Sławomir Dorocki Paweł Brzegowy. Zarys polsko-meksykańskich stosunków politycznych i gospodarczych w XX i XXI w.

Transkrypt

1 Sławomir Dorocki Paweł Brzegowy Zarys polsko-meksykańskich stosunków politycznych i gospodarczych w XX i XXI w. Obok Brazylii, Chile i Argentyny współczesny Meksyk przynależy do grona priorytetowych partnerów Polski w Ameryce Łacińskiej. Różnorodność zasobów naturalnych, ożywiony rozwój przemysłu, wspólne zwyczaje kulturowe i tradycje demokratyczne, uznaje się za prymarne determinanty zacieśniania bilateralnych i wielopłaszczyznowych relacji. Dodatkowym czynnikiem umacniającym współpracę Polski z Meksykiem jest układ stowarzyszeniowy jaki kraj ten zawarł z Unią Europejską w 2003 r. Intencją poniższego studium pozostaje zarys polskomeksykańskich stosunków politycznych i gospodarczych począwszy od lat 20. XX w. po pierwszą dekadę XXI stulecia. Prezentowane opracowanie pozostaje w istocie wprowadzeniem do podjętej problematyki. Kolacjonuje i porządkuje dotychczasowy stan wiedzy z zakresu rzeczonej tematyki oraz traktuje o nowych zdarzeniach zaistniałych w ostatnim dziesięcioleciu. Poprzez relacje polityczne rozumie się dwustronne, wzajemne i dobrowolne stosunki dyplomatyczne i będące ich uzupełnieniem stosunki konsularne pomiędzy rządami. Na analizowane w artykule stosunki gospodarcze składają się umowy i konwencje o charakterze ekonomicznym oraz specyfika obrotów handlowych i inwestycji między obydwoma krajami. Pragnąc jak najdokładniej ukazać obopólne związki polityczne i ekonomiczne w perspektywie historycznej, w pracy odwołano się do licznych opracowań monograficznych, raportów oraz umów i konwencji polsko i hiszpańskojęzycznych. Słowa kluczowe: stosunki polityczne, stosunki gospodarcze, Polska, Meksyk. Sytuacja wewnętrzna Meksyku w XX w. Podejmujący problematykę relacji polsko-meksykańskich Tadeusz Łepkowski podkreślił, iż stosunek odrodzonej w 1918 r. Polski do rewolucyjnego wówczas Meksyku w znacznej mierze kształtowany był przez panujący w tamtym okresie stereotyp. W Polsce postrzegano Meksyk jako kraj starej zagadkowej cywilizacji, schrystianizowany przez hiszpańskich konkwistadorów, ale także nieoświecony i

2 niestateczny pod względem politycznym. Bardziej był krajem zbójeckim aniżeli egzotyczną oazą spokoju z rozwiniętą gospodarką i pracowitą ludnością. W przekroju społecznym dzielono Meksyk na wojujących i politykujących jednocześnie Kreoli oraz pogrążonych w ubóstwie nieobytych i bestialskich Indian. 1 Owa społeczno-gospodarcza słabość sprawiła, iż Stany Zjednoczone uczyniły z jego terytorium miejsce swej ekspansji, zaś jak dowodził onegdaj w pracy Le Mexique ancien et moderne Michel Chevalier, za wyjątkiem srebra, które posiada jest to kraj dla Europy zupełnie nieprzydatny. 2 W okresie poprzedzającym wybuch wojny stary kontynent utożsamiał najczęściej Meksyk z osobą Porfirio Díaza Mori reformatora, konserwatysty i dyktatora równocześnie. W erze przypadającego na lata porfiriatu zakończył się czas wieloletnich rozruchów i wojen domowych, nastała zaś epoka względnej stabilizacji. Wybrany w 1884 r. na urząd prezydenta Republiki w kolejnych latach bez przerwy siedmiokrotnie sprawował ową godność. 3 Rządy P. Díaza cechowała nieukrywana przychylność względem zagranicznych inwestorów nabywających tereny naftowe, kopalnie i pastwiska oraz korzystających przy okazji z tanich, wręcz niewolniczych robotników. Tym samym zasadne wydaje się nazwanie go ojcem cudzoziemców i ojczymem Meksykanów. 4 Nie ulega wątpliwości, iż polityka porfiriatu w znacznym stopniu wzmogła rozwój przemysłowy kraju. Pozyskawszy nowe rynki zbytu na płody rolne i surowce mineralne P. Díaz w rzeczywisty sposób wspomógł ekonomię narodową, przystępując następnie do zakrojonej na szeroką skalę modernizacji kraju. 5 Drugą mniej błogą stronę przeszło trzydziestoletniego panowania stanowiły ustawicznie pogłębiające się dysproporcje majątkowe społeczeństwa. Rosnąca rzesza bezrolnych chłopów popadała w zależność od wielkich obszarników, zaś ludność indiańską w wielu miejscach kraju traktowano nie lepiej niźli niewolników, a w przekonaniu Fernanda Beníteza pozycja ich tożsama była z tą jaką zajmowali w czasach kolonialnych. 6 Na tej podstawie można orzec, iż meksykańskiej gospodarce przewodziła idea jak największego zysku przy jak najmniejszych kosztach. 1 T. Łepkowski, Polska - Meksyk , Wrocław 1980, s M. Chevalier, Starożytny i nowożytny Meksyk, Biblioteka Warszawska, t. IV, Warszawa 1863, s. 67, za Ibidem. 3 Ilustrowana Encyklopedja Trzaski, Everta i Michalskiego. Tom pierwszy, red. S. Lama, Warszawa 1925, s H. M. Bailey, A. P. Nasatir, Dzieje Ameryki Łacińskiej, Warszawa 1965, s E. Canudas Sandoval, Las Venas de Plata en la Historia de México. Síntesis de Historia Económica. Siglo XIX, México, D. F., 2005, p F. Benítez, Los indios de México, México, D. F., 2002, p

3

4 tymczasem w Polsce gościł prezydent A. López Mateos. Wskutek starań dyplomatycznych zawarto umowy o współpracy naukowo-technicznej i kulturalnej oraz z zakresu zwalczania przestępczości zorganizowanej: w 1970 r., 1997 r., 2002 r. Na upamiętnienie siedemdziesiątej rocznicy nawiązania stosunków dyplomatycznych w 1998 r. przybył do Meksyku premier J. Buzek, zaś z okazji przypadającego w 2003 r. jubileuszu siedemdziesięciu pięciolecia tychże relacji podobną wizytę odbył W. Cimoszewicz, otwierając na ziemi meksykańskiej kolejny polski konsulat. W roku następnym po 41 latach przerwy podejmowano w Polsce V. Foxa, który zważył na spójność polityki zagranicznej polskiej i meksykańskiej w wymiarze regionalnym i globalnym. Polska zaś niemal w tym samym czasie partycypowała w III Szczycie Ameryka Łacińska - UE. W strategii RP wobec pozaeuropejskich krajów rozwijających się z 2004 r. zaliczono Meksyk do priorytetowych partnerów politycznych w Ameryce Łacińskiej. Starszą metrykę od relacji dyplomatyczno-konsularnych posiadają polskomeksykańskie stosunki gospodarcze umocnione w XIX stuleciu i stopniowo formalizowane od końca lat 20. XX w. Wymiana handlowa w okresie powojennym odznaczała się słabą dynamiką i zauważalnemu wzrostowi uległa dopiero w latach 90. XX w. W 1998 r. zawarto konwencję w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, zaś w 2004 r. umowę o współpracy w zakresie turystyki. Biorąc pod uwagę wysokość obrotów handlowych w ostatnim dziesięcioleciu Meksyk pozostawał trzecim partnerem handlowym Polski w Ameryce Łacińskiej. Przez wzgląd na położenie geograficzne, wielkość rynku i potencjał ekonomiczny pozostaje on jednym z najważniejszych polskich kontrahentów gospodarczych w hemisferze zachodniej w perspektywie średnio i długookresowej. Bibliografia: Aceves R., La transformación Agraria Mexicana y el papel de PROCAMPO, [en:] Politica Agricola. La Búsqueda de la competitividad, sostenibilidad y equalidad, comp. C. F. Espinal Gómez, Santafé de Bogotá Acuerdo por el que se otorga al Excelentísimo señor Aleksander Kwasniewski, Presidente de la República de Polonia, la Condecoración de la Orden Mexicana del Aguila Azteca en grado de Collar, Poder Ejecutivo Secretaria de Relaciones Exteriores, Diario Oficial de la Federación, Acuerdo por el que se otorga al Excelentísimo señor

5 Aleksander Kwasniewski, Presidente de la República de Polonia, la Condecoración de la Orden Mexic ana del Aguila Azteca en grado de Collar ( ), [dostęp ]. Alvarez Enríquez L., Distrito Federal: sociedad, economía, política y cultura, México D. F., Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Meksyku, Wizy i pobyt w Meksyku, [dostęp ]. Ambasada Rzeczypospolitej w Meksyku, Stosunki gospodarcze Polska-Meksyk, ku_340/ [dostęp ]. Améndola R., Castillo E., Martínez P. A., Perfiles por País del Rec urso Pastura/Forraje México, FAO 2005, [dostęp ]. Análisis del extensionismo agrícola en México, Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económicos, París Archiwum Akt Nowych (AAN), Poselstwo RP w Meksyku, sygn. 90. Archiwum Akt Nowych, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, syg Azis Nassif A., Alonso Sánchez J., Los poderes y las instituciones, [en:] México al inicio del siglo XXI. Democracia, ciudadanía y desarrollo, comp. A. Azis Nassif, México, D. F. Badeni S. H., Przegląd Współczesny, t. XXVI-XXVII, Warszawa Bailey H. M., Nasatir A. P., Dzieje Ameryki Łacińskiej, Warszawa Bantjes A. A., The Mexican Revolution, [in:] A Companion to Latin American History, ed. T. H. Holloway, Bardes B. A., Shelley M. C., Schmidt S. W., American Government and Politics Today: The Essentials, Boston Benítez F., Lázaro Cárdenas y la Revolución Mexicana, III. El Cardenismo, México, D. F., Benítez F., Los indios de México, México, D. F., Bettini E., La Revolución. Viaje por la Revolución Mexicana, México, D. F., Camp R. A., Mexican Political Biographies , Austin Canudas Sandoval E., Las Venas de Plata en la Historia de México. Síntesis de Historia Económica. Siglo XIX, México, D. F., Cárdenas E., La Política Económica en México, , México D. F., Carpizo J., El Presidencialismo Mexicano, México, D. F., Ceballos Ramírez M. Un Siglo de la Iglesia en México: entre la Reforma liberal y la Revolución Mexicana ( ), [en:] México en tres momentos: Hacia la conmemoración del bicentenario de la Independencia y del centenario de la Revolución Mexicana. Retos y perspectivas, comp. A. Mayer, México D. F., 2007.

6 Chevalier M., Starożytny i nowożytny Meksyk, Biblioteka Warszawska, t. IV, Warszawa CNN Expansión, México, la próxima potencia : Friedman ( ), [dostęp ]. Constitución Política de los Estados Unidos Mexicanos (5 de febrero de 1917). Czajkowski J., Meksyk, [w:] Systemy ustrojowe państw współczesnych, red. S. Bożyk, M. Grzybowski, Białystok de Mora J. M., El gatuperio: omisiones, mitos y mentiras de la historia oficial, México, D. F., Delgado de Cantú G. M., México, estructuras política, económica y social, Naucalpan de Juárez Delgado de Cantú G. M., Pérez Rangels R. G., Historia de México, Vol. II México en siglo veinte, Naucalpan de Juárez Dzienniki czynności Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza , oprac. J. Piotrkowski, Acta Universitatis Wratislaviensis, N. 2687, Wrocław Fabela I., Serrano Migallión F., Con Certera Visión: Isidro Fabela y Su Tiempo, México, D. F., Favela Gavia A., Martínez Rosas P., México: ciudadanos y partidos políticos al inicio del siglo XXI, México, D. F., Flores Torres O., El Otro Lado Del Espejo: México en la Memoria de Los Jefes de Misión Estadounidenses ( ), Monterrey Hu-DeHart E., México. Inmigrantes a una Frontera en desarrollo, [en:] Cuando Oriente llegó a América. Contribuciones de inmigrantes chinos, japoneses y coreanos, Washington, D. C., Ilustrowana Encyklopedja Trzaski, Everta i Michalskiego. Tom pierwszy, red. S. Lama, Warszawa Konwencja między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Meksykańskich Stanów Zjednoczonych w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, , Dz.U nr 13 poz Kubiatowicz L., Lenczowski T., Meksyk, [w:] Geografia Powszechna t. V Arktyka, Ameryka, Australia i Oceania, Antarktyda, Ocean Światowy, red. A. Jahn, Warszawa Kuźniar R., Szczepanik K., Polityka zagraniczna RP , Warszawa Łepkowski T., Historia Meksyku, Wrocław Łepkowski T., Polska - Meksyk , Wrocław Levine E. La economía de Estados Unidos en el marco de las negociaciones del TLC, [en:] La Nueva Relación de México con América Del Norte, comps. E. Morales Aragón, C. Davila Perez, México D. F., Liberska B., Kryzys finansowy w Meksyku wnioski dla wschodzących rynków, Zeszyty Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej SGH nr 6, Warszawa 1999.

7 Lugo Morales A., Los Partidos Políticos en México y la Sucesión Presidencial del Año 2012, Bloomington Manrique Reyes A., Fundamentos de la organización y del funcionamiento del Estado Colombiano, Medellín Méndez Silva R., Relaciones México Polonia 1921/1989. Cronología y documentos, México, D. F., México - Presidencia de la República, Conferencia de Prensa Conjunta que ofrecieron Vicente Fox, ( ), [dostęp ]. México. Secretaría de Relaciones Exteriores, La Política Exterior Mexicana en la Transición, México, D. F., Meyer J., La Cristiada. Los Cristeros. T. III, México, D. F., Moloeznik M. P., Stosunki dyplomatyczne polsko-meksykańskie z perspektywy historycznej, [w:] Relacje Polska-Meksyk. Historia i współczesność, red. Fernando Villagómez Porras. Patryas J. Szczepaniak H., Stosunki dyplomatyczne Polski r. Informator. Tom III. Ameryka, Warszawa Presidencia de la República, Pacto por México, [dostęp ]. Prezydent.pl, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Wizyta oficjalna Prezydenta Meksykańskich Stanów Zjednoczonych z Małżonką, ( ), [dostęp ]. Quezada N., Los Matlatzincas. Época prehispánica y época colonial hasta 1650, México D. F., Rapacki E., Polska Mekyk: gospodarka, stosunki ekonomiczne, Warszawa Redondo G., Historia de la Iglesia en España Tomo I: La Segunda república ( ), Madrid Rueda Peiro I., México: crisis, reestructuración económica, social y política, México D. F., Secretaría de Relaciones Exteriores, Polonia Embajadas, 3Apolonia-embajadas&catid=35%3Aacervo-historico-diplomatico&Itemid=320[dostęp ]. Smolana K., Relaciones Polaco-Mexicanas en el siglo XX., [w:] Integración versus globalización. Efectos sociales, económicos y espaciales, Actas Latinoamericanas de Varsovia. Tomo 27, red. J. Makowski, Warszawa Smyk R., Grudziński A., Stosunki gospodarcze Meksyk Polska, [w:] Relacje Polska Meksyk. Historia i współczesność, red. F. Villagómez Porras, Warszawa Strategia RP w odniesieniu do pozaeuropejskich krajów rozwijających się, Warszawa 2004.

8 Szczepanik K., Herman-Łukasik A., Janicka B., Stosunki dyplomatyczne Polski. Informator. Tom II. Ameryka Północna i Południowa , Warszawa Tejo J P., Panorama de la agricultura de América Latina y el Caribe, , UN Tello C., Estado y Desarrollo Económico: México , México D. F., Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Meksykańskich Stanów Zjednoczonych o współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej i innego rodzaju przestępczości, Miasto Meksyk ( ), Dz.U nr 154 poz Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Meksykańskich Stanów Zjednoczonych o współpracy w dziedzinie turystyki, , M.P nr 13 poz Umowa o współpracy w dziedzinie edukacji i kultury między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Meksykańskich Stanów Zjednoczonych, Warszawa , Dz.U. z 1998 r. Nr 54, poz Umowa o wymianie kulturalnej, naukowej i technicznej między Polską Rzecząpospolitą Ludową a Stanami Zjednoczonymi Meksyku, Warszawa , Dz.U. z 1971 r. Nr 32, poz Van Horn C. E., Schaffner H. A., Work in America: An Encyclopedia of History, Policy, and Society, Santa Barbara Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna Wydawnictwa Gutenberga, Tom X., Kraków (między 1929 a 1938 r.). Witker J., Los tratados de libre comercio suscritos por México. Restricciones y márgenes de libertad para una nueva estrategia de desarrollo, [en:] México en el Mundo: Inserción Eficiente, comp. J. L. Calva, México, D.F., World Bank, Gross domestic product 2011, PPP, [dostęp ]. Zárate Miguel G., Cultura y economía. El caso de los judeomexicanos, [en:] Los Inmigrantes en el mundo de los negocios siglos XIX y XX, comps. R. M. Meyer Cosío, D. Salazar Anaya, México, D. F., Zepeda Rincón T., Osorio Mondragón J. L., La República Mexicana: geografía y atlas, Editorial Progreso, 1962.