Jak postępować z dzieckiem agresywnym?

Transkrypt

1 Jak postępować z dzieckiem agresywnym? W przypadku agresywnych zachowań dziecka należy uzbroić się w cierpliwość. Możesz dziesiątki razy powtarzać, że nie wolno bić i pozostawiać dziecko w miejscu odosobnienia nawet kilka razy dziennie, jeśli zajdzie taka potrzeba. Najważniejsza jest konsekwencja i nie poddawanie się, zanim nie osiągniesz sukcesu. A osiągniesz go! WAŻNE! Cokolwiek się wydarzy, absolutnie nie wolno oddać dziecku uderzenia. Jeśli ty wykorzystasz argument siłowy przeciwko dziecku, ono odbierze to jako przyzwolenie na takie zachowania. Skoro mówisz nie wolno bić, to zdanie odnosi się również do ciebie. Dzięki temu dziecko zrozumie, że nie tolerujesz używania siły przeciwko drugiej osobie w żadnych sytuacjach. Poza tym łatwiej jest argumentować zakaz bicia, jeśli sama tego nie robisz. Często jest to po prostu brak umiejętności radzenia sobie z nieprzyjemnymi uczuciami, jak np. złość, smutek, zazdrość, frustracja, odrzucenie, poczucie osamotnienia, brak zrozumienia. Z mojego doświadczenia dodam, że bardzo często zachowania agresywne przejawiają się, gdy dziecko jest zbyt często i zbyt mocno karane przez rodziców lub inne otoczenie (np. w szkole, w grupie rówieśniczej). Przyczyną zachowań agresywnych są ponadto niewystarczająco rozwinięte przez dziecko umiejętności społeczne (brak znajomych, brak akceptacji wśród rówieśników). Należy też pamiętać, że agresja dzieci jest odpowiedzią na poczucie strachu, zagrożenia bądź też formą obrony. Niekiedy może ona również wynikać z nieoczekiwanych dla dziecka zdarzeń (pozytywnych lub negatywnych), z którymi w inny sposób nie potrafi sobie poradzić, jak tylko poprzez działania agresywne. Niekiedy jest tak, że zachowania agresywne wiążą się z zaburzeniami dziecka, ale wtedy wymagana jest już praca ze specjalistą. Czym w takim razie jest agresja? Jak pisze J. Danilewska większość psychologów przez agresję rozumie każde zamierzone działanie w formie otwartej czy symbolicznej mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu fizycznego lub cierpienia moralnego.( )Agresja interpersonalna prowadzi do skrzywdzenia tych osób, na które jest ukierunkowana. Autorka zwraca także uwagę czytelnika na rodzaje agresji: tak więc wyróżniamy agresję bezpośrednią oraz agresję pośrednią. Można też mówić o agresji spontanicznej ( gorącej ) oraz instrumentalnej ( zimnej ). Do pierwszej z w/w grup zaliczamy, jak sama nazwa wskazuje przede wszystkim agresję fizyczną, ekstremalną. Zaś do drugiej z nich zaliczamy agresję słowną, werbalną; może ona przyjąć postać oszczerstw, czy też pomówień. Chociaż nie dochodzi w tym wypadku do bezpośredniego ataku, agresja taka powoduje szkodę lub też przykrość osobie przeciw której jest skierowana. Postępowaniu nauczyciela czy też rodzica wobec dziecka agresywnego nieodłącznie towarzyszą określone metody wychowawcze. Pojawia się więc pytanie: co należy rozumieć pod tym pojęciem? Metoda jest elementem składowym procesu wychowawczego a więc

2 sposobem postępowania wychowawcy z wychowankiem w określonej sytuacji wychowawczej. Powinna charakteryzować się stosowaniem określonych, uporządkowanych środków działania, które w konkretnych sytuacjach wychowawczych można powtarzać. M. Łobocki wychowanie określa jako proces, czyli swoisty rodzaj ludzkiego działania, lub jako wynik czy produkt oddziaływań wychowawczych. Warto zadać sobie w tym miejscu pytanie jakie metody należy więc zastosować wobec dziecka agresywnego w przedszkolu czy szkole? Należy przy tym pamiętać że na agresję nie ma gotowej recepty. W wielu przypadkach agresja jest spowodowana różnorodnymi czynnikami. Najważniejszym czynnikiem zewnętrznym wpływającym na rozwój agresji u dzieci jest środowisko rodzinne. Zosia może stać się agresywna, kiedy o wszystkim będzie się za nią decydować. Kiedy będzie już zbyt zestresowana, wybuchnie! Ania może stać się agresywna, kiedy nie będzie się jej okazywać szacunku. Nie będzie czuć się szanowana, więc nie będzie miała ochoty niczego ani nikogo szanować. Antek może stać się agresywny, gdy nie będzie znał żadnych norm( ). Janek może stać się agresywny, kiedy inni będą się z niego naśmiewać( ). Nie ma wątpliwości co do wpływu procesów emocjonalnych w rodzinie na rozwój dziecka. Niemal w każdym przypadku zachowanie agresywne dziecka w wieku przedszkolnym jest sygnałem, że znajduje się ono w sytuacji, w której nie może sobie poradzić. Ponieważ agresja jest wielopłaszczyznowym problemem, różnorodność odpowiednich zachowań jest tutaj ogromna. Istnieje jednak szereg ćwiczeń profilaktycznych, w tym: ćwiczenia na rozpoznawanie uczuć i nazywanie ich, scenki z podziałem na role, ćwiczenia uczące pertraktacji i kompromisu oraz wiele innych, które z powodzeniem mogą zostać wykorzystane w pracy prewencyjnej nauczyciela. Poniżej przedstawiłem kilka z nich : 1. Kiedy jestem wściekły. Grupa siedzi w kole. Dzieci po kolei wypowiadają swoje imię i pokazują co robią, kiedy są wściekłe, przykładowo: Nazywam się Agnieszka. Kiedy jestem wściekła, robię tak: dziewczynka zaciska pięści i tupie. 2. Nadepnąć na odcisk. Dzieci ustawiają się parami, i chwytają się za ręce. Nauczycielka rozkłada pomiędzy dziećmi na podłodze kartkę z bloku odcisk. Każde dziecko próbuje przeciągnąć teraz swojego partnera na drugą stronę, tak aby musiał on nadepnąć na kartkę odcisk. Zabawa ta pozwala rozładować dzieciom negatywne emocje i uczy ich panować nad swoją złością. 3. Piłka nożna w kole. Dzieci tworzą koło i trzymając się za ręce kopią piłkę podając imię dziecka do którego jest skierowana. Nie można puścić rąk. Zabawa integruje grupę. 4. Pomyśl o którymś dziecku. Dzieci siadają w kole na dywanie. Jedno dziecko wyobraża sobie dowolną osobę z grupy i mówi na przykład: Myślę o dziecku które bardzo lubi bawić się klockami, które bawi się z wszystkimi Pozostałe dzieci próbują odgadnąć, kim jest ta opisywana osoba. Kto zgadnie jako pierwszy, określa następnego uczestnika. Odgadywanie poszczególnych osób ma różny stopień trudności w zależności od tego jak dane dziecko zostało opisane. Zabawa ta ma wiele zalet: pozwala poznać się nawzajem, lepiej rozumieć innych, budować wzajemne zaufanie i przezwyciężać agresywne zachowania.

3 To zaledwie trzy z całej palety dostępnych zabaw i ćwiczeń dla dzieci, które uczą je rozpoznawać i panować nad swoimi własnymi emocjami, w tym nad agresją. Dziecko powinno ponosić konsekwencje za swoje złe zachowanie; powinno jednak temu towarzyszyć szukanie przyczyny takiego zachowania. Szczególnie ważna jest współpraca na linii nauczyciel rodzice oraz objęcie agresywnego dziecka opieką psychologiczną. Pamiętajmy dzieci nie rodzą się agresywne. Dzieci dopiero później uczą się agresywnych zachowań. Jednak nie znaczy to, że nie można tego zmienić. Bardzo szybko potrafią one zmienić swoje wzorce zachowań z tych agresywnych na pokojowe pod warunkiem, że zaczynają rozumieć dlaczego te pokojowe są lepsze od agresywnych i chcą się zmieniać. Odpowiednio dobrane ćwiczenia i pogadanki przeprowadzane w grupie oraz nieco chęci ze strony nauczyciela i rodziny po pewnym czasie powinny zaowocować przede wszystkim nauczeniem się przez dzieci wielu sposobów pokojowego rozładowywania swojej agresji i rozwiązywania konfliktów. Należy: rozmawiać z dzieckiem, rysować, spędzać wspólnie czas zachowuje mówić do niego co czują inni gdy je bije, że rodzicom jest bardzo smutno gdy tak się chwalić za pozytywne zachowania, pomoc innym, opanowanie się i brak agresji przyjrzeć się sytuacji przedszkolnej, porozmawiać z wychowawczynią (można poprosić by dziecko np. narysowało co robią w przedszkolu albo przedstawiło jakąś trudną sytuację z przedszkola) często dobre efekty daje nagradzania za grzeczne zachowanie np. w postaci serduszek, kwiatków, motywując urwisa do zmiany powróćmy jeszcze raz z dzieckiem do zasad co wolno a czego nie wolno robić narysujmy to na dużych kartkach i powieśmy w widocznym miejscu wskazując odpowiednią planszę gdy dziecko złamię jakąś zasadę lub zrobi coś uznanego jako dobre dla dzieci nie odpowiadajmy agresją na agresję nie przyniesie to żadnego efektu

4 gdy syn lub córka są wściekłe, stwórzmy mu miejsce, by mogli to bezpiecznie wyrazić (własny pokój, łóżko) a dopiero gdy się uspokoją, rozmawiajmy pomóżmy dziecku rozładować agresję np. namówmy by narysowało tą trudną sytuację a następnie zniszczyło ją lub kreśląc z całej siły niemal na oślep po kartce porozmawiajmy z rodzicem dziecka wobec którego te zachowania są najsilniejsze może pozwoli to zobaczyć jeszcze coś innego w tej sytuacji nie odrzucajmy dziecka zastanówmy się co ono chce w ten sposób osiągnąć może szuka naszej uwagi oraz większego zainteresowania (lub też dotyczy to innej osoby) zapiszmy go na dodatkowe zajęcia sportowe (wspólnie zadecydujmy z dzieckiem jakie), by w bezpieczny sposób mogło rozładowywać swoją złość jakakolwiek praca pani w przedszkolu bez uprzedniej rozmowy z rodzicami nie ma sensu, bowiem zupełnie inaczej musi ona podejść do dziecka po trudnym przeżyciu niż do rozpuszczonego przedszkolaka, który wypróbowuje jej granice wytrzymałości, to samo dotyczy rodziców rozmowa z wychowawczynią jest nieodzowna 1. Złap dziecko za ręce i stanowczym tonem, patrząc prosto w oczy, powiedz, że nie wolno bić, bo to boli. Rób tak, nawet jeśli uderzenie nie było bolesne i bardziej cię ono rozśmieszyło niż rozzłościło. 2. Dziecko uderzyło cię w akcie złości lub podczas histerii? Odejdź od niego i bez słowa zostaw samego do czasu, aż się uspokoi.. 3. Dziecko uderzyło cię w miejscu publicznym? Nie obracaj tego w żart, lecz od razu ostro zareaguj, mówiąc spokojnym tonem, że nie powinien tak robić. Wpadło w szał? Schwyć je mocno w swoje ramiona i opleć tak silnie, by nie mogło uderzyć ani siebie, ani ciebie. Z tego więzienia wypuść dopiero, gdy się wyciszy. Możesz monotonnym głosem powtarzać już dobrze, uspokój się, ale nie upominaj go, że tak nie wolno się zachowywać teraz nie jest na to dobry moment. 4. Dopiero gdy dziecko się uspokoi, porozmawiajcie o tym, co się wydarzyło. Nie próbuj tego robić, kiedy dziecko nadal się złości, bo tylko spotęgujesz jego furię.

5 5. Przypomnij dziecku, jakie są zasady w waszej rodzinie lub w przedszkolu. Wśród nich jedną z najważniejszych jest nie sprawianie innym bólu. Powiedz, że nigdy nie będziesz tolerowała takich zachowań dziecka i konkretnie zaznacz: Nie wolno bić, bo to boli. 6. Dobrą karą za takie zachowanie jest pozostawienie dziecka na kilka minut (np. tyle ile dziecko ma lat) w miejscu odosobnienia, np. na krzesełku w rogu pokoju, sali by przemyślało swoje zachowanie, a następnie porozmawianie z nim o tym - zapytaj, czy wie, za co miało karę i dlaczego musiałaś mu ją wymierzyć. 7. Naucz dziecko nazywać emocje. Powiedz: Uderzyłeś mnie, bo byłeś zły, że nie pozwoliłam ci obejrzeć bajki. Rozumiem, że jesteś na mnie zdenerwowany, ale nie wolno ci mnie bić. 8. Pokaż dziecku, jak może odreagować złość. Może np. rzucić poduszką o łóżko, podrzeć przeznaczoną do tego gazetę, zamazać kredkami kartkę albo głośniej krzyknąć jakieś słowo (może je nawet sobie wymyślić). Powiedz, co ty robisz, gdy się zezłościsz. Idziesz do łazienki i długo myjesz dłonie albo wychodzisz do drugiego pokoju i tam liczysz do dziesięciu. 9. Jeżeli nie udało ci się pohamować złości i np. za głośno skrzyczałaś dziecko, porozmawiaj z nim o tym. Przyznaj się do tego, że jest ci przykro z powodu swojego niewłaściwego zachowania i przeproś za nie. Nie bój się przyznać do błędu. Dziecko uczy się od ciebie także takich zachowań. Opracowała: Katarzyna Kędzierska