NASZA GMINA. Wartość historyczna i kulturowa synagog. 5775/8 (2015) Nr 108 GMINA WYZNANIOWA ŻYDOWSKA W KRAKOWIE

Transkrypt

1 NASZA GMINA GMINA WYZNANIOWA ŻYDOWSKA W KRAKOWIE 5775/8 (2015) Nr 108 Wartość historyczna i kulturowa synagog

2 2 NASZA GMINA 5775/8 (2015) Powrót żydowskiego życia do nowosądeckiej synagogi fot: archiwum net Od XIX w. Nowy Sącz stał się ważnym ośrodkiem chasydyzmu, dzięki charyzmatycznemu przywódcy tego ruchu - cadykowi Chaimowi Halberstamowi. Obecnie kultywowaniem pamięci o tym założycielu dynastii Sanz, zajmuje się Fundacja Bonei Sanz kierowana przez potomka cadyka, mieszkającego w Nowym Jorku - rabina sądeckiego Joela Halberstama. Na grób Chaima Halberstama, corocznie pielgrzymują liczni chasydzi z całego świata, którzy odwiedzają również sądecką synagogę, znajdującą się przy ulicy Berka Joselewicza. Synagoga ta jest Przedstawiciele Fundacji Bonei Sanz własnością Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, od 1971 r. udostępniana była filii Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu i działała tam Galeria Dawna Synagoga. Użyczenie to było bezpłatne, za to Muzeum w tym czasie inwestowało w obiekt. Po kapitalnym remoncie i adaptacji na cele wystawiennicze, w roku 1982 udostępniono ją zwiedzającym. W przedsionku Galerii była stała ekspozycja poświęcona sądeckim Żydom Byli wśród nas, natomiast w głównej sali modlitw prezentowane były wystawy zmienne z dziedziny historii, sztuki i kultury. Od września 2015 Gmina wynajęła synagogę Fundacji Bonei Sanz, która zajęła się utrzymaniem budynku i przywróceniem sakralnej funkcji synagogi. Jest ona obecnie miejscem odprawiania modlitw i obchodzenia świąt. Fundacja zakupiła budynek przy ulicy Rybackiej, urządzono tam dom gościnny i koszerną kuchnię, powstała też mykwa. Do Nowego Sącza powróciło żydowskie życie religijne, 4 września, po raz pierwszy po wojnie, w synagodze modlono się w Szabat, świętowano też tam Simchat Tora. fot: Krystyna Podgórska

3 NASZA GMINA 5775/8 (2015) 3 W okresie międzywojennym Żydzi stanowili 1/3 mieszkańców Nowego Sącza, większość z nich zginęła podczas Zagłady. Na ścianie synagogi znajduje się tablica z napisem: Tablica pamiątkowa ku czci 25 tysięcy Żydów mężczyzn, kobiet i dzieci z Nowego Sącza i okolicy spalonych w krematoriach obozów koncentracyjnych i zamordowanych w innych miejscach straceń przez zbrodniarzy hitlerowskich w latach Błogosławiona niech będzie pamięć męczenników. Aby upowszechniać wiedzę o dawnych żydowskich mieszkańcach Sądecczyzny, synagoga będzie dostępna dla zwiedzających. fot: Sądecki sztetl Krystyna Podgórska Największy pomnik świata W Krakowie powstał projekt wmurowania w chodnik przed jedną z kamienic kostek brukowych z nazwiskami Żydów, którzy tam mieszkali i zostali zamordowani podczas Holokaustu. Inicjatorem i fundatorem tabliczek jest obywatel Izraela, chcący upamiętnić swoich krewnych. Będzie to w ramach ogólnoeuropejskiej akcji pod nazwą Stolpersteine, znanej w Polsce jako Kamienie Pamięci. Są to kostki brukowe o wymiarach 10 na 10 cm, lekko wystające ponad nawierzchnię, pokryte mosiężnymi płytkami z wygrawerowanymi na nich nazwiskami zgładzonych, datą urodzin i śmierci, oraz okoliczności, w jakich zginęli. Stolpersteine to w dosłownym tłumaczeniu kamienie potykacze. Przechodnie mogą się o nie potknąć, nie dosłownie ale raczej tylko symbolicznie, mentalnie, ważne jest aby zwrócili uwagę na treść napisów. Po przekroczeniu bramy obozów koncentracyjnych deportowani Żydzi stawali się tylko numerami a w ten sposób przywraca się ofiarom imiona, upamiętnia się pojedyncze osoby a nie bezimienne grupy, w sposób ciągły, w całym kraju a nie tylko w rocznice, w muzeach na terenie dawnych obozów. Tabliczki z nazwiskami ofiar nazizmu umieszczane są najczęściej w chodnikach przed ostatnim miejscem ich zamieszkania by przypomnieć o tych, którzy nie powrócili do swoich domów

4 4 NASZA GMINA 5775/8 (2015) Pomysłodawcą akcji Stolpersteine jest Gunter Demnig, niemiecki artysta, projektant i rzeźbiarz. Pierwszy Kamień Pamięci umieścił w grudniu 1992 roku na chodniku przed starym ratuszem w Kolonii, w 50 rocznicę wydania przez szefa SS Heinricha Himmlera rozkazu deportacji Romów do obozów koncentracyjnych. Pomysł zainspirował innych artystów; dwa lata później umieścili ponad 50 Stolpersteine wzdłuż chodników przy Oranienstrasse w śródmieściu Berlina. Akcja rozszerzyła się na kolejne miejscowości, upamiętniano w ten sposób ofiary III Rzeszy, które zamordowane zostały z powodu swojej narodowości, religii, rasy, poglądów, choroby psychicznej, stylu życia lub z jakiegokolwiek innego powodu. Jako miejsca śmierci najczęściej podawane są obozy: Auschwitz, Treblinka, Bełżec, Theresienstadt, Neuengamme, Sachsenhausen, Ravensbrück, Dachau, Buchenwald, Neukirchen, Kowno, Sobibór, Chełmno, Majdanek, Stutthof a jako okoliczności śmierci: zamordowany, zgładzony, zagazowany, ofiara pogromu. Brukowce wmurowywane są w chodnikach przed wejściami do domów, w których mieszkali zmordowani, czasem obok synagog. Jest ich już w Europie ponad 50 tysięcy, w około 700 miejscowościach Europy, w większości w Niemczech, ale również w osiemnastu innych państwach, w tym w Belgii, Czechach, Holandii, Austrii, Węgrzech, Norwegii. W Polsce pierwsze pojawiły się we Wrocławiu przed domem Edyty Stein i w Słubicach. Wokół tej inicjatywy wytworzył się międzynarodowy, masowy ruch społeczny, ale każdy z inicjatorów musi znać losy upamiętnianej osoby. Często fundatorem jest ktoś z rodziny, sąsiedzi, właściciele firmy lub sklepu mieszczącego się w kamienicy gdzie mieszkała ofiara, również szkoły, stowarzyszenia, organizacje kościelne. Celem akcji Stolpersteine jest nie tylko pielęgnowanie pamięci o ludziach ale też ukazanie historii narodów przez pryzmat pojedynczych losów. Dlatego Kamienie Pamięci, zlokalizowane w różnych miejscach krajów Europy, można uznać za największy w skali i symbolice pomnik świata. Krystyna Podgórska fot: net

5 NASZA GMINA 5775/8 (2015) 5 Uroczystości rocznicowe w Białej Niżnej oraz Nowym Sączu Michał Zajda Wakacje to dla społeczności żydowskiej w Polsce bardzo przygnębiający okres. Pomimo kwitnącej przyrody, słońca i urlopów to czas ponurych i smutnych rocznic, bowiem właśnie na okres wakacyjny przypadają największe akcje likwidacyjne gett. Również latem 1941 roku, gdy wojska Wehrmachtu święcił tryumfy na froncie wschodnim, na jego tyłach niemieckie grupy operacyjne do zadań specjalnych (niem. Einsatzgruppen) dokonywały niewyobrażalnych zbrodni przeciwko ludzkości. Przytoczę tylko parę przykładów. Na przełomie czerwca i lipca 1941 roku we Lwowie, w wyniku antyżydowskich zamieszek, oraz pogromów z rąk ukraińskich nacjonalistów oraz wtórujących im żołnierzy niemieckich zginęło ok. 7 tys. Żydów. W wielu kręgach podówczas posądzano Żydów o kolaborację z władzą radziecką, co dla antyżydowsko nastawionego motłochu stanowiło wystarczający pretekst do popełniania najohydniejszych zbrodni. W dniach 27 i 28 sierpnia 1941 w Kamieńcu Podolskim, Niemcy z rozkazu generała Friedricha Jeckela wymordowali ok. 24 tys. Żydów, z tej liczby tys. stanowili węgierscy uchodźcy a pozostali to lokalna społeczność z Kamieńca Podolskiego. W święto Jom Kippur, 29 września 1941 roku w wąwozie Babi Jar znajdującym się nieopodal Kijowa zamordowano i pochowano w zbiorowej mogile blisko 34 tys. Żydów. Były to zapewne jedne z pierwszych odsłon Zagłady. Wartym podkreślanie jest fakt, że nie tylko Niemcy i Ukraińcy mordowali w ówczesnym czasie Żydów. W Rumuni reżim sprzyjającego Niemcom bezwzględnego satrapy Iona Antonescu wymordował ich przeszło 350 tys. Do największych zbrodni jego reżimu zalicza się masakra ludności żydowskiej w Jassach, która miała miejsce w dniach czerwca 1941 roku, kiedy pozbawiono życia ok. 15 tys. osób. Ile bym napisał na temat Zagłady Żydów w czasie piekielnych dni II wojny światowej, zawsze będzie niewystarczająco skala okrucieństw, jakie dotknęły w tamtym przerażającym okresie Naród Izraela jest nie do opisania dostępnymi nam środkami wyrazu, podaruję już Państwu. Nie zamierzam nawet próbować. 20 sierpnia br., we wsi Biała Niżna o godzinie piątej po południu odbyła się uroczystość zorganizowana przez lokalną społeczność, mająca upamiętnić pomordowanych tam przez Niemców grybowskich Żydów. Był to spontaniczny akt pamięci młodych ludzi, którzy z własnej woli, być może z tęsknoty za utraconą nieznaną im dawną Polską, zebrali się i zabrali głos. Przypomniano zgromadzonym historię grybowskich Żydów oraz ich Zagładę. Odczytano nazwiska rodzin pomordowanych. W ciszy i zadumie złożono kwiaty, kamienie oraz zapalono znicze. Należy podkreślić, iż była to pierwsza modlitwa rabina w tym miejscu od 73 lat! Podczas uroczystości obecni byli przedstawiciele lokalnych władz w osobach wójta gminy Grybów Piotra Kroka oraz burmistrza Grybowa Pawła Fydy. 20 sierpnia 1942 roku około niezdolnych do pracy grybowskich Żydów rozstrzelano w Białej Niżnej. Resztę pieszo zapędzono do getta w Nowym Sączu. W Grybowie nie ma już Żydów, pozostała tylko synagoga, będąca niemym świadectwem dawnej ich tam obecności. Dzisiaj trwają prace remontowe w budynku synagogi, mające na celu przywrócenie jej do życia dach już jest! Całość prac finansowana jest przez Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie. Nie wskrzesimy pomordowanych, ale możemy przywrócić o nich pamięć, dlatego tak ważne są tego typu prace.

6 6 NASZA GMINA 5775/8 (2015) Na tablicy, którą tuż po wojnie postawiono na miejscu egzekucji w Białej Niżnej, znajduje się informacja, jakoby zbrodnia ta została popełniona przez hitlerowskich zbirów. Dla pamięci pokoleń, dla prawdy historycznej, dlatego aby po stokroć nie zapomniano, nalegam i proszę wszystkich by zawsze przypominano, że ręce, które czynów tych dokonały należały do Niemców. Piszmy dosłownie historię, wskazujmy palcem odpowiedzialnych, jesteśmy to winni tym wszystkim ofiarom, które spoczywają w mogiłach, będących niemymi symbolami niemieckiego okrucieństwa w czasie II wojny światowej. 23 sierpnia br., na placu Trzeciego Maja w Nowym Sączu, odbył się uroczysty Apel Pamięci, upamiętniający 73 rocznicę likwidacji getta. Udział w nim wzięli przedstawiciele władz na szczeblu lokalnym oraz wojewódzkim, w tym członek zarządu województwa małopolskiego Leszek Zegzda. Warto odnotować, również obecność J. Danielsa, doradcy ministra obrony narodowej Izraela oraz rabina Joela Halbestrama z Nowego Jorku, potomka słynnego cadyka Chaima Halberstama. Co najważniejsze na apel stawili się mieszkańcy Nowego Sącza, bez których licznej obecności, uroczystość ta nie miałaby najmniejszego sensu. Gościem honorowym tego wieczoru był Markus Lustig ostatni z żyjących świadków niemieckiego bestialstwa w Nowym Sączu. Człowiek, który dzięki szeregowi zbiegów okoliczności zdołał się uratować i teraz daje świadectwo tamtych potworności. Wysiedlenie rozpoczęło się o piątej rano 23 sierpnia 1942 roku. Zgromadzono wtedy na polach nad Dunajcem wszystkich przeznaczonych do selekcji Żydów, w wyniku której ok. 800 osób zdolnych do pracy wysłano do obozów pracy, lub pozostawiono w Nowym Sączu do pracy na rzecz Wehrmachtu. Wszystkich pozostałych deportowano na pewną śmierć do obozu zagłady w Bełżcu. Szacuje się, że liczby zamordowanych Żydów z terenu starostwa nowosądeckiego należy szukać w przedziale tys. (w tym 15 tys. wywieziono do Bełżca, ok. 1,6 tys. rozstrzelano a 1,2 tys. wywieziono do obozów pracy.) Nie zabrakło oczywiście na tych uroczystościach przedstawicieli Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, której liczna reprezentacja z Przewodniczącym Tadeuszem Jakubowiczem oraz Naczelnym Rabinem Krakowa Eliezerem Gurarym stawiła się, aby oddać hołd pomordowanym. Tym wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji tych uroczystości, jak również w nich uczestniczyli, w imieniu całej społeczności żydowskiej Krakowa, pragnę podziękować za ten piękny gest solidarności. Znicze przy miejscach pamięci Stary Sącz, znicze przy pomniku w Piaskach Na terenach południowo wschodniej Polski żyje już tylko niewielu Żydów, ale w wielu miejscowościach zachowały się ślady po licznej ich obecności w dawniejszych czasach. Są tam stare synagogi, cmentarze, miejsca pamięci o żydowskich mieszkańcach, którzy zginęli podczas Holokaustu. Wśród lokalnej społeczności zrodziło się wiele inicjatyw społecznych ukierunkowanych na ocalanie od zapomnienia ich żydowskich współmieszkańców. fot: Starosądeckie Info

7 NASZA GMINA 5775/8 (2015) 7 Biała Niżna, złożenie kwiatów na zbiorowej mogile Bochnia, odsłonięcie tablicy fot: Bochnianin fot: Sądecki sztetl 17 sierpnia, w dniu 73 rocznicy likwidacji getta w Starym Sączu, mieszkańcy tego miasta zapalili znicze przy pomniku w Piaskach koło mostu na Popradzie - w miejscu, gdzie Niemcy rozstrzelali 95 starosądeckich Żydów. 20 sierpnia 2015 r. pierwszy raz po wojnie chrześcijanie i Żydzi uczcili pamięć 360 grybowskich Żydów rozstrzelanych w Białej Niżnej. Obecni byli: Wójt gminy Grybów Piotr Krok, Burmistrz Grybowa Paweł Fyda, oraz mieszkańcy miasta i gminy. Złożono kwiaty, symboliczne kamienie oraz zapalono znicze. Przy zbiorowej mogile członkowie religijnej społeczności żydowskiej Krakowa odmówili modlitwę. Uroczystość poprowadzili Kamil Kmak i Łukasz Połomski. 23 sierpnia 2015 w Nowym Sączu odbyły się obchody 73 rocznicy likwidacji sądeckiego getta. O godzinie szóstej rano nowosądeczanie zapalili znicze na placu 3 Maja i na łące przy Dunajcu, skąd Żydzi wyruszyli w drogę do obozu zagłady w Bełżcu. Wieczorem, na placu 3 Maja w Nowym Sączu odbył się Apel Pamięci. 7 września 2015 w Bochni otwarto wystawę Getto Bocheńskie oraz Żydowską Trasę Pamięci. Organizatorem uroczystości byli: Burmistrz Miasta Bochnia, Stowarzyszenie Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej oraz Stowarzyszenie Bochniaków w Izraelu. Archiwum Narodowe w Krakowie Oddział w Bochni włączyło się w obchody rocznicowe współtworząc wystawę poświęconą historii Żydów z Bochni i jej okolic.w uroczystości wzięli udział przedstawiciele krakowskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Organizatorami akcji upamiętniania żydowskich mieszkańców ziemi sądeckiej są twórcy programu Sądecki sztetl, którego inicjatorem jest młody historyk Łukasz Połomski. Program realizowany jest w ramach Fundacji Nomina Rosae a współtworzą go: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu, Stowarzyszenie Profesjonalnego Samorządu, Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. W ramach tego programu utworzono projekt edukacyjny Młodzi Ambasadorzy Tolerancji, dla dwudziestoosobowej grupy młodzieży ze szkół gimnazjalnych i ponadgimazjalnych, poświęcony historii Żydów, ze szczególnym uwzględnieniem lokalnych dziejów społeczności żydowskiej. fot: Sądecki sztetl Nowy Sącz, znicze przy pomniku pamięci sądeckich Żydów

8 8 NASZA GMINA 5775/8 (2015) W ramach kursu uczniowie mają okazję aktywnie i twórczo działać, rozwijać siebie i pozytywnie wpływać na swoje środowisko. Podczas obchodów 73 rocznicy likwidacji sądeckiego getta Młodzi Ambasadorzy Tolerancji w specjalnym performance oddali hołd Żydom sądeckim, którzy 73 lata temu zginęli w Bełżcu. O kolejnych działaniach Młodych Ambasadorów Tolerancji i innych wydarzeniach związanych z odkrywaniem śladów żydowskiej przeszłości na Sądecczyźnie, można przeczytać na stronie Facebook Sądecki sztetl. fot: Sądecki sztetl Krystyna Podgórska Nowy Sącz, performance - Młodzi Ambasadorzy Tolerancji w hołdzie Żydom zamordowanym w Bełżcu Rzetelna wiedza historyczna i teologiczna podstawą porozumienia Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie utworzył nowy kierunek studiów podyplomowych obejmujących wiedzę niezbędną do kształtowania postaw przeciwdziałania ksenofobii i antysemityzmowi oraz prowadzenia dialogu międzykulturowego i międzyreligijnego. Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie przejął tradycje zasłużonego dla kultury narodu i Kościoła w Polsce Wydziału Teologicznego Jagiellońskiej Wszechnicy i kontynuuje to dziedzictwo wieków. W roku akademickim 2015/2016 po raz pierwszy utworzono tam nowy kierunek studiów podyplomowych Relacje chrześcijańsko żydowskie, do jego programu włączono nauczanie o myśli religijnej żydowskiej oraz nowych perspektywach teologicznego spojrzenia chrześcijan na Żydów i judaizm. Są to studia interdyscyplinarne: historyczne, filozoficzno-teologiczne, politologiczne i społeczne, prowadzone we współpracy z Międzynarodowym Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Kierownikiem studiów jest ks. prof. dr hab. Łukasz Kamykowski, który przybliża ideę i cel tej nowej oferty edukacyjnej: Nasze studia kładą nacisk na relacje i dialog. Pokazują głębsze podłoże braku porozumienia, ran, które w ciągu wieków powstały w relacjach między chrześcijanami i wyznawcami judaizmu. Ukazują także perspektywy wyjścia. Mamy nadzieję, że na-

9 NASZA GMINA 5775/8 (2015) 9 sza propozycja edukacyjna zainteresuje wszystkich, którzy się z tymi relacjami stykają na co dzień w praktyce bądź w pracy naukowej. Chodzi zarówno o studiowanie wspólnej historii czy dziejów wzajemnych relacji, jak i o religijne, filozoficzne czy teologiczne uzasadnianie różnic, ukazywanie ich w takiej perspektywie, która nie prowadzi do wrogości, lecz budzi życzliwe zainteresowanie. Zwracamy się z naszą ofertą wreszcie i do tych, którzy na przykład jako przewodnicy czy to po miejscach pamięci, czy to po licznych miastach i miasteczkach w Polsce chcieliby wiedzieć coś więcej o tej przeszłości i o dzisiejszych relacjach między chrześcijanami i Żydami. Mamy nadzieję trafić również do nauczycieli i katechetów, zwłaszcza szkół ponadpodstawowych, oraz osób w różny sposób zarządzających kulturą, żeby mieli bardziej wielostronne rozeznanie w dziedzinie wzajemnych relacji i dialogu. Nasze studia mają objąć w trzech segmentach semestralnych wiedzę: o wielowiekowej koegzystencji chrześcijan i Żydów, często trudnej; o przyczynach i rozwoju nienawiści, która doprowadziła w rezultacie do tego, co określamy jako Holokaust, Szoa czy Zagłada; i o perspektywach dialogu, które zrodziły się po tej strasznej tragedii, a których nie wolno zaprzepaścić, zwłaszcza że samo doświadczenie, jak i świadkowie tamtych strasznych wydarzeń powoli odchodzą w przeszłość. Panuje przekonanie niebezpodstawne że przynajmniej dla Żydów europejskich, aszkenazyjskich, żyjących w świecie chrześcijańskim, istnieje problem polegający na tym, iż to właśnie religia chrześcijańska stanowiła narzędzie szerzenia wśród wiernych pogardy, niechęci wobec Żydów. Trzeba na to przekonanie umieć odpowiedzieć wielostronnie, z uwzględnieniem rzetelnej wiedzy historycznej i teologicznej. Z drugiej strony zaś trzeba formować postawy. Trzeba pytać, czy w chrześcijaństwie jest możliwe kształtowanie innej, życzliwej, postawy wobec Żydów. Na czym ma się ona zasadzać? Czy jest prawomocna w chrześcijaństwie? A jeśli tak, to jakie postawy trzeba kształtować wśród przyszłych liderów wspólnot i ruchów chrześcijańskich, żeby fot: Wikipedia ks. prof. dr hab. Łukasz Kamykowski z jednej strony te relacje były w przyszłości inne i nie prowadziły do wzrostu napięć i niechęci, nienawiści czy obcości, a z drugiej by pomagały także w budowaniu innych relacji: między różnymi grupami narodowymi, wyznaniowymi (Żydzi są po trosze i tym, i tym) czy kulturowymi. Widzimy dziś, w coraz bardziej mobilnym i jednocześnie dynamicznym świecie, że coraz większe zagubienie własnej tożsamości i lęk o jej zachowanie rodzą wciąż nowe napięcia. Te problemy same się nie rozwiążą, nie ułożą się bez mądrego podpowiadania, jak jest i co z tego wynika, i co można zrobić. Wśród wykładowców są badacze tematyki żydowskiej z UJ, ks. Manfred Deselaers który całe swoje życie poświęca budowaniu relacji między chrześcijanami i Żydami, ja będę wykładał zagadnienia teologiczne, a historię wzajemnych relacji chrześcijańsko-żydowskich historyk Kościoła bp dr hab. Grzegorz Ryś. Szczegółowe informacje o zasadach rekrutacji i przebiegu studiów zamieszczone są na stronie internetowej Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II: Krystyna Podgórska

10 10 NASZA GMINA 5775/8 (2015) Renowacja synagogi Remu W krótce zakończą się prace remontowe w synagodze Remu, prowadzone ze środków własnych Gminy oraz dzięki przyznanym dotacjom z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Informacja MKiDN o wykonanych pracach: W 2015 roku Gmina Wyznaniowa Żydowska pozyskała dotację pochodzącą ze środków finansowych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program Dziedzictwo Kulturowe, priorytet 1 Ochrona Zabytków) na prowadzenie prac budowlano-konstrukcyjnych i konserwatorskich w synagodze Remuh (kwota przyznanej dotacji to PLN). W trakcie wieloletnich prac prowadzonych w synagodze Remu, która posiada znaczącą wartość historyczną i kulturową, wielokrotnie odkrywane były nieznane w trakcie prac projektowych rozwiązania architektoniczne oraz defekty konstrukcyjne. Dlatego też uzyskane dofinansowanie stanowi bardzo znaczącą pomoc. W ramach zadania przeprowadzono prace konstrukcyjno-budowlane w sali modlitw i przedsionku synagogi. Prace konstrukcyjne polegały na wzmocnieniu sklepienia kolebkowego nad gotycką piwnicą odkrytą w trakcie prowadzonych w ubiegłych latach prac. Przeprowadzone zostały także prace konserwatorskie polichromii na ścianach sali modlitw i przedsionka obejmujące m.in. konserwację estetyczną odkrytej na północnej ścianie sali modlitw najstarszej warstwy malarskiej, która datowana jest na XVII w. Krakowska Gmina Wyznaniowa Żydowska nadal prowadzi zakończeniowe prace renowacyjne wnętrza synagogi i gotyckiej piwnicy odkrytej podczas remontu pod salą modlitewną. Krystyna Podgórska

11 NASZA GMINA 5775/8 (2015) 11 JOM RISZON niedziela w Starej Synagodze Spośród siedmiu krakowskich synagog należących do Gminy Wyznaniowej Żydowskiej, najwcześniej powstała Synagoga Stara, zbudowana w XV w. przy ulicy Szerokiej. Jest ona jedną z najstarszych zachowanych synagog w Polsce oraz jednym z najcenniejszych zabytków żydowskiej architektury sakralnej w Europie. Obecnie mieści się tam Oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Stara Synagoga. Wystawa stała Tradycyjna kultura krakowskich Żydów prezentuję zbiór judaików, są na niej przedmioty użytku obrzędowego, ubiory, obrazy, fotografie, portrety, wyroby rzemiosła artystycznego oraz bogata ikonografia dzielnicy żydowskiej na Kazimierzu. Jest też wystawa czasowa Budowali nowoczesny Kraków. Żydzi w samorządzie miejskim, gospodarczym i finansowym miasta ( ) - opowiadająca o udziale wybitnych przedstawicieli żydowskiej społeczności Krakowa w niezwykłym procesie przekształcania miasta. Wszystko to krakowianie mieli okazję obejrzeć 11 października podczas dorocznego święta Muzeum pn. Jom Riszon niedziela w Starej Synagodze. Odbyły się też warsztaty plastyczne i edukacyjne Świąteczna radość na temat tradycji święta Sukkot; dekorowanie świątecznego szałasu ozdobami wykonanymi przez uczestników, pod kierunkiem artysty plastyka oraz konkurs wiedzy o Biblii A Ty żaczku uczony, w Piśmie świętym kształcony Na zakończenie, w programie artystycznym Śpiewaj z nami wystąpił zespół klezmerski Mojše Band ze Słowacji, w premierowym koncercie unikatowej muzyki Żydów polskich, odtworzonej na podstawie zapisów nutowych z przełomu XVII i XVIII w., odnalezionych w bibliotece w Budapeszcie. fot: Marcin Sztejn Krystyna Podgórska Muzeum Stara Synagoga, dekorowanie świątecznego szałasu

12 12 NASZA GMINA 5775/8 (2015) Przywracanie pamięci Na terenie Nowego Żmigrodu działa Stowarzyszenie Gmina Chrześcijańska im. Leona Karcińskiego. Jedną z ważnych misji tego Stowarzyszenia jest upamiętnianie obecności i zagłady żmigrodzkich Żydów. fot: Stowarzyszenie Gmina Chrześcijańska Nowy Żmigród, odnaleziona macewa Oprócz opieki nad miejscami pamięci, Stowarzyszenie odzyskało kilkanaście macew w bardzo dobrym stanie, dzięki którym przywrócono pamięć zmarłych żmigrodzian. Ostatnio, Prezes Stowarzyszenia Pan Zdzisław Senczak poinformował nas odzyskaniu kolejnej macewy. Po wstępnym oczyszczeniu i zabezpieczeniu, kamień nagrobny został złożony na cmentarzu żydowskim w Nowym Żmigrodzie. Biuletyn Nasza Gmina wydawany jest od 2006 roku. W tym czasie oprócz tekstów Redakcji, publikowane były w nim artykuły nadesłane przez członków Gminy oraz napisane przez innych autorów specjalnie dla naszej gazetki. Można w nich było znaleźć wiele ciekawych informacji na tematy związane z życiem żydowskim dawniej i dziś. OD REDAKCJI Redakcja Naszej Gminy jest otwarta na propozycje napisania do naszej publikacji tekstów, dotyczących różnych zagadnień związanych z tradycją i kulturą żydowską: relacje z wydarzeń w Krakowie i na terenach objętych działalnością krakowskiej Gminy, recenzje książek, filmów oraz realizowanych projektów artystycznych lub edukacyjnych, artykuły popularno naukowe, eseje, wywiady, monografie żydowskich twórców ze świata nauki, sztuki, literatury. Osoby, które chciałyby się podzielić z naszymi czytelnikami swoją wiedzą, doświadczeniem lub informacjami o podejmowanych działniach, prosimy o nadsyłanie artykułów i fotografii. Zdjęcia powinny być dobre technicznie oraz o rozdzielczości przystosowanej do wydruku minimum 1500 pikseli. Teksty powinny spełniać następujące kryteria: nie dłuższe niż 6000 znaków ze spacjami, poprawne merytorycznie na podstawie uznanych materiałów źródłowych, prawidłowe pod względem stylistycznym, gramatycznym i pisowni. Prosimy o nadsyłanie materiałów na adres Redakcji biuletynu Nasza Gmina: naszagmina.redakcja@gmail.com Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie ul. Skawińska 2, Kraków Telefon: , Fax: Strona internetowa: krakow@jewish.org.pl NASZA GMINA REDAKCJA naszagmina.redakcja@gmail.com Tel: Krystyna Podgórska redaktor Marcin Sztejn zdjęcia Wiktor Podgórski projekt graficzny i skład Copyright 2013 GWŻ Kraków