DOKUMENTY PLANISTYCZNE W KRAJOWEJ INFRASTRUKTURZE INFORMACJI PRZESTRZENNEJ

Transkrypt

1 Człowiek i Środowisko 39 (1) 2015, s Urszula Bereza-Tijero DOKUMENTY PLANISTYCZNE W KRAJOWEJ INFRASTRUKTURZE INFORMACJI PRZESTRZENNEJ Zgodność zbiorów danych przestrzennych dotyczących przyszłego zagospodarowania przestrzennego, zgłaszanych do ewidencji zbiorów i usług danych przestrzennych Głównego Geodety Kraju w temacie 3.4 Zagospodarowanie przestrzenne z definicją ustawową danych przestrzennych. Słowa kluczowe: zbiory danych przestrzennych, dokumenty planistyczne, akty prawa miejscowego, infrastruktura informacji przestrzennej, ewidencja zbiorów i usług danych przestrzennych, ewidencja GGK, Dyrektywa 2007/2/WE, INSPIRE, Zagospodarowanie przestrzenne, Land use Wstęp Artykuł przedstawia fragment badań prowadzonych w Instytucie Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa nad wdrażaniem dyrektywy INSPIRE 1 w temacie Zagospodarowanie przestrzenne w Polsce. W artykule poruszono dwie zasadnicze kwestie związane z włączaniem dokumentów planistycznych do infrastruktury informacji przestrzennej: uwarunkowania prawne dotyczące formy zapisu uchwalanych dokumentów planistycznych oraz zgodność zgłaszanych zbiorów w temacie Zagospodarowanie przestrzenne z definicją danych przestrzennych. 1 Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE Infrastructure for Spatial Information in the European Community) 19

2 Urszula Bereza-Tijero Na początku artykułu skupiono się na analizie dokumentów regulujących, prezentując definicje tematu Zagospodarowane przestrzenne oraz danych przestrzennych, wymagań prawnych dla dokumentów planistycznych będących i nie będących aktami prawa miejscowego oraz wymagań dla tych, włączanych do infrastruktury informacji przestrzennej (IIP). W dalszej części dokonano analizy wyników badania ankietowego Land use w gminach edycja 2013, realizowanego na potrzeby Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju przez Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa. Jest to kontynuacja badania prowadzonego w 2012 roku (Affek, 2013). Z wyników badania wykorzystano informacje dotyczące formatów danych, w jakich występują dokumenty planistyczne zgłoszone do ewidencji Głównego Geodety Kraju (ewidencji GGK) oraz obecności georeferencji 2 dla tych zbiorów. Zestawienie tych dwóch informacji było podstawą do określenia zgodności zgłoszonych zbiorów z wymaganiami dla włączenia danego zbioru do tworzonej krajowej infrastruktury informacji przestrzennej. Definicja tematu Zagospodarowanie przestrzenne w dokumentach europejskich i w prawie polskim Dyrektywa INSPIRE definiuje temat Zagospodarowanie przestrzenne jako terytorium charakteryzowane ze względu na jego obecny lub przyszły wymiar funkcjonalny lub przeznaczenie społeczno-gospodarcze (np. mieszkaniowe, przemysłowe, handlowe, rolnicze, leśne, wypoczynkowe) (załącznik III punkt 4) 3. Definicję tę objaśnia szerzej specyfikacja danych dla tematu 4, podkreślając jego dwoisty charakter. Z jednej strony jest to aktualne użytkowanie i funkcja danego terenu, rozumiana jako opis jego przeznaczenia (społeczno-ekonomicznego lub ekologicznego), a z drugiej to jego planowane przeznaczenie, czyli przyszłe zagospodarowanie terenu wynikające z dokumentów planistycznych. Dualizm tematu wskazany w specyfikacji danych znalazł przełożenie w definicjach dla tematu Zagospodarowanie przestrzenne, zawartych 2 Definicja terminu georeferencja w dalszej części artykułu. 3 from=en 4 Specyfikacja dostępna pod adresem: 20

3 w rozporządzeniu komisji (UE) nr 1253/2013 z dnia 21 października 2013 r., zmieniającym rozporządzenie (UE) nr 1089/2010 w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE w zakresie interoperacyjności zbiorów i usług danych przestrzennych. W załączniku IV dotyczącym wymagań odnoszących się do tematów danych przestrzennych wymienionych w załączniku III do dyrektywy 2007/2/WE, w punkcie 4 ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE (LAND USE) 4.1. Rozporządzenie w następujący sposób definiuje aktualne i przyszłe zagospodarowanie przestrzenne (podpunkty 1 i 5): istniejące zagospodarowanie przestrzenne (existing land use) oznacza obiektywny opis sposobu wykorzystania i funkcji danego terytorium, które miały i efektywnie nadal mają miejsce w rzeczywistości; planowane zagospodarowanie przestrzenne (planned land use) oznacza plany zagospodarowania przestrzennego definiowane przez organy ds. planowania przestrzennego, w których opisywane jest możliwe wykorzystanie gruntu w przyszłości. Zapisy Dyrektywy 2007/2/WE przenosi do prawodawstwa polskiego Ustawa o Infrastrukturze Informacji Przestrzennej (Dz.U Nr 76, poz. 489; Ustawa o IIP). Określa ona również kształt krajowej infrastruktury informacji przestrzennej oraz organy odpowiedzialne za poszczególne tematy danych przestrzennych. W myśl tej ustawy jako zagospodarowanie przestrzenne rozumie się zagospodarowanie terenu, w jego obecnym lub przyszłym wymiarze funkcjonalnym, lub przeznaczenie społeczno-gospodarcze terenu, w tym mieszkaniowe, przemysłowe, handlowe, rolnicze, leśne, wypoczynkowe, wynikające z dokumentów planistycznych. (Załącznik: Tematy danych przestrzennych Ustawy o IIP, rozdział 3, pkt 4). Wymieniona ustawa ustanowiła Ministra Infrastruktury i Rozwoju, jako ministra właściwego do spraw budownictwa, lokalnego planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa, organem wiodącym w temacie Zagospodarowanie przestrzenne (art. 3 pkt 7 lit a Ustawy o IIP). Zbiory danych przestrzennych podlegające włączeniu do infrastruktury informacji przestrzennej Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju (MIR) z dnia 29 maju 2013 roku zbiorami danych przestrzennych, podlegającymi włączeniu do infrastruktury informacji przestrzennej, są: 21

4 Urszula Bereza-Tijero Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (jako zbiory podstawowe); Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin (zbiór dodatkowy); Miejscowe plany odbudowy (zbiór dodatkowy). Wskazane dokumenty są zgodne z definicją planowanego zagospodarowania przestrzennego w rozporządzeniu komisji (UE) nr 1253/2013, choć lista ta nie obejmuje wszystkich dokumentów planistycznych wskazywanych przez ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W ramach prac badawczych poddano analizie zbiory danych przestrzennych zgłoszone do dnia 31 grudnia 2013 roku przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) dla tematu 3.4 Zagospodarowanie przestrzenne do ewidencji zbiorów i usług danych przestrzennych, prowadzonej przez Głównego Geodetę Kraju (GGK) 5. W ewidencji odnaleziono 531 zbiorów zgłoszonych przez 312 JST 6. Analiza przeprowadzona w ramach badania nie wykazała obecności miejscowych planów odbudowy (wskazanych przez organ wiodący jako zbiór dodatkowy). Poza dokumentami wskazanymi w stanowisku MIR w ewidencji GGK stwierdzono obecność 3 innych rodzajów zbiorów: rejestr miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, plan zagospodarowania przestrzennego województwa oraz zbiór zagospodarowanie przestrzenne. Osobną kwestią jest stwierdzenie, na ile wskazane przez organ wiodący i zgłoszone do ewidencji GGK zbiory spełniają wymagania tworzonej infrastruktury informacji przestrzennej. Zgodność wskazanych do zgłoszenia i zgłaszanych zbiorów z definicją danych przestrzennych i założeniami tematu Zagospodarowanie przestrzenne Art. 4 ust. 1 ustawy o IIP stanowi, że infrastruktura informacji przestrzennej obejmuje zbiory danych przestrzennych: 1) odnoszące się do terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub z nim powiązane; 2) występujące w postaci elektronicznej; 3) utrzymywane przez: 5 Dostępna na stronie 6 Wg stanu ewidencji na dzień 12 maja 2014 r. 22

5 a) organ administracji lub w jego imieniu, które zgodnie z jego zadaniami publicznymi są tworzone, aktualizowane i udostępniane, b) osobę trzecią, której umożliwiono włączenie się do infrastruktury. Zgodnie z definicją danych przestrzennych zawartą w tej samej ustawie są to dane odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do określonego położenia lub obszaru geograficznego (art. 3 pkt 1). Zbiór danych przestrzennych to rozpoznawalny ze względu na wspólne cechy zestaw danych przestrzennych (art. 3 pkt 11). Aby dane włączone do infrastruktury informacji przestrzennej mogły informować na temat określonego miejsca lub obszaru, muszą zawierać informację o jego położeniu georeferencje. Jednak nie wszystkie formaty danych przechowują informacje o położeniu geograficznym. Kluczowe znaczenie dla włączania lub nie określonych danych dotyczących zagospodarowania przestrzennego do infrastruktury informacji przestrzennej ma więc format/standard, w jakim dane te są zapisane/utworzone. Stwierdzenie, czy dane zbiory są lub nie są zgodne z definicją zbiorów danych przestrzennych, wymaga przeanalizowania struktury dokumentów, których dotyczą, formatów/standardów danych, w jakich prawo dopuszcza publikowanie tych dokumentów oraz w jakich formatach/standardach te dane występują i czy są to formaty/standardy pozwalające na przechowywanie georeferencji. Lista zbiorów wskazanych przez organ wiodący (zaznaczone pogrubieniem) oraz zbiorów zgłaszanych do ewidencji zbiorów i usług danych przestrzennych obejmuje sześć pozycji: Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa; Studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin; Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego; Miejscowe plany odbudowy; Rejestr miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego; Zagospodarowanie przestrzenne. Z analiz wyłączono zbiór Zagospodarowanie przestrzenne. Nazwa zbioru nie precyzuje jego zawartości, a zgłaszająca jednostka samorządu terytorialnego nie wzięła udziału w ankiecie badania Land use w gminach, mogącego wyjaśnić te kwestie. Strukturę i formę trzech pierwszych dokumentów z listy reguluje ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz powią- 23

6 Urszula Bereza-Tijero zane z nią rozporządzenia 7. Miejscowy plan odbudowy wprowadziła ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu oraz niektórych innych ustaw. Wszystkie dokumenty składają się z części tekstowej i części graficznej 8. W przypadku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowego planu odbudowy tekst planu stanowi treść uchwały, a część graficzna jest jej załącznikiem są to akty prawa miejscowego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie jest aktem prawa miejscowego i stanowi załącznik uchwały przyjmującej dokument 9. Ustawa nie precyzuje formy uchwalania planu zagospodarowania przestrzennego województwa przez sejmik oraz sposobu prowadzenia rejestru miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Rejestr MPZP) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Do dnia dzisiejszego brak rozporządzenia określającego zakres planu zagospodarowania przestrzennego województwa, o którym mowa w art. 40 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 8 Art. 9 ust. 2., art. 15 ust. 1 i art. 40 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzenny oraz art. 13d. ust. 2 ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu. 9 Art. 12 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzenny oraz art. 13d. ust. 15. ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu. 10 Obowiązek prowadzenia rejestru wynika z art. 31. ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym: Wójt, burmistrz albo prezydent miasta prowadzi rejestr planów miejscowych oraz wniosków o ich sporządzenie lub zmianę, gromadzi materiały z nimi związane oraz odpowiada za przechowywanie ich oryginałów, w tym również uchylonych i nieobowiązujących. 24

7 Uwarunkowania prawne dotyczące dokumentów będących aktem prawa miejscowego oraz dokumentów nie będących aktem prawa miejscowego Zarówno MPZP, jak i miejscowy plan odbudowy, jako akty prawa miejscowego, podlegają obowiązkowi publikacji w wojewódzkich dziennikach urzędowych. Dzienniki te od 1 stycznia 2012 roku wydawane są wyłącznie w wersji elektronicznej (art. 2a ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych). Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. ustawy podstawą do ogłoszenia w dzienniku urzędowym jest akt w formie dokumentu elektronicznego opatrzony podpisem elektronicznym. Aby publikacja aktu była możliwa, musi on być zgodny z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych zawierających akty normatywne i inne akty prawne, dzienników urzędowych wydawanych w postaci elektronicznej oraz środków komunikacji elektronicznej i informatycznych nośników danych. Zgodnie z 3 ust. 1 ww. rozporządzenia dokumenty elektroniczne zawierające akty normatywne i inne akty prawne sporządza się w standardzie XML dotyczy to tekstu uchwały. W przypadku dokumentów planistycznych równie istotną, a wręcz kluczową kwestią dla włączania dokumentu do infrastruktury informacji przestrzennej jest załącznik graficzny planu i jego format. Rozporządzenie wskazuje 2 rodzaje formatów dla załączników: dokumenty XML lub w pliku PDF, przy czym plik PDF ma być wygenerowany w sposób umożliwiający przeszukiwanie tekstu dokumentu i ma umożliwiać wydruk treści w formacie A4 w jakości prezentacji nie pozostawiającej wątpliwości co do treści dokumentu ( 5 ust. 1 rozporządzenia). Wymienione formaty plików oraz związane z nimi ustalenia (jak format arkusza A4 lub maksymalna wielkość pliku wynosząca 20MB 11 ) wyraźnie wskazują na sprofilowanie ustaleń rozporządzenia w kierunku załączników tekstowych a nie graficznych. Ponadto formaty te nie spełniają wymogów danych przestrzennych. Rozporządzenie dopuszcza w uzasadnionych przypadkach publikację załączników w większych formatach arkusza oraz o większych rozmiarach pliku po uprzednim uzgodnieniu z organem wydającym dziennik urzędowy ( 5 ust. 2 i 5). Nie przewiduje jednak możliwo- 11 Rozmiar wystarczający dla planów o małej powierzchni może być problematyczny przy dużych obszarach, gdzie zachowanie wskazanej wielkości pliku wymagać będzie obniżenia jakości graficznej a tym samym czytelności rastra. 25

8 Urszula Bereza-Tijero ści uzgodnienia formatu załączanego pliku, umożliwiającego przesyłanie do publikacji oryginalnych plików rastrowych lub wektorowych, w tym w formatach posiadających georeferencje. Uniemożliwia to automatyczne włączanie oficjalnej publikacji MPZP lub miejscowego planu odbudowy do krajowej infrastruktury informacji przestrzennej. Pewnym rozwiązaniem, choć ułomnym (obie ustawy definiujące MPZP i miejscowy plan odbudowy wyraźnie wskazują, że tekst planu jest treścią uchwały a mapa jest jej ZAŁĄCZNIKIEM 12 ), jest włączenie załącznika graficznego planu w strukturę XML aktu jako elementu zewnętrznego zgodnie z 4 ust. 2-4 rozporządzenia. W rozwiązaniu tym plik mapy może być udostępniany w innym, wymienionym w załączniku 2 2 rozporządzenia formacie. Dla danych zawierających informację graficzną załącznik wskazuje następujące formaty danych: jpg/jpeg, tif/tiff, geotiff, png oraz svg. Wśród wymienionych rozszerzeń jedynie GEOTIFF przechowuje informacje o położeniu danych w określonym układzie współrzędnych (georeferencje) 13. Dodatkowo w części dotyczącej określenia struktury i wizualizacji dokumentu elektronicznego rozporządzenie wymienia standard GML, mogący służyć do zapisu wektorowych danych przestrzennych. W rozporządzeniu nie występują formaty programów typu GIS (dedykowanych tworzeniu danych o charakterze przestrzennym). Poza publikacją w dziennikach urzędowych ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych nakłada na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta obowiązek prowadzenia w postaci elektronicznej zbioru aktów prawa miejscowego, stanowionych przez gminę (art. 28. ust. 2). Wójt, burmistrz lub prezydent miasta zobowiązany jest również udostępniać nieodpłatnie akty normatywne i inne akty prawne do wglądu i do pobrania w formie dokumentu elektronicznego (art. 28 ust. 3 i art. 26 ust 1). Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jako miejsce publikacji uchwały rady gminy w sprawie uchwalenia planu miejscowego (poza dziennikiem urzędowym) wskazuje stronę internetową gminy (art. 29 ust. 2). Żadna z ustaw nie precyzuje, w jakich formatach należy udostępniać dane. 12 Art. 20 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzenny oraz art. 13d. ust. 15. ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu. 13 Dla niektórych formatów graficznych istnieje możliwość zapisania georeferencji w osobnym pliku (np. dla formatów jpg lub png); w załączniku rozporządzenia przy formatach graficznych nie ma jednak informacji o możliwości dołączenia dodatkowego pliku lub plików z informacją przestrzenną. 26

9 W odniesieniu do pozostałych dokumentów planistycznych, nie będących aktami prawa miejscowego (planu zagospodarowania przestrzennego województwa i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy), nie ma regulacji prawnych dotyczących stosowania określonych formatów lub standardów danych. Można przyjąć jedynie założenie, że publikacja części graficznej planu/studium w postaci załącznika do uchwały wymusza jego prezentację w formacie rastrowym a nie bazodanowym (oprogramowania typu GIS). Rejestr MPZP jest problematycznym zgłoszeniem. Jest on traktowany przez gminy jako zestaw posiadanych zbiorów danych miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, przy czym ciągle pozostaje on typowym rejestrem a nie zbiorem danych przestrzennych. Zgodnie z art. 31 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Rejestr MPZP prowadzony jest przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta i obejmuje obowiązujące oraz uchylone i nieobowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Rejestr MPZP zawiera więc wszelkie miejscowe plany, również dostępne wyłącznie w formie analogowej bądź cyfrowej, ale nie posiadającej georeferencji (dokumenty przechowywane w formacie pdf, jpg). Rejestr może zawierać również zmiany tekstowe planów, tj. zmiany odnoszące się wyłącznie do zapisów planu (jak udział powierzchni biologicznie czynnej lub dopuszczalna wysokość zabudowy), bez zmiany załącznika graficznego planu. Wymienione warianty planów zawartych w rejestrze nie spełniają wymogów danych przestrzennych. Uzyskane informacje o dokumentach planistycznych zgłoszonych do ewidencji GGK Kolejnym etapem prac było określenie, w jakich standardach/formatach dostępne są załączniki graficzne dokumentów planistycznych zgłoszonych przez JST do ewidencji GGK i czy formaty te spełniają warunki włączenia zbioru danych przestrzennych do krajowej IIP. Informacje o ankiecie rozesłano do 311 JST szczebla lokalnego, które zgłosiły swoje zbiory do ewidencji GGK 14. Badaniem ankietowym objęte były wszystkie zbiory danych przestrzennych (w tym poszczególne miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego ujęte w rejestrze 14 Wg stanu ewidencji na dzień 12 maja 2014 r. 27

10 Urszula Bereza-Tijero MPZP) zgłoszone w temacie 3.4 Zagospodarowanie przestrzenne do dnia roku. Tabela 1. Udział gmin z poszczególnych województw w ewidencji GGK* i liczbie ankiet zwrotnych 15 Województwo w ewid. GGK Liczba gmin ogółem w kraju Udział % gmin w ewidencji GGK do liczby gmin ogółem Liczba gmin ankiety zwrotne w ewid. GGK Udział % gmin, które odesłały ankietę do liczby gmin w ewidencji dolnośląskie , ,33 kujawsko-pomorskie , ,86 lubelskie , ,44 lubuskie , ,33 łódzkie , ,68 małopolskie , ,00 mazowieckie , ,00 opolskie , ,82 podkarpackie , ,38 podlaskie , ,05 pomorskie , ,59 śląskie , ,46 świętokrzyskie , ,00 warmińsko-mazurskie , ,67 wielkopolskie , ,14 zachodniopomorskie , ,67 POLSKA , ,69 * Zbiory zgłoszone do dnia r. Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika 2 do Raportu z realizacji pierwszego etapu zamówienia: Kontynuacja prac związanych z przeprowadzeniem realizowanego w 2012 roku badania ankietowego online Land use w gminach w rozszerzonym zakresie 15 Ta i kolejne tabele opracowane na podstawie załącznika nr 2 do Raportu pierwszego etapu prac badania Land use w gminach 2013 (Bereza-Tijero, 2014). 28

11 Otrzymano 83 ankiety zwrotne, co stanowi 26,7% liczby samorządów lokalnych objętych badaniem. Wśród 83 ankiet, 64 dotyczyły więcej niż jednego zbioru danych przestrzennych. W jednym przypadku (gmina Sędziszów) gmina zgłosiła osobno Studium, jego zmianę oraz 5 miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (każdy osobno) w sumie 7 zbiorów. Tabela 2. JST, które przesłały ankietę zwrotną w podziale na województwa Województwo dolnośląskie kujawskopomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie JST, które przesłały ankietę zwrotną gminy miejskie: Bolesławiec, Głogów, Nowa Ruda, Złotoryja gminy miejsko-wiejskie: Milicz, Polkowice, Prusice, Sobótka, gminy miejskie: Rypin gminy wiejskie: Ciechocin, Sicienko gminy miejskie: Hrubieszów, gminy miejsko-wiejskie: Opole Lubelskie, Ryki gminy wiejskie: Puławy gminy miejskie: Zielona Góra gminy miejsko-wiejskie: Strzelce Krajeńskie gminy wiejskie: Bojadła gminy miejskie: Bełchatów, Ozorków, Pabianice, Piotrków Trybunalski, gminy wiejskie: Kowiesy, Sędziejowice, Strzelce Wielkie, Wodzierady, Zduńska Wola gminy wiejskie: Charsznica, Osiek, Polanka Wielka, Sękowa, Szczucin, Szerzyny gminy wiejskie: Pomiechówek, Siemiątkowo, Stary Lubotyń gminy miejskie: Opole gminy miejsko-wiejskie: Baborów, Gogolin, Kluczbork, Niemodlin, gminy wiejskie: Dobrzeń Wielki, Jemielnica podkarpackie gminy wiejskie: Leżajsk, Pysznica gminy miejsko-wiejskie: Ciechanowiec, Lipsk, Stawiski podlaskie gminy wiejskie: Płaska 29

12 Urszula Bereza-Tijero pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko- -mazurskie wielkopolskie zachodniopomorskie gminy miejskie: gminy miejsko-wiejskie: gminy wiejskie: gminy miejskie: gminy miejsko-wiejskie: gminy wiejskie: gminy miejsko-wiejskie: gminy miejskie: gminy miejskie: gminy miejsko-wiejskie: gminy wiejskie: gminy miejskie: gminy miejsko-wiejskie: gminy wiejskie: Gdynia, Reda, Tczew Bytów Luzino, Łęczyce, Nowa Karczma, Ustka Kalety, Lubliniec, Mysłowice, Rydułtowy, Siemianowice Śląskie, Zawiercie Pszczyna Bestwina, Łękawica, Tworóg Sędziszów Mrągowo Piła Buk Chodzież, Kleszczewo, Przemęt, Zaniemyśl Białogard, Barlinek, Barwice, Borne Sulinowo, Karlino, Police Rąbino, Stepnica W ankietach wykazano 152 zbiory, z czego: 80 to rejestry miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Rejestry MPZP (wliczono tu również jedno zgłoszenie o nazwie miejscowe plany ), obejmujące 1561 planów; 61 to Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Studium; 3 to zmiana Studium; 6 to miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego MPZP; 2 to zmiana MPZP. Traktując każdy z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, ujętych w rejestrze MPZP jako osobny zbiór, całkowita liczba zgłoszonych do ewidencji dokumentów planistycznych wynosi

13 Format załącznika graficznego W ankietach proszono JST o wskazanie, w jakim formacie posiadają załącznik graficzny danego dokumentu planistycznego. W przypadku 190 zgłoszonych dokumentów planistycznych jedyną dostępną formą jest wersja papierowa (analogowa), nie spełniająca już na wstępie warunków do włączenia do infrastruktury informacji przestrzennej. W 94 przypadkach są to miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego stanowiące część Rejestru MPZP i występujące pomiędzy planami w wersji cyfrowej. Pozostałe 96 dokumentów nie powinno być zgłoszonych do ewidencji GGK jest to 5 Studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (w gminach wiejskich Ciechocin, Luzino, Płaska i Szczucin, gminie miejskiej Złotoryja) oraz 2 Rejestry MPZP (obejmujące łącznie 91 planów w gminach wiejskich Luzino i Szczucin), które występują wyłącznie w wersji analogowej, nie podlegającej włączeniu do IIP. Osiem planów zawartych w Rejestrach MPZP to zmiany tekstowe, nie posiadające załącznika graficznego. Jest to niewielka liczba, potwierdza jednak ułomność zgłoszenia Rejestru MPZPZ jako zestawu zbiorów danych przestrzennych MPZP z terenu całej gminy. W 74 przypadkach gminy nie określiły, w jakim formacie posiadają dany dokument planistyczny. Dotyczy to 16 pojedynczych planów zawartych w Rejestrze MPZP (gmina wiejska Ustka 5 planów z 70 ujętych w rejestrze, gminy miejsko-wiejskie Gogolin 9 planów z 14, Kluczbork i Niemodlin po 1 planie z odpowiednio 30 i 19). W 7 przypadkach nie dostarczono informacji odnośnie całego zgłoszenia: 3 całych Rejestrów MPZP (gminy wiejskie: Łęczyce 26 planów, Pysznica 2 plany i Dobrzeń Wielki 26 planów) oraz 4 Studiów (gminy wiejskie Rąbino, Pysznica i Szerzyny oraz gmina miejsko-wiejska Polkowice). W przypadku Rejestru MPZP i Studium gminy Pysznica i Rejestru MPZP gminy Łęczyce JST zaznaczyły, że dokumenty te nie posiadają georeferencji. Niezależnie więc od formatu, w jakim występują, nie posiadają informacji o swoim położeniu i nie są danymi przestrzennymi podlegającymi włączeniu do IIP. Zgodnie z wynikami ankiety największy udział mają pliki rastrowe 1303 (79,9% wszystkich dokumentów). Dane wektorowe dostępne są dla 177 dokumentów (10,8% dokumentów planistycznych). W 119 przypadkach gminy wykazały dostępność zarówno wersji rastrowej, jak i wektorowej dla załącznika graficznego (7,3%). 31

14 Urszula Bereza-Tijero Tabela 3. Stwierdzone formaty załącznika graficznego Format załącznika graficznego Liczba dokumentów planistycznych Udział % w ogólnej liczbie dok. planistycznych Dokumenty wyłącznie analogowe ,64 Załącznik w formie rastrowej 1303 (1184*) 79,79 (72,50) Załącznik w formie wektorowej 177 (58**) 10,84 (3,55) Załącznik w formie rastrowej i wektorowej Dokumenty bez załącznika graficznego (zmiany tekstowe MPZP) 119 7,29 8 0,49 Brak informacji o formacie załącznika 74 4,53 Łączna liczba dokumentów planistycznych wykazanych w ankietach zwrotnych * wyłącznie w postaci rastrowej, ** wyłącznie w postaci wektorowej Najpopularniejszym formatem danych rastrowych jest pdf (ponad 37% plików rastrowych), w dalszej kolejności jpg (31,5%) i tiff (blisko 28%). Pojedyncze zgłoszenia dotyczyły plików w formatach bmp, png i gif. Dla 75 zgłoszeń dokumentów w postaci rastrowej (5,76%) gminy nie podały formatu w jakim dany plik występuje. Gminy w żadnym z przypadków nie wskazywały bezpośrednio formatów zachowujących georeferencji w pliku (geotiff, geopdf). Formaty danych w przypadku zbiorów wektorowych to pliki shp (5,54%), ewmapa (4,45%), dwg (4%) i tab MapInfo (1,24%). Tabela 4. Udział poszczególnych formatów danych w odniesieniu do całkowitej liczby zbiorów wektorowych i rastrowych Dane wektorowe Format danych % liczba zbiorów udział % Udział % w ogólnej liczbie zbiorów Dane rastrowe format danych liczba zbiorów udział % % Udział % w ogólnej liczbie zbiorów ewmapa 61 34,46 3,74 pdf ,22 29,70 32

15 dwg i shp 38 21,47 2,33 jpg ,47 25,11 shp 38 21,47 2,33 tiff ,94 22,29 tab 17 9,60 0,92 bmp 4 0,31 0,24 dwg 15 8,47 0,92 gif 3 0,23 0,18 dgn 2 1,13 0,12 png 3 0,23 0,18 brak danych 6 3,39 0,37 brak danych 75 5,76 4,59 Obecność georeferencji Drugim wymogiem (po wersji elektronicznej) dla włączenia danego zbioru do krajowej IIP jest posiadanie przez ten zbiór georeferencji, tj. zapisanej informacji o położeniu tego zbioru w przestrzeni. Analizie poddano 3 grupy zbiorów: zbiory występujące w postaci wektorowej, zbiory występujące w postaci rastrowej oraz zbiory, dla których nie wskazano formatu załącznika graficznego. Wyłączono z tej części badania zbiory analogowe nie spełniające już na wstępie kryteriów do włączenia do IIP. Prawidłowość uwzględnienia w badaniu zbiorów, dla których gminy nie wskazały formatu załącznika graficznego, potwierdziły wyniki analizy; połowa z tych zbiorów posiada georeferencje. Badanie wykazało również obecność 3 zbiorów, które nie powinny być zgłoszone do ewidencji GGK: Rejestr MPZP Gminy Łęczyce, obejmujący 26 planów oraz Studium i Rejestr MPZP (z 2 planami) Gminy Pysznica. Gminy nie udostępniły informacji o formacie danych, w jakich występują załączniki graficzne dokumentów planistycznych ujętych w zgłoszeniach. Zaznaczono jednak, że nie posiadają one informacji o układzie odniesienia. Poniżej przedstawiono zestawienie dotyczące formatu załącznika graficznego oraz obecności georeferencji. Tabela 5. Format załącznika graficznego a obecność georeferencji Ogółem Zał. graficzne posiadające georeferencje Zał. graficzne nieposiadające georeferencji Brak informacji o posiadaniu georeferencji Ogółem Zał. graficzne w formatach (776) 336 (332) 76 (76) rastrowych* (1184) 33

16 Urszula Bereza-Tijero Zał. graficzne w formatach wektorowych* Zał. graficzne w formatach rastrowych i wektorowych* Brak danych o formacie załącznika graficznego 177 (58) 160 (45) 17 (13) 0 (0) ** 3 * w 119 przypadkach JST wskazały dla dokumentów planistycznych po dwa rodzaje formatów danych: raster i wektor. w nawiasach podano ilość załączników wyłącznie w postaci rastrowej lub wektorowej. ** w liczbie tej zawarte są 3 całe zgłoszenia: Rejestr MPZP Gminy Łęczyce oraz Studium i Rejestr MPZP Gminy Pysznica. Zgodnie z wynikami ankiety ponad 90% zbiorów danych występujących w postaci wektorowej posiada georeferencje. W każdym przypadku gmina potrafiła również określić kod ESPG układu współrzędnych, w jakim one się znajdują. Brak informacji o układzie odniesienia dotyczy formatów plików CAD: dwg i dgn. Tylko w jednym przypadku gmina wskazała brak georeferencji dla zbioru wektorowego shp. Tabela 6. Obecność georeferencji w zależności od formatu pliku Format danych Posiadające georeferencje Nieposiadające georeferencji Brak informacji o georeferencjach ewmapa 61 34,46% Dane wektorowe dwg i shp 38 21,47% shp 37 20,90% 1 0,56% - - tab 17 9,60% dwg 1 0,56% 14 7,91% - - dgn ,13% - - brak danych 6 3,39% Suma ,40% 17 9,60% 0 0,00% 34

17 Dane rastrowe Format danych Posiadające georeferencje Nieposiadające georeferencji Brak informacji o georeferencjach pdf ,11% ,42% 48 3,68% jpg ,95% 115 8,83% 21 1,61% tiff ,63% 10 0,77% 7 0,54% bmp 4 0,31% png 2 0,15% 1 0,08% - - gif 3 0,23% brak danych 71 5,45% 4 0,31% Suma ,84% ,40% 76 5,83% Dla danych występujących w postaci rastrowej nie wskazano formatów i standardów danych przechowujących georeferencje, o których pisano wcześniej: GEOTIFF, gml. Wymienione przez gminy formaty danych (poza plikiem pdf) umożliwiają zapisanie informacji o układzie odniesienia w oddzielnym pliku powiązanym z rastrem. Ciekawym wynikiem jest prawie 46% udział dokumentów w formacie pdf, które według JST mają również georeferencje. Dla jednej piątej z tych dokumentów zgłaszany był również inny niż pdf format danych, który umożliwiałby przechowywanie informacji o układzie odniesienia. W pozostałych przypadkach wskazywano jedynie plik pdf. Tabela 7. Zgłoszenia dokumentów planistycznych w formacie pdf Wszystkie dokumenty, dla których wskazano format pdf rodzaj publikowane na geoportalu niepublikowane na geoportalu ogółem posiadające georeferencje brak danych o georeferencjach nieposiadające georeferencji ogółem Dokumenty, dla których wskazano format pdf i jednocześnie format jpg rodzaj publikowane na geoportalu niepublikowane na geoportalu ogółem posiadające georeferencje

18 Urszula Bereza-Tijero brak danych o georeferencjach nieposiadające georeferencji ogółem Dokumenty, dla których wskazano format pdf i jednocześnie format wektorowy rodzaj publikowane na geoportalu niepublikowane na geoportalu ogółem posiadające georeferencje 39 24* 63 nieposiadające georeferencji ogółem *Dokumenty te zgłoszono w formacie wektorowym shp oraz formatach rastrowych tiff i pdf Format pdf sam z siebie nie potrafi przechowywać informacji o położeniu obrazu, nie można ich również dopisać z wykorzystaniem pomocniczych plików przechowujących taką informację. Zapisanie danych o układzie współrzędnych możliwe jest przy wykorzystaniu rozszerzeń Geospatial PDF, np. jako plik GeoPDF (format zarejestrowany przez firmę TerraGo), przy czym żaden z samorządów takiego rozwiązania nie wskazał. Pytaniem otwartym pozostaje, czy gminy wskazały format pdf zamiast GeoPDF (co mogło mieć również miejsce w przypadku formatu tiff i GEOTIFF) i błędnie przypisano tym dokumentom posiadanie georeferencji, czy też wskazano format pdf zamiast innego formatu, używanego do prezentacji pliku na geoportalu (lokalnym lub regioanlnym). Doświadczenie autora wskazuje raczej na trzecią możliwość. Zgodność zgłaszanych zbiorów cyfrowych z definicją danych przestrzennych Wyniki ankiety wykazały łącznie 425 zbiorów 16, które nie posiadają georeferencji, nie są więc danymi przestrzennymi. Dotyczy to m.in. 27 zgłoszeń, które w ogóle nie powinny być włączone do ewidencji GGK. 16 Dokumenty w postaci cyfrowej liczone łącznie (wektorowe, rastrowe, w tym dokumenty występujące w obu formatach). 36

19 Tabela 8. Zgłoszenia obejmujące dokumenty elektroniczne nie będące danymi przestrzennymi Lp. Jednostka samorządu terytorialnego Zgłoszenie Liczba pojedynczych zbiorów w ramach zgłoszenia 1 Gmina Bestwina Rejestr MPZP 21 2 Gmina Ciechanowiec Rejestr MPZP 10 3 Miasto Gdynia Rejestr MPZP 89 4 Gmina Gogolin Studium 1 5 Miasto Hrubieszów Rejestr MPZP 28 6 Gmina Jemielnica Rejestr MPZP 12 7 Miasto Lubliniec Rejestr MPZP 20 Studium 1 8 Miasto Nowa Ruda Rejestr MPZP 19 Studium 1 9 Miasto Pabianice Rejestr MPZP 31 Studium 1 10 Gmina Płaska Rejestr MPZP 6 11 Gmina Pomiechówek Rejestr MPZP 14 Studium 1 12 Gmina Puławy Rejestr MPZP 5 Studium 1 13 Gmina Sękowa Rejestr MPZP Gmina Siemiątkowo Rejestr MPZP 4 15 Gmina Stawiski Rejestr MPZP 14 Studium 1 16 Gmina Tworóg Rejestr MPZP 11 Studium 1 17 Gmina Ustka Rejestr MPZP Gmina Wodzierady Rejestr MPZP 7 Studium 1 19 Miasto Złotoryja Rejestr MPZP 5 SUMA

20 Urszula Bereza-Tijero W połączeniu ze zgłoszeniami dokumentów występujących w formie analogowej oraz zgłoszeniami o nieokreślonym formacie załącznika graficznego, ale nie posiadające georeferencji, 37 zgłoszeń spośród 152 wykazanych w ankietach nie powinno się znaleźć w ewidencji GGK. Stanowi to 24,3% zgłoszeń poddanych analizie, a w odniesieniu do ogólnej liczby wykazanych w ankietach zbiorów 32,3% z nich nie powinno się w ewidencji znaleźć 17. W 76 przypadkach gminy nie określiły, czy dany zbiór posiada georeferencje. Żaden z tych zbiorów nie jest publikowany na lokalnym lub regionalnym geoportalu. Uniemożliwia to przynajmniej częściową, pozytywną weryfikację posiadania przez dany zbór przypisanego układu odniesienia. Podsumowanie Oficjalna publikacja miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów odbudowy w dzienniku urzędowym nie może stanowić podstawy do włączenia do IIP ze względu na ograniczenia dotyczące stosowanych formatów i standardów dla aktów prawa miejscowego. Posiadane przez gminy dokumenty planistyczne występują w różnych formatach danych, przy czym w jednej gminie mogą występować 3-4 różne rodzaje plików. Prawdopodobnie jest to wynik braku ustaleń odnośnie formy przekazywanych dokumentów przez biura projektowe i braku ustalonego, jednolitego dla plików graficznych formatu stosowanego w gminie. Różnorodność formatów danych w JST znajduje swoje odzwierciedlenie w krajowej infrastrukturze informacji przestrzennej. Prawie połowa (41 JST, 49,4%) wszystkich gmin wypełniających ankietę stwierdziła, że posiada cyfrową mapę pokazującą granice obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Analiza wyników badania ankietowego pod kątem zgodności zgłaszanych zbiorów z wymogami infrastruktury informacji przestrzennej wykazała szereg niezgodności. W przypadku dokumentów planistycznych występujących w postaci elektronicznej w wielu przypadkach JST stwier- 17 Dotyczy to całych nieprawidłowych zgłoszeń i zbiorów w nich zawartych. Wynik 24,6% nie obejmuje pojedynczych MPZP nie spełniających wymogów IIP a występujących pomiędzy zbiorami będącymi danymi przestrzennymi w ramach zgłoszenia Rejestr MPZP. 38

21 dziły, że nie posiadają one georeferencji. Nie spełniają więc warunku informowania o swoim położeniu, koniecznego dla włączenia do IIP. Zgłoszenia Rejestr MPZP w ewidencji GGK obejmują m.in. zbiory występujące wyłącznie w postaci analogowej lub dokumenty nie posiadające załącznika graficznego (zmiany tekstowe MPZP), które nie spełniają wymogów postaci elektronicznej dokumentu. Występują one pomiędzy dokumentami w wersji cyfrowej. Pojedyncze plany ujęte w rejestrze mogą również nie posiadać georeferencji. Wynika to ze struktury Rejestru MPZP, obejmującego wszystkie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy, niezależnie od formatu, w jakim się znajdują. Rejestr realizuje wytyczne ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i nie jest skorelowany z wymogami ustawy o IIP. Niepokojący jest znaczny udział zgłoszeń błędnych, obejmujących wyłącznie dokumenty w postaci papierowej (analogowe) lub dokumentów w postaci elektronicznej, ale nie posiadających georeferencji (nie będących danymi przestrzennymi w rozumieniu ustawy). Ich udział w zgłoszeniach objętych ankietą wynosi ponad 24%. Estymując rezultaty badania na całą ewidencję można założyć, że przynajmniej jedna piąta zgłoszeń jest błędna i wymaga korekty. BIBLIOGRAFIA Affek A Implementacja dyrektywy INSPIRE w temacie Zagospodarowanie przestrzenne wskaźniki monitoringu dla Polski na rok Roczniki Geomatyki, tom 11, zeszyt 1 Bereza-Tijero U Raport z realizacji pierwszego etapu zamówienia: Kontynuacja prac związanych z przeprowadzeniem realizowanego w 2012 roku badania ankietowego online Land use w gminach w rozszerzonym zakresie Umowa nr DPM/KF/ BDG-VIII Uim-44/14. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Litwin L Analiza wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych zawierających akty normatywne i inne akty prawne, określonych rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011r. w sprawie wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych zawierających akty normatywne i inne akty prawne, dzienników urzędowych wydawanych w postaci elektronicznej oraz środków komunikacji elektronicznej i informatycznych nośników danych (Dz.U. Nr 289 poz. 1699) i ocena skutków regulacji dla procedury miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i jego zmiany w kontekście tworzonej krajowej infrastruktury informacji przestrzennej w zakresie tematu zagospodarowanie przestrzenne. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju 39

22 Urszula Bereza-Tijero Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE) Rozporządzenie komisji (UE) nr 1253/2013 z dnia 21 października 2013r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1089/2010 w sprawie wykonania dyrektywy 2007/2/WE w zakresie interoperacyjności zbiorów i usług danych przestrzennych Ustawa z dnia 4 marca 2010 r. o Infrastrukturze Informacji Przestrzennej Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o zmianie ustawy o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu oraz niektórych innych ustaw Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 2011r. w sprawie wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych zawierających akty normatywne i inne akty prawne, dzienników urzędowych wydawanych w postaci elektronicznej oraz środków komunikacji elektronicznej i informatycznych nośników danych. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Załącznik nr 2 tabela zbiorcza z wynikami badania ankietowego oraz JST objętymi badaniem do Raportu z realizacji pierwszego etapu zamówienia: Kontynuacja prac związanych z przeprowadzeniem realizowanego w 2012 roku badania ankietowego online Land use w gminach w rozszerzonym zakresie Umowa nr DPM/KF/ BDG-VIII Uim-44/14 (Bereza-Tijero U. 2014), materiały niepublikowane. Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Adres Autorki mgr inż. arch. kraj. Urszula Bereza-Tijero Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa Warszawa, ul. Targowa 45 40

23 Planning Documents in the National Spatial Information Infrastructure Abstract The article is an analysis of the databases submitted in topic 3.4 'Spatial Development' to the register managed by the Surveyor General of Poland to 12 December The article discusses the issues of legal conditions related to the documents constituting local legal acts and documents which are not local legal acts but were submitted to the above-mentioned register as spatial databases. Also, the results of a questionnaire concerned with the submitted databases were presented and their conformity with the assumptions of the created spatial information infrastructure was analysed. 41