron G., Förstner U., 1972: Formation and Diagenesis of Inorganic Ca-Mg Carbonates in the Lacustrine Environment, Naturwiessenschaften 59, 4 Osadczuk A., 2004: Zalew Szczeciński środowiskowe warunki współczesnej sedymentacji, Szczecin Przybyłowska-Lange W., 1979: Diatoms of lake deposits from the Polish Baltic Coast. II Lake Jamno, Acta Palaeobotanica 20, 2 Wojciechowski A., 2000: Zmiany paleohydrologiczne w środkowej Wielkopolsce w ciągu ostatnich lat w świetle badań osadów jeziornych rynny kórnicko-zaniemyskiej, Poznań Woszczyk M., 2005: Cechy geochemiczne osadów jeziora Sarbsko jako odbicie jego genezy. W: Plejstoceńskie i holoceńskie przemiany środowiska przyrodniczego Polski. Wybrane aspekty, red. R.K. Borówka, Szczecin Zachowicz J., 1973: Analiza pyłkowa profilu jeziora Jamno (Sumary: Results of the pollen annalisis of the profile no 2 from the Lake Jamno), Przegl. Geof. 18, 1-2 Stratigraphic variability of lithology and chemical composition fill in sediments of the basin from Lake Jamno on profile JS-20 SUMMARY The Lake Jamno is one of the water bodies which bottom sediments are not well recognized, especially in terms of their lithological and geochemical properties. Only the palaeoecological aspects subjected to the detailed palaeoenvironmental studies. Main aim of this paper is to introduce the geochemical variability of the sediments, with a special focus on lithology and stratigraphy, and to describe the stages of the lake development on the basis of one core JS-20. The lithological, geochemical and stratygraphical data allow to refine the existing knowledge on this water body evolution since its origination (formation). Bartosz Bieniek Zakład Geologii i Paleogeografii Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Szczeciński ul. Mickiewicza Szczecin bartosz.bieniek@univ.szczecin.pl 36

11 Ryszard Kazimierz Borówka Zakład Geologii i Paleogeografii Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Szczeciński ul. Mickiewicza Szczecin ryszard@univ.szczecin.pl Julita Tomkowiak Zakład Geologii i Paleogeografii Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Szczeciński ul. Mickiewicza Szczecin geologia@univ.szczecin.pl Agnieszka Strzelecka Zakład Geologii i Paleogeografii Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytet Szczeciński ul. Mickiewicza Szczecin astrzelecka@10g.pl 37