ZmiennoϾ cech biologicznych wybranych form Poa pratensis przydatnych do hodowli odmian gazonowych 1

Transkrypt

1 ¹karstwo w Polsce (Grassland Science in Poland), 11, Copyright by Polish Grassland Society, Poznañ, 2008 PL ISSN ISBN Zmiennoœæ cech biologicznych wybranych form Poa pratensis przydatnych do hodowli odmian gazonowych 1 M. SZNJK 1,W.MAJTKWSKI 2 1 Katedra kologii i chrony Œrodowiska, Wydzia³ Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Szczeciñski 2 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roœlin, gród Botaniczny w Bydgoszczy Variability of biological traits of selected forms of Poa pratensis useful for lawn cultivars breeding Abstract. In , a research work were carried out in the IPBA Botanical Garden in Bydgoszcz and the Department of cology and nvironmental Protection of the University of Szczecin referring to evaluation of the variability of selected biological traits of Poa pratensis L. It covered 18 forms of the smooth meadow-grass including 2 breeding varieties ( Skrzeszowicka = Sk 46 and Alicja ) and 16 ecotypes coming from the Lower Silesian Province. Within the examined population, a large variability of traits was found, in particular with respect to flag leaf blade length, thousand seed mass and inflorescence length. The majority of the examined objects proved to be early forms, with the variability for that trait ranging from 32.3 days for DS ecotype to 46.3 days for DS and DS ecotypes. Among the ecotypes, the forms occurred with higher trait values in relation to standard varieties, in particular to the turf variety Alicja. ne of them, i.e. DS01 468, obtained more favourable values with respect to mean plant height and leaf width when compared to the standard. Clear negative correlation was demonstrated between the height of plants and their early development. Keywords:Poa pratensis, ecotypes, cultivars, biological traits, variability 1. Wstêp Trawy (Poaceae) stanowi¹ grupê roœlin, bez których trudno wyobraziæ sobie szatê roœlinn¹ Ziemi. S¹ obecne w wiêkszoœci zbiorowisk roœlinnych. To one maluj¹ krajobraz wielu miejsc na œwiecie, ywi¹c, chroni¹c i zdobi¹c (BALCRKIWICZ, 2007). Trawy wystêpuj¹ licznie zarówno w miejscach zamieszkania cz³owieka, jak i jego rekreacji czy wypoczynku. Kluczow¹ rolê odgrywaj¹ tu gatunki gazonowe, a zw³aszcza Lolium perenne L., Poa pratensis L., czy Festuca rubra L. oraz ich liczne wyspecjalizowane odmiany hodowlane (KZ WSKI, 2007). 1 Praca finansowana ze œrodków na naukê w latach jako projekt badawczy.

2 202 M. Szenejko, W. Majtkowski Gatunkom i odmianom trawnikowym, w zale noœci od typu u ytkowania (ozdobnego, parkowego, sportowego, czy ekologicznego) stawia siê odmienne, specyficzne wymagania. Smuk³oœæ i delikatnoœæ liœcia, niewielka wysokoœæ roœliny, barwa, gêsta ruñ, czy powolnoœæ jej odrastania, to g³ówne cechy preferowane wœród form przeznaczonych na ró nego rodzaju trawniki (MARTYNIAK, 2003; PRÑCZUK, 1993). Dlatego tak wa ne jest, co podkreœla MARTYNIAK (2003), poznanie zmiennoœci cech biologicznych, warunkuj¹cych wartoœæ gazonow¹, jak i nasienn¹ traw. Ich du e zró nicowanie w obrêbie pojedynczych populacji, daje mo liwoœæ pozyskiwania nowych form, a tym samym podstawê efektywnej hodowli. Celem pracy by³o scharakteryzowanie ró nych form ekotypów wiechliny ³¹kowej (Poa pratensis L.), jednego z wa niejszych gatunków traw gazonowych, w aspekcie zmiennoœci wybranych cech biologicznych i wytypowanie obiektów dorównuj¹cych pod wzglêdem wartoœci tych cech odmianom wzorcowym. 2. Materia³ i metody W latach na terenie grodu Botanicznego IHAR w Bydgoszczy oraz w Katedrze kologii i chrony Œrodowiska Uniwersytetu Szczeciñskiego prowadzono badania wstêpne dotycz¹ce oceny zmiennoœci wybranych cech biologicznych Poa pratensis. bjêto nimi 18 form wiechliny ³¹kowej, w tym: 2 odmiany hodowlane ( Skrzeszowicka = Sk 46, Alicja ) oraz 16 ekotypów pochodz¹cych z województwa dolnoœl¹skiego. Nasiona ekotypów zosta³y zebrane w trakcie ekspedycji terenowych, organizowanych w sierpniu 2001 roku, g³ównie z terenów wy ynnych i górskich, po³udniowej strefy województwa, tj. Sudetów Zachodnich, Œrodkowych i Wschodnich. Próby pobierano zarówno z nieu ytków, jak i z obszarów u ytkowanych rolniczo (³¹k, pastwisk), a tak e cennych przyrodniczo. G³ównym kryterium podczas zbioru nasion by³a ró norodnoœæ materia³ów roœlinnych oraz siedlisk. W 2002 r. za³o ono doœwiadczenie mikropoletkowe, przesadzaj¹c z wazonów odpowiedniej wielkoœci sadzonki wiechliny ³¹kowej. Ka da z badanych form by³a reprezentowana przez 30 roœlin, wysadzonych w 3 powtórzeniach. W ramach powtórzenia roœliny wysadzone by³y w 2 rzêdach po 5 egzemplarzy, w rozstawie 75 x 25 cm. Doœwiadczenie zosta³o za³o one na glebie p³owej w³aœciwej, wytworzonej z gliny zwa³owej o ph 5,3, w której zawartoœæ podstawowych makroelementów kszta³towa³a siê nastêpuj¹co: 30 mg l l dla P, 22 mg l l dla Mg, 440 mg l l dla Ca, 42 mg l l dla Na oraz 76 mg l l dlak(nwsilski, 1994). Prowadzono je zgodnie z metodyk¹ badañ CBRU (DMAÑSKI i wsp., 1979; DMAÑSKI, 1992), traktuj¹c odmiany jako wzorzec. Z zabiegów agrotechnicznych, zastosowano nawo enie NPK, w stosunku: 90:40:80 kg ha 1. cenê wybranych cech morfologicznych i biologicznych (zwanych w dalszej czêœci pracy ogólnie cechami biologicznymi) rozpoczêto od fazy k³oszenia siê roœlin, czyli po 3 latach od momentu za³o enia doœwiadczenia polowego. Dla poszczególnych form okreœlono wskaÿnik k³oszenia (K), informuj¹cy o liczbie dni, które up³ywaj¹ od 1 kwietnia do momentu wyk³oszenia siê roœlin. Badane obiekty pogrupowano równie w zale- noœci od wczesnoœci (DMAÑSKI, 2005). Na podstawie polowych pomiarów biome- PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

3 Zmiennoœæ cech biologicznych wybranych form ekotypów Poa pratensis trycznych okreœlono œrednie wartoœci takich cech jak: wysokoœæ roœliny (WYS), d³ugoœæ kwiatostanu (D K), d³ugoœæ (D ) i szerokoœæ liœcia flagowego (SZ). WYS mierzono w fazie pe³ni kwitnienia roœlin (80%). Ponadto, w pierwszych miesi¹cach 2006 r., w warunkach laboratoryjnych Katedry kologii i chrony Œrodowiska, okreœlono masê tysi¹ca nasion (MTN) badanych form wiechliny ³¹kowej. cenê MTN prowadzono zgodnie z zaleceniami ISTA, na podstawie masy 800 sztuk ziarniaków. Dla ka dej z 18 form zastosowano 3 powtórzenia. Uzyskane wyniki poddano analizie statystycznej, stosuj¹c programy: Microsoft ffice xcel 2003 i STATISTICA 6.0. kreœlono, m.in., wspó³czynniki zmiennoœci i korelacji (r; p < 0,05) oraz wyliczono najmniejsz¹ istotn¹ ró nicê (NIR 0,05 ; Test LSD Fishera). Dla badanych obiektów sporz¹dzono równie dendrogram, wykorzystuj¹c metodê œrednich po³¹czeñ niewa onych (UPGMA). 3. Wyniki i dyskusja 3.1. Zmiennoœæ cech biologicznych Wiechlina ³¹kowa nale y do gatunku traw ozimych, które pe³niê rozwoju osi¹gaj¹ po 3 4 latach od momentu wysiania nasion (HARKT ijanicka, 2004). Zgodnie z t¹ informacj¹, ocenê zmiennoœci cech biologicznych wybranych form Poa pratensis rozpoczêto w 3 roku ich u ytkowania, w kwietniu. Badane obiekty scharakteryzowano pod wzglêdem œrednich wartoœci 6 cech (tab. 1), które porównano do 2 odmian wzorcowych (odmiany gazonowej Alicja i pastewnej Skrzeszowicka ). Przeprowadzone pomiary i obserwacje wykaza³y znaczne ró nice pomiêdzy badanymi formami Poa pratensis. Najwiêksze, potwierdzone statystycznie dotyczy³y masy tysi¹ca nasion oraz wskaÿnika k³oszenia siê roœlin (tab. 1), wa nego przy doborze komponentów mieszanek przeznaczonych na u ytki zielone (RUTKWSKA i wsp., 1997). Poa pratensis zaliczana jest do gatunków traw wczesnych (K > 35 dni) i œredniowczesnych (K > 40), których termin k³oszenia przypada w maju, a jego rozpiêtoœæ dla odmian mieœci siê w przedziale dni, czyli nie przekracza 10 dni (DMAÑSKI, 1999; 2005). Przeprowadzone w 2005 r. obserwacje potwierdzi³y te informacje. Wiêkszoœæ badanych obiektów, bo ponad 50,0% okaza³o siê formami wczesnymi, a tylko 3 ekotypy k³osi³y siê po 45 dniach. Zakres zmiennoœci tej cechy wynosi³ od 32,3 dni do 46, 3 dni (tab. 1 i 2). Ró nice w terminie k³oszenia siê roœlin ekotypów nie przekracza³y 14 dni, zaœ wœród odmian 10 dni. dmiana gazonowa Alicja k³osi³a siê z opóÿnieniem w stosunku do formy pastewnej. Najwiêksza zmiennoœæ w obrêbie populacji badanych ekotypów wyst¹pi³a w zakresie d³ugoœci liœcia, masy tysi¹ca nasion i d³ugoœci kwiatostanu (tab. 2). Potwierdzaj¹ to wysokie wartoœci wspó³czynnika zmiennoœci, wy sze ni prezentowane u innych autorów (GLIÑSKI iwalrwska, 2007; URK i wsp., 2001; Y KA iprñczuk, 1998; 2000). Wœród odmian cech¹ najbardziej stabiln¹ okaza³a siê, w przeciwieñstwie do ekotypów, d³ugoœæ kwiatostanu. PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

4 204 M. Szenejko, W. Majtkowski Formy Forms Tabela 1. Œrednie wartoœci wybranych cech biologicznych Poa pratensis Table 1. Mean values for the selected biological traits of Poa pratensis K (dni days) Alicja o 45,0 Sk 46 o 35,3 DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e DS e Œrednia Mean 33,7 33,0 45,7 44,0 34,0 35,0 41,7 46,3 33,0 45,0 33,7 32,3 45,0 33,0 46,3 33,7 WYS 61,5 93,3 92,2 74,2 66,7 69,1 89,1 92,3 66,9 71,9 84,1 65,2 73,8 90,9 71,2 94,4 59,2 91,2 D K 7,8 8,6 12,6 8,3 9,4 10,2 9,2 11,2 7,5 9,0 8,2 8,4 12,3 8,1 8,8 13,0 10,1 9,7 D 2,5 5,2 6,4 2,0 3,6 3,9 2,6 4,3 2,4 2,8 3,6 3,2 6,3 3,9 2,4 6,5 3,2 3,9 SZ 0,39 0,33 0,40 0,26 0,48 0,44 0,27 0,34 0,41 0,39 0,34 0,47 0,42 0,36 0,34 0,43 0,38 0,33 MTN (g) 0,3413 0,4253 0,3287 0,2193 0,4950 0,2980 0,2533 0,3447 0,4453 0,4312 0,3393 0,4800 0,3227 0,3157 0,3993 0,2827 0,4220 0, ,6 78,2 9,6 3,8 0,40 0,3625 NIR 0,05 LSD ,0 14,6 1,5 1,5 0,08 0,00005 bjaœnienia symboli: o odmiana; e ekotyp; K wskaÿnik k³oszenia; WYS wysokoœæ roœliny; D K d³ugoœæ kwiatostanu; D d³ugoœæ liœcia; SZ szerokoœæ liœcia; MTN masa tysi¹ca nasion xplanations of symbols: o cultivar; e ecotype; K heading index; WYS plant height; D K inflorenscence lenght; D leaf length; SZ leaf width; MTN thousand seeds weight W badanym materiale znalaz³y siê ekotypy o wy szych wartoœciach niektórych cech w stosunku do odmian wzorcowych, a zw³aszcza do odmiany gazonowej Alicji (tab. 3). Do tych cech nale a³y: wysokoœæ roœliny, d³ugoœæ kwiatostanu, d³ugoœæ blaszki liœciowej oraz masa tysi¹ca nasion. Pod wzglêdem szerokoœci liœcia, cechy silnie uwarunkowanej genetycznie (silniej ni d³ugoœæ liœcia) (MARTYNIAK, 2003), ekotypy dorównywa³y odmianie trawnikowej. Miêdzy odmianami wystêpowa³y istotne ró nice w œredniej wysokoœci roœlin w fazie kwitnienia (tab. 3). Roœliny wiechliny ³¹kowej Skrzeszowicka by³y œrednio ok. 32,4 cm wy sze w porównaniu do odmiany Alicja, której pêdy kwiatostanowe osi¹ga³y œredni¹ wysokoœæ 61,5 cm. Mo na to t³umaczyæ faktem, i znaczna wysokoœæ jest cech¹ niepo ¹dan¹ w przypadku form gazonowych. Tylko 5 form z województwa dolnoœl¹skiego wykszta³ca³o pêdy generatywne o wysokoœci powy ej 90,0 cm, a wœród nich tylko jeden ekotyp, tj. DS przewy szy³ odmianê pastewn¹ ( Sk 36 ) pod wzglêdem tej cechy. PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

5 Zmiennoœæ cech biologicznych wybranych form ekotypów Poa pratensis Tabela 2. Zakres zmiennoœci wybranych cech biologicznych Poa pratensis Table 2. Variability range for the selected biological traits of Poa pratensis Badana cecha Investigated trait kotypy cotypes dmiany Cultivars Zakres zmiennoœci Range of variability Wspó³czynnik zmiennoœci Variation coefficient (%) WskaŸnik k³oszenia (dni) Heading index (days) 32,3 46,3 35,3 45,0 15,5 17,0 Wysokoœæ roœliny Plant heigth 59,2 94,4 61,5 93,3 15,3 29,4 D³ugoœæ kwiatostanu Inflorenscence lenght cm) 7,5 13,0 7,8 8,6 17,5 6,3 D³ugoœæ liœcia Leaf length 2,0 6,5 2,5 5,2 38,2 48,8 Szerokoœæ liœcia Leaf width 0,3 0,5 0,33 0,39 17,0 11,9 Masa tysi¹ca nasion (g) Thousand seeds weight (g) 0,2193 0,4950 0,3413 0, ,3 15,5 bjaœnienia symboli: odmiana; ekotyp xplanations of symbols: cultivar; ecotype. Roœliny ekotypów, w porównaniu z odmianami, posiad³y œrednio o 1,6 cm d³u sze kwiatostany. Takich wyraÿnych ró nic nie zauwa ono przy ocenie œredniej d³ugoœci i szerokoœci liœcia flagowego. Tabela 3. Œrednie wartoœci cech ekotypów i odmian wzorcowych Poa pratensis Table 3. Mean trait values for the ecotypes and standard varieties of Poa pratensis Formy Forms dmiany Cultivars Alicja o Sk 46 o kotypy cotypes K (dni days) 40, ,3 WYS 77,4 61,5 93,3 D K 8,2 7,8 8,6 D 3,9 2,5 5,2 SZ 0,36 0,39 0,33 MTN (g) 0,3833 0,3413 0, ,5 78,3 9,8 3,8 0,38 0,35995 bjaœnienia symboli: o odmiana; K termin k³oszenia; WYS wysokoœæ roœliny; D K d³ugoœæ kwiatostanu; D d³ugoœæ liœcia; SZ szerokoœæ liœcia; MTN masa tysi¹ca nasion xplanations of symbols: o cultivar; K heading time; WYS plant height; D K inflorenscence lenght; D leaf length; SZ leaf width; MTN thousand seeds weight Bior¹c pod uwagê œrednie wartoœci analizowanych 6 cech, sporz¹dzono diagram drzewa, wykorzystuj¹c metodê œrednich po³¹czeñ niewa onych (UPGMA) (ryc. 1). Technika ta pozwoli³a na pogrupowanie badanych 18 form, na podstawie œrednich podobieñstw lub odleg³oœci miêdzy wszystkimi mo liwymi parami obiektów. Jest ona naj- PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

6 206 M. Szenejko, W. Majtkowski czêœciej stosowan¹ w ekologii i taksonomii metod¹ numerycznej klasyfikacji hierarchicznej, a pierwszy raz zastosowa³ j¹ Rohlf na pocz¹tku lat 60 (SNATH iskal, 1973; DZWNK, 2007). Wykreœlony przy pomocy programu STATISTICA 6.0 dendrogram podzieli³ badane formy wiechliny ³¹kowej na dwie grupy. Pierwsz¹ stanowi³y formy o cechach zbli - onych do odmiany pastewnej, zaœ drug¹ do odmiany gazonowej Alicja. Najwiêksze œrednie podobieñstwo do formy gazonowej prezentowa³ ekotyp DS01 468, który w odniesieniu do takich cech jak: WYS i SZ uzyskiwa³ wartoœci korzystniejsze (dla u ytkowania trawnikowego) w stosunku do wzorca. 120 Diagram drzewa Œrednich po³¹czeñ dleg³oœæ euklidesowa * dl/dl. maks DS DS DS DS DS DS DS Sk 46 DS DS DS DS DS DS DS DS DS Alicja Ryc. 1. Dendrogram dla œrednich wartoœci wybranych cech biologicznych Poa pratensis (UPGMA) Fig. 1. Dendrogram for the mean values of selected biological traits of Poa pratensis (UPGMA) 3.2. Wspó³zale noœæ badanych cech Wspó³zale noœæ cech morfologicznych i biologicznych w materia³ach wyjœciowych ma istotne znaczenie w pracach hodowlanych. Jedne mog¹ stanowiæ o wartoœci u ytkowej, inne mog¹ byæ wykorzystane jako ich markery ( Y KA iprñczuk 1998; 2000). PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

7 Zmiennoœæ cech biologicznych wybranych form ekotypów Poa pratensis Tabela 4. Korelacja pomiêdzy badanymi cechami a œredni¹ wysokoœci¹ roœlin Poa pratensis Table 4. Correlation between analysed traits and mean height of Poa pratensis plants Badana cecha Investigated traits WskaŸnik k³oszenia (dni) Heading index (days) D³ugoœæ kwiatostanu Inflorenscence lenght cm) D³ugoœæ liœcia Leaf length Szerokoœæ liœcia Leaf width Masa tysi¹ca nasion (g) Thousand seeds weight (g) Wspó³czynnik korelacji Correlation coefficient 0,84* 0,37 0,55 * 0,42 0,42 bjaœnienia symboli: * istotne (p < 0,05). xplanations of symbols: * significant (p < 0.05) cm dni days niskie-low œrednie-averages wysokie-high 0 WYS K Ryc. 2. Wspó³zale noœæ pomiêdzy œredni¹ wysokoœci¹ (WYS) a wskaÿnikiem k³oszenia roœlin (K) Poa pratensis Fig. 2. Relationship between mean height (WYS) and heading index (K) of Poa pratensis plants PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

8 208 M. Szenejko, W. Majtkowski W pracy okreœlono korelacjê pomiêdzy badanymi cechami a œredni¹ wysokoœci¹ roœliny (tab. 4). Nisk¹ i nieistotn¹ statystycznie wartoœæ wspó³czynnika korelacji uzyskano dla wysokoœci i œredniej d³ugoœci kwiatostanu. Zauwa ono, i roœliny wy sze wykszta³ca³y przewa nie d³u sze i w¹skie liœcie. Podobnie jak Y KA iprñczuk (1998) uzyskano ujemn¹ zale noœæ pomiêdzy wysokoœci¹ roœliny a mas¹ tysi¹ca nasion, jednak e ten zwi¹zek okaza³ siê nieistotny statystycznie. Istotnie ujemn¹ wspó³zale noœæ stwierdzono pomiêdzy wysokoœci¹ a wskaÿnikiem k³oszenia siê roœlin wiechliny ³¹kowej (r = 0,84) (ryc. 2). biekty wysokie (8 form), powy ej 84,0 cm, k³osi³y siê œrednio ok. 11 dni wczeœniej w stosunku do form niskich (5 form). 4. Wnioski W badanej populacji 18 form Poa partensis stwierdzono du ¹ zmiennoœæ cech morfologicznych, jak i biologicznych, zw³aszcza w zakresie d³ugoœci liœcia flagowego oraz masy tysi¹ca nasion. W badanym materiale znalaz³y siê ekotypy o wy szych wartoœciach niektórych cech w stosunku do odmian wzorcowych, a szczególnie do odmiany gazonowej Alicji. Do tych cech nale a³y: wysokoœæ roœliny, d³ugoœæ kwiatostanu, d³ugoœæ blaszki liœciowej oraz masa tysi¹ca nasion. Przeprowadzone badania i obserwacje oraz zastosowanie hierarchicznej techniki skupieñ UPGMA, pozwoli³y na wytypowanie ekotypu (DS01 468) dorównuj¹cego do wzorca ( Alicja ), a w odniesieniu do takich cech jak: wysokoœæ roœliny i szerokoœæ liœcia wykazuj¹cego wartoœci korzystniejsze dla u ytkowania trawnikowego. Wykazano istotnie ujemn¹ korelacjê pomiêdzy œredni¹ wysokoœci¹ roœlin a wartoœci¹ wskaÿnika k³oszenia. Formy wysokie k³osi³y siê oko³o 11 dni wczeœniej w porównaniu do obiektów niskich. Literatura BALCRKIWICZ S., Trawy w zbiorowiskach roœlinnych Polski. W: Ksiêga Polskich traw (red. L. FRY), Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków, DMAÑSKI P., MARTYNIAK J., PJDYNIC M., Zbiór instrukcji metodycznych prowadzenia doœwiadczeñ odmianowych z trawami. Wydawnictwo CBRU, S³upia Wielka, DMAÑSKI P., System badañ i oceny odmian traw gazonowych w Polsce. Biuletyn IHAR, 183, DMAÑSKI P., Poradnik dla u ytkowników ³¹k i pastwisk. Agencja Reklamowa PRDRUK, Poznañ, ss DMAÑSKI P., dmiany uprawne traw pastewnych i motylkowatych drobnonasiennych. Trawy i roœliny motylkowate drobnonasienne poradnik. Biznes-Press sp. z o. o., Warszawa, PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

9 Zmiennoœæ cech biologicznych wybranych form ekotypów Poa pratensis DZWNK Z., Przewodnik do badañ fitosocjologicznych. Wydawnictwo Sorus S.C., Poznañ-Kraków, 304. GLIÑSKI P., WALRWSKA M., Zmiennoœæ wybranych cech biologicznych a potencja³ nasienny Poa pratensis (Poaceae). Fragmenta Floristica et Geobotanica Polonica Supplementum, 9, HARKT W., JANICKA M., Biologiczne i fizjologiczne w³aœciwoœci traw. W: ¹karstwo (red. M. RGALSKI), Wydawnictwo KURPISZ S.A., Poznañ, KZ WSKI S., Trawy w polskim krajobrazie. W: Ksiêga polskich traw (red. L. FRY), Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków, MARTYNIAK D., Cechy biologiczne warunkuj¹ce wartoœæ gazonow¹ i nasienn¹ wiechliny ³¹kowej (Poa pratensis L.) w œwietle literatury. Biuletyn IHAR, 228, NWSILSKI., Nawozy nasienne i korzeniowe. woce, Warzywa, Kwiaty, 8, 17. PRÑCZUK S., System oceny traw gazonowych. Biuletyn IHAR, 186, RUTKWSKA B., LWICKA., JANICKA M., Zró nicowanie fenologiczne odmian traw zastosowanych w mieszankach oraz w siewach czystych. Biuletyn ceny dmian, 28, SNATH P.H.A., SKAL R.R., Numerical taxonomy. The principles and practice of numerical classification. W.H. Freeman and Company, San Francisco. URK G., PRÑCZUK S., Y KA D., cena przydatnoœci ekotypów wiechliny ³¹kowej (Poa pratensis L.) dla warunków intensywnego u ytkowania trawnikowego. Zeszyty Problemowe Postêpów Nauk Rolniczych, 474, Y KA D., PRÑCZUK S., Zmiennoœæ cech morfologicznych i biologicznych ekotypów wiechliny ³¹kowej wybranych z Zasobów Genowych IHAR na u ytkowanie trawnikowe. Zeszyty Problemowe Postêpów Nauk Rolniczych, 463, Y KA D., PRÑCZUK S., Wspó³zale noœæ pomiêdzy mas¹ tysi¹ca nasion a wybranymi cechami morfologicznymi i biologicznymi form gazonowych Poa pratensis L. ¹karstwo w Polsce, 3, Variability of biological traits of selected forms of Poa pratensis useful for lawn cultivars breeding M. SZNJK 1,W.MAJTKWSKI 2 1 Department of cology and Preservation of the nvironment, University of Szczecin 2 Institute of Plant Breeding and Acclimatization, Botanic Garden in Bydgoszcz Summary In the paper are presented the results of research work carried out in in the IPBA Botanical Garden in Bydgoszcz and the Department of cology and nvironmental Protection of the University of Szczecin. The research referred to evaluation of the variability of selected biological traits of Poa pratensis. It covered 18 forms of the smooth meadow grass, including 2 breeding varieties ( Skrzeszowicka = Sk 46 and Alicja ) and 16 ecotypes coming from the Lower Silesian Province. The evaluation of selected morphological and biological traits was launched starting with the plant heading stage, i.e. after 3 years from the time of setting up the field experiment. For respec- PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

10 210 M. Szenejko, W. Majtkowski tive forms, the early development of plants (K) was determined as well as the mean values of such traits as: plant height (WYS), being synonymous to the height of generative shoots, inflorescence length (D K), and flag leaf blade length (D ) and width (SZ). Furthermore, the thousand seed mass (MTN) was calculated for the examined forms of the smooth meadow-grass, in accordance with ISTA recommendations. Within the examined population, a large variability of the analysed traits was found, in particular with respect to flag leaf blade length, thousand seed mass and inflorescence length, which was confirmed by the high values of variability coefficients. The least differences were found with respect to early development and plant height. The majority of the examined objects proved to be early forms, with the variability for that trait ranging from 32.3 days for DS ecotype to 46.3 days for DS and DS ecotypes. The differences in the heading time for ecotype plants did not exceed 14 days, whereas 10 days for varieties, with the turf variety Alicja coming into head later in relation to the fodder form. Among the ecotypes, the forms occurred with higher trait values in relation to standard varieties, in particular to the turf variety Alicja. ne of them, i.e. DS01 468, obtained more favourable values with respect to mean plant height and leaf width when compared to the standard. The statistical analysis of the obtained results allowed, among others, for determining correlations between the examined traits. Clear negative correlation was demonstrated between the mean height of plants and their early development (r = 0.84). Adres do korespondencji Address for correspondence: Mgr Magdalena Szenejko Katedra kologii i chrony Œrodowiska, Uniwersytet Szczeciñski ul. W¹ska 13, Szczecin tel , bahonko@wp.pl Recenzent Reviewer: Bogus³aw Sawicki PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008