Funkcja turystyczna Zaborskiego Parku Krajobrazowego

Transkrypt

1 Funkcja turystyczna Zaborskiego Parku Krajobrazowego Dariusz Soko³owski, Barbara Szyda, Weronika Mierkiewicz ARTYKU Y / ARTICLE Streszczenie. Intensywny, tryb ycia, kszta³tuj¹ w spo³eczeñstwie potrzebê wypoczynku poza miejscem zamieszkania, w odmiennych warunkach przyrodniczych i wœród innych ludzi. Coraz wiêksza grupa uczestników ruchu turystycznego decyduje siê na wypoczynek z dala od miast czy popularnych oœrodków turystycznych, za destynacjê turystyczn¹ wybieraj¹c obszary cenne przyrodniczo, których wartoœæ dodatkowo podkreœla posiadany status prawny. Zaborowski Park Krajobrazowy odznacza siê bogactwem przyrodniczym i kulturowym, które uzupe³nione o urz¹dzenia bazy materialnej turystyki stanowi o jego atrakcyjnoœci turystycznej, zachêcaj¹cej do uprawiania wielu form turystyki: poznawczej, kwalifikowanej i wypoczynkowej.celem podjêtych badañ by³a ocena stopnia rozwoju funkcji turystycznej na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, dokonana poprzez analizê walorów turystycznych obszaru, stopnia jego turystycznego zagospodarowania, a tak e aktualnego wykorzystania turystycznego. S³owa kluczowe: funkcja turystyczna, walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne Abstract. Tourist function of the Zabory Landscape Park. Intensive way of life, create in society the need for a rest out of the living place, in a different natural environment, among other people. More and more people who are paricipants of tourist traffic decide to rest far from the noise of a city or popular tourist centres. For their tourist destination they choose areas with beautiful nature which have an additional legal status. The Zabory Landscape Park has characteristic culture and beautiful nature. These features complemented with material tourist equipment make the place attractive for tourists, encourages to many form of landscape, qualified, and recreation tourism.the goal of the study was to estimate the level of tourist function development in the area of the Zabory Landscape Park together with the analysis of its tourist value, tourist management, and also current tourist exploitation. Keywords: tourist function, tourist value, tourist managements Wstêp Funkcja turystyczna obszaru uto samiana jest z dzia³alnoœci¹ spo³eczno-ekonomiczn¹ ukierunkowan¹ na zaspakajanie potrzeb turystów (Olszewska 1989, Kurek i Mika 2007). Ponadto podkreœla siê rolê atrakcyjnoœci turystycznej jako determinanty rozwoju funkcji turystycznej obszaru. St¹d do jednostek przestrzennych pe³ni¹cych funkcjê turystyczn¹ zalicza siê te, które ze wzglêdu na walory turystyczne, infrastrukturê turystyczn¹ i dostêpnoœæ komunikacyjn¹ stanowi¹ punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznych (Waryszyñska i Jackowski 1978). Wœród obszarów o rozwijaj¹cej siê funkcji turystycznej coraz wiêksz¹ rolê zyskuj¹ tereny objête ochron¹ prawn¹, przede wszystkim obszary chronione ni szej rangi. Du e natê enie ruchu turystycznego i nadmierna eksploracja parków narodowych, prowadz¹ce do degradacji œrodowiska przyrodniczego, sprawiaj¹ i du y nacisk k³adziony jest na rozbudowê oferty turystyczno-rekreacyjnej parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu (Woœ i Owcza- Studia i Materia³y CEPL w Rogowie R. 13. Zeszyt 3 (28) /

2 rek 2009). Planowanie rozwoju turystyki na tych obszarach odbywa siê œwiadomie, w przekonaniu, e nie stanowi ona funkcji wiod¹cej, e jest dzia³alnoœci¹ komplementarn¹, wspó³istniej¹c¹ z ochron¹ œrodowiska i przeciwdzia³aniem antropopresji. Celem opracowania jest ocena stopnia rozwoju funkcji turystycznej Zaborskiego Parku Krajobrazowego (Zaborski PK). Dla pe³nej realizacji przyjêtego celu sformu³owano tezê, i Zaborski PK (ze wzglêdu na bogactwo walorów i atrakcyjne po³o enie) pe³ni funkcjê turystyczn¹ o zasiêgu ponadlokalnym. Coraz wiêcej mieszkañców miast docenia atrakcyjnoœæ obszarów chronionych, wybieraj¹c je za destynacjê turystyczn¹. Dla weryfikacji tezy odwo³ano siê do analizy 3 podstawowych grup mierników: walorów turystycznych, zagospodarowania turystycznego oraz wielkoœci i struktury ruchu turystycznego. Charakterystyka obszaru badañ Zaborski PK zosta³ powo³any w 1990 r. Obecnie zajmuje powierzchniê 340 km 2, jest drugim pod wzglêdem wielkoœci parkiem krajobrazowym województwa pomorskiego, zlokalizowanym w jego po³udniowo-zachodniej czêœci. Jest jedynym parkiem krajobrazowym w województwie, który nie posiada otuliny, jednoczeœnie sam stanowi otulinê Parku Narodowego Bory Tucholskie. Znaczn¹ czêœæ powierzchni parku (70%) zajmuj¹ lasy, urozmaicone gruntami rolnymi i wodami powierzchniowymi (blisko 25% powierzchni). Pozosta³e tereny, m.in. tereny zabudowane i nieu ytki, stanowi¹ niewielki udzia³ w jego powierzchni. O piêknie i unikatowoœci Zaborskiego PK stanowi¹ kompleksy leœne i jeziora pochodzenia polodowcowego. Na terenie parku wystêpuje 48 jezior, w tym 7 wielkoœci powy ej 100 ha, zajmuj¹ce ³¹cznie ponad 75% powierzchni wszystkich jezior. Obszar parku le y w czêœci kompleksu leœnego Bory Tucholskie, w którym dominuj¹ bory sosnowe. W po³udniowo-zachodniej czêœci parku wystêpuj¹ lasy typu gr¹dowego; ³¹cznie tereny leœne zajmuj¹ ponad 80% powierzchni l¹dowej parku. Priorytetowym celem utworzenia Zaborskiego PK jest ochrona roœlin i zwierz¹t. Ochrona ta dodatkowo zosta³a wzmocniona utworzeniem 6 rezerwatów przyrody florystycznych i faunistycznych. Ponadto planuje siê utworzenie kolejnych 2 rezerwatów. Pielêgnowane s¹ tradycje zamieszkuj¹cej tu ludnoœci obyczaje, folklor i rzemios³o. Walory turystyczne jako determinanta rozwoju funkcji turystycznej Warunkiem rozwoju funkcji turystycznej na danym obszarze jest istnienie obiektów, które ze wzglêdu na swoj¹ wartoœæ przyrodnicz¹ czy kulturow¹, a tak e swoj¹ unikatowoœæ, znajd¹ siê w sferze zainteresowania turysty. Atrakcyjnoœæ przyrodnicza Zaborskiego PK zosta³a przedstawiona za pomoc¹ metody uœrednionej bonitacji punktowej, obejmuj¹cej elementy podwy - szaj¹ce i obni aj¹ce atrakcyjnoœæ przyrodnicz¹ pola podstawowego opracowanej przez Matuszewsk¹ (2003). Na terenie parku wyró niono obszary o ma³ej i przeciêtnej atrakcyjnoœci przyrodniczej, a tak e obszary atrakcyjne i bardzo atrakcyjne przyrodniczo. Rycina 1 ukazuje relatywnie du y udzia³ pól o niskiej atrakcyjnoœci przyrodniczej. S¹ to obszary z zabudow¹ wiejsk¹, drogi o nawierzchni twardej oraz u ytki rolne. Niemniej atrakcyjnoœæ parku nale y uznaæ za wysok¹ ze wzglêdu na bogactwo form u ytkowania terenu i du ¹ ró norodnoœæ krajobrazu, wystêpuj¹ce przede wszystkim w zachodniej i pó³nocno-zachodniej czêœci parku, a tak e miejscami na pó³nocnym wschodzie. Atrakcyjnoœæ przyrodnicz¹ uzupe³niaj¹ dobra kultury materialnej i niematerialnej. Na terenie Zaborskiego PK s¹ to przede wszystkim obiekty sakralne (koœcio³y i kapliczki), a tak e obiekty zwi¹zane z dzia³alnoœci¹ ycia codziennego budynki mieszkalne, zak³ady rzemieœlnicze, itp. Istotnym elementem walorów krajoznawczych s¹ imprezy regionalne, odbywaj¹ce siê na terenie parku i w bliskiej jego okolicy. S¹ to przede wszystkim festyny i festiwale zwi¹- 246 Dariusz Soko³owski... Funkcja turystyczna Zaborskiego Parku...

3 zane z kultur¹ kaszubsk¹, np. Zjazd Kaszubów w Bytowie, Miêdzynarodowy Festiwal Folkloru Dni Kultury Kaszubskiej, Kaszubski Festiwal Piosenki Country i Folklorystycznej w Swornychgaciach i inne. Ryc. 1. Atrakcyjnoœæ przyrodnicza i walory krajoznawcze Zaborskiego PK Fig. 1. The attractiveness of nature and advantages of touring of the Zabory Landscape Park Baza materialna turystyki jako miernik rozwoju funkcji turystycznej Badania poziomu rozwoju funkcji turystycznej w oparciu o elementy zagospodarowania turystycznego sprowadzaj¹ siê zwykle do analizy wielkoœci bazy noclegowej (Fischbach 1989). Rzadko obejmuj¹ one inne elementy infrastruktury turystycznej, co wynika z faktu ograniczonej dostêpnoœci materia³u badawczego. Studia i Materia³y CEPL w Rogowie R. 13. Zeszyt 3 (28) /

4 Podczas badañ na terenie Zaborskiego PK zinwentaryzowano 117 obiektów noclegowych ró nego typu, oferuj¹cych ³¹cznie miejsc noclegowych o zró nicowanym standardzie (ryc. 2). Wartoœæ wskaÿnika gêstoœci bazy noclegowej wynosi zatem 2,4 miejsca/km 2, co przy wartoœci 2,1 miejsc/km 2 dla gmin wiejskich województwa pomorskiego œwiadczy o dobrym poziomie rozwój bazy noclegowej. Ryc. 2. Zró nicowanie bazy noclegowej na terenie Zaborskiego PK Fig. 2. Differentiation of accommodation in the Zabory Landscape Park Oceny stopnia rozwoju bazy noclegowej dokonuje siê równie odnosz¹c liczbê turystów do liczby miejsc noclegowych oferowanych na danym obszarze. Na terenie parku jest to wartoœæ 11,2 turystów/miejsce, co œwiadczy o niedostatecznym wykorzystaniu bazy noclegowej, b¹dÿ przesyceniu obszaru obiektami bazy noclegowej. Obszar badañ jest ju nasycony obiektami hotelowymi, nale y zatem powzi¹æ dzia³ania zmierzaj¹ce do podnoszenia lub utrzymania standardu oferowanych us³ug noclegowych. Najbardziej powszechnym miernikiem rozwoju funkcji turystycznej jest wskaÿnik Baretje'a Deferta, który wyra a liczb¹ turystycznych miejsc noclegowych na tle liczby ludnoœci miejscowej. Na terenie parku wartoœæ wskaÿnika osi¹gnê³a 96 punktów; wyraÿnie zbli aj¹c siê do wartoœci progowej 100 punktów. Pozwala to stwierdziæ, e poziom rozwoju funkcji turystycznej na terenie parku jest relatywnie wysoki. Na podkreœlenie zas³uguje fakt, e obszar badañ znajduje siê w regionie pojezierzy, gdzie koncentruje siê ruch turystyczny mniejszy ni w górach czy w pasie wybrze a. Wartoœci wskaÿnika cechuje zró nicowanie przestrzenne, nie tylko w skali gmin, na terenie których po³o ony jest park (Brusy, Chojnice), ale równie w poszczególnych miejscowoœciach (tab. 1), co wskazuje na wyraÿnie turystyczny charakter wybranych wsi. Ruch turystyczny odzwierciedleniem funkcji turystycznej Ruch turystyczny mo na badaæ na dwa sposoby, w ujêciu dynamicznym, a tak e bior¹c pod uwagê zró nicowanie przestrzenne zjawiska. WskaŸniki: intensywnoœci ruchu turystycznego, wzglêdnej si³y przyci¹gania turystycznego oraz wskaÿnik gêstoœci ruchu turystycznego, obliczono na podstawie danych pochodz¹cych z Instytutu Turystyki. Z powodu trudnoœci w dostêpie danych z ró nych okresów czasowych, ruch turystyczny w Zaborskim 248 Dariusz Soko³owski... Funkcja turystyczna Zaborskiego Parku...

5 Tab. 1. Zró nicowanie wskaÿnika Baretje'a Deferta na terenie Zaborskiego PK Table 1. Differentiation of Baretje Defert index in the Zaborski Landscape Park Liczba Liczba Liczba WskaŸnik mieszkañców miejsc noclegowych Baretje'a Deferta Zaborski Park Krajobrazowy Gmina Brusy Czernica Leœno Mêcika³ Skoszewo Gmina Chojnice Babilon Bachorze Charzykowy Drzewicz Ma³e Swornegacie Swornegacie PK zosta³ przeanalizowany w ujêciu przestrzennym. Gminy na terenie których zlokalizowany jest park (Brusy, Chojnice) porównano z pozosta³ymi gminami powiatu chojnickiego gminy Czersk i Konarzyny, a tak e z pozosta³ymi gminami wiejskimi województwa pomorskiego (tab. 2). Tab. 2. WskaŸniki intensywnoœci ruchu turystycznego na wybranych obszarach porównawczych Table 2. Indicators of the intensity of tourism in selected comparative areas WskaŸniki ZPK* Gmina Gmina Pozosta³e gminy Gminy Brusy Chojnice powiatu wiejskie woj. chojnickiego pomorskiego Intensywnoœci ruchu turystycznego 333,4 85,3 535,8 8,3 219,9 Wzglêdnej si³y przyci¹gania 78,8 17,9 128,4 6,0 48,9 turystycznego Gêstoœci ruchu turystycznego 27,2 6,0 45,7 2,8 21,4 Rozk³ad przestrzenny wartoœci wskaÿników przedstawia siê bardzo podobnie. Analizuj¹c cztery rozpatrywane jednostki przestrzenne, tj. gminê Brusy, gminê Chojnice, pozosta³e gminy powiatu chojnickiego oraz gminy wiejskie województwa pomorskiego, w gminie Chojnice zaobserwowano zdecydowanie najwy sze wartoœci wskaÿników i ich nawet siedmiokrotn¹ przewagê nad gmin¹ Brusy. Ró nica miêdzy tymi dwoma obszarami jest bardzo widoczna, co przek³ada siê na rozwój zagospodarowania turystycznego. Z kolei traktuj¹c gminy Brusy i Chojnice jako ca³oœæ reprezentuj¹c¹ Zaborski PK, zauwa a siê ich znaczn¹ przewagê nad pozosta³ymi gminami powiatu chojnickiego Czersk i Konarzyny; ruch turystyczny w powiecie kumuluje siê przede wszystkim na terenie parku. Przewaga ta nie jest ju tak wyraÿna w przypadku pozo- Studia i Materia³y CEPL w Rogowie R. 13. Zeszyt 3 (28) /

6 sta³ych gmin wiejskich województwa pomorskiego. Wiele gmin wiejskich tego województwa wyró nia zasobnoœæ w bogactwo krajobrazowe, generuj¹ce ruch turystyczny. Wnioski Przeprowadzona analiza zebranych materia³ów i danych, zaprezentowana w czêœci wynikowej, pozwala na sformu³owanie ogólniejszych wniosków: 1. Zaborski PK zosta³ utworzony dla zachowania i ochrony unikatowych form przyrody. Jednak to w³aœnie urozmaicony krajobraz i bogactwo walorów przyrodniczych, przyci¹ga na obszary chronione du ¹ liczbê turystów. Rozwój funkcji turystycznej na badanym obszarze pozostaje zatem w zale noœci od œrodowiska przyrodniczego, powoduj¹c jednoczeœnie jego przekszta³cenia. 2. Rozwój funkcji turystycznej Zaborskiego PK wp³ywa na zró nicowany poziom zagospodarowania turystycznego i wielkoœci ruchu turystycznego. Na terenie parku wystêpuj¹ obiekty hotelowe o zró nicowanym standardzie oferowanych us³ug. Podczas badañ wyodrêbniono obszary, gdzie obiekty bazy noclegowej, wystêpuj¹ z wiêkszym natê eniem. S¹ to tereny po³o one nad Jeziorem Charzykowskim, miêdzy Jeziorami Karsiñskim i Witoczno; znaczna liczba obiektów zlokalizowana jest równie miêdzy wsiami Drzewicz a Czernica. W pó³nocnej czêœci parku znajduje siê zdecydowanie mniej obiektów noclegowych i wystêpuj¹ one w du ym rozproszeniu. Pod wzglêdem wyposa enia w obiekty turystyczne zauwa alna jest zdecydowana przewaga gminy Chojnice. Najsilniejszy rozwój gminy ukazuje równie analiza wskaÿników obrazuj¹cych ruch turystyczny. Podobnie ca³y obszar parku, charakteryzuje siê stosunkowo wy szymi wartoœciami wskaÿników nad pozosta³ymi obszarami porównawczymi. 3. Obszar Zaborskiego PK pe³ni funkcjê oœrodka turystycznego o zasiêgu regionalnym, który ze wzglêdu na bogactwo walorów turystycznych stwarza wiele mo liwoœci wypoczynku i korzystania z uroków Ziemi Zaborskiej. Literatura Fischbach J Funkcja turystyczna jednostek przestrzennych i program jej badania. Acta Universitatis Lodziensis, Turyzm 5, ódÿ: Olszewska B Funkcja turystyczno-wypoczynkowa Mr¹gowa. Acta Universitatis Lodziensis, Turyzm 5, ódÿ: Matuszewska D Funkcje turystyczne i konflikty w wybranych parkach narodowych Polski pó³nocnozachodniej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznañ. Warszyñska J., Jackowski A Podstawy geografii turyzmu. PWN, Warszawa. Woœ B., Owczarek W Turystyka na obszarach chronionych w percepcji spo³ecznoœci lokalnej na przyk³adzie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. W: Ruta J., Ruta P. (red.), Aktywnoœæ turystyczno-rekreacyjna w obiektach dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. UR, Rzeszów: Soko³owski Dariusz Instytut Geografii, UMK Toruñ d.sokol@umk.pl Szyda Barbara Instytut Geografii, UMK Toruñ bszyda@umk.pl Mierkiewicz Weronika Instytut Geografii, UMK Toruñ 250 Dariusz Soko³owski... Funkcja turystyczna Zaborskiego Parku...