OCENA stanu czystości rzek woj. podlaskiego w 2007 roku

Transkrypt

1 INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU OCENA stanu czystości rk woj. podlaskiego w 2007 roku WIOŚ BIAŁYSTOK, kwiecień 2008

2 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 1 WSTĘP ZAKRES OPRACOWANIA METODYKA BADAŃ, KLASYFIKACJE I OCENY JAKOŚCI WÓD PŁYNĄCYCH OCENY JAKOŚCI WÓD NAREW ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI AWARYJNE ZANIECZYSZCZENIE WÓD WNIOSKI SUPRAŚL ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ ZAGROŻENIA RZEKI SUPRAŚL DZIAŁANIA INTERWENCYJNE WNIOSKI SOKOŁDA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI NEREŚL ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI BIEBRZA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ AWARYJNE ZANIECZYSZCZENIA WÓD DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI WNIOSKI ROSPUDA-NETTA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI WISSA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI GAĆ ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI WNIOSKI PISA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI KAMIANKA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI NURZEC ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD

3 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ DZIAŁANIA INWESTYCYJNE WNIOSKI BROK ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI WNIOSKI CZARNA HAŃCZA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI SZESZUPA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI SZELMENTKA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI MARYCHA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI KRYNKA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI ŚWISŁOCZ ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WNIOSKI LEŚNA PRAWA ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ KONTROLE INTERWENCYJNE DZIAŁANIA INWESTYCJE WNIOSKI PODSUMOWANIE WNIOSKI

4 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 1 Wstęp Podstawą programu badań wód powierzchniowych płynących zrealizowanych prz Inspektorat w 2007 roku był Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata , opracowany prz Głównego Inspektora Ochrony Środowiska i zatwierdzony prz Ministra Środowiska oraz Program monitoringu środowiska województwa podlaskiego w latach opracowany prz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku i zatwierdzony prz Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Zasadniczym celem badań śródlądowych wód powierzchniowych jest twornie podstaw do podejmowania działań na rcz poprawy stanu wód oraz ich ochrony prd zanieczyszcniem, w tym ochrony prd eutrofizacją powodowaną wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa, ochrony prd zanieczyszcniami prmysłowymi, zasoleniem i substancjami szcgólnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Podejmowane działania polegają na zintegrowaniu zarządzania gospodarką wodną w układzie dorczy (poprz Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej), stąd szcgólny nacisk został położony na zapewnienie spójności badań i ocen realizowanych w ramach trch podsystemów dotyczących monitoringu wód: powierzchniowych, podziemnych i morskich. Zakres i sposób prowadnia badań monitoringowych śródlądowych wód powierzchniowych uzależniono od sposobu użytkowania wód, a także od charakteru ich zagrożenia lub ochrony, co zostało określone poprz wykazy wód sporządzone prz Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej, które zgodnie z Ustawą Prawo wodne, są powołane do zarządzania wodami na obszarach dorczy. Zasady prowadzonego monitoringu wód w 2007 roku na obszar województwa podlaskiego uwzględniały badanie i ocenę jakości wód w sposób odpowiedni do celów jej użytkowania i prowadzonej działalności na obszar zlewni. Badania objęły: monitoring wód dla celów ogólnej oceny jakości wody, w tym stopnia eutrofizacji poprz badania stężeń związków azotu i fosforu oraz w celu określenia odcinków wód wrażliwych na zanieczyszcnie związkami azotu źródeł rolniczych, monitoring substancji szcgólnie szkodliwych dla środowiska wodnego, monitoring jakości wód prznaczonych do bytowania ryb, skorupiaków i mięczaków w warunkach naturalnych, monitoring wód prowadzony w ujęciach zaopatrujących ludność w wodę do spożycia oraz w obszarach ochronnych zbiorników wód śródlądowych, monitoring jakości wód granicznych. Przy planowaniu programu badań na rok 2007 wykorzystano wykazy uzyskane z RZGW w Warszawie, określające sposób użytkowania wód, charakter ich zagrożenia i ochrony. Z wykazów wynika, że na terenie woj. podlaskiego: nie występują obszary wrażliwe na zanieczyszcnia związkami azotu źródeł rolniczych, wskazano jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rce Supraśl, której część zlewni stanowi obszar ochronny ujęcia i powinna być monitorowana pod kątem zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia, na terenie województwa znajduje się 313 obiektów (rk, jezior, zbiorników wraz z dopływami) prznaczonych do bytowania ryb karpiowatych oraz 30 obiektów prznaczonych do bytowania ryb łososiowatych w warunkach naturalnych oraz umożliwiających migracje ryb. 4

5 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. W roku 2007 monitoringiem objęto rki, które zgodnie z nowym projektem rozporządnia w sprawie prowadnia monitoringu wód (jest w trakcie opracowania), spełniają co najmniej jeden z warunków: posiadają zlewnie o powierzchni więksj niż ; posiadają zlewnie o powierzchni mniejsj niż , lecz są ważne względu na dynamikę prpływu wody; prkraczają lub stanowią granice państwa; stanowią podstawę oszacowania wielkości ładunków zanieczyszcń prkraczających granice państwa lub wprowadzanych do środowiska morskiego Bałtyku; są istotne dla międzynarodowych programów wymiany informacji. Przy ustalaniu celów badań i ocen wód w poszcgólnych profilach pomiarowych kierowano się również następującymi zasadami: każdy profil pomiarowy powinien spełniać wymogi maksymalnej liczby celów monitoringu, co pozwoli ograniczyć koszty badań oraz koszty transportu; profile monitoringu diagnostycznego wytypowano w oparciu o dotychczasową sieć krajową rozbudowaną o wybrane punkty monitoringu regionalnego; profile monitoringu wód powierzchniowych służące do oceny warunków bytowania ryb oraz zaopatrnia ludności w wodę ustalono w oparciu o wybrane rki zamieszczone w wykazie RZGW. W programie monitoringu rk w 2007 roku nie uwzględniono kryteriów badań: wód wrażliwych na zanieczyszcnie związkami azotu źródeł rolniczych, względu na brak w wykazie RZGW obszarów wrażliwych na terenie woj. podlaskiego; wód morskich wewnętrznych i przybrżnych określonych w rozporządniu w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrżne będące środowiskiem życia skorupiaków i mięczaków (nie dotyczy woj. podlaskiego). Monitoring wód powierzchniowych województwa podlaskiego prowadzono w 2 podstawowych zakresach: diagnostycznym (obejmujący w większości punkty dawnej krajowej oraz sieć stanowisk pomiarowych granicznych); operacyjnym (utworzonym na bazie punktów monitoringu regionalnego). Badania w diagnostycznej pozwalają na ocenę jakości wód w punktach bilansowych zlewni w pełnym zakresie wymaganych oznacń do wykonania oceny. Badania w operacyjnej pozwalają ocenę jakości wód w odniesieniu do części zlewni, a w szcgólności na wykonanie takiej oceny wód województwa, która powinna stanowić podstawę do podejmowania decyzji w zakresie strategii planowania działań inwestycyjnych, w tym także określania priorytetów ich dofinansowania. Wieloletni program monitoringu wód województwa podlaskiego określają również możliwości techniczne i finansowe wykonawstwa badań. Stąd w planowaniu badań na rok 2007 uwzględniono również poniżs zasady: badania poszcgólnych rk na terenie województwa prowadzone są w 1-, 3- i 5- letnich cyklach badawczych. Częstotliwość badań rki uzależniono od znacnia gospodarcgo i ekologicznego oraz od wielkości rki, a także od wielkości i rodzaju źródeł zanieczyszcń znajdujących się w ich zlewniach; 5

6 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. w cyklach corocznych prowadzone są badania rk, będących źródłami zaopatrnia dużych miast w wodę do picia, zasilające lub prpływające prz tereny obszarów chronionych (parków i rerwatów) oraz w zlewniach, w których znajdują się znaczne źródła zanieczyszcń; także coroczny cykl badawczy założono dla zlewni rk niedostatecznie zabezpieczonych prd wpływem zanieczyszcń (brak lub słabo działające oczyszczalnie, uciążliwe źródła zanieczyszcń stanowiące duże zagrożenie awaryjnego zanieczyszcnia wód); w cyklu 3-letnim badane są rki, w zlewniach, których nie występują duże źródła zanieczyszcń, a gospodarka wodno - ściekowa na tym obszar jest w zasadzie unormowana; w cyklach 5-letnich badane są mniejs rki, w tym także na terenach obszarów chronionych, w celu okresowej oceny zmian parametrów jakości wód o charakter zbliżonym do naturalnego. Należy podkreślić, że rok 2007 jest rokiem prłomowym w metodyce badań i oceny jakości wód powierzchniowych. Rozpoczęto prace nad prbudową pomiarowej, opracowaniem nowego programu badań oraz wdrożeniem nowego systemu ocen jakości (opartych głownie na ocenach biologicznych) wynikających z dostosowania do Ramowej Dyrektywy Wodnej. Celem tych prac jest opracowanie skutecznego systemu monitoringu i ocen na potrby programów gospodarki wodą w zlewniach rk. Działania te ukierunkowane są na zapewniającego osiągnięcie głównego celu, jakim jest osiągniecie dobrego stanu ekologicznego wszystkich wód w Polsce do roku Zakres opracowania Opracowanie zawiera ocenę stanu czystości rk zbadanych prz WIOŚ w 2007 roku w systemie monitoringu wód województwa podlaskiego. Badaniami objęto następujące rki: Narew (d. Wisły) na całej długości w granicach województwa wraz z dopływami w profilach ujściowych: Orlanką, Horodnianką, Narewką, Jaskranką, Śliną, dopływem z Rzadkowa, Łomżyczką, Penzą, Lepacką Strugą, Supraśl (d. Narwi) na całej długości z większymi dopływami: Słoją, Ploską Czarną i Białą w profilach ujściowych, Sokołdę (d. Supraśli) na całej długości, Nereśl (d. Narwi) na całej długości, Biebrzę (d. Narwi) w dolnym na długości Osowiec ujście wraz z dopływami w profilach ujściowych: Kropiwną, Kamienną, Czarną Strugą, Ełkiem, Rospudę-Nettę (d. Biebrzy) na odcinku od jez. Rospuda Augustowska z dopływani w profilach ujściowych: Zalewianką i Turówką oraz Kanałem Augustowskim na odcinkach Klonownica i Śluza Sosnowo, Wissę (d. Biebrzy) w środkowym z dopływem z Łępic i rką Matlak w profilach ujściowych, Gać (d. Narwi) na odcinku ujściowym wraz z dopływem Jabłonką w profilu ujściowym, Pisę (d. Narwi) na całej długości w granicach województwa wraz z jej dopływami w profilu ujściowym: Turoślą i Łabną, Kamionkę (d. Bugu) w profilu ujściowym, Nurc (d. Bugu) na całej długości, Brok (d. Bugu) na odcinku poniżej Czyżewa wraz z dopływem Siennicą w profilu ujściowym, 6

7 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Czarną Hańczę (d. Niemna), na całej długości wraz z dopływami: Wiatrołużą Szlamicą i Wołkuszanką w profilach ujściowych, rki w prkrojach granicznych: Marychę (d.czarnej Hańczy), Sszupę (d.niemna), Slmentkę (d.sszupy), Świsłocz (d.niemna), Krynkę (d.świsłoczy) i Leśną Prawą (d.leśnej), 3 Metodyka badań, klasyfikacje i oceny jakości wód płynących Metodyczne podstawy badań wód w systemie monitoringu stanu wód powierzchniowych określały w 2007 roku Rozporządnie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadnia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284) oraz projekt nowego rozporządnia w sprawie prowadnia monitoringu wód powierzchniowych (jest w trakcie opracowania). Na jego podstawie Rozporządnia z 2004 roku oraz ww. projektu opracowano zakres i częstotliwości badań w 2007 roku w poszcgólnych profilach pomiarowych dla diagnostycznej i operacyjnej województwa podlaskiego (Załącznik 1). 3.1 OCENY JAKOŚCI WÓD OGÓLNA KLASYFIKACJA WÓD Podstawę oceny stanowi Rozporządnie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadnia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prentacji stanu tych wód (Dz. U. nr 32 poz. 284). Rozporządnie wprowadza klasyfikację wód powierzchniowych obejmującą pięć klas jakości tych wód (z uwzględnieniem kategorii jakości wody A1, A2 i A3, określonych w prpisach w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia; patrz punkt 3.1.3): klasa I - wody o bardzo dobrej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A1. Wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na żadne oddziaływania antropogeniczne; klasa II - wody dobrej jakości. Spełniają w odniesieniu do większości wskaźników jakości wody wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują niewielki wpływ oddziaływań antropogenicznych klasa III - wody zadowalającej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A2. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują umiarkowany wpływ oddziaływań antropogenicznych. klasa IV - wody niezadowalającej jakości. Spełniają wymagania określone dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia, w przypadku ich uzdatniania sposobem właściwym dla kategorii A3. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań 7

8 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. antropogenicznych, zmiany ilościowe i jakościowe w populacjach biologicznych; klasa V - wody złej jakości. Nie spełniają wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia. Wartości biologicznych wskaźników jakości wody wykazują, na skutek oddziaływań antropogenicznych, zmiany polegające na zaniku występowania znacznej części populacji biologicznych. Kryterium określenia ogólnej klasy jakości wód powierzchniowych, stanowią wartości graniczne wskaźników jakości wody w poszcgólnych klasach jakości wód powierzchniowych, określone w załączniku nr 1 do rozporządnia. Zgodnie z rozporządniem, ocenę jakości wód powierzchniowych dokonuje się na podstawie badań prowadzonych w danym punkcie pomiarowym. Dopuszcza się określenie jakości wód powierzchniowych w zakresie spełniania wymagań określonych dla różnych sposobów użytkowania wód (wymienionych powyżej). Dla każdego wskaźnika jakości wody zmierzonego z częstotliwością jeden raz na miesiąc wyznacza się wartość stężenia odpowiadającą percentylowi 90, a w przypadku mniejsj częstotliwości badań przyjmuje się najmniej korzystną wartość stężenia. Określenia klasy jakości wód powierzchniowych dokonuje się, porównując wyznaczone wartości stężeń poszcgólnych wskaźników jakości wody (z wyłącniem wskaźników jakości wód występujących w warunkach naturalnych w podwyższonych stężeniach) z wartościami granicznymi określonymi w załączniku nr 1 do Rozporządnia. Za wynikową ogólną ocenę wód w punkcie pomiarowym przyjmuje się tą klasę jakości, w której zawiera się 90% oznaczanych wskaźników. Przy sporządzaniu oceny jakości wód wykorzystano program komputerowy JaWo, stosowany aktualnie prz wszystkie wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska w kraju OCENA PRZYDATNOŚCI DO BYTOWANIA RYB Podstawę oceny stanowi Rozporządnie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455). Woda spełnia wymagania określone w załączniku do rozporządnia, jeżeli w wyniku pobierania próbek stale w tym samym miejscu w okresie 12 miesięcy, z częstotliwością nie mniejszą niż określona w załączniku do rozporządnia: w 95% próbek zostały spełnione wymagania dotyczące tej wody w zakresie wskaźników: wartości ph, pięciodobowego biochemicznego zapotrbowania na tlen (BZT 5 ), amoniaku, azotu amonowego, azotynów, całkowitego chloru pozostałego, cynku ogólnego i miedzi rozpuszczonej; jeżeli próbki do oznaczania tych wskaźników były pobierane z częstotliwością mniejszą niż 1 raz na miesiąc, wymagania dotyczące tych wskaźników muszą być spełnione w każdej próbce; wymagania w zakresie temperatury były spełniane w okresach stanowiących łącznie co najmniej 98% czasu; w 50% próbek zostały spełnione wymagania w zakresie rozpuszczonego tlenu; zostało spełnione wymaganie dotyczące średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej. Dokonując oblicń, o których mowa wyżej nie uwzględnia się wyników analiz niespełniających wymagań określonych w załączniku do rozporządnia, jeżeli narusnie wymagań nastąpiło na skutek powodzi lub innych klęsk żywiołowych. 8

9 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Dokonując oblicnia średniorocznej wartości zawiesiny ogólnej, dopuszcza się pominięcie wyników analiz z próbek pobranych podczas wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak intensywne opady atmosferyczne, intensywne topnienie śniegu oraz susza. W przypadku gdy badanie wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są leps niż wartości tych wskaźników określone w załączniku do rozporządnia, częstotliwość pobierania próbek wody i pomiaru wartości tych wskaźników może zostać zmniejszona. Regularnych badań wody nie prprowadza się, jeżeli woda jest niezanieczyszczona i nie ma ryzyka pogorsnia jej jakości. W przypadku gdy badanie wody wykaże, że wartości wskaźników jakości wody są gors niż wartości tych wskaźników określone w załączniku do rozporządnia, należy ustalić, czy jest to wynikiem błędów w pomiarach, skutkiem zjawiska naturalnego czy też zanieczyszcnia wody OCENA PRZYDATNOŚCI WODY DO SPOŻYCIA Podstawę oceny stanowi Rozporządnie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728). Wymagania, jakim powinny odpowiadać kategorie jakości wody A1-A3, określa załącznik nr 1 do rozporządnia. Wody spełniają wymagania, jeżeli w wyniku pobierania próbek wody w miejscu jej ujmowania, w regularnych odstępach czasu, z częstotliwością nie mniejszą niż określona w załączniku nr 2 do rozporządnia: w 95% próbek nie zostały prkroczone właściwe dla danej kategorii jakości wody wartości dopuszczalne wskaźników jakości wody oznaczone gwiazdką (*), w załączniku nr 1 do rozporządnia, a w 90% próbek wartości dopuszczalne pozostałych wskaźników jakości wody; otrzymane wartości wskaźników, z wyjątkiem temperatury, ph, tlenu rozpuszczonego i wskaźników mikrobiologicznych, nie odbiegają więcej niż o 50% od wartości dopuszczalnych wskaźników jakości wody; nie wynika zagrożenie dla zdrowia człowieka; w kolejnych próbkach wody, pobranych w regularnych odstępach czasu, nie stwierdzono prkrocnia wartości dopuszczalnych wskaźników jakości wody. Przy obliczaniu wartości procentów próbek, o których mowa wyżej nie uwzględnia się prkrocń wartości granicznych wskaźników, jeżeli są one skutkiem powodzi lub innych klęsk żywiołowych albo wyjątkowych warunków pogodowych, takich jak intensywne opady atmosferyczne, intensywne topnienie śniegu albo wysokie temperatury powietrza OCENA WRAŻLIWOŚCI WÓD NA ZANIECZYSZCZENIE ZWIĄZKAMI AZOTU ZE ŹRÓDEŁ ROLNICZYCH I PODATNOŚCI NA EUTROFIZACJĘ Podstawę oceny stanowi Rozporządnie Ministra Środowiska z 23. grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wód wrażliwych na zanieczyszcnie związkami azotu źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241 poz. 2093). Dokument określa m.in. wartości kryterialne zawartości azotanów w wodach (w szcgólności w wodzie ujmowanej na potrby zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia) oraz wykaz wskaźników i wartości kryterialne do oceny eutrofizacji wód śródlądowych. Za wody wrażliwe na zanieczyszcnie związkami azotu źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszcniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania 9

10 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących prkształcić się w azotany, pochodzących z działalności rolnicj. Za wody zanieczyszczone uznaje się: śródlądowe wody powierzchniowe, a w szcgólności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrby zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi powyżej 50 mg NO 3 /dm 3 ; śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące eutrofizację, którą skutecznie można zwalczać prz zmniejsnie dawek dostarczanego azotu. Za wody zagrożone zanieczyszcniem uznaje się: śródlądowe wody powierzchniowe, a w szcgólności wody, które pobiera się lub zamierza się pobierać na potrby zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia i wody podziemne, w których zawartość azotanów wynosi od 40 do 50 mg NO 3 /dm 3 i wykazuje tendencję wzrostową; śródlądowe wody powierzchniowe, wody w estuariach oraz morskie wody wewnętrzne i morza terytorialnego, wykazujące tendencję do eutrofizacji, którą skutecznie można zwalczać prz zmniejsnie dawek dostarczanego azotu. Przy ocenie stopnia i rodzaju zanieczyszcnia wód podziemnych związkami azotu, poza wartością azotanów, uwzględnia się również wartości wskaźników: tlen rozpuszczony, azot amonowy i azot azotynowy. Przy ocenie stopnia eutrofizacji śródlądowych wód powierzchniowych i morskich stosuje się wskaźniki określone w załączniku nr 1 do rozporządnia. Za wody podatne na eutrofizację uznaje się wody, w których stężenia średnioroczne podstawowych wskaźników eutrofizacji prkraczają wartości graniczne, które wynoszą: dla fosforu ogólnego 0,25 mgp/l, azotanów 10,0 mgn NO3 /l, azotu ogólnego 5 mgn/l) i chlorofilu a 25 µg/l). Innymi wskaźnikami eutrofizacji są: długotrwałe zakwity wody powodowane często prz okrmki i zielenice, masowy rozwój glonów poroślowych, redukcja różnorodności i obfitości makrofitów, fauny bezkręgowej oraz ryb. Wyniki tej oceny dla woj. podlaskiego stawiono na końcu opracowania. W załączniku nr 1 prdstawiono stawienie badanych rk i punktów monitoringowych oraz zakres oznaczanych wskaźników w poszcgólnych rodzajach monitoringowych wód płynących oraz częstotliwości poboru prób. W załączniku nr 2 prdstawiono następujące klasyfikacje: - ogólną klasę czystości rki w poszcgólnych punktach pomiarowych wraz z wartościami ekstremalnymi i charakterystycznymi wskaźników decydujących o klasyfikacji, - ocenę przydatności do bytowania ryb w poszcgólnych punktach pomiarowych wskazaniem wskaźników niespełniających wartości kryterialnych, - ocenę przydatności wody do spożycia w wybranych punktach pomiarowych (strefy ujęć powierzchniowych wód). W załączniku nr 3 zawarto ocenę wód wrażliwych na zanieczyszcnia związkami azotu źródeł rolniczych i podatnych na eutrofizację. 10

11 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 4 Narew Narew jest prawostronnym dopływem Wisły I rzędu o powierzchni zlewni 75175,2 2. Długość całkowita rki wynosi 484, w tym długość odcinka płynącego na terenie Polski 455. Rka bier początek na terenie Białorusi w bagnach wschodniego skraju Puszczy Białowieskiej. Zlewnię górnej Narwi stanowią tereny stosunkowo słabo uprmysłowione o charakter typowo rolniczym oraz duże obszary leśne. Przy granicy białoruskiej zlokalizowano zbiornik zaporowy Siemianówka, pełniący obecnie funkcje rekreacyjne. Na terenie województwa podlaskiego rka prpływa prz teren Narwiańskiego Parku Narodowego o pow ha. Obejmuje on dolinę Narwi od miejscowości Suraż do Rzędzian i jest osobliwością przyrodniczą zwaną Polską Amazonią w Europie Środkowej. Poniżej Parku Narew płynie zachodnią częścią Niziny Północno-Podlaskiej, którą pod względem morfologicznym tworzą od północy Wysoczyzna Kolneńska, od południa Wysoczyzna Mazowiecka, natomiast środek zajmuje Kotlina Biebrzańska. Rka wykorzystując obniżenie Kotliny Biebrzańskiej, płynie początkowo w kierunku zachodnim. Poniżej ujścia Biebrzy zmienia kierunek na południowo zachodni, a następnie poniżej Jabłonki na północno zachodni, wkraczając pod Łomżą w prłomowy odcinek doliny. Prwężenie mało jeszc zmienionej doliny Narwi, rozciągającej się poniżej basenu Wizny pomiędzy Pniewem i Łomżą objęte jest ochroną w ramach Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi (pow ha). Obszary: Bagienna Dolina Narwi o pow ,4 ha (PLB200001), Dolina Górnej Narwi o pow ha (PLC200002). Narwiańskie Bagna o pow ha (PLH200002), Prłomowa Dolina Narwi o pow ha (PLC200003) są obszarami chronionymi Natura Koryto rki poniżej ujścia Biebrzy jest nieuregulowane, poniżej Łomży pełne płycizn i prgłębień, z występującymi w dolinie starorczami i czynnymi odnogami. Ważniejszymi dopływami tej części zlewni są: Biebrza, Gać z Jabłonką i Pisa. Głównymi źródłami zanieczyszcń Narwi na terenie woj. podlaskiego są miejscowości: Białystok i Łomża. Rka jest corocznie badana w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. W 2007 roku rkę badano na długości 273,4 od punktu w m. Babia Góra (powyżej zbiornika Siemianówka) do granic województwa podlaskiego (m. Nowogród). Badania rki na terenie województwa prprowadzono w 6 punktach pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych bezpośrednio na rce tak, aby można było określić wpływ ścieków odprowadzanych z miejscowości położonych w zlewni rki oraz stopień zanieczyszcnia wód na badanym odcinku. Dals punkty pomiarowo-kontrolne umieszczono na ważniejszych dopływach w profilach ujściowych (rz. Orlanka, Horodnianka, Supraśl, Jaskranka, Nereśl, Ślina, Biebrza, Gać, Dopływ z Rzadkowa, Łomżyczka, Penza, Lepacka Struga, Pisa) w celu określenia ich stanu czystości oraz wpływu na rz. Narew. Badania w profilu granicznym Babia Góra prowadzono w celu kontroli jakości wód zasilających zbiornik Siemianówka, pochodzących z terenu Białorusi. 11

12 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Narwi w 2007 r. na terenie woj. podlaskiego. Lp rki 1 m. Babia Góra 446,0 D Klasyfikacja ogólna wody 2 m. Bondary 431,7 D V 3 m. Ploski 384,1 D V 4 Dopływ rz. Orlanka ujście do rz. Narew (wodowskaz Chraboły) 5 Dopływ rz. Horodnianka poniżej m.choroszcz 6 Dopływ rz. Supraśl w m. Dzikie 7 Dopływ rz. Jaskranka ujście - most drogowy Góra - Ruda 8 Dopływ rz. Nereśl - ujście w m. Łaziuki 9 Dopływ rz. Ślina - ujście w m. Targonie Wity 6,8 D V 0,5 D V 0,5 D V 3,6 D IV 1,0 D IV 2,1 D IV go min. max. śred. Barwa ChZT-Mn 29,4 29,4 29,4 ChZT-Cr 91,1 91,1 91,1 OWO 21,3 21,3 21,3 Azot Kjeldahla 1,4 1,4 1,4 Zasadowość Barwa ChZT-Mn 14,3 33,4 31,88 ChZT-Cr 59, ,06 OWO 11,7 22,1 21,24 Chlorofil a 54,61 175,84 175,84 Barwa ChZT-Mn 10,6 26,2 25,4 ChZT-Cr 58 96,3 92,89 OWO 15 24,8 21,99 Barwa ChZT-Cr 48,5 62,7 62,65 Og. lb. b. coli ChZT-Mn 8,1 17,2 16,88 Azot Kjeldahla 0,28 2,4 2,02 Lb. b. coli fek Barwa Tlen rozp. 3,5 11 3,55 ChZT-Cr 43,0 87,0 77,49 Amoniak 0,15 5,5 4,53 Azot Kjeldahla 0,91 4,9 4,63 Azotyny 0,036 3,55 3,25 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 37,2 79,5 78,79 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli ChZT-Mn 8,6 20,6 19,14 OWO 7,8 18,4 16,94 ChZT-Mn 8,1 20,1 20,1 Chlorofil a 1,95 70,24 70,24 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 30,6 71,0 71 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Mn 8,2 34,2 34,2 ChZT-Cr 27, Chlorofil a 5,78 101,04 101,04 Barwa ChZT-Mn 5,6 12,4 12 ChZT-Cr 14,7 47,4 44,8 azotany 0,27 32,3 32,1 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli do bytowania ryb względu na azotyny względu na BZT 5 fosfor og. względu na: azotyny, względu na tlen rozp; azotyny, fosfor og względu na tlen rozp., azot amonowy, azotyny, względu na azotyny i względu na: azot amonowy, azotyny i względu na: BZT5, azotyny i. względu na:azotyny i V klasa: barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO. III kl: azot Kjeldahla, zasadowość IV klasa: Chlorofil a IV klasa: ChZT-Mn, Azot Kjeld., Lb. b. coli fek. IV klasa: ChZT-Mn, OWO, Fosforany, IV klasa: ChZT Mn, OWO V klasa: Barwa, ChZT-Cr, V klasa: Barwa, ChZT-Mn ChZT-Cr, Chlorofil a 12

13 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 10 most w m. Strękowa Góra 261,7 D IV 11 Dopływ z Rzadkowa - ujście w m. Piątnica 12 Dopływ rz. Łomżyczka - ujście, Łomża Grobla Jednacwska 13 Dopływ rz. Penza - ujście w m.penza 14 Dopływ rz. Lepacka Struga - ujście 15 m. Nowogród powyżej ujścia Pisy 0,0 O V 1,1 D IV 0,5 O IV 0,3 O V 180,9 D IV 16 most w m. Nowogród 180,1 D IV ChZT-Mn 11,1 16,8 16,5 ChZT-Cr 22 56,5 53,3 OWO 8,1 16,9 16,6 selen 0,03 0,03 0,03 fenole lotne 0,001 0,017 0,017 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa OWO 3,4 38,4 22 Fosforany 0,51 1,45 1,3 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli BZT5 1,5 7,6 6,8 ChZT-Mn 9,3 17,8 16,1 ChZT-Cr 24, ,6 Fosforany 0,14 1,15 0,97 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa Tlen rozp. 1,8 11,2 2,34 Og. lb. b. coli Lb. b. coli fek Tlen rozp. 3,1 10,4 4 Fosforany 0,29 2,06 1,43 ChZT-Mn 9,9 14,5 14,2 OWO 9,2 18,3 16,2 selen 0,03 0,03 0,03 Fenole lotne 0,003 0,017 0,017 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 22,5 65,5 62,8 ChZT-Mn 10,7 16,2 16,1 ChZT-Cr ,7 OWO 9,2 16,6 15,8 selen 0,03 0,03 0,03 Fenole lotne 0,001 0,017 0,017 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa względu na azotyny i chlor całk. pozostały względu na:azotyny, ; względu na: tlen rozp., BZT, azot amonowy azotyny, ; względu na: azotyny, ; względu na: azotyny, ; względu na azotyny i fosfor og, chlor całk. pozostały względu na azot amonowy,az otyny, fosfor og, chlor całkowicie pozostały V klasa: Barwa. V klasa: barwa, tlen rozp.; V klasa: Barwa, ChZT-Cr V klasa: Barwa 4.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki Narew na terenie woj. podlaskiego* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] miejscowość Bagniuki (odbiornik bezpośredni rka Narew) 1 ZGKiM w Michałowie - oczyszczalnia scieków komunalnych w Bagniukach mech. - biologiczna typ BIOBLOK WS ,93 BZT5 3,12 zawiesina 3,2 ChZT - 6,65 miejscowość Narew (odbiornik bezpośredni rka Narew) 2 Gminna oczyszczalnia ścieków mech. - biologiczna z 1-komorowym biologicznym rektorem typu SBR BIOGEST 125,0 BZT 5-1,62 Zawiesina - 1,05 ChZT -10,22 Kontrola oczyszczalni (VIII 07 r)wykazała prkrocnia dopuszczalnego ładunku BZT5.Wyniki badań ścieków oczyszczonych w 2006 r (czterokrotne) oraz z V 2007 spełniały warunki określone w pozwoleniu wodnoprawnym. Bez prkrocń 13

14 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. miejscowość Bielsk Podlaski (poprz rki Białą i Orlankę) 3 Prdsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. oczyszczalnia miejska w Bielsku Podlaskim mech.-biologiczna (osad czynny) z podwyższonym usuwaniem biogenów 4980,8 (uśredn.) 4 MLEKOVITA" Sp. z o.o. w Bielsku Podlaskim mech.-biologiczna osad czynny; stacja dozowania PIX miejscowość Łapy (poprz rz. Awissę) 5 Zakład Wodociągów i Kanalizacji mech.-biologiczna (osad czynny) z podwyższonym usuwaniem biogenów BZT 5-16,93 zawiesina <24,9 ChZT - 287,92 azot am.- 0,35 azot og. 41,84-0,89 408,0 BZT 5 1,71 Zawies.- 3,1 ChZT 19,7 azot og.- 7,0 azot am.- 0,35-4,4 5704,4 (uśredn.) BZT 5,- 51,33 ChZT 367,36 Zawiesina 32,52 miejscowość Choroszcz (poprz rz. Horodniankę) 6 ZECWiK Sp.z.o.o. oczyszczalnia komunalna mech.-biologiczna (osad czynny) z podwyższonym usuwaniem biogenów 900,0 BZT 5-2,43 zawiesina <4,5 ChZT - 62,28 Białystok (poprz rz. Białą i Supraśl) 7 Wodociągi Białostockie mech.-biologiczna - Oczyszczalnia Miejska (osad czynny) Sp. z o.o. z podwyższonym usuwaniem biogenów Knyszyn (poprz rkę Jaskrankę) 8 Oczyszczalnia gminna mech-biologiczna w Knyszynie osad czynny z usuwaniem biogenów Mońki (poprz rkę Targonkę i dalej Nereśl) 9 Zakład Gospodarki mech.-biologiczna Komunalnej i osad czynny Mieszkaniowej w Mońkach 10 Moniecka Spółdzielnia Mleczarska w Mońkach miejscowość Tykocin 11 GZGKiM - oczyszczalnia miejsko-gminna mech.-biologiczna osad czynny z usuwaniem biogenów mech.-biologiczna (osad czynny) z usuwaniem biogenów miasto Łomża (odbiornik bezpośredni rz. Narew) 12 Miejskie Prdsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Łomży mechanicznobiologiczna reaktory biologiczne A i B (każdy z dwoma ciągami technologicznymi) komora defosfatacji zagęszczacz osadu nadmiernego ROS instalacja do oczyszczanie i wykorzystania biogazu (uśredn.) 221,5 (uśredn.) BZT 5-149,46 zawies.- 283,02 ChZT Cr -2416,8 azot am.- 88,85 azot og. -703,42-46,87 BZT5-6,87 zawiesina -3,1 ChZT-Cr -17,8 1280,0 BZT 5-14,1 zawiesina- < 6,4 ChZT-Cr 68,9 618,0 azot og.- 2,1 1,59 BZT 5-6,79 Zawiesina - 11,1 ChZT-Cr - 48,45 230,0 BZT 5-2,62 Zawiesina -1,63 ChZT-Cr -20, BZT 5 39,2 ChZT-Cr 751,9 zawiesina 127,9-11,1 Obiekt po modernizacji. Kontrola nie wykazała prkrocń. Kontrola prprowadzona we wrśniu 07r nie wykazała prkrocń dopuszczalnych ładunków zanieczyszcń określonych w pozwoleniu wodno-prawnym. Kontrola prprowadzona w crwcu 2007 nie wykazała prkrocń ładunków zanieczyszcń, w odprowadzanych ściekach. Gmina Łapy prowadzi modernizację oczyszczalni ścieków polegającą na zmianie sposobu fermentacji osadu z beztlenowej na tlenową. Kontrola nie stwierdziła prkrocń ładunków zanieczyszcń. W roku 2007 miało miejsce prkrocnie dopuszczalnego stężenia azotu ogólnego w ściekach odprowadzanych do wód powierzchniowych. Spowodowane to było okresowym wyłączaniem z eksploatacji poszcgólnych komór napowietrzania oraz osadników wtórnych na skutek prowadzonej w latach modernizacji oczyszczalni. Prprowadzona w lipcu 2007 r. kontrola z poborem prób nie wykazała prkrocń warunków odprowadznia ścieków do odbiornika. Stan formalno-prawny uregulowany do r.kontrola prprowadzona w lipcu nie wykazała prkrocnia warunków odprowadzania ścieków określonych w pozwoleniu w-p. Kontrola prprowadzona w crwcu 2007 r wykazała prkrocnie dopuszczalnego ładunku fosforu og. w ściekach odprowadza-nych do rki Targonki. Analiza ścieków oczyszczonych pobranych podczas kontroli we wrśniu 2006 r nie stwierdziła narusń warunków określonych w pozwoleniu wodno-prawnym (ważnym do V 2015 r) Stan formalno-prawny w zakresie oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz wytwarzania odpadów jest uregulowany. Zakład posiada nowe pozwolenie wodnoprawne ważne do 25 maja 2017r. Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej zakładu prprowadzonej w 2007 roku nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie eksploatacji urządń oczyszczalni. 14

15 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 13 Miasto Łomża Kolektory wód opadowych z Łomży do Narwi : Wyloty nr 1, 2 i 3 wyposażone w osadnik zawiesin EKOL oraz separator substancji ropopochodnych UNIKON; wylot nr 4 studzienka osadowa oraz separator subst ropopochodnych STEJAX BS-O Wylot nr 5 brak separatora - Wartości dopuszczalne: zawiesina mg/l; substancje ropopochodne- 15 mg/l m. Mężenin (odbiornik bezpośredni rz. Mężynianka dopływ Narwi) 14 Oczyszczalnia Gminy Rutki w Mężenienie mechanicznobiologicznochemiczna z osadem czynnym oraz komorą denitryfikacji, z instalacją do redukcji fosforu PIX (nie użytkowaną) oraz z instalacją do odwadniania osadów typu DRAIMAD 134,3 BZT 5 0,99 ChZT-Cr 74,5 zawiesina 2,9 m. Grądy Woniecko (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ Narwi) 15 Oczyszczalnia Gminy Rutki w Grądach Woniecko 96 BZT 5 ChZT-Cr zawiesina 1,68 8,4 1,6 mechanicznobiologiczna z osadem czynnym oraz komorą denitryfikacji i defosfatacji oraz instalacją do odwadniania osadów typu DRAIMAD m. Piątnica (odbiornik bezpośredni rz. Narew) 16 Okręgowa Spółdzielnia mechanicznobiologiczna Mleczarska w Piątnicy kolektor wód deszczowych i pochłodniczych 796,1 m. Mały Płock (odbiornik bezpośredni - rz. Cetna dopływ Narwi) 17 Oczyszczalnia Gminna mechanicznobiologiczna typ BIOBLOK MU BZT 5 9,0 ChZT-Cr 98,9 zawiesina 27,8 3,0 OWO 18,1 28,7 BZT 5 0,4 ChZT-Cr 2,9 zawiesina 0,7 Stan formalno-prawny uregulowany. Miasto posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Dwukrotnie prprowadzone w 2007 roku badania wód opadowych z kolektora uchodzącego przy ul. Zdrojowej 138 nie wykazują prkrocnia wartości dopuszczalnych zarówno w zakresie zawiesiny ogólnej jak i substancji ropopochodnych. Kontrola kolektorów wykazała brak wymaganych badań dla kolektorów nr 1,2 i 3. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej zakładu prprowadzonej w 2007r. wszystkie urządnia oczyszczalni były sprawne. Prprowadzone dwukrotnie prz zakład w 2006 r. badania ścieków nie wykazały prkrocń wartości dopuszczalnych. Stacja odwadniania osadu i stacja dozowania PIX są wyłączone z użytkowania. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Ścieki oczyszczane na oczyszczalni i odprowadzane do środowiska badane są 2 razy w ciągu roku i zarówno w 2006 jak i w 2007 roku spełniały warunki pozwolenia w zakresie wartości wskaźników zanieczyszcń. Stan formalno-prawny uregulowany Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do r.Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej zakładu prprowadzonej w 2007 roku na podstawie pobranych prz WIOŚ próbek kontrolnych ścieków stwierdzono prkrocnie wartości stężeń wskaźników zanieczyszcń określonych w pozwoleniu zintegrowanym (w zakresie BZT5, ChZT, zawiesiny i fosforu ogólnego). Do Narwi odpływały ścieki niedostatecznie oczyszczone znaczną ilością osadu. W ramach realizacji zarządń pokontrolnych zakład poinformował o poprawie parametrów technologicznych oczyszczania. Wykonano w 2006 r. dwa badania wód opadowych, w obu próbkach nie stwierdzono prkrocń wartości dopuszczalnych Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Kontrola prprowadzona w 2007 roku oraz analiza wyników 4 krotnego w roku 2006 badania ścieków nie wykazała narusnia wymagań ochrony środowiska. 15

16 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. miejscowość Nowogród (odbiornik bezpośredni- rz. Narew) 18 Oczyszczalnia Komunalnego Zakładu Budżetowego mechanicznobiologiczna, reaktor typu SBR typu BIOVAC z redukcją fosforu i stacją odwadniania osadu DRAIMAD 81,1 BZT 5 0,5 ChZT-Cr 7,3 zawiesina 0,8 miejscowość Chojny Stare (odbiornik bezpośredni - rz. Krzywa Noga dopływ Narwi) 19 SCANDIC FOOD Sp. z o.o. mechanicznobiologiczna 2 x Bioblok MU 50 * źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 r. 76,3 BZT 5 2,5 ChZT- 100 zawiesina - 9,2-0,13 azot og. 3,8 azot amon. 4,1 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej zakładu prprowadzonej w 2007r. i wyników badań jakości ścieków za 2006r. stwierdzono prawidłowe funkcjonowanie oczyszczalni. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Zakład w 2006 roku zbadał 7 razy próbki ścieków.w dwóch próbkach stwierdzono prkrocnia wartości dopuszczalnych w tym w jednej z prób nastąpiło prkrocnie BZT5 i ChZT powyżej 100% wartości dopuszczalnej. Było to wynikiem niepełnego wdrożenia do pracy urządń oczyszczalni po prprowadzonej jej modernizacji. Zakładowi wymierzono administracyjną karę pieniężną. Kolejne badania nie wykazały już prkrocń w tym zakresie. Kontrola prprowadzona w 2007r. stwierdziła niewłaściwe gromadnie i gospodarowanie osadami nadmiernymi wytwarzanymi na oczyszczalni i odprowadzanymi na poletka ociekowe. 4.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w m. Babia Góra (profil graniczny) W 2007 roku poboru prób dokonano jednokrotnie względu na brak możliwości dostępu do punktu pomiarowego. tlenowe takie jak: utlenialność (ChZT Mn ), chemiczne zapotrbowanie tlenu (ChZT Cr ) i ogólny węgiel organiczny (OWO), a także barwa posiadały wartości V klasy (wody złej jakości). Podwyższone wartości tych wskaźników związane są z naturalną specyfiką tej części zlewni rki (obecność substancji humusowych, wypłukiwanych z leśnego, torfowo-darniowego podłoża). Pozostałe badane wskaźniki odpowiadały I, II i III klasie czystości. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na podwyższoną wartośc azotynów. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Punkt w m. Bondary Poniżej zbiornika Siemianówka wody Narwi zostały sklasyfikowane w V klasie. Wskaźnikami kwalifikującymi do wód złej jakości były tak jak w roku 2006: barwa, ChZT Mn, ChZT Cr, OWO oraz chlorofil a. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała (w zakresie badanych wskaźników), że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na podwyższoną wartość fosforu ogólnego i BZT 5. Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkroczoną wartość kryterialną chlorofilu a. 16

17 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Punkt w m. Ploski W roku 2007 jakość wody rki Narew uległa pogorsniu z III klasy (w 2006 roku) do V klasy czystości wód (wody złej jakości). Podobnie jak w punkcie poprdnim decydowała o tym barwa oraz wskaźniki tlenowe takie jak ChZT Mn, ChZT Cr i OWO. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała podobnie jak w roku 2006, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na wysoką zawartość azotynów i fosforu ogólnego. Wyniki badań wykazały podatności wód na eutrofizację względu na wartość chlorofilu a. Dopływ rz. Orlanka ujście w m. Chraboły Jakość wód dopływu wykazywała ogólną V klasę (w 2006 r IV klasa) względu na podwyższoną barwę oraz wartości: ChZT Cr i ogólnej liczby bakterii grupy coli. Utlenialność (ChZT Mn ), azot Kjeldahla, liczba bakterii grupy coli typu kałowego klasyfikowały wodę w IV klasie (wody niezadowalającej jakości). Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na podwyższone wartości azotynów, fosforu ogólnego oraz niskie stężenie tlenu rozpuszczonego. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację w prciwieństwie do roku 2006 (fosfor ogólny). Dopływ rka Horodnianka ujście poniżej m. Choroszcz (otulina Narwiańskiego Parku Narodowego). Jakość wód dopływu w profilu ujściowym została sklasyfikowana (podobnie jak w 2006 roku) jako wody złej jakości (V klasa). Wskaźnikami kwalifikującymi były: barwa, tlen rozpuszczony, ChZT Cr, amoniak, azot Kjeldahla, azotyny i wskaźniki mikrobiologiczne (liczba bakterii grupy coli typu kałowego, ogólna liczba bakterii grupy coli. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na: tlen rozpuszczony, azot amonowy, azotyny i fosfor ogólny. Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości kryterialnej azotanów (w roku 2006 dodatkowo azotu ogólnego i fosforu ogólnego). Dopływ rka Supraśl ujści w m. Dzikie Badania wykazały ogólnie wody V klasy (złej jakości) względu na: barwę, ChZT Cr, liczbę bakterii grupy coli i liczbę bakterii grupy coli typu kałowego. Ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu ogólnego rka na odcinku ujściowym nie była przydatna do bytowania ryb. Wyniki badań w 2007 roku w prciwieństwie do 2006 r (fosfor ogólny), nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Dopływ rka Jaskranka - ujście most drogowy Góra Ruda Wynikowa ocena w tym punkcie była gorsza niż w 2006 r (III klasa) i odpowiadała IV klasie czystości wód (wody niezadowalającej jakości). Wskaźnikami kwalifikującymi były: ChZT Mn, chlorofil a i bakteriologia. Wskaźnikami, których wartości wykraczały poza IV klasę były: barwa i ChZT Cr. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała (w zakresie badanych wskaźników), że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania 17

18 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. ryb w warunkach naturalnych względu na: podwyższone wartości azotu amonowego, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała podobnie jak w 2006 roku, prkrocnie wartości kryterialnej chlorofilu a. Dopływ Nereśl ujście w m. Łaziuki Punkt zlokalizowany na odcinku przyujściowym cechował się wodami niezadowalającej jakości (IV klasa, w 2006 III kl.). Wskaźnikami, które o tym zadecydowały były: barwa, ChZT Mn, ChZT Cr, i chlorofil a będące w V klasie oraz wskaźniki bakteriologiczne (IV klasa). Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na: podwyższone wartości BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości kryterialnych chlorofilu a. Dopływ rz. Ślina ujście w m. Targonie Wity Ślina jest III-rdowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości całkowitej 37,9. Uchodzi do niej na 270,2. Źródłem zanieczyszcń są głównie spływy z nieskanalizowanych miejscowości położonych nad rką, w tym 2 ośrodków gminnych: Zawady i Kobylin Borzymy. W Zawadach poprz rów melioracyjny do rki odpływa niewielka ilość ścieków oczyszczonych z budynku szkoły. W 2007 roku, w związku z modyfikacja pomiarowej, Ślina badana była w m. Targonie Wity. Poprdnie badanie rki prprowadzono w 2003 roku w ramach kontroli jakości dopływów Narwi. Ślina na ujściu do Narwi cechowała się wodami niezadowalającej jakości (IV klasa). O obniżeniu klasyfikacji zadecydowały głównie wysokie wartości chemicznego zapotrbowania tlenu oraz sporadycznie notowane, podwyższone stężenia azotanów. O obniżeniu klasyfikacji ogólnej zadecydował też niezadowalający stan sanitarny wody, jednak większość wyników badania wskaźników bakteriologicznych w roku mieściła się w II i III klasie czystości. Badania wykazały, że rka w omawianym prkroju pomiarowym, nie jest przydatna do bytowania ryb względu na azotyny i fosfor ogólny. Ocena wód nie wykazała prkrocnia normatywów podatności na eutrofizację. Bliskie wartości granicznej było jedynie stężenie średnioroczne azotanów. Punkt w m. Strękowa Góra Narew, w punkcie pomiarowym zlokalizowanym poniżej ujścia Śliny, została zakwalifikowana, podobnie jak w roku 2006, do IV klasy czystości (wody niezadowalającej jakości). O obniżeniu klasyfikacji zadecydowały, podobnie jak w 2006 roku, stężenia ChZT Mn, ChZT Cr i wskaźniki sanitarne. Ponadto do klasy IV kwalifikowały się stężenia selenu i fenole lotne (w 2006 roku będące w III klasie czystości). W III klasie czystości mieściło się BZT 5, azot Kjeldahla, azotyny, fosforany, arsen, żelazo oraz chlorofil a. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów wyznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na stężenia azotynów, fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego pozostałego. Wyniki badań nie wykazały podatności wody na eutrofizację. Dopływ z Rzadkowa ujście w m.piątnica Dopływ z Rzadkowa jest III-rzędowym, niewielkim prawostronnym dopływem Narwi. Rka uchodzi do Narwi na 203,5 jej. Jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni Zespołu Szkół w Marianowie. 18

19 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Rka badana po raz pierwszy w punkcie zlokalizowanym na odcinku ujściowym, w 2007 roku została oceniona jako złej jakości (V klasa czystości). O klasyfikacji fizykochemicznej zadecydowały głównie stężenia fosforanów. Ponad 66% wyników w roku kwalifikowało się do IV i V klasy czystości. Większość pozostałych badanych wskaźników kwalifikowała się do II i III klasy czystości. Bardzo niekorzystny był stan sanitarny ujściowego odcinka rki. Oba badane wskaźniki sanitarne kwalifikowały wodę jako złej jakości (V klasa czystości). W ciągu całego roku żadna z prób nie kwalifikowała się pod względem bakteriologicznym do I klasy czystości. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych względu na stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że średnioroczne wartości stężenia fosforu ogólnego i azotynów wykroczyły poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rki. Dopływ Łomżyczka ujście, Łomża Grobla Jednacwska Łomżyczka jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 16,4. i powierzchni zlewni równej Rka uchodzi do Narwi na 200,8 jej. W środkowym prpływa prz Łomżę, gdzie jest odbiornikiem wód opadowych z kanalizacji deszczowej obejmującej ok. 2/3 obszaru miasta. Do 2006 roku Łomżyczka badana była w 3 punktach pomiarowych, zlokalizowanych powyżej, w centrum i poniżej Łomży. W 2007 roku w związku z modyfikacją pomiarowej monitoringu wód punkt pomiarowy zlokalizowano tylko na ujściu Łomżyczki do Narwi. Rka badana w punkcie zlokalizowanym na odcinku przyujściowym, w 2007 roku podobnie jak w latach , odpowiadała IV klasie czystości. Także podobnie jak w poprdnich latach zdarzały się tu deficyty tlenowe tlen rozpuszczony do V klasy czystości (do 2003 roku deficytów tlenowych w tym punkcie nie notowano). Wysokie były również wartości chemicznego zapotrbowania tlenu i fosforanów (IV klasa czystości). Stan sanitarny ujściowego odcinka rki także był niekorzystny. sanitarne kwalifikowały wodę jako niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były niekorzystne stężenia aż 5 wskaźników: tlenu rozpuszczonego, BZT 5, azotu amonowego, azotynów i fosforu ogólnego (w 2006 roku prkrocnia wykazały 4 wskaźniki, w 2005 r. - 6). Ocena jakości wód nie wykazała podatności na eutrofizację. Dopływ rz. Penza ujście w m.penza Penza jest III-rzędowym, prawostronnym dopływem Narwi o długości 12,7. Uchodzi do Narwi na 196,3 jej. Płynie prz tereny rolnic i nie jest odbiornikiem punktowych zrzutów zanieczyszcń. W 2007 roku w związku z modyfikacją pomiarowej monitoringu wód punkt pomiarowy zlokalizowano na ujściu Penzy do Narwi. Jakość wód rki odpowiadała IV klasie czystości (wody niezadowalającej jakości). Żaden z badanych wskaźników fizykochemicznych nie wykraczał poza III klasę czystości, większość z nich mieściła się w II klasie czystości. W klasie IV znalazły się wyłącznie wskaźniki zanieczyszcnia sanitarnego. Zaznaczyć jednak należy, że punkt był badany w zakresie oznacń monitoringu 19

20 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. operacyjnego, a więc w znacznie węższym niż większość pozostałych punktów wyznaczonych do badań w ramach monitoringu diagnostycznego. W związku z tym, w omawianym punkcie, nie wykonywano oznaczania chemicznego zapotrbowania tlenu i utlenialności, które to wskaźniki w większości badanych rk zdecydowanie wpływały na obniżenie klasyfikacji. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda badanego dopływu nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były niekorzystne stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena wód nie wykazała podatności na eutrofizację. Dopływ Lepacka Struga ujście Struga Lepacka jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Narwi o długości 18,5 i powierzchni zlewni ok Rka uchodzi do Narwi na 185,8 jej. Rka odprowadza do Narwi wody odsiąkowe z 2 obiektów łąkarskich, na które odprowadzane są ścieki technologiczne, socjalno-bytowe i wody pochłodnic z Prdsiębiorstwa Prmysłu Spożywcgo PEPEES S.A. w Łomży. Ścieki oczyszczane są na 2 obiektach łąkarskich: Mątwica-Kupiski i Kupiski-Jednacwo, pełniących funkcje biologicznych oczyszczalni ścieków. Ścieki produkcyjne PEPEES, nie zawierają żadnych niebezpiecznych substancji. Wchodzące w ich skład substancje organiczne, rozkładając się, powodują prde wszystkim, obniżenie zawartości tlenu w wodzie. W 2007 roku w związku z modyfikacją pomiarowej monitoringu wód punkt pomiarowy zlokalizowano na ujściu Lepackiej Strugi do Narwi. Poprdnio rka badana była również na odcinku przyujściowym w m. Szablak w roku 2003, w cyklu monitoringu dopływów Narwi. Rka na odcinku ujściowym, w 2007 roku oceniona została jako złej jakości (V klasa czystości) względu na sporadycznie notowane deficyty tlenowe i stężenia fosforanów. Niekorzystny był również stan sanitarny tego odcinka. Oba badane wskaźniki sanitarne kwalifikowały wodę jako niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były niekorzystne stężenia tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że średnioroczne wartości stężenia fosforu ogólnego wykroczyły poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rki. Punkt w m. Nowogród powyżej ujścia Pisy Prkrój zlokalizowany powyżej ujścia Pisy, oceniono w 2007 roku jako IV klasowy (wody niezadowalającej jakości) względu na: ChZT Mn oraz OWO, stężenia selenu i fenoli lotnych oraz zanieczyszcnie sanitarne. Na obniżenie klasyfikacji rzutowała ponadto wysoka V klasowa wartość ChZT Cr. W III klasie czystości mieściły się stężenia: azotu Kjeldahla, azotynów, fosforanów, arsenu i żelaza. W stosunku do poprdniego punktu pomiarowego niżs było stężenie chlorofilu a. Mieściło się ono w II klasie czystości. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów wyznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na stężenia azotynów, fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego pozostałego. Wyniki badań nie wykazały podatności wody na eutrofizację. 20

21 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Punkt - most Nowogród poniżej ujścia Pisy Jakość wód Narwi poniżej ujścia Pisy, oceniono w 2007 roku jako IV klasową (wody niezadowalającej jakości). Zadecydowały o tym wartości ChZT Mn, ChZT Cr. oraz OWO, stężenia selenu i fenoli lotnych oraz zanieczyszcnie sanitarne. W III klasie czystości mieściły się stężenia: BZT 5, azotu Kjeldahla, azotynów, arsenu i żelaza. Stężenie chlorofilu a mieściło się w II klasie czystości. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów wyznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, podobnie jak w wyżej wymienionych punktach, względu na stężenia azotynów, fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego pozostałego oraz dodatkowo azotu amonowego. Wyniki badań nie wykazały podatności wody na eutrofizację. 4.3 DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI Łomża PEPEES S.A. prwiduje opracowanie w 2007 roku projektu techniczno-technologicznego modernizacji oczyszczalni ścieków wraz z ą kanalizacyjną. Rozpoczęcie prac związanych z budową podczyszczalni ścieków planowane jest na 2008 rok, a zakońcnie na I kwartał 2009 roku. W 2007 roku MPWiK Sp. o.o. w Łomży realizował prdsięwzięcie inwestycyjne polegające na budowie instalacji susnia i mineralizacji termicznej osadów ściekowych dla oczyszczalni ścieków w Łomży. Prdsięwzięcie zostało zakończone r. Instalacja ma możliwość prróbki i mineralizacji ton osadów ściekowych rocznie. W miejsce dotychczas powstającej ilości docelowej 7000 Mg/rok zakład będzie wytwarzał tylko ok. 600 Mg/rok (ok. 9% dotychczasowej ilości) mieszanki żużlowo-popiołowej z mokrego odprowadzania odpadów paleniskowych. Piątnica Na oczyszczalni ścieków OSM w Piątnicy nie jest rozwiązany problem magazynowania i wykorzystywania nadmiernych osadów ściekowych w nawożeniu gruntów rolnych w okresie zimowym. Oczyszczalnia wyposażona jest w trzy poletka ociekowe na osad nadmierny. W kontroli prprowadzonej w 2007r. stwierdzono, że dwa poletka nie były eksploatowane od kilku lat. trcie poletko jest wypełnione osadem znaczną warstwą wody utrzymującej się na powierzchni poletka. Świadczy to o nieskutecznej pracy drenażu odbierającego odsiąki, które powinny być zawracane na oczyszczalnię do ponownego oczyszcnia. Oczyszczalnia nie jest wyposażona w stację odwadniania osadu i magazyn osadu. We wrśniu 2007 r. zakład opracował harmonogram prac zmierzających do rozwiązania problemu. Zakłada on budowę stacji zagęszczania osadu i rozbudowę oczyszczalni. Na rok 2008 zaplanowano uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowaniu terenu oraz decyzji o środowiskowych uwarunkowania prdsięwzięcia oraz projektowanie i uzyskanie pozwolenia na budowę. Do końca listopada 2009r. zaplanowano zakońcnie budowy stacji zagęszczania i rozbudowy oczyszczalni. 4.4 AWARYJNE ZANIECZYSZCZENIE WÓD 11 maja 2007 roku nastąpiło krótkotrwałe zakłócenie pracy osadu czynnego w zbiorniku nitryfikacji oczyszczalni miejskiej w Łomży, co skutkowało nieprawidłową sedymentacją osadu w osadnikach wtórnych i wypływem osadu wraz ściekami do Narwi. Zrzut nieczyszczonych ścieków do rki trwał ok. 2 godzin. Prprowadzona niezwłocznie kontrola interwencyjna WIOŚ nie stwierdziła niekorzystnego wpływu tego zrzutu na odbiornik. 21

22 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 26 maja 2007 roku na skutek nadmiernego obciążenia ściekami oczyszczalni miejskiej w Łomży nastąpił zrzut ścieków z osadem czynnym do Narwi. WIOŚ prprowadził kontrolę interwencyjną, w wyniku której stwierdzono wadliwą pracę osadników wtórnych i podjęto działania w celu natychmiastowego wyeliminowania zagrożenia. W tym celu uruchomiono zbiornik retencyjny do gromadnia nadmiaru ścieków, a osad czynny zbierano z powierzchni kanałów oraz osadników i wywożono na poletka ociekowe. Zarządniami pokontrolnymi zakład został zobowiązany do podjęcia działań eliminujących, możliwość wystąpienia podobnych zdarń w przyszłości. W 2006 i 2007 roku występowały awaryjne zrzuty ścieków nieczyszczonych z prpompowni ścieków oczyszczalni gminnej w Wiźnie do Narwi. Zarządzający oczyszczalnią nie zlikwidował ujścia awaryjnego odpływu ścieków, podjęto natomiast działania usprawniające pracę prpompowni, w celu wyeliminowania tego typu zdarń. We wrśniu 2007 roku nastąpił zrzut nieczyszczonych ścieków PEPEES S.A. z obiektu łąkarskiego Kupiski Jednacwo do Narwi. Podjęta niezwłocznie kontrola interwencyjna WIOŚ wykazała, że na obiekcie awarii uległa linia hydrantowa przy prpompowni nr 2. W wyniku zaistniałej sytuacji na łąkach wytworzyło się rozlewisko ścieków, co spowodowało pogorsnie jakości odsiąków zbieranych systemem drenażowym do zbiornika wyrównawcgo przy prpompowni, z którego ścieki są prpompowywane do Narwi. W próbie kontrolnej pobranej zbiornika wyrównawcgo stwierdzono prkrocnie wartości stężeń wskaźników zanieczyszcń określonych w pozwoleniu wodnoprawnym (w zakresie BZT 5, ChZT, zawiesiny i azotu amonowego). Próbki pobrane z Narwi poniżej prpompowni nie wykazały wzrostu jej zanieczyszcnia. 4.5 WNIOSKI 1 W ogólnej ocenie wód rki Narew w roku 2007 nie stwierdzono wód o bardzo dobrej, dobrej i zadowalającej jakości (I, II i III klasy). 2 Woda o niezadowalającej jakości (IV klasa czystości) wystąpiła w 3 prkrojach pomiarowych (podobnie jak w 2006 roku) na odcinku od m. Strąkowa Góra do granic województwa. Wody złej jakości (V klasa) wystąpiły w górnym rki w punkcie położonym bezpośrednio poniżej zbiornika Siemianówka w m. Bondary oraz w m. Ploski. 3 W stosunku do 2006 roku nastąpiły niekorzystne zmiany w ogólnej klasyfikacji wód rki Narew za 2007 rok, tj. pogorsnie jakości z III do V klasy w punkcie pomiarowym w m. Ploski. 4 Wskaźnikami klasyfikującymi rkę Narew w IV i V klasie (woda o złej i niezadowalającej jakości) w badanych punktach były najczęściej: barwa, ChZT Cr, ChZT Mn, OWO. W punktach od m. Strąkowa Góra do punktu w m. Nowogród (poniżej ujścia Pisy) stwierdzono również zły stan bakteriologiczny wody oraz podwyższone stężenie fenoli. 5 W roku 2007 zanotowano duże koncentracje chlorofilu a odpowiadające V klasie w punkcie pomiarowym: Bondary (podobnie jak w 2006) oraz w m. Ploski. 6 Badania dopływów w profilach ujściowych: Orlanki, Horodnianki i Supraśli wykazały ogólną V klasę (wody złej jakości), a Jaskranki, Nereśli, Biebrzy IV klasę (wody niezadowalającej jakości). Ich stan czystości uległ pogorsniu o jedną klasę w porównaniu do 2006 roku. Stan jakości dopływu - rki Horodnianki w profilu ujściowym był zły (V klasa) i nie uległ zmianie w stosunku do roku Jakość wód Dopływu z Rzadkowa, Strugi Lepackiej odpowiadała V klasie. 22

23 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Dopływy: Ślina, Gać, Łomżyczka, Penza charakteryzowały się wodami IV klasy. 7 Ocena względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że we wszystkich punktach prbadanych w 2007 roku (podobnie jak w 2006) wody rki Narew nie spełniały kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Przyczyną niedotrzymania norm były prważnie podwyższone stężenia azotynów, fosforu ogólnego i chloru całkowitego pozostałego. W profilu w m. Bondary normy prkraczały dodatkowo stężenia BZT 5, a w Nowogrodzie azotu amonowego. Również dopływy Narwi: Orlanka, Horodnianka, Supraśl, Jaskranka, Nereśl, Ślina, Gać, Dopływ z Rzadkowa, Łomżyczka, Penza, Struga Lepacka w profilach ujściowych nie spełniały kryteriów. Swierdzono głównie prkrocnia azotynów i fosforu ogólnego (w przypadku Horodnianki dodatkowo tlenu rozpuszczonego, Jaskranki BZT 5, Łomżyczki tlenu rozpuszczonego i BZT 5 ). 8 Ocena podatności na eutrofizację wód rki Narew wykazała, iż w 2007 r. odcinkami o prkroczonych wartościach kryterialnych były: profil pomiarowy na rce Narew w m. Bondary poniżej zbiornika Siemianówka (podobnie jak w latach 2005 i 2006) wystąpiło prkrocnie wartości kryterialnych chlorofilu a, jednego z podstawowych wskaźników eutrofizacji wód. Przyczyną jest występowanie od wielu lat sezonowych zakwitów w zbiorniku Siemianówka i spływ glonów do koryta rki. profil pomiarowy w m. Ploski (również) prkrocnie wartości kryterialnych chlorofilu a. Dopływy w profilach ujściowych: Horodnianka, Jaskranka, Nereśl, Gać, Dopływ z Rzadkowa, Struga Lepacka wykazały podatność wód na eutrofizację. Głownymi wskaźnikami prkraczającymi wartości kryterialne były azotany, oraz chlorofil a. 9 Badania metali. Najwyżs stężenia selenu w granicach IV klasy czystości stwierdzono w 3 punktach: w Strękowej Gór oraz w Nowogrodzie powyżej i poniżej ujścia Pisy. Stężenia odpowiadające III klasie czystości wód, osiągnęły: żelazo i arsen w prkroju pomiarowym Strękowa Góra oraz w m. Nowogród powyżej i poniżej ujścia Pisy. Pozostałe badane metale (cynk i miedź) w punktach badawczych na odcinku Babia Góra Nowogród w większości wykazały stężenia poniżej granicy oznaczalności bądź występowały w zakresie I klasy. 10 Źródła zanieczyszcń wód. Funkcjonujące w zlewni Narwi oczyszczalnie ścieków w większości przypadków spełniają wymagania określone w pozwoleniach wodno prawnych (określających warunki odprowadznia ścieków), jednakże w ocenie ogólnej jakosci wód uwidacznia się wpływ ścieków pochodzących z większych miejscowości położonych w zlewni w szcgólności: z Białegostoku, Bielska Podlaskiego i Choroszczy. Na jakość wód górnej części zlewni (powyżej Narwiańskiego Parku Narodowego) ma wpływ zbiornik Siemianówka, w którym corocznie dochodzi do masowych zakwitów glonów i spływu do koryta rki. 11 W 2007 roku odnotowano 4 zdarnia awaryjnego zrzutu ścieków nieczyszczonych do Narwi. Podjęte prz WIOŚ działania interwencyjne prowadziły do zminimalizowania skutków wpływu tych zdarń na odbiornik. Prowadzone we wszystkich przypadkach badania wody Narwi nie wykazały znaczącego wzrostu jej zanieczyszcnia. 23

24 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 5 Supraśl Rka Supraśl o długości 93,8 i powierzchni zlewni jest prawobrżnym dopływem Narwi i uchodzi do niej na 299,8. Źródła rki wypływają na północ od wsi Topolany, płynąc prz rozległe torfowisko. Około 2 poniżej Gródka rka tworzy prłom prz strefę moreny czołowej. Poniżej ujścia dopływu Grzybówki kończy się prłomowy odcinek Supraśli. Około 3 w górę od wodowskazu Fasty na rce znajduje się jaz piętrzący wodę w celu nawodnienia łąk w dolinie, a dalej na terenie miasta Wasilków, zlokalizowany jest prpływowy zbiornik zaporowy o charakter rekreacyjnym. W zlewni rki znajduje się Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej im. prof. Witolda Sławińskiego. Obejmuje on swoimi granicami prważającą część Puszczy Knyszyńskiej - jednego z najlepiej zachowanych kompleksów leśnych w Polsce. Lasy zajmują 80 % powierzchni Parku. Mają one charakter wybitnie borealny, zbliżony do południowej tajgi. Dominują drwostany sosnowe i sosnowo-świerkowe, miejscami ponad stuletnie. Obszar Puszcza Knyszyńska o pow ha (PLB200003) jest obszarem chronionym Natura Głównymi dopływami Supraśli są rki: Sokołda, Biała, Słoja, Płoska i Czarna. Supraśl stanowi źródło zaopatrnia w wodę pitną aglomeracji Białostockiej (ujęcie powierzchniowe w m. Wasilków). Jej zlewnia objęta jest pośrednią strefą ochronną, stąd usytuowanie punktów pomiarowych rozmieszczono tak, aby określić wpływ i zasięg odprowadzanych zanieczyszcń z miejscowości oraz ważniejszych dopływów znajdujących się w obrębie zlewni. W roku 2007 rka Supraśl badana była w 3 profilach pomiarowych: poniżej m. Gródek, w m. Nowodworce i m. Dzikie. Pięć punktów pomiarowo kontrolne zlokalizowano na ważniejszych dopływach w profilach ujściowych (Słoji, Sokołdzie, Płosce, Czarnej i Białej) w celu określenia stanu czystości tych wód oraz ich wpływu na rkę Supraśl. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki Supraśl w 2007 r. Lp rki Klasyfikacja ogólna wody 1 poniżej m. Gródek 68,6 D V 2 Dopływ rz.słoja ujście w m. Kondycja 3 Dopływ rz.sokołda - ujście w m. Surażkowo 0,34 D IV 1,3 D IV go min. max. średn. Barwa ChZT-Mn 9,0 33,6 32,196 ChZT-Cr 39, ,98 OWO 12,6 30,9 30,25 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Tlen rozp. 3,6 10,9 4,19 Azot Kjeldahla 1,10 3,10 2,94 Fosforany 0,21 0,80 0,768 ChZT-Mn 6,3 20,0 16,87 Barwa ChZT- Cr 22,4 77,8 69,05 ChZT-Mn 8,4 27,8 23,48 OWO 6,5 19,10 17,10 Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 27,6 93,0 86,03 do bytowania ryb względu na tlen rozp. azotyny i względu na: azotyny względu na: azotyny i IV klasa: Tlen rozp., Azot kjeld., Fosforany V klasa: Barwa, ChZT-Cr V klasa: Barwa, CHZT-Cr 24

25 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 4 Dopływ Płoska - ujście w m. Kołodno 1,5 - D - I 5 m. Nowodworce 23,0 D V 6 Dopływ rz.czarna - ujście w m. Sochonie 0,3 D IV V ChZT-Mn 10,40 21,30 19,19 OWO 7,3 17,90 16,766 Barwa ChZT-Cr 24,6 80,60 77,9 Barwa OWO 7,30 31,7 25,24 ChZT- Cr 29,7 79,5 76,8 ChZT- Mn 7,40 20,80 19,23 ChZT-Mn 9,80 20,0 19,03 OWO 8,5 17,4 16,81 Barwa, ChZT-Cr 30,8 82,3 78,09 względu na: azotyny i względu na: azotyny i względu na: azotyny i fosfor og V klasa: Barwa, CHZT-Cr IV klasa: ChZT-Mn, strefa ochr. ujęcia powierzchnio wego wody dla B- stoku. V klasa: barwa, ChZT-Cr 7 Dopływ rz.biała 0,5 D V Barwa IVklasa: - ujście w m. Nowe ChZT-Cr 42,5 100,0 95,30 BZT5ChZT Aleksandrowo. Azotany 30,50 63,70 59,43 względu -Mn, Azot Fosforany 0,15 5,02 2,90 na: Kjeld., Fosfor og. 0,062 1,99 1,17 BZT5, Azotyny, Lb. b. coli fek azot Azot ogólny Og. lb. b. coli amonowy BZT5 1,3 8,2 7,28 azotyny i ChZT-Mn 11,3 17,2 17,04 fosfor og Azot Kjeldahla 1,20 3,50 3,07 Azotyny 0,043 1,12 0,764 8 ujście w m. Dzikie 0,5 D V Azot og. 8,5 16,90 15,39 Barwa ChZT-Cr 37,2 79,5 78,79 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli ChZT-Mn 8,60 20,60 19,14 OWO 7,80 18,40 16,94 względu na azotyny i IV klasa: ChZT Mn, OWO. 5.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki Supraśl* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Michałowo 1 ZGKiM Oczyszczalnia Gminna Waliły 2 Osiedle mieszkaniowe PGR Waliły Gródek 3 Komunalny Zakład Budżetowy - Oczyszczalnia gminna Typ oczyszczalni mech.- biologiczna (osad czynny) Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] 360,43 BZT 5 24,87 Zawiesin. 31,72 ChZT Cr 78,93 mech.- biologiczna 11,0 BZT 5 0,55 zawiesina -5,94 ChZT Cr 9,69 mech.- biologiczna (osad czynny) z podwyższonym usuwaniem biogenów Czarna Białostocka (poprz rz. Czarną) 4 Prdsiębiorstwo mech. biologiczna Komunalne Sp. z o. o. (osad czynny) z podwyższonym usuwaniem biogenów 487,0 BZT 5 4,04 Zawiesin.- 5,36 ChZT Cr 46,12 588,3 BZT 5 4,53 zawies. 12,3 ChZT Cr - 56,5 25 Kontrola prprowadzona w IV r. wykazała prkrocnia stężeń zanieczyszcń w odprowadzanych ściekach. Planowana jest modernizacja oczyszczalni w celu zwięksnia możliwości technicznych do przyjęcia docelowo ścieków z oczyszczalni osiedlowej. Kontrola prprowadzona w VII r. wykazała prkrocnia dopuszczalnych stężeń zanieczyszcń w odprowadzanych ściekach oczyszczonych. Kontrola prprowadzona w III r. nie wykazała w odprowadzanych ściekach prkrocń ładunków zanieczyszcń. Kontrola prprowadzona we IX r. nie wykazała prkrocnia ładunków zanieczyszcń w ściekach oczyszczonych.

26 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Sokółka (poprz rz. Sokołdę) 5 Miejskie mech. biologiczna Prdsiębiorstwo (złoże) z Wodociągów i Kanalizacji podwyższonym usuwaniem biogenów Białystok (poprz rz. Białą) 6 Wodociągi Białostockie mech.-biologiczna Sp. z o.o. Oczyszczalnia (osad czynny) z miejska podwyższonym usuwaniem biogenów * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku 2959,0 BZT 5 147,9 Zawiesin 121,3 ChZT Cr -289,98 azot og.- 65,69 4,38 Śr BZT 5-149,46 zawies.- 283,02 ChZT Cr -2416,8 azot am.- 88,85 azot og. -703,42-46,87 kontrola z VII r. wykazała wykazała prkrocnia dopuszczalnych stężeń zanieczyszcń w odprowadzanych ściekach oczyszczonych. W roku 2007 miało miejsce prkrocnie dopuszczalnego stężenia azotu ogólnego w ściekach odprowadzanych do wód powierzchniowych. Spowodowane to było okresowym wyłączaniem z eksploatacji poszcgólnych komór napowietrzania oraz osadników wtórnych na skutek prowadzonej w latach modernizacji oczyszczalni. 5.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ punkt w m. Mościska Badania wykazały ogólnie wody V klasy (złej jakości) względu na: barwę, ChZT Mn, ChZT Cr, OWO i bakteriologię. Ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu ogólnego oraz niskie stężenie tlenu rozpuszczonego, rka Supraśl w profilu badawczym w m. Gródek nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb. Ocena podatności wody na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników, powyżej których występuje eutrofizacja. Dopływ rz. Słoja ujście w m. Kondycja Wyniki badań wykazały, ogólną IV klasę czystości (wody niezadawalającej jakości). Wskaźnikami, których wartości o tym zadecydowały były: ChZT Mn (IV klasa) oraz barwa i ChZT Cr (V klasa). Ze względu na podwyższone wartości azotynów rka nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Dopływ rz. Sokołda - ujście w m. Surażkowo Badania prprowadzone w tym punkcie w 2007 r. wykazały IV klasę czystości (wody niezadowalającej jakości). Wskaźnikami, które o tym zadecydowały były: ChZT Mn, OWO, ogólna liczba bakterii coli (IV klasa) oraz barwa i ChZT Cr (V klasa). Ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu rka Sokołda w profilu ujściowym nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Dopływ rz. Płoska - ujście w m. Kołodno Wyniki badań wykazały, ogólną IV klasę czystości (wody niezadawalającej jakości). Wskaźnikami, których wartości o tym zadecydowały były: ChZT Mn, OWO, (IV klasa) oraz barwa i ChZT Cr (V klasa). Ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu ogólnego rka nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację 26

27 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Punkt w m. Nowodworce Wynikowa ocena w tym punkcie w roku 2007 odpowiadała V klasie czystości wód (wody złej jakości). Wskaźnikami, które o tym zadecydowały były: ChZT Mn (IV klasa) oraz barwa, ChZTCr i OWO (V klasa). Ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu ogólnego, rka Supraśl w profilu badawczym w m. Nowodworce nie spełniała wymogów przydatności wód do bytowania ryb. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Prkrój pomiarowy w Nowodworach leży w strefie ochronnej ujęcia powierzchniowego wody pitnej dla Białegostoku. Ocena przydatności wody do spożycia na podstawie wskaźników fizykochemicznych wykazała, iż nie spełnia ona wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia. Dopływ rz. Czarna ujście w m. Sochonie Badania wykazały ogólnie wody IV klasy (niezadowalającej jakości) względu na: ChZT Mn, OWO. Zanotowano wskaźniki, których wartości wykraczały poza IV klasę. Były to podobnie jak w roku 2006 barwa i ChZTCr. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełnia kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych (prkrocnia norm: azotynów i fosforu ogólnego). Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Dopływ rz. Biała ujście w m. Nowe Aleksandrowo Badania wykazały ogólnie wody V klasy (złej jakości) względu na: barwę, ChZT Cr, azotany, fosforany, fosfor ogólny oraz ogólną liczbą bakterii grupy coli i liczbą bakterii grupy coli typu kałowego. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełnia kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych (prkrocnia norm: BZT 5, azotu amonowego, azotynów, i fosforu ogólnego). Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości granicznej azotanów, azotu ogólnego i fosforu ogólnego, powyżej której występuje eutrofizacja. Supraśl - ujście do Narwi w m. Dzikie Badania wykazały ogólnie wody V klasy (złej jakości) względu na: barwę, ChZTCr, liczbę bakterii grupy coli i liczbę bakterii grupy coli typu kałowego. Ze względu na podwyższone wartości azotynów i fosforu ogólnego rka na odcinku ujściowym nie była przydatna do bytowania ryb. Wyniki badań nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Wyniki badania metali ciężkich We wszystkich punktach badawczych, badania metali ciężkich takich jak miedź i cynk wykazały stężenia poniżej granicy oznaczalności bądź ich występowanie w zakresie stężeń I klasy. 5.3 ZAGROŻENIA RZEKI SUPRAŚL Na złą jakość wód rki Supraśl mają decydujący wpływ zanieczyszcnia organiczne wyrażające się ponadnormatywnym stężeniem ChZTCr, ChZT Mn i OWO. Są one zarówno pochodnia naturalnego związane z charakterem zlewni (gleby torfowe, teren płaski zalesiony) jak i 27

28 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. antropogenicznego (źle oczyszczone ścieki szcgólnie z oczyszczalni ścieków w Michałowie oraz działalność rolnicza). Zanieczyszcnia organiczne zazwyczaj podlegają rozkładowi a towarzyszące temu procesy gnilne powodują spadek zawartości tlenu w rce. W latach ( ) dodatkową, przyczyną okresowego pogarszania jakości wód rki Supraśl były opady deszczu powodujące silny spływ wód opadowych poprz system melioracyjny, szcgólnie w rejonie górnej Supraśli (na odcinku Michałowo Gródek). Zatorfiony, płaski teren o wysokim poziomie wód gruntowych tworzy niekorzystne warunki do ich naturalnego oczyszczania. Intensywny rozkład materii organicznej na powierzchni terenu jest procesem zużywającym znaczne ilości tlenu zawartego w wodzie, co często powoduje odtlenienie wody głównie w rowach melioracyjnych zasilających rkę. W związku z tym zwiększa się znacznie ryzyko odtlenienia wód rki Supraśl w okresie intensywnych, długotrwających opadów atmosferycznych, co może doprowadzić do śnięcia ryb i stanowi zagrożenie dla ujęcia powierzchniowego wody do picia zlokalizowanego w Wasilkowie. 5.4 DZIAŁANIA INTERWENCYJNE W dniu r. w wyniku otrzymania informacji od Wodociągów Białostockich, o znacznym pogorsniu jakości wody ujmowanej na ujęciu powierzchniowym w Wasilkowie, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku prprowadził działania związane z rozpoznaniem przyczyn zaistniałej sytuacji. W wyniku uzyskanych danych stwierdzono, że: w dniach r. wg danych IMGW w Białymstoku, w zlewni rki Supraśli wystąpiły obfite opady deszczu. Szcgólnie w dniu r. kiedy to norma dzienna opadu wyniosła 39,8 mm (w pozostałych dniach opady kształtowały się na poziomie do 10 mm). Spowodowało to znaczny spływ wód opadowych do koryta rki Supraśl, a w konsekwencji pogorsnie parametrów jakości wody. prprowadzony w dniu pomiar zawartości tlenu wykazał jego niską, ponadnormatywną zawartość na odcinku powyżej ujęcia wód w Wasilkowie. I tak: - w profilu powyżej Gródka 2,8 mgo 2 /l (norma dop. 4 mgo 2 /l), - w profilu poniżej Gródka 3,0 mgo 2 /l, - w profilu powyżej zalewu w Supraślu 3,3 mgo 2 /l. ocena analiz wód uzyskanych w trakcie badań monitoringowych rki Supraśli (ostatnie badania z r.) wykazała, że jakość wód rki na odcinku Gródek Nowodworce nie budziła zastrżeń. Zawartość tlenu odpowiadała normom I/II klasy. Stan sanitarny wód III/IV klasy. Prkrocnia norm zanotowano dla: barwy i ChZT Cr, co jest charakterystyczne dla wód Supraśli, i występuje na skutek dopływu znaczącej ilości wód infiltrowanych z torfowego i leśnego podłoża górnej części zlewni. Ocena zaistniałej sytuacji wykazała, że nie stwierdzono wpływu antropogenicznego mającego zwiąk z zaistniałą sytuacją. Przyczyną pogorsnia jakości wód na ujęciu w Wasilkowie były duże dobowe opady deszczu, szcgólnie r. Zawartość tlenu w wodzie rki uległa wyraźnemu obniżeniu i zaistniało zagrożenie wystąpienia śnięcia ryb na skutek powstałego deficytu tlenowego. 5.5 WNIOSKI 1 W ogólnej ocenie czystości wód rki Supraśl w roku 2007 wystąpiły wody wyłącznie o złej jakości (V klasa). Wskaźnikami klasyfikującymi rkę Supraśl w V i IV klasie (woda o złej i niezadowalającej jakości) w badanych punktach (podobnie jak 2005 i 2006 roku), były 28

29 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. najczęściej: barwa, ChZT Cr, ChZT Mn, OWO. W punktach poniżej Gródka i w m. Dzikie stwierdzono również zły stan bakteriologiczny wody. W punkcie pomiarowym poniżej Gródka zanotowano dodatkowo niekorzystne wartości tlenu rozpuszczonego i wskaźników biogennych (Azotu Kjeldahla i fosforanów) IV klasa. 2 W stosunku do 2006 roku nastąpiły niekorzystne zmiany w ogólnej klasyfikacji wód rki Supraśl za rok 2007, tj. pogorsnie jakości z III do V klasy w punkcie pomiarowym w m. Nowodworce i z IV klasy do V w punkcie m. Dzikie. 3 Badania dopływów w profilach ujściowych: Słoji, Sokołdy, Płoski i Czarnej wykazały ogólną IV klasę (wody niezadawalającej jakości), a rki Białej V klasę (wody złej jakości). Wskaźnikami decydującymi o IV klasie dopływów Słoji, Płoski i Czarnej były: barwa, ChZT Cr, ChZT Mn, i OWO. Wynika to z rozkładu wypłukiwanej materii organicznej z podłoża torfowego zlewni. Zjawisko to ma charakter naturalny. 4 Ogólny stan czystości dopływów: Sokołdy i rz. Czarnej w profilach ujściowych odpowiadał IV klasie jakości wód i uległ pogorsniu w porównaniu do 2006 roku (wody III klasy). 5 Ocena względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki Supraśl we wszystkich punktach pomiarowych a także wody dopływów (Słoji, Sokołdy, Płoski, Czarnej i Białej w profilach ujściowych) nie spełniały kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. Podobną ocenę uzyskano w 2006 roku, jednakże w 2007 roku zanotowano mniejszą liczbę wskaźników prkraczających wartości graniczne. 6 Ocena podatności na eutrofizację wód rki Supraśl oraz dopływów: Słoji, Sokołdy, Płoski i Czarnej w profilach ujściowych nie wykazała prkrocnia wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych. Jedynie wody rki Białej przy ujściu do rz. Supraśl (podobnie jak w latach ) wykazały prkrocnie wartości granicznych: fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego, powyżej których występuje eutrofizacja. Przyczyną prkrocń na tym odcinku są głównie duże ilości ścieków oczyszczonych odprowadzane z oczyszczalni miejskiej aglomeracji białostockiej. 7 Ocena przydatności wód do picia, wykonana w punkcie pomiarowych w m. Nowodworce zlokalizowanym na rce Supraśl w obszar ochronnym ujęcia powierzchniowego dla Białegostoku wykazała, iż woda nie spełnia wymagań wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia w zakresie wskaźników fizykochemicznych. 8 Badania wód dopływów Supraśli w celu oceny wpływu rolnictwa na odcinku Michałowo Gródek, prprowadzone wspólnie z Wojewódzką Stacją Chemiczno-Rolniczą w Białymstoku w latach , wykazały duże prawdopodobieństwo wystąpienia deficytów tlenowych w wodach Supraśli, których przyczyną jest intensywny rozkład materii organicznej wypłukiwanej z podłoża torfowego zlewni. Zjawisko to ma charakter naturalny. 9 Zagrożeniem dla jakości wód w górnej zlewni Supraśli jest również ciągle nie uporządkowana gospodarka ściekowa z Michałowie. 10 Ze względu na znacnie gospodarc wód Supraśli, aktualne (comiesięczne) wyniki z badań rki Supraśl zamieszczane są na stronie internetowej WIOŚ ( w dziale Monitoring ). 29

30 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 6 Sokołda Rka Sokołda jest prawobrżnym dopływem rki Supraśli. Źródła znajdują się na południowy zachód od wsi Szyszki, na wysokości 167 m n.p.m. Rka rozpoczyna swój bieg w punkcie połącnia wód cieków Kładziewo i Poganica. Długość rki wynosi 54,0, powierzchnia zlewni - 484,2,1 2. Na całej swej długości posiada charakter rki typowo nizinnej o stosunkowo niewielkim spadku i niewielkiej prędkości prpływu wody. Na znacznym odcinku w środkowym i dolnym prpływa prz zwarte obszary leśne Puszczy Knyszyńskiej. W górnym i dolnym, koryto rki dość silnie meandruje. Większymi dopływami Sokołdy są: Poganica, Jałówka i Kamionka. Dużą powierzchnię zlewni zajmują lasy Puszczy Knyszyńskiej, stąd też wslkie zmiany stosunków wodnych w obrębie zlewni mogą wywrć wyraźny wpływ na ekosystem leśny podlegający szcgólnej ochronie względu na swoje unikalne walory przyrodnic. Były one podstawą utwornia obszaru chronionego - Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej. Sokołda zasila wodami rkę Supraśl, będącą źródłem zaopatrnia w wodę pitną aglomeracji białostockiej z ujęcia powierzchniowego zlokalizowanego w Wasilkowie. W 2007 roku Sokołdę badano w 2 profilach pomiarowo-kontrolnych. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki Sokołdy w 2007 roku Lp rki Klasyfik acja ogólna wody 1) go min. max. śred.4) Przydatno ść do bytowania ryb 2) 1 m. Straż 22,1 D IV 2 m. Surażkowo 1,3 D IV Tlen rozp. 3,9 11,2 4,33 ChZT-Mn 8,5 25,2 21,91 OWO 6,5 18,6 16,22 Fosforany 0,31 0,89 0,87 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 26,3 89,6 83,5 ChZT-Mn 8,4 27,8 23,48 OWO 6,5 19,1 17,1 Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 27,6 93,0 86,03 Nie przydatna względu na: tlen rozp., azotyny i Nie przydatna względu na: azotyny i V klasa: barwa, ChZT-Cr V klasa: barwa, ChZT-Cr. 6.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki Sokołdy* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni miejscowość Sokółka 1 Miejskie mech. biologiczna Prdsiębiorstwo (złoże biologiczne) z Wodociągów i Kanalizacji podwyższonym usuwaniem biogenów * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku Ilość ścieków [m3/d] Ładunek dobowy [kg/d] 2959,0 BZT 5 147,9 Zawiesin 121,3 ChZT Cr -289,98 azot og.- 65,69 4,38 kontrola z VII r. wykazała prkrocnia dopuszczalnych stężeń zanieczyszcń w odprowadzanych ściekach oczyszczonych. 30

31 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 6.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w m. Straż Rkę sklasyfikowano podobnie jak w 2006 roku w IV klasie czystości względu na podwyższoną barwę, wskaźniki tlenowe: ChZT Mn i ChZT Cr, ponadto (w 2007 roku) w IV klasie był tlen rozpuszczony i OWO. Na niezadowalającą jakość wody miało wpływ również (tak jak w roku ubiegłym) podwyższone stężenie fosforanów i zły stan sanitarny rki. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełnia kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. (podobnie jak w 2006 roku prkroczone wartości: tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego). Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości granicznej fosforu ogólnego (podobnie jak w 2006 r), powyżej której występuje eutrofizacja wód. Punkt w m. Surażkowo Jakość wód ogólnie odpowiadała IV klasie czystości. Wskaźnikami klasyfikującymi rkę w tej klasie były: barwa, wskaźniki tlenowe: ChZT Mn, ChZT Cr, OWO oraz wskaźnik mikrobiologiczny (ogólna liczba bakterii grupy coli). Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełnia kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. (prkroczone wartości: azotynów i fosforu ogólnego). Ocena podatności wody na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych, powyżej których występuje eutrofizacja. 6.3 WNIOSKI 1 Ogólna klasyfikacja wód rki Sokołdy w oparciu o prprowadzone badania w 2007 roku wykazała w badanych prkrojach pomiarowych: w m. Straż i m. Surażkowo wodę o niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). 2 Wskaźnikami klasyfikującymi rkę w IV klasie były najczęściej: barwa, ChZT Mn, ChZT Cr, OWO, ogólna liczba bakterii grupy coli i oraz dodatkowo w m. Straż tlen rozpuszczony, fosforany i liczba bakterii coli typu kałowego. 3 Wyniki badań wykazują wyraźny negatywny wpływ odprowadzanych ścieków z Sokółki, które powodują, że wody Sokołdy na odcinku poniżej miasta są niezadawalającej jakości (IV klasa). Wpływ oddziaływania ścieków uwidacznia się aż do ujścia rki. 4 Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki Sokołdy w badanych punktach pomiarowych nie spełniają kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych. 5 Ocena podatności na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości granicznych wskaźników stosowanych przy ocenie eutrofizacji wód powierzchniowych (powyżej których występuje eutrofizacja wód) w punkcie pomiarowym w środkowym rki (w m. Straż). 31

32 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 7 Nereśl Rka jest prawobrżnym dopływem Narwi, o całkowitej długości 40,4. Nereśl prpływa prz jezioro Zygmunta Augusta. Poniżej jeziora do Nereśli uchodzi rka Targonka stanowiąca odbiornik ścieków mleczarskich i komunalnych z Moniek. W 2007 r. rkę badano w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych w m. Boguswo i profilu ujściowym w m. Łaziuki. Poprdnie badania rki prprowadzono w 2006 tylko na ujściu. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki w 2007 r. Lp rki Klasyfikacja ogólna wody go min. max. śred.4) do bytowania ryb 1 W m. Boguswo 15,1 O IV 1 Ujście w m. Łaziuki 1,0 D IV Barwa Zawiesina og. <0, ,08 BZT5 1,2 8,0 6,49 Azot Kjeldahla 0,76 3,3 2,65 Fosforany <0,05 0,82 0,76 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Mn 8,2 34,2 34,2 ChZT- Cr 27, Chlorofil a 5,78 101,04 101,04 względu na: BZT5, azotyny i względu na: BZT5, azotyny i V klasa: Barwa, ChZT-Mn, ChZT-Cr, chlorofil a 7.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Mońki (poprz rkę Targonkę i dalej Nereśl) 1 Zakład Gospodarki mech.-biologiczna Komunalnej i osad czynny Mieszkaniowej w Mońkach 2 Moniecka Spółdzielnia Mleczarska w Mońkach mech.-biologiczna osad czynny z usuwaniem biogenów Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] 1280,0 BZT 5-14,1 zawiesina- < 6,4 ChZT-Cr 68,9 618,0 azot og.- 2,1 1,59 BZT 5-6,79 Zawiesina - 11,1 ChZT-Cr - 48,45 Stan formalno-prawny uregulowany do r.kontrola prprowadzona w lipcu nie wykazała prkrocnia warunków odprowadzania ścieków określonych w pozwoleniu w-p. Kontrola prprowadzona w VI r wykazała prkrocnie dopuszczalnego ładunku fosforu og. w ściekach odprowadza-nych do rki Targonki. * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku 7.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w m. Boguswo Wynikowa ocena w tym punkcie odpowiadała wodom niezadowalającej jakości (IV klasa) względu na podwyższone wartości barwy, zawiesiny, BZT 5, azotu Kjeldahla, fosforanów oraz zły stan sanitarny rki. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na: podwyższone stężenia: BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego. Woda w tym punkcie nie była podatna na eutrofizację. 32

33 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Punkt w m. Łaziuki Punkt zlokalizowany na odcinku przyujściowym cechował się wodami niezadowalającej jakości (IV klasa, w 2006 III kl). Wskaźnikami, które o tym zadecydowały były: barwa, ChZT Mn, ChZT Cr, i chlorofil a będące w V klasie oraz wskaźniki bakteriologiczne (IV klasa). Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów, jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na: podwyższone wartości BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego (w 2006 r dodatkowo azotu amonowego oraz tlenu rozp). Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości kryterialnych chlorofilu a ( w 2006 r dodatkowo azotanów i fosforu og.). 7.3 WNIOSKI 1. Badania rki Nereśl w 2007 roku w obu profiach pomiarowych wykazały wody IV klasy (niezadowalającej jakości). 2. Wynikowa ocena w profilu ujściowym była gorsza niż w 2006 roku (III klasa). 3. Analiza wód Nereśli wykazała jej nieprzydatność do bytowania ryb w badanych punktach pomiarowych. 4. Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkroczoną wartość kryterialną chlorofilu a w punkcie pomiarowym w m. Łaziuki. 8 Biebrza Rka Biebrza, dawniej zwana Bobrą, jest prawobrżnym dopływem Narwi III rzędu (dorc Wisły). Długość całkowita rki wynosi 155,3, a powierzchnia zlewni wynosi 7057,4 2. Źródła rki znajdują się w rejonie Wzgórz Sokólskich na południe od osady Nowy Dwór. Początkowo rka płynie w kierunku północnym i północno-zachodnim, następnie w kierunku zachodnim. W pobliżu miejscowości Krasnybór rka skręca w kierunku południowo-zachodnim, a w pobliżu Osowca skręca na południe i uchodzi do Narwi w pobliżu Wizny. Obszar zlewni wchodzi w skład województw: podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Biebrza posiada charakter rki nizinnej z licznymi meandrami i starorczami. Kotlina Biebrzańska jest największym w Polsce kompleksem stosunkowo mało zmienionych prz człowieka torfowisk niskich z fragmentami torfowisk wysokich i prjściowych, mineralnych wysoczyzn, grądów śródbagiennych i nizinnych, meandrujących dopływów Biebrzy z licznymi starorczami. W 1993 roku na tym obszar utworzono Biebrzański Park Narodowy obejmujący Kotlinę Biebrzy wraz z fragmentami jej dopływów. Obszar ten od sierpnia 2004 r. wchodzi w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków PLC Dolina Biebrzy, prwidziany zaram jako obszar ochrony specjalnej siedlisk. Główne dopływy Biebrzy to: Nurka, Niedźwiedzica, Sidra, Kropiwna, Kamienna, Lebiedzianka z Jastrzębianką, Rospuda-Netta wraz z Kanałem Augustowskim, Brzozówka, Kopytkówka, Lega-Jegrznia, Biebła, Boberka, Czarna Struga, Ełk, Klimaswnica, Kosódka, Wissa. Rka Biebrza stanowi atrakcyjny szlak turystyki wodnej. Rka jest bezpośrednim i pośrednim odbiornikiem ścieków komunalnych z Różanegostoku, Lipska, Dąbrowy Białostockiej, Sztabina, Suchowoli, Augustowa, Dolistowa, Osowca, Grajewa, Goniądza, Trzciannego. Monitoring rki na odcinku ujściowym wykonywany jest corocznie, natomiast badania całej rki prowadzi się w cyklu kilkuletnim. 33

34 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Lp W 2007 roku badania Biebrzy prprowadzono w 2 punktach pomiarowo-kontrolnych w dolnym (odcinek od Osowca do ujścia) oraz dopływów Biebrzy w 4 punktach pomiarowokontrolnych na odcinkach ujściowych. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja rki Biebrzy i jej dopływów w 2007 r. 1 Dopływ rz. Kropiwna w m. Ostrowo 2 Dopływ rz. Kamienna w m. Stara Kamienna 3 Dopływ rz. Czarna Struga w m. Goniądz rki Klasyfikacja ogólna wody 2,0 O V 2,5 O IV 1,4 O V 4 wodowskaz Osowiec 50,3 O IV 5 Dopływ rz. Ełk ujście wodowskaz Osowiec 1,2 D III 6 m. Burzyn-Rutkowskie 8,5 D IV go min. max. śred. Amoniak 0,26 9,7 6,41 Azot Kjeldahla 0,87 9,3 6,76 Fosforany 0,86 7,81 5,67 Fosfor ogólny 0,365 3,02 2,46 Tlen rozp. 4,2 11,7 4,74 Og. lb. b. coli Azot Kjeldahla 1,1 8,3 5,2 Fosforany 0,12 4,1 4,0 Fosfor ogólny 0,03 1,61 1,6 ChZT-Mn 9,8 19,9 17,2 OWO 5,2 19,9 18,5 Selen 0,03 0,03 0,03 ChZT-Cr 27 69,5 69,5 Barwa BZT5 1,2 3,8 3,4 OWO 7,5 13,1 12,7 Azot Kjeldahla 0,98 1,5 1,3 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Mn 9,2 17,3 15 ChZT-Cr 21 48,5 47,7 Tlen rozp. 3,3 12,5 4,1 ChZT-Mn 10 21,5 17 ChZT-Cr ,5 OWO 9,9 17,2 17,2 Selen 0,03 0,03 0,03 Barwa do bytowania ryb wzgl. na: BZT 5, tlen rozp, azot amonowy, azotyny, wzgl. na: tlen rozp. azotyny, względu na: tlen rozp., BZT, azot amonowy azotyny, względu na: tlen rozp. azotyny, chlor całk. pozostały względu na: azotyny,, całk chlor pozostały wzgl. na: tlen rozp. azotyny, V klasa: Barwa, ChZT-Cr V klasa: barwa; IV klasa: ChZT Mn, ChZT-Cr; IV klasa: ChZT-Mn, ChZT-Cr, OWO V klasa: Barwa 8.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni m. Dąbrowa Białostocka (poprz rz. Kropiwną) 1 PGKiM oczyszczalnia komunalna mechanicznobiologiczna stawy napowietrzane m. Augustów (poprz rz. Nettę) Ilość ścieków [m 3 /d] Ładunek dobowy [kg/d] 1271,52 BZT 5 4,2 zawiesina 9,15 ChZT 92,82 Kontrola prprowadzona w sierpniu 2007 r. wykazała utrzymanie wskaźników zanieczyszcń na wymaganym poziomie. 34

35 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 2 Wodociągi i Kanalizacje Miejskie Sp. z o.o. Augustów miejska oczyszczalnia ścieków w Augustowie mechaniczno-biologiczno-chemiczna, osad czynny, z podwyższonym usuwaniem biogenów m. Goniądz (poprz rz. Czarną Strugę) 3 Zakład Usług Komunalnych oczyszczalnia gminna Mechanicznobiologiczna 2 reaktory biologiczne typu BOS- 200 stacją odwadniania osadu typu Draimad 7080 BZT 5 29,9 zawiesina 93,3 azot og. 61,8 7,1 92 BZT 5 2,0 ChZT-Cr 8,1 zawiesina 1,7 7,2 miejscowość Grajewo (odbiornik bezpośredni rz. Ełk dopływ Biebrzy) 4 Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL 5 Produkcyjno-Usługowa Spółdzielnia Pracy ZAKREM 6 Zakład Wodociągów i Kanalizacji oczyszczalnia miejska mechanicznobiologiczna, osad czynny mechanicznobiologiczna, kontener KOS-2 mechanicznobiologiczna, osad, złoża i stawy biologiczne, PIX 1971 BZT 5 8,03 ChZT-Cr 87,0 zawiesina 22,5 5,1 azot og. 14,1 OWO 11,24 10 BZT 5 0,1 ChZT-Cr 0,36 zawiesina 0, ,4 BZT 5 16,1 ChZT-Cr 91 zawiesina 13,3 azot og. 19,4 3,6 miejscowość Wojewodzin (odbiornik bezpośredni rz. Binduga dopływ rz. Ełk dopływ Biebrzy) 7 Zespół Szkół mech. -biologiczna, typ BIOVAC, PIX * wykaz źródeł kontrolowanych prz WIOŚ w 2007 roku. 21,6 BZT 5 0,07 ChZT-Cr 0,9 zawiesina 2,3 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodnoprawne ważne do r. W czasie kontroli prprowadzonej w 2007r. na podstawie wyników wykonanych prz zakład w 2006 r. nie stwierdzono prkrocnia dopuszczalnych wartości wskaźników zanieczyszcń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie Ziniegrowane ważne do r. Kontrola w zakresie gospodarki wodno-ściekowej prprowadzona w 2007r. wykazała dobrą pracę oczyszczalni. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodno-prawne ważne do r. W kolejnych 2 latach obowiązywania pozwolenia wodno-prawnego zakład nie wykonał odpowiedniej ilości badań, do których był zobligowany pozwoleniem. Jakość ścieków oczyszczonych wg badań prdstawionych prz zakład (tylko 1 próbka w ciągu roku )nie prkroczyła warunków pozwolenia. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodno-prawne ważne do r. Podczas kontroli prprowadzonej w 2007 roku i na podstawie wyników badania ścieków za 2006 rok stwierdzono dobrą pracę oczyszczalni. Stan formalno-prawny uregulowany. Pozwolenie wodno-prawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej zakładu w 2007r. nie stwierdzono nieprawidłowości w pracy oczyszczalni. W próbie ścieków oczyszczonych z 2006r. nie stwierdzono prkrocń wartości dopuszczalnych. 8.1 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Dopływ rka Kropiwna ujście m. Ostrowo Kropiwna jest lewostronnym dopływem Biebrzy IV rzędu o długości 8,5. Powierzchnia zlewni całkowitej rki wynosi 23,9 2. Rka jest uregulowana. Kropiwna jest odbiornikiem ścieków z Dąbrowy Białostockiej. Przy ujściu do Biebrzy rka w 2007 roku prowadzi wody V klasy czystości względu na wartości stężenia amoniaku, azotu Kjeldahla, fosforanów i fosforu ogólnego. Tlen rozpuszczony, BZT 5, azotyny i ogólna liczba bakterii coli odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe badane parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I III klas czystości. 35

36 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. W roku 2007 w stosunku do roku 2006 w tym punkcie notowano niżs wartości biochemicznego zapotrbowania tlenu (BZT 5 ), oraz wyższą zawartośc tlenu rozpuszczonego (IV klasa). Kropiwna w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są podobnie jak w roku 2006 ponadnormatywne wartości biochemicznego zapotrbowania tlenu (BZT 5 ), stężenia azotu amonowego, azotynów i fosforów ogólnego oraz niską zawartość tlenu rozpuszczonego. Ocena podatności wód na eutrofizację wykazała prkrocnia wartości kryterialnych fosforu ogólnego. Dopływ rka Kamienna ujście m. Stara Kamienna Kamienna jest lewostronnym dopływem Biebrzy IV rzędu o długości 15,3. Powierzchnia zlewni całkowitej rki wynosi 55,5 2. Rka jest uregulowana, odwadnia zlewnię rolniczą. Przy ujściu do Biebrzy stan czystości Kamiennej w 2007 r. odpowiadał IV klasie czystości względu na wartości tlenu rozpuszczonego oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli). Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I III klasy czystości. Kamienna w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, względu na ponadnormatywne stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz niską zawartość tlenu rozpuszczonego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Dopływ rka Czarna Struga ujście m. Goniądz Czarna Struga jest IV-rzędowym, lewostronnym dopływem Biebrzy, o długości 10,0. Rka wpada do Biebrzy na 57,1 jej. W dolnym jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni komunalnej dla Goniądza. W 2007 roku w związku z modyfikacją pomiarowej monitoringu wód, punkt pomiarowy zlokalizowano na odcinku przyujściowym Czarnej Strugi do Biebrzy. Poprdnie badanie rki prprowadzone było w 1995 roku w cyku badań dopływów Biebrzy. Jakość wód rki w 2007 roku została oceniono jako złej jakości (V klasa czystości). O obniżeniu klasyfikacji decydowały głównie związki fosforu i azotu. Stan sanitarny ujściowego odcinka rki był również niekorzystny. sanitarne kwalifikowały wodę jako niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były prkrocnia stężeń kryterialnych: tlenu rozpuszczonego, BZT5, azotu amonowego, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wykazała, prkrocnia średniorocznej wartości stężenia fosforu ogólnego. Punkt w m. Osowiec powyżej ujścia Ełku W 2007 roku jakość wody w Biebrzy pogorszyła się o klasę i odpowiadała IV klasie czystości. Podobnie jak w 2006 roku w klasie IV mieścił się indeks nadmanganianowy, a dodatkowo IV do klasy kwalifikował się OWO tj. wskaźnik zanieczyszcnia organicznego i selen. Chemiczne zapotrbowanie tlenu ChZT Cr znalazło się natomiast aż w V klasie czystości. Ocena prprowadzona wg kryterium przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące 36

37 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były podwyższone stężenia azotynów i chloru całkowitego pozostałego oraz zdarzające się deficyty tlenowe. Ocena podatności na eutrofizację wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego oraz chlorofilu a były niskie i nie wykraczały poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rki. Dopływ rka Ełk wodowskaz. Osowiec powyżej ujścia do Biebrzy Rka Ełk jest odbiornikiem ścieków prmysłowych i komunalnych z Ełku i Prostek (woj. warmińsko-mazurskie) oraz z Grajewa, a także mniejszych miejscowości. Badania monitoringowe rki w profilu ujściowym prowadzone są corocznie. W 2007 roku utrzymywała się stwierdzona w roku 2006 klasyfikacja ujściowego odcinka Ełku jako wody zadowalającej jakości (III klasa czystości). W IV klasie czystości zanotowano, podobnie jak w latach poprdnich, wskaźniki chemicznego zapotrbowania tlenu (ChZT Mn i ChZT Cr ). jakości sanitarnej poprawiły się z IV do III klasy czystości. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych względu na podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego (podobnie jak w roku 2006), a także względu na chlor całkowity pozostały (Wskaźnik ten nie był badany w poprdnich latach). Ocena podatności na eutrofizację wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego były niskie i nie wykraczały poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rki. Punkt w m. Burzyn-Rutkowskie odcinek przyujściowy Biebrza, badana w punkcie leżącym na odcinku przyujściowym, w 2007 roku odpowiadała IV klasie czystości (w 2006 mieściła się ona w klasie III). W IV klasie mieściły się (podobnie jak w roku 2006) wskaźniki tlenowe (indeks nadmanganianowy i ChZT Cr ) oraz OWO, a ponadto klasyfikację obniżały zdarzające się deficyty tlenowe. Stan sanitarny wody utrzymywał się na granicy II i III klasy czystości. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były: prkroczona zawartość tlenu rozpuszczonego oraz podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego pozostałego. Ocena podatności na eutrofizację wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego oraz chlorofilu a były niskie i nie wykraczały poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rki. 8.2 AWARYJNE ZANIECZYSZCZENIA WÓD Zlewnia Kropiwnej W dniu 4 crwca 2007 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Białymstoku został poinformowany o śnięciu ryb w jednym zbiorników wodnych kompleksu stawów Kalno w Dąbrowie Białostockiej. W czasie prprowadzonej wizji lokalnej ustalono że Staw Kalno jest własnością Gminy. Od r. ścieki oczyszczone z oczyszczalni ścieków w Dąbrowie Białostockiej (eksploatowanej prz PGKiM Sp. z o. o. w Dąbrowie Białostockiej) są odprowadzane do rki Kropiwnej powyżej stawu Kalno i następnie prpływają prz ten staw. 37

38 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Powyżej wylotu ścieków z oczyszczalni do rki Kropiwna są odprowadzane wody opadowe z terenu miasta. Prd stawem Kalno rka prpływa pod nasypem kolejowym. Na odcinku od wylotu ścieków z oczyszczalni do nasypu kolejowego (prd nasypem) rka tworzy rozlewisko (w wyniku działalności bobrów) uniemożliwiające swobodny prpływ rki. W trakcie kontroli ustalono również, że z końcem maja 2007 roku, został podniesiony poziom wody w zbiorniku poprz zamknięcie zastawki na odpływie. W dniu r. na powierzchni stawu Kalno, w strefie przybrżnej stwierdzono występowanie zanieczyszcń w postaci brunatnego nalotu oraz śnięte ryby. Wyniki analiz prób wody pobranych prz pracowników WIOŚ w Białymstoku stawu Kalno w dniu roku, wskazują na silną eutrofizację wód spowodowaną masowym rozwojem glonów, które mogą być przyczyną wystąpienia deficytów tlenowych w por nocnej (powstających na skutek procesów oddychania). Pracownicy PGKiM Sp. Z o. o w Dąbrowie Białostockiej dokonali odłowu i unieszkodliwienia śniętych ryb. WIOŚ w Białymstoku wystąpił do Burmistrza Dąbrowy Białostockiej oraz do Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządń Wodnych w Białymstoku o udrożnienie rki Kropiwnej poniżej wylotu ścieków z oczyszczalni i utrzymanie koryta rki we właściwym stanie. Ponadto skierowany został do Burmistrza wniosek o rozważenie możliwości zmiany punktu wprowadzania ścieków z oczyszczalni ścieków w Dąbrowie Białostockiej do rki Kropiwna. Podczas kolejnej kontroli prprowadzonej prz WIOŚ w Białymstoku (sierpień 2007 r.) stwierdzono wykonanie pogłębienia koryta rki na odcinku od wylotu ścieków z oczyszczalni do nasypu kolejowego co poprawiło drożnośc koryta rki. Zlewnia Czarnej Strugi W styczniu 2007 roku nastąpiło awaryjne prdostanie się (poprz kanalizację) ok. 200 kg oleju opałowego z kotłowni grwcj w Goniądzu do miejskiej oczyszczalni ścieków w Goniądzu powodując zniszcnie osadu czynnego. W wyniku pojetych działań usunięto zanieczyszczony osad z osadnika wtórnego i komory napowietrzania zastępując go zagęszczonym osadem czynnym z oczyszczalni w Mońkach. Zanieczyszczony osad wywieziono. Proces przywrócenia oczyszczalni do stanu sprd awarii trwał ok. 10 dni, a jakość ścieków oczyszczalnych poprawiała się sukcesywnie. WIOŚ prowadził nadzór nad procesem doprowadzania oczyszczalni do wymaganych parametrów. Wydano zarządnia zobowiązujące do podjęcia działań eliminujących wystąpienie podobnej awarii w przyszłości. Prprowadzone badania Czarnej Strugi poniżej oczyszczalni oraz Biebrzy powyżej i poniżej ujścia Czarnej Strugi nie wykazały wzrostu zanieczyszcnia. 8.3 DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI Oczyszczalnia PGKiM w Dąbrowie Białostockiej - w lutym 2006 zakończono modernizację oczyszczalni. Dokonano jej gruntownej prbudowy i rozbudowy. Przyczyną podjęcia inwestycji były kary pieniężne wymierzone z powodu złej pracy oczyszczalni. Technologię oczyszczania ścieków nowej oczyszczalni oparto na zastosowaniu metody 38

39 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. niskoobciążonego osadu czynnego stabilizacją tlenową biomasy oraz biologiczną denitryfikacją i defosfatacją w sekwencjach bioreaktorów biologicznych. Stan formalno-prawny w zakresie eksploatacji urządń oczyszczających i odprowadzania ścieków do rki Kropiwnej jest uregulowany do r. Wyniki badań ścieków oczyszczonych, wykonane w sierpniu 2007 r. prz laboratorium WIOŚ w Białymstoku wykazały utrzymanie wskaźników zanieczyszcń na wymaganym poziomie. Badania jakości ścieków odprowadzanych z oczyszczalni są wykonywane raz w miesiącu prz Fundację Na Rcz Rozwoju Politechniki Białostockiej Wyniki badań z crwca i lipca 2007 r wykazały również utrzymanie stężeń zanieczyszcń na dopuszczalnym poziomie określonym w pozwoleniu wodnoprawnym. Badania osadów ściekowych (III i IV 2007 r.) powstających na oczyszczalni ścieków wykazały, iż mogą one być wykorzystywane w rolnictwie do rekultywacji gruntów oraz do kompostowania. 8.4 WNIOSKI 1 Ogólna ocena stanu czystości wód Biebrzy na badanym w 2007 roku na odcinku Osowiec ujście do Narwi w górnym odpowiadała IV klasie czystości. W 2004 i 2005 roku na odcinku przyujściowym notowano również IV klasę czystości natomiast w 2006 roku oba punkty zakwalifikowano do klasy III. O niekorzystnej klasyfikacji decydowały podwyższone wskaźniki chemicznego zapotrbowania tlenu i zanieczyszcń organicznych (OWO). 2 Stan sanitarny rki w obu punktach (Osowiec, Burzyn Rutkowskie) odpowiadał wodom zadowalającej jakości. 3 Ogólna ocena jakości wód dopływów Biebrzy. Dopływ Kamienna w profilu ujściowym zaklasyfikowano do wód IV klasy (niezadowalającej jakości). Dopływ Czarna Struga V klasy czystości (złej jakości). O niekorzystnej klasyfikacji tego dopływu zadecydowały wysokie stężenia biogennych związków azotu i fosforu. Stan sanitarny rki odpowiadał wodom niezadowalającej jakości. (wg badań z roku 1995 wody dopływu posiadały jakość pozaklasową względu na stężenia związków fosforu oraz zły stan sanitarny). Dopływ rka Ełk (podobnie jak w roku 2006), na odcinku przyujściowym została zakwalifikowana do wód III klasy (wody zadowalającej jakości). W klasie IV znalazły się tylko wskaźniki tlenowe tj. ChZT Mn ChZT Cr, ale nie wpłynęły one na obniżenie klasyfikacji ogólnej. 4 Ocena przydatności do bytowania ryb. Wody Biebrzy w punktach Osowiec i Burzyn- Rutkowskie nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. względu na stężenia azotynów, fosforu ogólnego i chloru całkowitego pozostałego, a także obniżoną w obu punktach zawartość tlenu. Także klasyfikacja dopływów Biebrzy pod kątem przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody Kamiennej, Czarnej Strugi i Ełku nie spełniały wymagań (w przypadku Czarnej Strugi stwierdzono prkrocnia aż 5 wskaźników w tym tlenu i BZT 5 ; w przypadku wód Ełku stwierdzono prkrocnia stężeń azotynów i fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego. 5 Ocena podatności na eutrofizację. Wody rki Biebrzy na odcinku Osowiec ujście do Narwi a także dopływu Ełku nie wykazały prkrocń wskaźników eutrofizacji. Prkrocnia zanotowano w przypadku Czarnej Strugi. (dotyczyły stężenia fosforu ogólnego). 6 W 2007 roku zanotowano 2 zdarnia awaryjnego zanieczyszcnia wód w zlewni Biebrzy (dopływy Kropiwna i Czarna Struga). Nie stwierdzono jednak negatywnego wpływu na stan czystości Biebrzy. 39

40 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 9 ROSPUDA-NETTA Rka Netta, zwana w górnym odcinku Rospudą, o długości 102,5 i powierzchni zlewni 1336,1 2 jest prawostronnym dopływem Biebrzy. Za początek Rospudy przyjęto ciek wypływający z jeziora Młynówek znajdującego się około 10 na północny zachód od Filipowa. Rka płynie dość wąską doliną w kierunku południowym i południowo-wschodnim mijając sreg jezior o stromych i wysokich brgach (Czarne, Rospuda Filipowska, Kamienne, Długie Filipowskie, Garbaś, Głębokie, Sumowo, Okrągłe Bakałarwskie, Bolesty) i uchodzi do jeziora Rospuda Augustowska połączonego z jeziorem Necko. Z jeziora Necko wspólnym szlakiem z Kanałem Augustowskim, a później jako Kanał Bystry płynie do jeziora Sajno. Z jeziora Sajno, już jako Netta, wypływa w kierunku południowozachodnim, a następnie południowym zasilając w wodę położony obok Kanał Augustowski, łącząc się z nim ostatecznie w okolicy wsi Sosnowo. Po połącniu z Kanałem Augustowskim rka płynie uregulowanym korytem i uchodzi prz jaz piętrzący do Biebrzy obok śluzy w Dębowie. Zlewnia ukształtowana prz zlodowacenie bałtyckie w większości zbudowana jest z glin zwałowych oraz piasków i żwirów sandrowych. Górny odcinek Rospudy prbiega prz pagórkowate tereny Pojezierza Zachodniosuwalskiego, dolny odcinek Rospudy i początek Netty znajduje się na Równinie Augustowskiej, zaś dolny odcinek Netty prbiega prz podmokłe obszary Kotliny Biebrzańskiej. Główne dopływy Rospudy-Netty to: Zuśnianka, Szcberka z Blizną, Kanał Augustowski, Zelwianka, Kamienny Bród, Turówka, Kolniczanka i Olszanka. Środkowy odcinek Rospudy-Netty prbiega prz obszar specjalnej ochrony ptaków PLC Puszcza Augustowska, a odcinek ujściowy prz obszar Biebrzańskiego Parku Narodowego i jednocśnie obszar PLC Dolina Biebrzy, wchodzące w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA Rka Rospuda-Netta w dolnym odcinku zasila wodą biegnący obok Kanał Augustowski oraz stanowi atrakcyjny szlak turystyki wodnej. Rka jest odbiornikiem ścieków prmysłowych i komunalnych z Filipowa, Bakałarwa, Rack i Augustowa. Badania monitoringowe rki na odcinku od jeziora Bolesty do ujścia do Biebrzy prowadzone są w cyklu kilkuletnim, przy czym odcinek ujściowy rki badany jest także w ramach badań monitoringowych rki Biebrzy. W 2007 roku w ramach monitoringu operacyjnego i diagnostycznego prprowadzono badania Rospudy-Netty w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych na odcinku od ujścia Szcberki do połącnia z Kanałem Augustowskim oraz dwóch dopływów i Kanału Augustowskiego (łącznie w 4 punktach). Na omawianym odcinku rka była badana w 2005 r. (odcinek ujściowy w latach 2000 i 2003), a na całej długości (na 11 stanowiskach) rka była badana w 1989 roku.. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych, klasyfikacja rki i jej dopływów w 2007 roku 1 Kozia Szyja prd j. Rospuda Augustowska rki Klasyfikacja ogólna wody 1) go min. max. śred. 4) do bytowania ryb 2) 42,6 O III BZT5 1,0 3,8 3,2 Nieprzy- IV klasa: Og. węg. org. 7,7 13,6 12,0 datna tlen rozp. Azot Kjeldahla 0,497 1,15 1,08 wzgl. na: Azotany 0,96 15,57 15,35 tlen rozp., Azotyny 0,009 0,762 0,379 azotyny Lb. b. coli fek Og. l. b. coli Tlen rozp. 4,6 11,6 4,98 40

41 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 2 Dopływ Kanał 36,4 D III Barwa Nieprzy- IV klasa: Augustowski Odczyn ph 7,9 8,7 8,6 datna ChZT-Cr w m. Klonownica BZT 5 0,87 4,7 4,2 wzgl. na: ChZT-Mn 3,6 8,0 7,9 azotyny, Og. węg. org. 4,4 12,8 10,8 Zasadowość 72,6 197,7 72,9 Og. lb. b. coli ChZT-Cr 12,5 36,2 35,7 3 Dopływ Zalewianka 6,0 O IV Og. węg. org. 7,1 18,1 17,3 Nieprzy- (Kamienny Bród) Azotany 2,09 45,92 44,27 datna w m. Mazurki Azotyny 0,049 1,662 0,814 wzgl. na: Azot ogólny 1,98 12,1 11,5 azotyny, 4 Augustów 35,0 O III BZT 5 1,1 3,8 3,5 Nieprzy- IV klasa: most Lipsk - Augustów Azotyny 0,013 0,699 0,370 datna og. węg. Lb. b. coli fek wzgl. na: org. Og. lb. b. coli azotyny, Og. węg. org. 8,4 27,7 19,3 5 wodowskaz Białobrgi 28,8 O III BZT5 1,0 3,6 3,1 Nieprzy- Og. węg. org. 7,6 12,8 12,3 datna Azot Kjeldahla 0,46 1,10 1,02 wzgl. na: Azotyny 0,003 0,627 0,321 azotyny Og. lb. b. coli Jaziewo 13,0 O III Tlen rozp. 5,5 12,9 5,7 Nieprzy- Og. węg. org. 9,2 11,7 11,6 datna Azot Kjeldahla 0,60 1,10 1,095 wzgl. na: Azotyny 0,007 0,837 0,417 azotyny, Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Dopływ Turówka 0,3 D V Barwa Nieprzydatw m. Białobrgi Tlen rozp. 3,2 12,4 3,4 na wzgl. ChZT-Mn 18,0 27,0 26,7 na: tlen roz. ChZT-Cr 51,2 76,6 73,8 azot amon. Og. węg. org. 16,4 22,8 22,2 azotyny, Azotany 1,42 73,45 69,46 8 Dopływ Kanał 13,2 O IV Azotany 1,03 30,34 25,73 Nieprzydat- V klasa: Augustowski Azotyny 0,005 1,129 0,568 na wzgl. Og. węg. śluza Sosnowo Og. węg. org. 9,4 24,2 23,61 na: azotyny org ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Miejscowość, nazwa zakładu miejscowość Filipów 1 Spółdzielnia Mleczarska Rospuda w Filipowie miejscowość Bakałarwo 2 Urząd Gminy w Bakałarwie gminna oczyszczalnia ścieków miejscowość Raczki 3 Urząd Gminy w Raczkach gminna oczyszczalnia ścieków w Dowspudzie Typ oczyszczalni mechaniczno-biologiczna osad czynny, z podwyższonym usuwaniem biogenów mechaniczno-biologiczna osad czynny, z podwyższonym usuwaniem biogenów mechaniczno-biologiczna osad czynny, z podwyższonym usuwaniem biogenów Ilość ścieków [m3/d] Ładunek dobowy [kg/d] 143 BZT 5 0,4 zawiesina 1,2 azot og. 0,8 0,02 50 BZT 5 0,3 zawiesina 0,3 azot og. 1,1 0, BZT 5 3,4 zawiesina 1,9 azot og. 4,6 1,5 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków. Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków. Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wpro-adzania ścieków. 41

42 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. miejscowość Augustów 4 Wodociągi i Kanalizacje Miejskie Sp. z o.o. Augustów miejska oczyszczalnia ścieków w Augustowie mechaniczno-biologiczno-chemiczna, osad czynny, z podwyższonym usuwaniem biogenów * - źródła kotrolowane prz WIOŚ w 2007 roku 7080 BZT 5 29,9 zawiesina 93,3 azot og. 61,8 7,1 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. 9.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w uroczysku Kozia Szyja Rospuda prd ujściem do jeziora Rospuda Augustowska w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości względu na wartości BZT 5, OWO, azotu Kjeldahla, azotanów i azotynów oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego). Niska zawartość tlenu rozpuszczonego odpowiadała IV klasie czystości, a pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w 2005 r. notowano niżs wartości BZT 5, azotynów i fosforanów oraz leps natlenienie wody. Stan sanitarny był nieznacznie gorszy. Spośród 12 analizowanych prób 3 z nich (25%) charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 7 prób (58%) zadowalającą jakością wody, a 2 próby (17%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującym (przy braku oznacń ChZT Cr i utlenialności) były: OWO i stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli), a w okresie letnim o stanie jakości wody decydowała niska zawartość tlenu rozpuszczonego. Rospuda w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami dyskwalifikującymi były: wysokie stężenie azotynów i niska zawartość tlenu rozpuszczonego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Kanał Augustowski punkt w Klonownicy Jezioro Białe łączy się poprz Klonownicę odcinek Kanału Augustowskiego o długości około 750 m z jeziorem Necko. Wielkość prpływu zależy od ilości dopływu wody z Jeziora Serwy i zapotrbowania wody do śluzowania i jest regulowana stopniami piętrzącymi przy śluzach Swoboda i Gorczyca na szczytowym odcinku Kanału Augustowskiego. Powierzchnia zlewni tego ocinka Kanału Augustowskiego o długości 17 wynosi 43,9 2. W zlewni Kanału położonej na ubogich piaskach Równiny Augustowskiej występują prde wszystkim bory sosnowe Puszczy Augustowskiej. Kanał Augustowski w tym punkcie w 2007 r. odpowiadał III klasie czystości względu na wartości BZT 5, ChZT Mn, zasadowości ogólnej, barwy wody, odczynu, OWO oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli). Wysokie wartości ChZT -Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 1 z nich (8%) charakteryzowała się dobrą jakością wody (II klasa), 6 prób (50%) zadowalającą jakością wody (III klasa), a 5 prób (42%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr. Kanał Augustowski w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem dyskwalifikującym jest ponadnormatywne stężenie azotynów. 42

43 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Dopływ Zalewianka (Kamienny Bród) punkt w Mazurkach Ciek z południowo-zachodniej części zlewni jeziora Necko o długości około 23,5 prpływa prz wieś Janówkę siedzibę gminy o tej samej nazwie. Głównym dopływem rczki jest Kamienny Bród, płynący spod Turowa. Według Katastru wodnego dopływem jeziora Necko jest Kamienny Bród. Powierzchnia zlewni cieku wynosi 84,3 2. Sieć rowów melioracyjnych i cieków odwadnia urozmaiconą pod względem rźby zlewnię (fragment Wyniesienia Bargłowsko-Milewskiego) górującą nad położoną obok Równiną Augustowską. Głównie występują pagórki i niskie wzgórza z dużą ilością piaszczystych i żwirowych wzgórz i wałów kemowych. W zlewni dopływu w większości występują grunty rolnic. Punkt pomiarowo-kontrolny został zlokalizowany przy prpuście pod drogą wiejską w okolicy wsi Mazurki około 1 prd ujściem do jeziora. Dopływ w tym punkcie w 2007 r. odpowiadał IV klasie czystości względu na wartości ogólnego węgla organicznego oraz stężenia azotanów, azotynów i azotu ogólnego. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I III klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 3 z nich (25%) charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), 8 prób (67%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), a 1 próba (8%) złą jakością wody (V klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym (przy braku oznacń ChZT Cr i utlenialności) był OWO. Zalewianka w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym jest ponadnormatywne stężenie azotynów. Ocena podatności wód na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości granicznych wskaźników kryterialnych dla azotanów 18,3 mg/l (wartość kryterialna 10 mg/l) oraz azotu ogólnego 5,47 mg/l (wartość kryterialna 5 mg/l). Punkt w Augustowie (most Lipsk Augustów) Netta w tym punkcie w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości względu na wartości biochemicznego zapotrbowania tlenu (BZT 5 ) i stężenia azotynów oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu kałowego). Wysoka zawartość ogólnego węgla organicznego odpowiadała IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w 2005 r. notowano niżs wartości ogólnego węgla organicznego, azotanów, azotynów i fosforu ogólnego oraz wyżs stężenia amoniaku i azotu Kjeldahla. Spośród 12 analizowanych prób 2 z nich (17%) charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 8 prób (67%) zadowalającą jakością (III klasa), 1 próba (8%) niezadowalającą jakością (IV klasa), a 1 próba (8%) złą jakością wody (V klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym był OWO przy mniejszym udziale stanu sanitarnego. Netta w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem dyskwalifikującym jest ponadnormatywne stężenie azotynów. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. 43

44 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Wodowskaz Białobrgi Netta w tym punkcie w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości względu na wartości BZT 5, zawartość OWO, azotu Kjeldahla i azotynów oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli). Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w 2005 r. notowano niżs wartości OWO, azotynów i fosforanów oraz wyżs stężenia azotu Kjeldahla, azotanów i azotu ogólnego. Spośród 12 analizowanych prób 6 z nich (50%) charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 5 prób (42%) zadowalającą jakością (III klasa), a 1 próba (8%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym (przy braku oznacń ChZT Cr i utlenialności) był OWO przy mniejszym udziale azotu Kjeldahla i azotynów. Netta w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem dyskwalifikującym jest ponadnormatywne stężenie azotynów. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Dopływ Turówka punkt w Białobrgach Turówka jest prawostronnym dopływem Kanału Augustowskiego o długości około 13,0. Rka zbiera wody zlewni prde wszystkim użytkowanej rolniczo z dużym udziałem podmokłych łąk, obszary leśne pokrywają dolną część doliny cieku. Rka jest w znacznej części uregulowana, a w jej zlewni znajduje się składowisko odpadów miasta Augustów. Głównym dopływem rki jest Żarnówka. Punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany jest około 0,3 od ujścia przy moście na drod lokalnej w Białobrgach. Turówka prd ujściem do Kanału Augustowskiego w 2007 r. odpowiadała V klasie czystości względu na wartości barwy, ChZT Mn i ChZT Cr, stężenia OWO, azotanów oraz niską zawartość tlenu rozpuszczonego (w lipcu 3,2 mgo 2 /l). Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I IV klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 2 z nich (17%) charakteryzowały się niezadowalającą jakością wody (IV klasa), a 10 prób (83%) złą jakością wody (V klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były: ChZT Cr i OWO przy mniejszym udziale barwy wody i azotanów. Turówka w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami dyskwalifikującymi były ponadnormatywne stężenie azotynów, azotu amonowego, fosforu ogólnego i niska zawartość tlenu rozpuszczonego. Ocena podatności wód na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości granicznych wskaźników kryterialnych dla azotanów oraz azotu ogólnego. Punkt w m. Jaziewo Netta prd połącniem z Kanałem Augustowskim w 2007 roku odpowiadała III klasie czystości względu na zawartości azotynów, azotu Kjeldahla i OWO oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego) i niską zawartość tlenu rozpuszczonego. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 1 z nich (8 %) charakteryzowała się dobrą jakością wody (II klasa), 9 prób (75 %) zadowalającą jakością wody (III klasa), a 2 próby (17 %) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym (przy braku oznacń barwy, ChZT Cr i utlenialności) był OWO przy mniejszym udziale związków azotu. Netta w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są ponadnormatywne stężenia azotynów i fosforu ogólnego. 44

45 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Kanał Augustowski punkt śluza Sosnowo Ten odcinek Kanału Augustowskiego rozpoczyna się w Augustowie i biegnie doliną Netty wzdłuż jej, łącząc się z nią ostatecznie poniżej śluzy Sosnowo. Głównymi dopływami Kanału są: Turówka z Żarnówką, Węgrówka i Bargłówka, a położona obok Netta zasila Kanał w wodę poprz kilka prkopów łączących rkę z głównym korytem Kanału. Poprz dopływy Kanał zbiera wody zlewni prde wszystkim użytkowanej rolniczo znacznym udziałem obszarów podmokłych, w częsci zalesionych. Kanał stanowi fragment historycznej drogi wodnej łączącej Wisłę z Niemnem. Punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany został przy śluzie Sosnowo położonej około 13,2 od Biebrzy. Kanał Augustowski prd połącniem z Nettą w 2007 r. odpowiadał IV klasie czystości względu na stężenia azotanów i azotynów. Wysoka zawartość OWO odpowiadała V klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I III klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 7 z nich (58%) charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 5 prób (42%) złą jakością wody (V klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym (przy braku oznacń barwy, ChZT Cr i utlenialności) był OWO przy mniejszym udziale azotu Kjeldahla. Kanał Augustowski w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami dyskwalifikującymi były ponadnormatywne stężenie azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych.ogólnego. 9.3 WNIOSKI 1 Ocena ogólna stanu czystości rki Rospuda-Netta odpowiadała III klasie czystości (wody o zadowalającej jakości) w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych charakteryzujących odcinki od wpływu do jeziora Rospuda Augustowska do połącnia z Kanałem Augustowskim. 2 Dopływ Klonownica w 2007 r. została zaklasyfikowana do wód III klasy określonych jako wody o zadowalającej jakości w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym charakteryzującym odcinek między jeziorami: Białym Augustowskim i Necko. 3 Dopływ Zalewianka w 2007 r. została zaklasyfikowana do wód IV klasy określonych jako wody o niezadowalającej jakości w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym prd ujściem do jeziora Necko. 4 Dopływ Turówka w 2007 r. została zaklasyfikowana do wód V klasy określonych jako wody o złej jakości w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym prd ujściem do kanału Augustowskiego. Na jakość wód rki wpływa w dużym stopniu jej podmokła zlewnia pochodnia bagiennego. Wpływ położonego w zlewni składowiska odpadów wymaga odrębnych badań. 5 Kanał Augustowski w 2007 r. został zaklasyfikowany w punkcie śluza Sosnowo (prd połącniem z Nettą) do wód IV klasy określonych jako wody o niezadowalającej jakości. 6 Głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji rki i jej dopływów były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej, prde wszystkim chemiczne zapotrbowanie tlenu (ChZT -Cr, ChZT -Mn ), OWO, barwa i stan sanitarny. 7 Na stan czystości górnej części badanego odcinka Rospudy-Netty mają wpływ rozproszone i 45

46 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. prstrnne źródła zanieczyszcń spływy z pól uprawnych, spływy zanieczyszczonych wód z zagród rolniczych, etc. Duże znacnie na jakość wody mają obszary bagienne położone w dolinie Rospudy. 8 Netta poniżej Białobrgów ulega wyraźnemu wpływowi ścieków z oczyszczalni miejskiej w Augustowie. Prprowadzona modernizacja oczyszczalni ścieków zaowocowała znacznym obniżeniem zawartości związków fosforu i azotu w ściekach odprowadzanych do Netty. 7 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody Netty i jej dopływów w punktach pomiarowo-kontrolnych nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Decydowały o tym podwyższone stężenia azotynów i niska zawartość tlenu rozpuszczonego w okresie letnim. 8 Ocena podatności na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości kryterialnych wód Netty oraz Kanału Augustowskiego na eutrofizację, natomiast w przypadkach dopływów: Zalewianki oraz Turówki stwierdzono podatność na eutrofizację względu na wysokie stężenia azotanów i azotu ogólnego. 10 Wissa Wissa, dopływ IV rzędu, jest prawostronnym dopływem Biebrzy, o długości 49,0. Do Biebrzy uchodzi na 22,5 jej. Powierzchnia zlewni całkowitej rki wynosi 517,3 2. Rka jest uregulowana, odwadnia północno-wschodnią część Wysoczyzny Kolneńskiej. Główne dopływy to: Matlak i Przytulanka.Wissa, dopływ IV-rzędu, jest prawostronnym dopływem Biebrzy, o długości 49,0. Do Biebrzy uchodzi na 22,5 jej. Powierzchnia zlewni całkowitej rki wynosi 517,3 2. Rka jest uregulowana, odwadnia północno-wschodnią część Wysoczyzny Kolneńskiej. Główne dopływy to: Matlak i Przytulanka. Rka jest odbiornikiem ścieków Szczuczyna, Wąsosza oraz pośrednio prz Matlak, z Radziłowa. W 2006 roku Wissa badana była na odcinku przyujściowym w m. Czachy. W 2007 roku, w związku z modyfikacją pomiarowej, punkt kontrolny ustanowiono w m. Wąsosz. Ponadto w zlewni Wissy ustanowiono monitoring na ujściu Dopływu z Łępic oraz na ujściu Matlaka. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Wissy w 2007 roku Lp rki Klasyfikacja ogólna wody go min. max. śred.4) do bytowania ryb 1 m. Wąsosz 28,3 O IV 2 Dopływ z Łępic m. Wąsosz 3 Dopływ Matlak m. Radziłów 0,6 O IV 0,9 O III ChZT-Mn 6,7 18,7 15,8 ChZT-Cr 18,7 47,5 47,2 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa Fosforany 0,12 1,86 1,1 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Tlen rozp. 4,8 11,4 5,7 OWO 4,4 13,2 11,6 Azot Kjeldahla 0,89 1,8 1,5 Azotyny 0,02 0,24 0,2 Og. lb. b. coli względu na: azot amonowy azotyny, względu na: azotyny, ; względu na: azotyny, ; V klasa : barwa, fosforany. IV klasa: lb.b. coli fek.

47 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz źródeł zanieczyszcń rki* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] m. Szczuczyn (odbiornik bezpośredni rz. Wissa dopływ Biebrzy) Wielobranżowe 1 Prdsiębiorstwo Komunalne w Szczuczynie Sp. z o.o.- miejsko-gminna oczyszczalnia komunalna Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna w technologii ECOLO- CHIEF z 3 komorami osadu czynnego i stawem doczyszczającym (III stopień oczyszczania) 132,5 BZT 5 0,3 ChZT 5,8 zwiesina 0,8 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Kontrola gospodarki wodno-ściekowej zakładu i prowadzonych prz zakład badań ścieków oczyszczonych w 2007 roku nie wykazały narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. * - wykaz źródeł kontrolowanych prz WIOŚ w 2007 roku 10.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w m. Wąsosz W 2007 roku badania Wissy prowadzono w punkcie pomiarowym zlokalizowanym poniżej Wąsosza, a nie jak w latach poprdnich na przyujściowym odcinku rki. Wodę z ww. punktu zakwalifikowano do IV klasy czystości względu na podwyższone wskaźniki ChZT Mn i ChZT Cr oraz względu na niezadowalający stan sanitarny. Wysokie było tu również stężenie fosforanów, które kwalifikowało się do V klasy czystości. Na podstawie badań odcinka ujściowego rki prowadzonych w 2006 roku można przypuszczać, że rka ulega procesowi samooczyszczania. Jakość Wissy na odcinku przyujściowym, w 2006 roku można było ocenić jako wody zadowalającej jakości (III klasa czystości). W klasie tej mieściły się wskaźniki jakości sanitarnej i dwa, z 4 badanych, indeksów hydrobiologicznych (indeksy saprobowości: fitoplanktonu i peryfitonu). Indeksy bentosowe, świadczące o dobrym długookresowym stanie czystości rki mieściły się w I (indeks biotyczny) i II (indeks bioróżnorodności) klasie czystości. Tylko wskaźniki ChZT mieściły się w IV klasie czystości, co jednak nie zaniżyło klasyfikacji ogólnej. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz azotu amonowego. Ocena wód nie wykazała podatności na eutrofizację. Dopływ z Łępic - punkt w m. Wąsosz Dopływ z Łępic jest V rzędowym, prawostronnym dopływem Wissy o długości 10,3. Uchodzi do Wissy na 28,7 jej. Rka, badana w punkcie zlokalizowanym na odcinku przyujściowym, odpowiadała IV klasie czystości. O klasyfikacji zadecydowały wyłącznie wysokie wartości wskaźników zanieczyszcń sanitarnych. W klasie III mieściły się stężenia azotu Kjeldahla, azotyny i fosforany. Pozostałe badane parametry kwalifikowały się do I i II klasy czystości. Zaznaczyć jednak należy, że punkt był badany w zakresie oznacń monitoringu operacyjnego, a więc w znacznie węższym niż większość pozostałych punktów wyznaczonych do badań w ramach monitoringu diagnostycznego. W związku z tym, w 47

48 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. omawianym punkcie, nie wykonywano oznaczania chemicznego zapotrbowania tlenu i utlenialności, które to wskaźniki w większości badanych rk zdecydowanie wpływały na obniżenie klasyfikacji. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda badanego dopływu nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były ponadnormatywne stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena jakości wód w profilu ujściowym nie wykazała podatności na eutrofizację. Dopływ Matlak punkt w m. Radziłów Matlak jest V-rzędowym, prawostronnym dopływem Wissy o długości 17,9. Rka wpada do Wissy na 7,8 jej. Rka, na odcinku przyujściowym, odpowiadała III klasie czystości (wody zadowalającej jakości). Żaden wskaźników fizykochemicznych nie wykraczał poza III klasę czystości. W klasie IV znalazł się natomiast jeden wskaźników zanieczyszcnia sanitarnego tj. liczba bakterii coli typu fekalnego. Zaznaczyć jednak należy, że punkt był badany w zakresie oznacń monitoringu operacyjnego, a więc w znacznie węższym niż większość pozostałych punktów wyznaczonych do badań w ramach monitoringu diagnostycznego. W związku z tym, w omawianym punkcie, nie wykonywano oznaczania chemicznego zapotrbowania tlenu i utlenialności, które to wskaźniki w większości badanych rk zdecydowanie wpływały na obniżenie klasyfikacji. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda badanego dopływu nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były niekorzystne stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena wód nie wykazał podatności na eutrofizację WNIOSKI 1 Ocena ogólna. Wissę, badaną poniżej m. Wąsosz, zakwalifikowano do IV klasy czystości (wody o niezadowalającej jakości). Zadecydowały o tym zarówno wskaźniki fizyko-chemiczne (ChZT) jak i sanitarne. Dopływ z Łępic charakteryzował się wodami niezadowalającej jakości (IV klasa) wyłącznie względu na stan sanitarny. Uściowy odcinek dopływu Matlak sklasyfikowano jako wody zadowalającej jakości (III klasa). Niższa natomiast była jakość sanitarna rki, którą oceniono jako niezadowalającą (IV klasa). 2 Ocena przydatności do bytowania ryb. Wissa, nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Zadecydowały o tym stężenia azotu amonowego, azotynów i fosforu ogólnego. Podobnie wody Dopływu z Łępic oraz dopływu Matlak względu na na prkrocnia azotynów i fosforu ogólnego. 3 Ocena podatności na eutrofizację. Wody rki Wissy, Dopływu z Łępic, oraz dopływu Matlak nie wykazały podatności na eutrofizację. 4 Oczyszczalnie ścieków odprowadzające do Wissy ścieki z Radziłowa i Wąsosza w 2007 roku nie były kontrolowane. Bardzo dobre parametry w zakresie oczyszczania ścieków osiąga prbudowana i zmodernizowana oczyszczalnia miejsko-gminna w Szczuczynie. 5 W 2007 roku nie stwierdzono przypadków zdarń o charakter poważnych awarii powodujących zanieczyszcnie wód Wissy. 48

49 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 11 Gać Gać jest III-rzędowym dopływem Narwi, uchodzącym do niej na 228,4 jej. Długość całkowita rki wynosi 22,2, a zlewnia 445,9 2. Na 9,2 rki Gać uchodzi do niej największy jej dopływ Jabłonka. W 2007 roku rka była badana na odcinku ujściowym wraz z dopływem Jabłonką w profilu ujściowym, który jest odbiornikiem ścieków z Zambrowa. W 2007 roku, w związku z weryfikacją pomiarowej monitoringu wód, na Jabłonce ustanowiono tylko jeden punkt pomiarowy, na odcinku ujściowym do Gaci. W poprdnich latach rka badana była w dwóch punktach zlokalizowanych powyżej Zambrowa i poniżej zrzutu ścieków z miejskiej oczyszczalni w Nagórkach, natomiast punkt pomiarowy na rce Gać został prsunięty z m. Gać w kierunku ujścia rki. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód zlewni rki w 2007 roku Lp rki* Klasyfikacja ogólna wody 1 rka Gać - ujście 0,0 D IV 1 Dopływ Jabłonka ujście w m. Konopki - Koziki go min. maks. śred. Barwa ChZT-Mn 7,5 16,7 14,05 ChZT-Cr 11, ,1 azotany 2,4 36,8 35,8 Lb. b. coli fek do bytowania ryb względu na: azotyny, 0,0 O IV Barwa ChZT-Mn 6, ,8 ChZT-Cr 14, ,9 względu Azotany 4,4 39,4 38 na: Azot ogólny 2,2 10,4 10,1 azotyny, Chlorofil a 1, ; Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Fosforany 0,27 1,47 1,29 Azotyny 0,141 1,203 1,025 Fosforany 0,46 1,77 1,732 Kadm 0 0,09 0,09 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli MIR II klasa makrofitowy Indeks rczny 35,5 V klasa : fosforany 11.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni rki Gać* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] miejscowość Crwony Bór (odbiornik bezpośredni - rów melioracyjny dopływ rz.gać) 1 Gospodarstwo oczyszczalnia 204,86 BZT 5 8,2 Stan formalno-prawny uregulowany. Pomocnic przy mechaniczno - ChZT 27,1 Pozwolenie wodnoprawne ważne do Zakładzie Karnym w biologiczna, zwiesina 10, r. Z 5 próbek ścieków zbadanych Crwonym Bor złoże biologiczne w 2007 roku tylko w 1 nie stwierdzono prkrocń dopuszczalnych stężeń BZT5, ChZT-Cr i zawiesiny ogólnej. Oczyszczalnia nie zapewnia właściwego oczyszczania zwiększającej się w szybkim tempie ilości ścieków z rozbudowującego się Zakładu karnego. Prowadzona jest budowa nowej oczyszczalni. Realizację inwestycji zaplanowano do końca 2008 roku. Zakład złożył wniosek o odrocnie terminu płatności kary pieniężnej. 49

50 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. miejscowość Zambrów (odbiornik bezpośredni rz. Jabłonka) 1 Zambrowskie mechaniczno BZT 5 10,4 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład Ciepłownictwo biologiczna, ChZT-Cr 69,7 posiada pozwolenie ważne do 31 marca i Wodociągi BIOOXYBLOK, stawy zawiesina 8, r. biologiczne azot og. 23,2 Kontrola zakładu prprowadzona w 2007 fosfor og 4,2 roku i wyniki badania 12 próbek ścieków z roku 2006 wskazują na dobrą pracę oczyszczalni. 2 S.M. MLEKPOL w mechaniczno BZT 5 8,8 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład Grajewie, Zakład biologiczna, posiada pozwolenie zintegrowane ważne do Produkcji Mleczarskiej w osad czynny, PIX r. Zambrowie ChZT 36,6 zwiesina 175,8 azot og. 10,8 1,9 Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej zakładu w 2007roku nie stwierdzono nieprawidłowości. zanieczyszcń w próbach ścieków oczyszczonych wg badań zakładu w 2007r. nie prkroczyły poziomu dopuszczalnego określonego pozwoleniem wodnoprawnym. miejscowość Długobórz (odbiornik bezpośredni rz. Prątnik dopływ Jabłonki) 3 Specjalny Ośrodek mechaniczno 11,3 BZT 5 0,3 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład Szkolno Wychowawczy biologiczna ChZT 1,1 uzyskał nowe pozwolenie wodnoprawne w Długoborzu typu ELJOT - 50 zwiesina 0,5 ważne do r. Kontrola prprowadzona w 2007 roku i badania prdstawione prz zakład za 2006 rok wykazały nieprawidłowości w pracy oczyszczalni. W 2 próbkach na 4 badane, prkraczony jest poziom dopuszczalny określony pozwoleniem wodnoprawnym w zakresie : w jednej próbce -ChZT i zawiesiny i w drugiej próbce zawiesiny. Zakładowi naliczono administracyjną karę pieniężną. * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku 11.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Gać ujście w m. Konopki-Koźliki Wody rki zakwalifikowano do IV klasy czystości. Decydowały o tym głównie wskaźniki CHZT Cr i CHZT Mn oraz bardzo wysokie stężenie azotanów. Stan sanitarny rki utrzymywał się na granicy III i IV klasy czystości. Badania biologiczne prprowadzone w 2007 roku pozwoliły na określenie tzw. Makrofitowego Indeksu Rcznego /MIR/ który wyniósł 35,5. Odpowiada on wodom III klasy czystości (umiarkowany stan ekologiczny). Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były niekorzystne wartości azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wskazuje, że średnioroczna wartość stężenia azotanów była wyższa od wartości kryterialnych. Dość wysokie, chociaż nie prkraczające wartości kryterialnych było stężenie fosforu ogólnego. te świadczą o podatności cieku na eutrofizację. Dopływ Jabłonka ujście w m. Konopki Koziki Jabłonka, dopływ IV-rzędu, jest lewobrżnym dopływem Gaci, z którą łącząc się uchodzi do Narwi na 228,4 jej. Długość rki wynosi 29,3, a łącznie z przyujściowym odcinkiem Gaci - 38,5. Większymi dopływami rki są: Prątnik i Dąb. Jakość wód na odcinku ujściowym, zakwalifikowano do IV klasy czystości, tj. o klasę wyżej w stosunku do badań w poprdnich latach prowadzonych bezpośrednio poniżej Zambrowa. Można uznać że rka ulega procesowi samooczyszczania. W stosunku do wartości notowanych bezpośrednio poniżej miasta wzrasta stężenie tlenu i poprawia się jakość sanitarna wody. Jednak w dalszym ciągu wysokie stężenia osiągają fosforany (V klasa czystości) i chlorofil a (IV klasa czystości). 50

51 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były niekorzystne stężenia dwóch wskaźników: azotynów i fosforu ogólnego. (w 2006 roku badania w punkcie poniżej Zambrowa wykazały prkrocnia aż 4 wskaźników, w tym tlenu rozpuszczonego). Ocena podatności na eutrofizację wskazuje, że średnioroczne wartości stężeń: fosforu ogólnego i azotanów były wyżs od wartości kryterialnych określających podatność cieku na eutrofizację. Niewiele niżs od wartości kryterialnych były stężenia azotu ogólnego i chlorofilu a. Prkrocnia wartości wskaźników określających podatność na eutrofizację notowano w latach w (punkcie badanym bezpośrednio poniżej Zambrowa). Świadczy to o znacznym stopniu utrofizowania Jabłonki na całym odcinku od Zambrowa aż do ujścia DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI Długobórz W okresie kwiecień crwiec 2007 wykonano remont oczyszczalni w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Długoborzu. Crwony Bór Gospodarstwo Pomocnic przy Zakładzie Karnym w Crwonym Bor realizuje inwestycję polegającą na modernizacji i rozbudowie oczyszczalni ścieków. Prprowadzona prz WIOŚ kontrola wykazała, że w ustalonym terminie zrealizowane zostały zaplanowane prace i rozpoczęto II etap budowy ( r). W ok. 30% wykonano prace związane z budową reaktora typu SBR, w ok. 80% wykonano budynek, w którym zamontowane będą urządnia do mechanicznego oczyszczania ścieków WNIOSKI 1 Ocena ogólna wód rki Gać, w punkcie zlokalizowanym na odcinku przyujściowym, cechowała się, podobnie jak w latach , wodami niezadowalającej jakości, zaliczonymi do IV klasy. Decydowały o tym głównie wskaźniki zanieczyszcnia organicznego tj. ChZT oraz podwyższone stężenie azotanów. Jakość sanitarna rki utrzymywała się, podobnie jak w latach 2005 i 2006, na granicy III i IV klasy czystości. 2 Dopływ Jabłonka badany na odcinku ujściowym zakwalifikowano do IV klasy czystości względu na CHZT oraz biogenne związki azotu i fosforu. Jakość wód oceniono o klasę lepiej niż poprdnie badania prowadzone bezpośrednio poniżej Zambrowa. Wyraźnie z biegiem rki wzrosła ilość rozpuszczonego w wodzie tlenu co świadczy o zachodzącym procesie samooczyczania wód rki. 3 Jakość sanitarną wody również można było ocenić o klasę lepiej jak w punkcie poniżej Zambrowa. Kwalifikowała się ona do IV klasy czystości 4 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała że zarówno wody rki Gać jak i Jabłonki nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych względu na prkrocnia stężeń azotynów i fosforu ogólnego. 5 Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że że wody rki Gać są podatne na eutrofizację względu na prkrocnie stężeń azotu azotanowego i podwyższone stężenie fosforu ogólnego (w 2006 roku nie stwierdzono prkrocń). Także wody Jabłonki są utrofizowane w profilu ujściowym jak i poniżej Zambrowa (badane w poprnich latach). 51

52 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 6 Klasyfikacja stanu ekologicznego wód oparta na wskaźniku hydrobiologicznym - Makrofitowym Indeksie Rcznym (MIR) kwalifikuje wody rki Gać na odcinku przyujściowym w III klasie czystości (umiarkowany stan ekologiczny). 7 Ocena pracy oczyszczalni Zakładu Karnego w Crwonym Bor wykazuje, że nie spełnia warunków właściwej jakości oczyszczania ścieków (podjęto prace modernizacyjne, których zakońcnie planowane jest w końcu 2008 roku). 8 Ocena pracy oczyszczalni komunalnej w Zambrowie nie budzi zastrżeń. Poprawiła się również jakość ścieków odprowadzanych z oczyszczalni Zakładu Produkcji Mleczarskiej w Zambrowie Spółdzielni Mleczarskiej MLEKPOL w Grajewie. 9 W 2007 r. nie stwierdzono przypadków zdarń o charakter poważnych awarii powodujących zanieczyszcnie wód rki Gać i dopływu Jabłonki. 12 Pisa Pisa jest prawostronnym dopływem Narwi III-rzędu, leżącym w dorczu Wisły. Długość całkowita rki wynosi 142,2 (łącznie szlakiem żeglownym Wielkich Jezior Mazurskich), w tym 50,8 dolnego odcinka rki znajduje się na terenie woj. podlaskiego. Powierzchnia całkowita zlewni wynosi 4499,8 2. Obszar części zlewni pod nazwą Puszcza Piska (PLB280008) jest obszarem chronionym Natura Fragment tego obszaru jest położony na terenie woj. podlaskiego. W zlewni na terenie województwa znajdują się 2 więks dopływy Turośl (Kanał Turośl) i Skroda. Turośl jest prawostronnym dopływem Pisy IV-rzędu, Długość całkowita wynosi 29,6. Uchodzi do Pisy na 34,1. Na prważającej długości rka została uregulowana i jest określana jako Kanał Turośl. Gospodarka wodna kanału jest regulowana systemem jazów i zastawek, co powoduje duże wahania poziomu wody. Skroda odwadnia ona Wysoczyznę Kolneńską. Długość całkowita Skrody wynosi 52,6, a jej zlewnia obejmuje powierzchnię Najwięks dopływy to Łabna i Dzierzbia. Skroda uchodzi do Pisy na 9,5 jej. Pisa jest odbiornikiem ścieków komunalnych i prmysłowych z Pisza (woj. warmińskomazurskie), Kolna, Stawisk, Grabowa (poprz Skrodę), Turośli (poprz Kanał Turośl) oraz zanieczyszcń z terenów użytkowanych rolniczo (głównie zlewni Kanału Turośl). W 2007 roku rka badana była w 2 prkrojach pomiarowych: poniżej ujścia dopływu Turośl i na odcinku ujściowym do Narwi oraz w 2 profilach ujściowych dopływów Turośl i Łabna. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Pisy w 2007 roku na terenie województwa podlaskiego Lp 1 Dopływ Kanał Turośl ujście w m. Potasie 2 poniżej ujścia Kanału Turośl rki Klasyfikacja ogólna wody 0,9 O IV 34,0 O IV go min. maks. śred. OWO 7,4 20,6 18,4 Og. lb. b. coli ChZT-Mn 6,8 14,3 12,8 ChZT-Cr 18, ,2 Selen 0,03 0,03 0,03 Lb. b. coli fek do bytowania ryb względu na: BZT5, azotyny i względu na: azotyny, V klasa: barwa 52

53 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Og. lb. b. coli Barwa fosfor ogólny, chlor całk. pozostały 4 Dopływ rz. Łabna w m. Pastorczyk 5 ujście do Narwi w m. Morgowniki 1,1 D V 1,1 D IV Barwa Tlen rozp. 2,2 12,7 2,7 Fosforany 0,1 5,29 4,2 Fosfor og. 0,056 1,9 1,49 Barwa ChZT-Mn 6,9 13,2 12,6 ChZT-Cr 17, ,4 Kadm 0 0,0011 0,0011 Selen 0,03 0,03 0,03 Fosforany 0,08 1,32 1,15 względu na: tlen rozp. ;azot amonowy, azotyny, względu na: azotyny,, chlor całk pozostały V klasa: fosforany 12.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni Pisy na terenie województwa podlaskiego* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] miejscowość Turośl (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny do Kanału Turośl dopływu Pisy) 1 Oczyszczalnia gminna Gminy Turośl mechanicznobiologiczna, reaktory typu BIOVAC z osadem czynnym, stacja dozowania PIX, urządnia DRAIMAD do odwadniania osadu 47,8 BZT 5 0,4 ChZT 2,3 zwiesina 0,8 azot azotan.0,06 azot azotyn.0,02 miejscowość Kolno (odbiornik bezpośredni rz. Łabna dopływ Skrody dopływ Pisy) 2 Spółdzielnia Mleczarska mechanicznobiologiczna, MLEKPOL w Grajewie Zakład Prod. Mlecz. osad czynny, stawy "KURPIANKA" biologiczne w Kolnie 3 Prdsiębiorstwo Energetyki Cieplnej i Gospodarki Wodno- Ściekowej Sp. z o.o. w Kolnie mechanicznobiologiczna z osadem czynnym, komorą denitryfikacji i nitryfikacji, symultaniczna stabilizacja osadu * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku 739 BZT 5 3,5 ChZT 37 zwiesina 4,4 azot am. 0,4 azot azotan 0,06 azot og. 1,6 0,6 OWO 5,1 724,9 BZT 5 2,48 ChZT 19,6 zwiesina 7,2 azot og. 8,6 2,8 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Oczyszczalnia działa od początku 2005 roku. Pod koniec 2005 roku rozbudowano oczyszczalnię zwiększając wydajność do 100m 3 /d. Prprowadzona w 2007 roku kontrola wykazała, że w 2006 roku gmina nie wykonywała wymaganych prawem badań jakości odprowadzanych ścieków. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie zintegrowane ważne do r. Kontrola prprowadzona w 2007 roku wykazała, że zakład wykonał zalecone prz WIOŚ określone pozwoleniem badania metali ciężkich w ściekach oczyszczonych i badania jakości wód opadowych odprowadzanych kanalizacją deszczową do Łabny. Badania ścieków oczyszczonych prowadzone prz zakład oraz prz WIOŚ wykazały, że zachowane są wszystkie dopuszczalne pozwoleniem stężenia poszcgólnych wskaźników zanieczyszcń. Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Kontrola prprowadzona w zakładzie w 2007 roku stwierdziła, że od chwili obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego w żadnej z badanych próbek nie stwierdzono prkrocń dopuszczalnych stężeń wskaźników określonych w pozwoleniu wodnoprawnym (próbki badane prz laboratorium oczyszczalni) 53

54 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Dopływ Kanał Turośl ujście w m. Potasie Turośl, jest prawostronnym dopływem Pisy, IV-rzędu, uchodzącym do niej na 34,1 jej. Długość całkowita wynosi 29,6. Więks dopływy to Dopływ w m. Leman i Rudna. Na prważającej długości rka została uregulowana i jest określana jako Kanał Turośl. Gospodarka wodna kanału jest regulowana systemem jazów i zastawek, co powoduje duże wahania poziomu wody. Do Kanału Turośl odprowadzane są ścieki z oczyszczalni gminnej w Turośli. Ponadto gęstym systemem rowów melioracyjnych mogą prdostawać się do kanału dopływy z intensywnie użytkowanych pastwisk. W zlewni kanału prowadzona jest intensywna hodowla bydła mlecznego. Jakość Turośli na odcinku przyujściowym, w 2007 roku, podobnie jak w 2006, można było ocenić jako wody niezadowalającej jakości (IV klasa czystości). O obniżeniu klasyfikacji zadecydowały jednak tylko 2 wskaźniki: OWO, jako miara zanieczyszcń organicznych oraz ogólna liczba bakterii coli wskaźnik jakości sanitarnej. Nie notowano natomiast, tak niekorzystnych jak w roku poprdnim, deficytów tlenowych. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała warunków względu na podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz wartości BZT 5. Badania jakości wód nie wykazały podatności na eutrofizację. Punkt poniżej ujścia Kanału Turośl Pisa badana po raz pierwszy w punkcie pomiarowym zlokalizowanym poniżej ujścia Kanału Turośl zaliczona została do IV klasy czystości głównie względu na podwyższone wartości obu wskaźników chemicznego zapotrbowania tlenu oraz względu na obniżoną jakość sanitarną. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda nie spełniała nie spełniała warunków względu na podwyższone stężenia azotynów, fosforu ogólnego i chloru całkowitego. Badania nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Dopływ Łabna w m. Pastorczyk Łabna należy do większych dopływów Skrody. Uchodzi do niej na 17,4 jej. Jest dopływem prawostronnym, V-rzędu. Jej długość wynosi 12,7, a powierzchnia zlewni 60,84 2. Średnia srokość rki wynosi 1,3 m. Łabna jest rką w całości uregulowaną. Jest odbiornikiem ścieków z Kolna. W 2007 roku, w związku zmianą systemu monitoringu wód, badania rki prowadzono tylko w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym, poniżej Kolna tak, aby uchwycić stopień oddziaływania miasta na stan czystości rki. Ogólna ocen jakości wód V klasa (wody złej jakości). Zauważana jest jednak powolna poprawa jakość wody. O klasyfikacji zadecydowały wysokie stężenia już tylko 3 wskaźników tlen rozpuszczony, fosforany i fosfor ogólny (wysoka barwa jako czynnik z reguły naturalny nie jest brana pod uwagę). Poprawił się stan sanitarny wód z V do IV klasy. W 2005 roku o bardzo niekorzystnej klasyfikacji decydowały stężenia aż 9 wskaźników fizykochemicznych, 4 indeksy hydrobiologiczne świadczące o długotrwałym procesie zanieczyszcnia rki oraz dwa wskaźniki sanitarne. Wielkości stężeń wskaźników zanieczyszcnia, chociaż jeszc wysokie, systematycznie z roku na rok maleją. Np. maksymalne wartości ChZT-Cr w latach wynosiły odpowiednio 263 i 278 mg O 2 /l, a już w latach następnych większość wyników tego wskaźnika, nie prkraczała 100 mg O 2 /l, a w roku 2007 maksymalną wartością było stężenie 60 mgo 2 /l. Dużą różnicę można również zauważyć w zakresie stężeń azotu Kjeldahla. Podczas, gdy w roku 2002 aż 11 wyników mieściło się w zakresie 24,5-10,2 mg N/l, to już w roku 2005 najwyższym zanotowanym wynikiem była wartość 54

55 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 9,67 mg N/l, a w roku 2007 maksymalna wartość zmalała do 3 mg N/l. Ponad 58% stężeń tlenu rozpuszczonego w 2007 roku mieściło się w I klasie czystości. W dalszym ciągu jednak dużym problemem pozostają bardzo wysokie stężenia fosforanów (prawie 67% wyników w V klasie czystości) i fosforu ogólnego ( ponad 40 % wyników w klasie IV i V). Zauważalnie zmalało również zanieczyszcnie sanitarne rki poniżej Kolna. W 2007 roku większość badanych próbek znalazła się w III klasie czystości( 67% próbek badanych na obecność bakterii coli typu kałowego i 58% próbek na ogólną liczbę bakterii coli). W 2005 roku na 12 próbek badanych w ciągu roku w V klasie znalazło się aż 5, a w roku 2007 żadna. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda nie spełniała warunków względu na podwyższone stężenia tlenu rozpuszczonego, azotu amonowego, azotynów, fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wykazuje, (podobnie jak w latach ) znaczne prkrocnia stężenia średniorocznego fosforu ogólnego. Stężenia pozostałych wskaźników kryterialnych tj. azotanów, azotu ogólnego i chlorofilu nie prkroczyły wartości kryterialnych. Punkt w m. Morgowniki W 2007 roku stwierdzono niższą niż w latach jakość wody w rce na odcinku przyujściowym. Została ona zakwalifikowana do IV klasy czystości względu na wskaźniki chemicznego zapotrbowania tlenu i sporadycznie podwyższone stężenia kadmu i selenu (podobnie jak w roku poprdnim). Jednakże o obniżeniu klasyfikacji zadecydował głównie wzrost do klasy V stężenia fosforanów. Jakość sanitarna badanego odcinka była zadowalająca i utrzymywała się w III klasie czystości. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda nie spełniała nie spełniała warunków względu na azotyny, fosfor ogólny i chlor całkowity pozostały. (w 2006 roku przyczyną były wyłącznie podwyższone stężenia azotynów). Badania nie wykazały podatności wód na eutrofizację WNIOSKI 1 Ocena ogólna jakości wód Pisy, w punktach zlokalizowanych poniżej ujścia Turośli oraz w profilu ujściowym charakteryzowała się wodami niezadowalającej jakości (IV klasa) o czym decydowały głównie wskaźniki ChZT. W porównaniu do badań z 2006 r. jakość wód na odcinku ujściowym uległa obniżeniu do klasy IV głównie względu na wzrost stężenia fosforanów. Stan sanitarny rki był natomiast zadowalający.. 2 Jakość dopływu Turośl w profilu ujściowym odpowiadała IV klasie (niezadowalającej jakości). W porównaniu do 2006 roku nastąpiła poprawa jakości wód, szcgólnie warunktó tlenowych. 3 Jakośc wód dopływu Łabnej poniżej badanej w 2007 roku poniżej Kolna ulega poprawie. pomimo stwierdzonej V klasy czystości. O klasyfikacji zadecydowały głównie utrzymujące się wysokie stężenia związków fosforu oraz zdarzające się deficyty tlenowe. Pozytywnym zjawiskiem jest natomiast fakt, że notowane wielkości maksymalne stężeń zanieczyszcń są zauważalnie mniejs jak w latach ubiegłych. 4 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody Pisy w badanych punktach pomiarowych nie spełniały wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Zadecydowały o tym prkroczone wartości kryterialne azotynów, fosforu ogólnego i chloru całkowitego pozostałego. 5 Dopływ Turośl w profilu ujściowym nie spełniał wymagań jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych 55

56 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. względu na prkrocnia stężeń BZT 5 azotynów i fosforu ogólnego. Również dopływ Łabna (poniżej Kolna) nie spełniał kryteriów przydatności względu prkrocnia stężeń tlenu rozpuszczonego, azotu amonowego, azotynów, fosforu ogólnego. 6 Badania podatności na eutrofizację rki Pisy oraz dopływu Turośl nie wykazały podatności wód na eutrofizację. Znaczne utrofizowanie wód, utrzymujące się od kilku lat, wykazują wody dopływu Łabny względu na wysokie stężenia fosforu ogólnego. 9 Na jakość wody w rce Turośl może mieć wpływ intensywna hodowla bydła mlecznego w jej zlewni. W celu zabezpiecnia prd negatywnym oddziaływaniem wiele gospodarstw rolnych, w wyniku programów współfinansowanych prz Unię Europejską, posiada zainstalowane przy oborach zbiorniki na gnojowicę i płyty obornikowe. Mimo to zdarza się jednak wylewanie gnojowicy na łąki w okresie pozawegetacyjnym. 10 Dobrą jakością cechowały się ścieki odprowadzane do Łabny z miejskiej i mleczarskiej oczyszczalni ścieków w Kolnie, natomiast oczyszczalnia w Turośli nie wykonywała wymaganych pozwoleniem wodnoprawnym badań ścieków odprowadzanych do Turośli. Rka Pisa na terenie woj. podlaskiego nie ma punktowych źródeł zanieczyszcń. 11 W 2007 roku nie stwierdzono przypadków zdarń o charakter poważnych awarii powodujących zanieczyszcnie wód w zlewni Pisy. 13 Kamianka Kamianka dopływ Bugu jest niewielką rką, wypływającą w kierunku południowo-wschodnim z Wysoczyzny Drohiczyńskiej, mającą swoje źródła w pobliżu miejscowości Crepy. Całkowita długość rki wynosi 27,0, powierzchnia zlewni 127,2 2. Powyżej Siemiatycz Kamiankę zasilają wody lewostronnego dopływu Mahomet. Rka prpływa prz teren miasta Siemiatyc i uchodzi do Bugu poniżej miejscowości Turna Mała. Głównymi źródłami zanieczyszcń wód są miejscowości Czartajew i Siemiatyc. Odcinek ujściowy rki leży w obszar Dolina Dolnego Bugu (PLB140001) objęty ochroną Natura W 2007 r. rkę kontrolowano na odcinku ujściowym w m. Turna Mała. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki w 2007 r. Lp rki Klasyfikacja ogólna wody 1 w. m. Turna Mała 3,3 D V go min. max. śred.4) Fosforany. 0,19 2,17 1,997 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa BZT 5 1,2 9,5 8,20 ChZT- Mn 5,5 13,9 12,71 ChZT-Cr 13,8 53,8 51,96 Amoniak 0,1 4,3 2,896 Azot Kjeldahla 0,79 5,0 3,87 Azotany 4,4 42,1 35,62 Fosfor ogólny 0,18 0,89 0,777 do bytowania ryb względu na: BZT 5, Azot amon Azotyny i IV klasa: Barwa, BZT 5, CHzT-Mn, ChZT-Cr, Amoniak Azot Kjeld., Azotany, Fosfor og. 56

57 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki Lp Miejscowość, nazwa zakładu Siemiatyc 1 Prdsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Typ oczyszczalni mech.-biologiczna (osad czynny) z usuwaniem biogenów * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku 13.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] 3149,7 (uśredn.) BZT 5 28,66 zawiesina og. 20,47 ChZT 101,42 azot og. 36,54 1,95 Kontrola prprowadzona w kwietniu 2007 r. nie stwierdziła narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska punkt pomiarowy w m. Tura Mała Badania wykazały, iż w 2007 roku wody rki Kamianki odpowiadały normom V klasy czystości (wody złej jakości). Wskaźnikami kwalifikującymi były: fosforany oraz wskaźniki mikrobiologiczne (liczba bakterii grupy coli typu kałowego oraz ogólna liczba bakterii grupy coli). Ze względu wysokie wartości parametrów: BZT 5, aztu amonowego, azotynów i fosforu ogólnego, woda nie spełniała kryterium przydatności do bytowania ryb. Rka Kamianka w punkcie badawczym w m. Turna Mała prkraczała normy wód podatnych na eutrofizację względu na wartość azotanów i fosforu ogólnego WNIOSKI 1 Jakość wód rki w profilu ujściowym odpowiadała normom V klasy czystości wód (wody złej jakości). Odnotowano niewielką poprawę jakości wód w stosunku do roku 2006, wyrażającą się mniejszą liczba wskaźników kwalifikujących do wód złej jakości (z 6 do 3) oraz nie spełniających kryterium przydatności do bytowania ryb (z 6 do 4). 2 Wody rki w profilu ujściowym, podobnie jak w roku 2005, nie spełniały warunków przydatności do bytowania ryb oraz były podatne na eutrofizację. 3 W 2007 roku nie zanotowano przypadków zdarń o charakter poważnych awarii, powodujących zanieczyszcnie wód rki Kamianki. 14 Nurc Nurc jest prawostronnym dopływem Bugu IV-rzędu. Rka należy do rk typowo nizinnych prpływających prz tereny bagienne i podmokłe. Wypływa w podmokłej dolinie na południowywschód od m. Cremcha na wysokości ok. 180 m n.p.m. Całkowita długość rki wynosząca 100,2 i powierzchnia zlewni rzędu 2082,6 2 stawiają rkę w pierwsj grupie największych rk Makroregionu Północno Wschodniego i jednocśnie kwalifikują do jednej z większych zlewni dopływów Bugu. Rka i jej dopływy odprowadzają wody z obszaru Wysoczyzny Bielskiej, Drohickiej i Wysokomazowieckiej będących mezoregionami Niziny Północno-Podlaskiej. Odcinek ujściowy rki leży w obszar Dolina Dolnego Bugu (PLB140001) objęty ochroną Natura Jednym z większych dopływów w górnej części zlewni rki jest rka Nurczyk o powierzchni zlewni Pozostałe dopływy to: Kukawka, Pełchówka, Płonka i Siennica. Główne źródła zanieczyszcnia rki zlokalizowane są w miejscowościach Cremcha, Brańsk i Ciechanowiec. W 2007 roku dokonano modernizacji pomiarowej monitoringu rk. Badania w 2007 prprowadzono w 3 profilach pomiarowych na rce. 57

58 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Nurca w 2007 roku Lp rki Klasyfikacja ogólna wody 1) 1. w m. Nurc 73,0 D V 2. w m. Kostry przy ujściu Siennicy 24,0 D IV 3 m. Tworkowice 8,0 D IV go min. maks. śred.4) Barwa ChZT-Cr 22,3 92,7 83,68 OWO 8,9 22,5 20,45 ChZT-Mn 7,1 13,8 13,8 ChZT-Cr 14, ,7 OWO 5,9 20,5 16 Lb. b. coli fek Barwa ChZT-Mn 6,2 15,8 14,7 ChZT-Cr 13, ,2 Selen 0,03 0,03 0,03 Fenole lotne 0,001 0,011 0,011 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa do bytowania ryb2) Nieprzyatna względu na: azotyny i Nieprzyatna względu na: azotyny i fosfor Nieprzyatna względu na: azotyny i chlor całk. pozostały V klasa: barwa III klasa: MIR 33,1 V klasa: barwa 14.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni Nurca* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] Miejscowość Kleszcle (odbiornik bezpośredni rz. Nurc dopływ Bugu) 1 oczyszczalnia gminna Mechanicznobiologiczna BZT 5 1,63, Kontrola prprowadzona w X r nie typu BOS ,0 ChZT 4,13 Zawiesina og. 1,01 wykazała prkrocń norm w oczyszczonych ściekach odprowadzanych do odbiornika. m. Brańsk (odbiornik bezpośredni rz. Nurc dopływ Bugu) 2 ZWIK oczyszczalnia gminna mechaniczno biologiczna typu Hydrocentrum z podwyższonym usuwaniem biogenów 222,5 BZT 5 5,56 ChZT 17,8 Zawiesina og. 1,16 Kontrola prprowadzona we IX 2007 r, nie wykazała prkrocń dopuszczalnych wartości ładunków zanieczyszcń określonych w pozwoleniu wodno-prawnym. m. Ciechanowiec (odbiornik bezpośredni rz. Nurc dopływ Bugu) 3 Prdsiębiorstwo Robót mech.-biologiczna z 532 BZT 5 5,03 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład Komunalnych FARE Sp. tlenową stabilizacja ChZT 46,4 posiada nowe pozwolenie wodno-prawne z o.o. w Ciechanowcu Oczyszczalnia miejska d. Urząd Miejski w Ciechanowcu osadów pościekowych, BIOBLOK 2 x WS 400 Zwiesina og. - 18,3 ważne do r. W 2007 roku zakończona została modernizacja oczyszczalni z rozdzieleniem kanalizacji sanitarnej od deszczowej. Do r. odroczona była płatność kary nałożonej za narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Badania ścieków prprowadzone w 2006 roku i w 1 połowie 2007r. wskazują na dotrzymanie warunków pozwolenia wodno-prawnego. m. Łuniewo (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Ralki dopływ rz. Nurc dopływ rz. Bug) 4 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Łuniewie Małym mech.-biologiczna złożem biologicznym 1,6 BZT 5 0,08 ChZT 0,3 Zwiesina og. - 0,03 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Na podstawie kontroli prprowadzonej w 2007r. stwierdzono niezadowalającą Z 4 wymaganych pozwoleniem próbek ścieków oczyszczonych zbadanych w 2006 roku, 2 próby nie spełniały warunków wymaganych w pozwoleniu wodno-prawnym w zakresie BZT5 i ChZT. Zakładowi odstąpiono od wymierzania naliczonej administracyjnej kary pieniężnej (<800 zł). 58

59 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. miejscowość Wyszonki Kościelne (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Płonki dopływ rz. Nurc) 5 Oczyszczalnia ścieków mech.-biologiczna 1,5 BZT 5 0,07 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład Gminy Klukowo przy złożem ChZT 0,2 posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do Szkole Podstawowej w Wyszonkach Kościelnych Zwiesina og. - 0, r. Na podstawie kontroli prprowadzonej w 2007r. stwierdzono niezadowalającą pracę oczyszczalni. Z 4 wymaganych pozwoleniem próbek ścieków oczyszczonych zbadanych w 2006 roku, 2 próby nie spełniały warunków wymaganych w pozwoleniu wodnoprawnym w zakresie BZT 5, ChZT i zawiesiny ogólnej. Zakładowi odstąpiono od wymierzania naliczonej administracyjnej kary pieniężnej (<800 zł). miejscowość Kuczyn (odbiornik bezpośredni rów melioracyjny dopływ rz. Nurc dopływ rz. Bug) 6 Oczyszczalnia ścieków Gminy Klukowo przy Szkole Podstawowej w Kuczynie mech.-biologiczna złożem 0,22 BZT 5 0,04 ChZT 0,1 Zwiesina og.- 0,03 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Na podstawie kontroli prprowadzonej w 2007r. stwierdzono Nieradowalającą pracę oczyszczalni. Z 4 wymaganych pozwoleniem próbek ścieków oczyszczonych zbadanych w 2006 roku, 2 próby nie spełniały warunków wymaganych w pozwoleniu wodnoprawnym w zakresie BZT 5, ChZT Zakładowi odstąpiono od wymierzania naliczonej administracyjnej kary pieniężnej (<800 zł). miejscowość Klukowo (odbiornik bezpośredni rz. Ralka dopływ rz. Nurc dopływ rz. Bug) 7 Oczyszczalnia ścieków mech.-biologiczna 10 BZT 5 0,3 Zakład posiadał pozwolenie wodnoprawne Gminy Klukowo przy z osadem czynnym ChZT 1,0 ważne do r. Posiadane Zespole Szkół w Klukowie typu MICLOCLAR DC-100 Zwiesina og. - 0,2 pozwolenie straciło ważność i oczyszczalnia odprowadzała ścieki oczyszczone do środowiska bezprawnie. Za okres braku pozwolenia zostały naliczone opłaty podwyższone. W marcu 2007 r. wystąpiono o wydanie nowego pozwolenia wodnoprawnego na eksploatację oczyszczalni. * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w m.nurc Badania wód wykazały ogólną V klasę czystości (wody złej jakości) względu na podwyższoną wartość barwy, ChZT -Cr oraz ogólnego węgla organicznego. Stężenia wskaźników: BZT 5, utlenialności, azotu Kjeldahla, chlorofilu a oraz stan sanitarny rki odpowiadał IV klasie czystości (wody o niezadowalającej jakości). Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełnia kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych (prkroczone wartości: BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego). Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała niewielkie prkrocnie wartości granicznej chlorofilu a, powyżej której występuje eutrofizacja. Punkt w m. Kostry przy ujściu Siennicy Rka w tym punkcie zakwalifikowana została do IV klasy czystości względu na podwyższone wartości chemicznego zapotrbowania tlenu i ogólnego węgla organicznego. Jakość sanitarna rki prważnie mieściła się w III, sporadycznie w IV, klasie czystości. Omawiany punkt został wytypowany do badania w 2007 roku jednego z hydrobiologicznych wskaźników jakości wody tj. Makrofitowego Indeksu Rcznego MIR. Wskaźnik ten osiągnął wartość 33,1 i klasyfikował wodę do III klasy stanu ekologicznego, Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała nie spełniała warunków względu na podwyższone stężenia azotynów i fosforu ogólnego. 59

60 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Ocena jakośc wód nie wykazała podatności na eutrofizację. Punkt w m. Tworkowice Nurc, poniżej Ciechanowca zakwalifikowano do IV klasy czystości. Podobnie jak w latach ubiegłych o klasyfikacji zadecydowały oba wskaźniki chemicznego zapotrbowania tlenu, dwa wskaźniki jakości sanitarnej, sporadycznie zanotowane wysokie stężenia fenoli lotnych oraz 4-krotnie prprowadzone w roku badania selenu. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała warunków względu na podwyższone stężenia azotynów, fosforu ogólnego oraz chloru całkowitego pozostałego. Ocena jakośc wód nie wykazała podatności na eutrofizację DZIAŁANIA INWESTYCYJNE Od 2002 roku Gmina i Miasto Ciechanowiec realizowało inwestycję polegającą na wykonaniu na terenie miasta rozdzielcj kanalizacji sanitarnej i deszczowe, nowych podłącń sanitarnych oraz na zmodernizowaniu oczyszczalni ścieków polegającej na wykorzystaniu w układzie technologicznym oczyszczalni ścieków części urządń starej oczyszczalni i włącniu do tego układu nowo wybudowanych urządń. Prace inwestycyjne w zakresie modernizacji oczyszczalni zostały zakończone w połowie 2007 roku. Ocena efektywności pracy oczyszczalni w zakresie usunięcia przyczyn ponosnia prz zakład kar zostanie prprowadzona w 2009 r. na podstawie badań ścieków odprowadzanych z oczyszczalni do Nurca w okresie pierwsgo roku obowiązywania pozwolenia wodno-prawnego WNIOSKI 1 Ocena ogólna jakości wód Nurca, w górnej części zlewni (w m. Nurc) odpowiadała V klasie (wodom złej jakości) względu na podwyższoną wartość barwy, ChZT -Cr oraz ogólnego węgla organicznego. W pozostałych punktach zlewni w. m. Kostry i w m. Tworkowice (ujście), wykazała wody IV klasy czystości (zadowalającej jakości). W porównaniu do 2006 roku zanotowano pogorsnie jakości wód na ujściu (III klasa). Nadal występują na tym odcinku podwyższone stężenia ChZT, fenoli oraz selenu i wskaźników sanitarnego stanu wód rki. 2 Klasyfikacja stanu ekologicznego wykonana w profilu w m.kostry na podstawie Makrofitowego Indeksu Rcznego (MIR) odpowiadała wodom III klasy czystości (umiarkowanemu stanowi ekologicznemu wód). 3 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że rka w badanych prkrojach pomiarowych nie spełnia kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na prkrocnia wartości: BZT 5, azotynów, fosforu ogólnego, chloru całkowitego pozostałego. 4 Ocena podatności na eutrofizację wykazała niewielkie prkrocnie wartości granicznej chlorofilu a, jedynie w górnej części zlewni (w m.nurc). Wody pozostałej części zlewni nie są podatne na eutrofizację. 5 Na stan czystości Nurca ma wpływ ciągle niski stopień skanalizowania miejscowości położonych w zlewni rki oraz notowane prkrocnia dopuszczalnych ładunków w ściekach oczyszczonych odprowadzanych z niewielkich oczyszczalni leżących w jego zlewni. 6 W 2007 roku nie stwierdzono przypadków zdarń o charakter poważnych awarii powodujących zanieczyszcnie wód rki Nurc.. 60

61 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 15 Brok Brok jest prawobrżnym, IV rzędowym dopływem Bugu, do którego uchodzi na 87,4, na terenie województwa mazowieckiego. Długość całkowita rki wynosi 72,0, a powierzchni zlewni 819,8 2. Na terenie woj. podlaskiego położone jest górna część zlewni z odcinkiem rki o długości 32,0. Ciek charakteryzuje się małym prpływem, jest uregulowany i posiada mało zasobną w wodę zlewnię. Większymi dopływami rki, w większości uregulowanymi, są: Brok Mały, Penchratka, Kanał Szumowo-Łątownica, Ciek spod Dąbrowy oraz Siennica. Głównymi źródłami zanieczyszcń na terenie woj. podlaskiego są miejscowości Wysokie Mazowieckie, Czyżew i Spietowo. W 2006 roku Brok badany był w dwóch punktach pomiarowo-kontrolnych w Michałkach poniżej Wysokiego Mazowieckiego i w Ołdakach poniżej Czyżewa. W 2007 roku, w związku z modyfikacją pomiarowej, Brok badany był w tylko w Ołdakach poniżej Czyżewa oraz na odcinku ujściowym dopływu Siennica. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód Broku w 2007 roku na terenie województwa podlaskiego Lp 1 m. Ołdaki 2 Dopływ Siennica ujście w m. Czyżew rki Klasyfikacja ogólna wody 38,4 O V 0,0 O V min. go maks. śred. Barwa Fosforany 0,63 4,25 4,2 Fosfor og. 0,23 1,49 1,46 Tlen rozp. 1,9 12,6 3 Fosforany 0,37 3,42 2,49 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli do bytowania ryb względu na:azotyny i ; względu na: tlen rozp., BZT5, Azotyny, fosfor og.; 15.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni Broku na terenie województwa podlaskiego* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] m. Wysokie Mazowieckie (odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) Spółdzielnia Mleczarska mechanicznobiologiczna, 4959 BZT 5 22,8 Stan formalno-prawny uregulowany. Zakład 1 "MLEKOVITA" ChZT 255,4 posiada pozwolenie zintegrowane ważne do osad czynny, po zwiesina 49, r. Kontrola prprowadzona w modernizacji azot całk. 20, roku nie wykazała narusnia wymaganych zaopatrzona w 3,1 warunków wprowadzania ścieków urządnia do podwyższonego usuwania biogenów. OWO 60,5 do środowiska. W badanych ściekach za rok 2006 nie stwierdzono prkrocnia wartości dopuszczalnych ustalonych w pozwoleniu, ale próbki były pobierane prz zakład w sposób niereprentatywny. Kanalizacja deszczowa zakładu nie ma urządń podczyszczających wody opadowe odprowadzane do Broku. W 2006r. jakość wód opadowych w zakresie zawiesiny ogólnej nie prkraczała wartości ustalonej w pozwoleniu. Jednak zakład nie wykonał badania substancji ropopochodnych. 61

62 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. m. Czyżew ( odbiornik bezpośredni rz. Brok dopływ Bugu) 2 Gmina Czyżew Oczyszczalnia gminna mechanicznobiologiczna, złoże biologiczne i osad czynny 241 BZT 5 17,2 ChZT 44,1 zwiesina 20,6 Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r z wprowadzonymi zmianami. W połowie 2007 roku Nadzór Budowlany w Wys. Maz. udzielił pozwolenia na użytkowanie rozbudowanej zmodernizowanej oczyszczalni. Za 2006 rok na 4 wymagane do badania pozwoleniem i badane próbki ścieków w 3 wystąpiło prkrocnie warunków pozwolenia w zakresie BZT5, ChZT i zawiesiny ogólnej. Zakładowi naliczono administracyjną karę pieniężną, która po zrealizowaniu inwestycji i osiągnięciu wymaganych parametrów jakości ścieków oczyszczonych może zostać wliczona w koszt inwestycji. m. Czyżew (odbiornik bezpośredni rz. Siennica dopływ rz. Brok dopływ Bugu) 3 SOKOŁÓW S.A. mechaniczno- 718,4 BZT 5 6,6 Stan formalno-prawny uregulowany. Oddział Zakłady Mięsne biologiczna, ChZT 37,1 Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne FARM FOOD w osad czynny, PIX zwiesina 8,6 ważne do r. Kontrola gospodarki Czyżewie 0,7 wodno-ściekowej zakładu prprowadzona chlorki 483,5 w 2007 roku i wyniki badań jakości ścieków potas 19,4 za 2006 rok nie wykazała narusnia sód 251,4 wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. W odprowadzanych ściekach wysokie są stężenia chlorków, sodu i potasu, jednak wg prowadzonych prz zakład badań nie prkraczają one dopuszczalnych norm. * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Dopływ spod Nowej Wsi (Siennica) ujście m. Czyżew Rka jest III-rzędowym, lewostronnym dopływem Broku o długości 18,2, o powierzchni zlewni równej Uchodzi do Broku na 40,5 jej. Na przyujściowym odcinku jest odbiornikiem ścieków z oczyszczalni zakładów mięsnych FARM FOOD S.A. w Czyżewie. Rka została oceniona w V klasie (wody złej jakości). W badanym profilu notowano deficyty tlenowe oraz bardzo wysokie były stężenia fosforanów (ponad 53% wyników w roku kwalifikowało się do V klasy czystości). Wysokie były również (IV klasa czystośc)i wartości większości badanych wskaźników fizykochemicznych tj. BZT 5, ogólnego węgla organicznego, azotu Kjeldahla, azotanów, azotu ogólnego, fosforu ogólnego oraz substancji rozpuszczonych. Stan sanitarny rki ujściowego odcinka rki odpowiadał wodom złej jakości (V klasa). W ciągu całego roku żadna z prób nie kwalifikowała się pod względem ilości bakterii coli typu kałowego do I i II klasy czystości. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że woda w badanym punkcie nie spełniała wymagań jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych. Przyczyną były ponadnormatywne stężenia: tlenu rozpuszczonego, BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności na eutrofizację wykazała, że średnioroczne wartości stężenia fosforu ogólnego azotanów i azotu ogólnego wykroczyły poza wielkości graniczne określające podwyższony poziom eutrofizacji rki. Punkt w m. Ołdaki W punkcie zlokalizowanym poniżej Czyżewa, tuż przy granicy z województwem mazowieckim, Brok cechował się, podobnie jak w latach , wodami złej jakości (V klasa). W roku 2004 punkt ten można było jeszc zakwalifikować do IV klasy. O obniżeniu klasyfikacji zadecydowały głównie wysokie stężenia fosforanów i fosforu ogólnego. W roku 2006 wskaźników tych było więcej. 62

63 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Oprócz fosforanów i fosforu ogólnego był to tlen rozpuszczony, azot Kjeldahla oraz ogólna liczba bakterii coli. Badania wykazały, że rka w omawianym prkroju pomiarowym, nie jest przydatna do bytowania ryb względu azotyny i fosfor ogólny. Nie było natomiast problemu z występowaniem deficytów tlenowych oraz wysokimi stężeniami BZT 5. Ocena podatności na eutrofizację wykazała prkrocnia wartości granicznych wskaźników eutrofizacji rki w zakresie stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego DZIAŁANIA INWESTYCYJNE W ZLEWNI RZEKI Czyżew Latem 2006 roku rozpoczęto modernizację i rozbudowę gminnej oczyszczalni ścieków w Czyżewie. W wyniku podjętych działań w ciągu technologicznym pracują: w części mechanicznej: pompownia główna przy rce Brok wyposażona w wydzieloną komorę separacji elementów stałych i zamkniętą komorę retencji ścieków odfiltrowanych, sito-piaskownik, prlew nadmiarowy wód deszczowych, osadnik wstępny, prpompownia ścieków; w części biologicznej: złoże biologiczne, osadnik wtórny po złożu biologicznym, prpompownia ścieków, dwie komory osadu czynnego, dwa osadniki wtórne. Obiekty towarzyszące: zbiornik retencyjny wód deszczowych, zbiornik stabilizacji tlenowej osadu, stacja odwadniania osadu z prasą, urządnie pomiarowe ilości odprowadzanych ścieków, wiata na osad, budynek administracyjno-technologiczny sterownią, agregatem prądotwórczym i stacją dmuchaw. Na nowy układ technologiczny urządń oczyszczalni ścieki skierowane zostały 16 grudnia 2006 roku. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego Wysokiem Mazowieckiem udzielił pozwolenia na użytkowanie rozbudowanej i prbudowanej komunalnej oczyszczalni ścieków. Ocena efektywności pracy oczyszczalni, niezbędna do wydania decyzji w sprawie odroczonego terminu płatności kar będzie prprowadzona w 2009 roku po pranalizowaniu comiesięcznych wyników badań ścieków pobieranych w 2008 roku. Wysokie Mazowieckie We wrśniu 2007 roku Miasto wysokie Mazowieckie uzyskało pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie wód opadowych z kanalizacji deszczowej zlokalizowanej w ulicach Jagiellońskiej, Mystkowskiej, Długiej i Rynek Piłsudskiego oraz na wykonanie wylotu odprowadzającego te wody do rki Brok. Urządniem oczyszczającym wody opadowe będzie separator koalescencyjny AQUAFIX zintegrowany z osadnikiem. Pozwolenie wodno-prawne określa stężenia zawiesiny ogólnej i węglowodorów ropopochodnych w odprowadzanych do Broku wodach opadowych. W marcu 2006 roku Miasto uzyskało podobne pozwolenie na odprowadzanie wód opadowych z ulic Warszawskiej i Białostockiej oraz terenów prmysłowo- składowych zlokalizowanych przy tych ulicach i na budowę wylotu wraz z separatorem koalescencyjnym. Po pierwszym roku obowiązywania pozwolenia Miasto ma wykonać ocenę dotrzymania jego warunków WNIOSKI 1 Ocena ogólna wód rki wykazuje, że Brok posiada wody zakwalifikowane do V klasy czystości na obszar woj. podlaskiego względu na wysokie stężenia fosforanów. O niezadowalającej jakości rki decydują również parametry tlenowe, biogenne oraz sanitarne. 2 Dopływ Siennica na ocinku ujściowym został oceniony w V klasie czystości (wody złej jakości). Notowano tu deficyty tlenowe oraz bardzo wysokie stężenia fosforanów. Zły stan czystości 63

64 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. wynika z dopływu znacznej (w stosunku do niewielkiego prpływu w rce) ilości ścieków z oczyszczalni zakładów mięsnych SOKOŁÓW S.A Oddziału FARM FOOD w Czyżewie. Stężenia zanieczyszcń w ściekach nie prkraczają jednakże warunków pozwolenia wodno-prawnego. 3 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że rka Brok poniżej Czyżewa nie jest przydatna do bytowania ryb względu na prkrocnia dwóch wskaźników (azotynów i fosforu ogólnego). W roku 2006 były to dodatkowo dwa wskaźniki tlenowe i niezjonizowany amoniak. Także badania dopływu Siennicy na odcinku ujściowym wykazały utrofizowanie wód (prkrocnia wartości kryterialnych: tlenu rozpuszczonego, BZT 5, azotynów i fosforu ogólnego). 4 Ocena podatności na eutrofizację wykazuje wysoki stopień utrofizowania rki Brok. Zanotowano prkrocnia wartości kryterialnych w zakresie wszystkich (za wyjątkiem chlorofilu), wskaźników eutrofizacji. W 2006 roku niżs były stężenia azotanów i azotu ogólnego. Także badania dopływu Siennicy na odcinku ujściowym wykazały znaczne utrofizowanie wód. Stwierdzono prkrocnia stężeń fosforu ogólnego, azotanów i azotu ogólnego. 5 Pomimo dobr funkcjonującej w Wysokiem Mazowieckiem oczyszczalni ścieków, ciągle notowane są bardzo wysokie stężenia zanieczyszcń w Broku poniżej miasta. Miasto sukcesywnie rozbudowuje sieć kanalizacji deszczowej. Na wylotach kolektorów deszczowych do rki montowane są separatory koalescencyjne i osadniki w celu wyłapywania zawiesiny i substancji ropopochodnych. W 2007 w Czyżewie ruszyła rozbudowana i zmodernizowana oczyszczalnia komunalna. 6 W 2007 r. nie stwierdzono przypadków zdarń o charakter poważnych awarii w zlewni rki. 16 Czarna Hańcza Czarna Hańcza jest lewobrżnym dopływem Niemna II rzędu. Całkowita długość rki wynosi 141,7, w tym 107,8 w granicach Polski. Powierzchnia zlewni rki na obszar Polski wynosi Zlewnia została ukształtowana prz zlodowacenie bałtyckie i charakteryzuje się zróżnicowaną rźbą terenu z licznymi jeziorami rynnowymi i wytopiskowymi oraz dużą ilością zagłębień bezodpływowych. Źródła rki znajdują się w okolicy Rogożajn Wielkich. Rka płynie początkowo w kierunku południowym, prpływa prz jeziora: Jegliniszki, Hańczę i Wigry. W górnym rka ma charakter potoku podgórskiego. Od jeziora Wigry płynie w kierunku południowo-wschodnim do granicy polsko-białoruskiej i następnie uchodzi do Niemna na terenie Białorusi. Końcowym odcinkiem rki biegnie trasa Kanału Augustowskiego. Malownic fragmenty zlewni rki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego, Wigierskiego Parku Narodowego oraz Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 (Ostoja Suwalska kod PLH200003, Ostoja Wigierska kod PLH200004, Puszcza Augustowska kod PLB200002). Główne dopływy Czarnej Hańczy to: Wiatrołuża, Pawłówka, Wierśnianka, Marycha, Kalna, Kanał Augustowski, Maleszówka, Wołkuszanka. Rka zasila sztuczny zalew rekreacyjny Arkadia w Suwałkach oraz stanowi, szcgólnie na odcinku od jeziora Wigry do połącnia z Kanałem Augustowskim, atrakcyjny szlak turystyki wodnej. Jest odbiornikiem ścieków komunalnych z Suwałk. Badania monitoringowe rki na odcinku od jeziora Hańcza do jeziora Wigry wykonywane były corocznie, natomiast całej rki prowadzono w cyklu kilkuletnim. W 2007 roku prprowadzono 64

65 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. badania w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych na odcinkach o łącznej długości 90,6 między jeziorem Hańcza a granicą państwa oraz w 3 punktach na odcinkach ujściowych 3 dopływów: Wiatrołuża (Piertanka), Szlamica i Wołkuszanka. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki Czarnej Hańczy w 2007 r. rki Klasyfikacja ogólna wody 1) go min. max. śred. 4) do bytowania ryb 2) 1 wodowskaz Wróbel 130,8 D III Odczyn ph 7,9 8,6 8,5 Przydatna ChZT-Cr 8,32 29,9 28,4 dla ryb Żasadowość 67,4 164,7 67,9 karpiowa- Og. lb. b. coli tych 2 wodowskaz Sobolewo 96,5 D III BZT 5 1,3 5,4 5,2 Nieprzy- IV klasa:. ChZT-Mn 3,9 11,0 9,7 datna barwa, Azot Kjeldahla 0,45 1,21 1,10 wzgl. na: ChZT-Cr Azotany 4,74 17,89 16,28 azotyny, Azotyny 0,015 0,341 0,272 Lb. b. coli. fek Og. lb. b. coli Barwa ChZT-Cr 16,5 35,1 33,3 3 Dopływ Wiatrołuża (Piertanka) 0,2 D III Barwa Nieprzy- IV klasa: w m. Tartak BZT 5 0,58 4,3 3,8 datna ChZT-Cr ChZT-Mn 4,6 8,4 8,1 wzgl. na: Azot Kjeldahla 0,39 1,21 1,18 azotyny, Og. lb. b. coli ChZT-Cr 7,9 51,2 40,8 4 wodowskaz 86,8 D III BZT5 0,36 3,5 3,4 Nieprzydat IV klasa: Crwony Folwark Lb. b. coli fek na wzgl. ChZT-Cr, Og. lb. b. coli na:azotyny, ChZT-Cr 16,9 35,8 34,0 5 Wysoki Most 75,1 D III Barwa Nieprzy- IV klasa:, BZT 5 0,47 3,9 3,2 datna tlen rozp. ChZT-Mn 5,2 7,1 7,0 wzgl. na: ChZT-Cr Og. lb. b. coli tlen rozp. Tlen rozp. 4,5 13,9 4,9 ChZT-Cr 11,9 44,1 38,8 6 Śluza Kudrynki 38,7 D III Barwa Nieprzy- IV klasa: BZT 5 1,3 3,9 3,5 datna ChZT-Cr ChZT-Mn 4,3 9,2 8,9 wzgl. na: Og. węg. org. 5,5 11,6 10,2 Og. lb. b. coli ChZT-Cr 16,9 42,4 39,2 7 Szlamica 11,1 D III Barwa Przydatna IV klasa: odpływ do Marychy BZT 5 0,81 4,5 4,4 dla ryb ChZT-Cr w m. Muły ChZT-Mn 3,8 6,7 6,5 karpiowa- Og. lb. b. coli tych ChZT-Cr 17,5 33,8 32,9 8 Dopływ Wołkuszanka 7,9 D IV ChZT-Mn 5,5 16,0 14,4 Nieprzydat V klasa: w m. Bohatery ChZT-Cr 20,8 64,3 54,6 na wzgl. barwa Og. węg. org. 7,6 19,3 18,3 na:azotyny, Barwa

66 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Miejscowość, nazwa zakładu miejscowość Jeleniewo 1 Urząd Gminy w Jeleniewie oczyszczalnia gminna miejscowość Suwałki 2 Prdsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji sp. z o.o. w Suwałkach miejska oczyszczalnia ścieków Typ oczyszczalni mechanicznobiologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu i fosforu; metoda osadu czynnego mechanicznobiologiczna z podwyższonym usuwaniem związków azotu i fosforu; metoda osadu czynnego * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku. Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] 45 BZT 5 0,35 zawiesina 0,3 azot og. 0,6 0, BZT 56,8 5 zawiesina 94,2 azot og. 153,3 4,9 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków. Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków. Głównym źródłem punktowym zanieczyszcń wód Czarnej Hańczy jest miasto Suwałki. Od 1992 roku praktycznie wszystkie ścieki z miasta kierowane są do oczyszczalni miejskiej. W 1997 roku zakończono rozruch technologiczny III stopnia oczyszczania ścieków (usuwanie związków biogennych), co wpłynęło na znaczne obniżenie ilości związków fosforu w odprowadzanych ściekach. Ponadto duży wpływ wywierają na rkę ścieki deszczowe z kanalizacji burzowej oraz spływy powierzchniowe z terenów wiejskich. W połowie 2000 r. rozpoczęto eksploatację gminnej oczyszczalni ścieków w Jeleniewie o prpustowości ok. 150 m 3 /d, skąd zrzut ścieków następuje do Czarnej Hańczy powyżej Suwałk OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt wodowskaz Wróbel Stan czystości Czarnej Hańczy poniżej jeziora Hańcza w 2007 r. odpowiadał III klasie czystości względu na stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli), wartości chemicznego zapotrbowania tlenu (ChZT Cr ), odczynu wody i zasadowości ogólnej. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas poprdnich badań stan czystości rki w tym punkcie w 2004 r. notowano niżs stężenia tlenu rozpuszczonego i związków fosforu oraz wyżs wartości chemicznego zapotrbowania tlenu i utlenialności oraz wyżs stężenia ogólnego węgla i związków azotu. Spośród 12 analizowanych prób 1 z nich (8%) charakteryzowała się dobrą jakością wody (II klasa), a pozostałe 11 prób (92%) zadowalającą jakością wody (III klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr. Czarna Hańcza w tym punkcie nadaje się do bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są: stężenie azotynów i wartość BZT 5, a także temperatura wody. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Punkt w Sobolewie W punkcie poniżej ujścia ścieków z oczyszczalni miejskiej w Suwałkach wody Czarnej Hańczy prd wpływem do jeziora Wigry odpowiadały III klasie czystości względu na wartości 66

67 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. biochemicznego zapotrbowania tlenu (BZT 5 ), utlenialności (ChZT Mn ), stężenia azotu Kjeldahla, azotanów i azotynów oraz stan sanitarny (ogólną liczbę bakterii coli i liczbę bakterii coli typu kałowego). Wysoka wartość barwy i ChZT Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klasy czystości. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w poprdnich latach notowano generalnie niżs wartości ChZT Cr oraz wyżs stężenia fosforanów, choć wahania w poszcgólnych latach wskazują na duży wpływ jakości pracy oczyszczalni miejskiej na jakość Czarnej Hańczy. Ogólnie w stosunku do lat poprdnich stan czystości rki w tym punkcie pod względem wskaźników fizykochemicznych ulega systematycznej poprawie. We wcśniejszych latach nastąpiło znaczne obniżenie zawartości związków biogennych w ściekach pochodzących zmodernizowanej i rozbudowanej oczyszczalni ścieków w Suwałkach, a szcgólnie zdecydowanie obniżyła się zawartość związków fosforu (głównego pierwiastka eutroficznego) po uruchomieniu III stopnia oczyszczania. Spośród 12 analizowanych prób 7 z nich (58%) charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 5 prób (42%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były: ChZT Cr i ogólna liczba bakterii coli. Czarna Hańcza w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są ponadnormatywne stężenie azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności wód na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości graniczne dla azotanów. Wiatrołuża (Piertanka) punkt w Tartaku Wiatrołuża jest lewostronnym dopływem Czarnej Hańczy, wraz z Maniówką i Kamionką (Szwajcarią) oraz kilkunastoma jeziorami (m.in. Pierty, kompleks Jeziora Krzywego Wigierskiego, Kaletnik, Królówek, Omułówek) tworzy rozległy system hydrograficzny w północnej i północnozachodniej części zlewni jeziora Wigry. Powierzchnia zlewni dopływu wynosi ok Rka zbiera wody zlewni głównie użytkowanej rolniczo, obszary leśne pokrywają środkową i częściowo dolną część doliny cieku. W górnym rka silnie meandruje, prpływ jest szybki, ale zmienny, koryto wąskie, położone w sąsiedztwie wysokich wzgórz. Dolny odcinek o nazwie Piertanka (Pietrówka) wypływający z jeziora Pierty prpływa prz jezioro Omułówek i uchodzi do jeziora Wigry. Głównymi dopływami rki są: Maniówka oraz Szwajcaria (Kamionka), uchodząca do jeziora Pierty. Rka prpływa prz obszary Wigierskiego Parku Narodowego, a wody z dolnego odcinka rki zasilają wylęgarnię ryb w Tartaku. Punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany jest około 0,2 od jeziora Wigry przy moście na drod Suwałki Sejny. Stan czystości Wiatrołuży (Piertanki) prd jej ujściem do jeziora Wigry w 2007 r. odpowiadał III klasie czystości względu na ogólną liczbę bakterii coli opisującą stan sanitarny, wartości BZT 5, ChZT Mn, barwy wody i zawartości azotu Kjeldahla. Wysokie wartości ChZT Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas poprdnich badań stan czystości rki w tym punkcie w 2004 r. notowano niżs wartości BZT 5, ChZT Mn i stężenia azotu Kjeldahla, azotynów, fosforanów oraz wyżs wartości ChZT Cr i stężenia azotu ogólnego i fosforu ogólnego. Spośród 12 analizowanych prób 10 z nich (83%) charakteryzowała się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 2 próby (17%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były: ChZT Cr i ChZT Mn. Wiatrołuża w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, względu na ponadnormatywne stężenie azotynów. 67

68 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Punkt wodowskaz Crwony Folwark Czarna Hańcza poniżej jeziora Wigry w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości względu na wartości BZT 5 oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu kałowego). Wysokie wartości ChZT Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas poprdnich badań stanu czystości rki w tym punkcie w 2004 r. notowano niżs stężenia amoniaku, azotanów, azotynów i związków fosforu oraz wyżs wartości BZT 5, ChZT Mn, chemicznego zapotrbowania tlenu (ChZT Cr ) i ogólnego węgla organicznego. Spośród 12 analizowanych prób 2 z nich (17 %) charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 8 prób (67 %) zadowalającą jakością wody (III klasa), a 2 próby (17 %) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr. Czarna Hańcza w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są ponadnormatywne stężenie azotynów i fosforu ogólnego. Punkt w Wysokim Moście Czarna Hańcza w tym punkcie w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości względu na wartości ChZT Mn, BZT 5 i barwy wody wg skali platynowej oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli). Wysokie wartości ChZT Cr oraz niska zawartość tlenu rozpuszczonego odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 2 z nich (17%) charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 5 prób (42%) zadowalającą jakością wody (III klasa), a 5 prób (42%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr. Czarna Hańcza w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na niską zawartość tlenu rozpuszczonego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Punkt Śluza Kudrynki Badania w tym punkcie rozpoczęto w 2007 r. w ramach współpracy polsko-białoruskiej jako punkt graniczny Czarnej Hańczy (i jednocśnie Kanału Augustowskiego) po stronie polskiej. Poprdnie badania w punkcie granicznym wykonano w latach i 2004 w sąsiedniej śluzie Tartak. Jakość wody w tym punkcie w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości głównie względu na wartości: BZT 5, ChZT Mn, OWO oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli). Wysokie wartości ChZT Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 3 z nich (25%) charakteryzowały się dobrą jakością wody (II klasa), 3 próby (25%) zadowalającą jakością wody (III klasa), a 6 prób (50%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr. Podczas poprdnich badań stanu czystości rki w sąsiednim punkcie w 2004 r. notowano niżs wartości BZT 5 i stężenia amoniaku i fosforu ogólnego oraz wyżs wartości ChZT Cr i azotu Kjeldahla. 68

69 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Czarna Hańcza w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na ponadnormatywne stężenie fosforu ogólnego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Szlamica punkt w Mułach Szlamica jest dopływem rki Marychy (ujście cieku znajduje się na terenie Republiki Białorusi), który początkowo wypływał z Jeziora Głębokiego. Podczas budowy Kanału Augustowskiego na prłomie lat XIX w. w celu zabezpiecnia go prd nadmiarem wód Czarnej Hańczy wykonano prkop do jeziora Głębokiego. Obecnie nadmiar wód Czarnej Hańczy odpływa do Jeziora Głębokiego, skąd dalej płynie Szlamicą poprz graniczne jezioro Szlamy do Marychy i Czarnej Hańczy uchodzącej do Niemna. Punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany jest w Mułach przy moście na drod lokalnej między jeziorami: Głębokim i Szlamy. Jakość wód Szlamicy w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości względu na wartości BZT 5, ChZT Mn, barwy oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli). Wysokie wartości ChZT Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 1 z nich (8%) charakteryzowała się dobrą jakością wody (II klasa), 9 prób (75%) zadowalającą jakością wody (III klasa), a 2 próby (17%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr. Szlamica w tym punkcie nadaje się do bytowania ryb karpiowatych w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikami ograniczającymi są: stężenia azotynów i fosforu ogólnego oraz wartość BZT 5 i temperatura wody. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. Wołkuszanka punkt w Bohaterach Wołkuszanka jest dopływem Czarnej Hańczy o długości 25,2 odwadniającym południowowschodnią część Puszczy Augustowskiej i północno-wschodnie krańce Kotliny Biebrzańskiej. Zlewnię o powierzchni około 230,1 2 w około 80 % stanowią tereny podmokłe, w znacznej części zmeliorowane. Zlewnia zbudowana z utworów aluwialnych i piasków rcznych obejmuje bory Puszczy Augustowskiej oraz tereny rolne, głównie podmokłe łąki. Rka od źródeł do granicy państwa była zmeliorowana, a na odcinku, którym biegnie odcinek granicy polsko-białoruskiej, zachowała naturalny charakter. Główne dopływy Wołkuszanki to: Wołkusk (Perstunka) płynący z terenu Białorusi i Haciłówka (Wielki Kanał). Punkt pomiarowo-kontrolny zlokalizowany jest przy moście na drod lokalnej w Wołkuszku niedaleko wsi Bohatery Leśne. Jakość wód Wołkuszanki w 2007 r. odpowiadała IV klasie czystości względu na wartości ChZT Mn, ChZT Cr i zawartość ogólnego węgla organicznego. Wysokie wartości barwy odpowiadały V klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I III klas czystości. Spośród 12 analizowanych prób 3 z nich (25%) charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), 8 prób (67%) niezadowalającą jakością wody (III klasa), a 1 próba (8%) złą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr przy udziale barwy wody. 69

70 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Podczas badań uwidocznił się wpływ wód pochodnia bagiennego bogatego w kwasy humusowe, o czym świadczyła wysoka barwa wody i wysokie wartości wskaźników dotyczących trudno rozkładalnych frakcji materii organicznej. Wołkuszanka w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na ponadnormatywne stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych WNIOSKI 1 Ocena ogólna wód Czarnej Hańczy w 2007 r. odpowiadała III klasie czystości (wody o zadowalającej jakości) w 5 punktach pomiarowo-kontrolnych charakteryzujących odcinki od jeziora Hańcza do granicy państwa. 2 Dopływ Wiatrołuża w 2007 r. został zaklasyfikowany do wód III klasy w punkcie pomiarowokontrolnym przy ujściu do jeziora Wigry. Szlamica została zaklasyfikowana do wód III klasy w punkcie pomiarowo-kontrolnym prd wpływem do jeziora Szlamy. Wołkuszanka została zaklasyfikowana do wód IV klasy (wody o niezadowalającej jakości) w punkcie pomiarowokontrolnym prd odcinkiem granicznym i ujściem do Czarnej Hańczy. 3 Na stan czystości Czarnej Hańczy w górnej części badanego odcinka mają wpływ rozproszone i prstrnne źródła zanieczyszcń (spływy z pól uprawnych, spływy zanieczyszczonych wód z zagród rolniczych) oraz w mniejszym stopniu zrzut ścieków oczyszczonych z oczyszczalni gminnej w Jeleniewie. 4 Czarna Hańcza ulega wyraźnemu wpływowi ścieków z oczyszczalni miejskiej w Suwałkach. Modernizacja oczyszczalni zaowocowała znacznym obniżeniem zawartości związków fosforu i azotu w odprowadzanych do Czarnej Hańczy ściekach. Przy stosowanej obecnie metodzie oceny jakości wód głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji rki w poszcgólnych punktach pomiarowo-kontrolnych były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej, prde wszystkim chemiczne zapotrbowanie tlenu, utlenialność, barwa i stan sanitarny. 5 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała że wody Czarnej Hańczy poniżej Suwałk oraz jej dopływów: Wiatrołuży i Wołkuszanki nie spełniały wymagań, jakie powinny spełniać wody śródlądowe będące środowiskiem dla życia ryb w warunkach naturalnych. Decydowały o tym głównie stężenia azotynów i fosforu ogólnego. Wymagania dla wód będących środowiskiem do życia ryb karpiowatych w warunkach naturalnych spełniały jedynie: Czarna Hańcza w punkcie wodowskaz Wróbel (poniżej jeziora Hańcza) oraz Szlamica w punkcie Muły. 6 Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazuje podatności wód większości Czarnej Hańczy i jej dopływów. Zanotowano jedynie podwyższone stężenia azotanów na Czarnej Hańczy w punkcie Sobolewo poniżej oczyszczalni ścieków w Suwałkach. 17 Sszupa Rka Sszupa jest lewostronnym dopływem Niemna o długości 297,6, z tego 24 górnego odcinka rki znajduje się na terenie Polski. Źródła rki znajdują się na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego w pobliżu zalewu na Czarnej Hańczy w Turtulu (około 500 m od doliny Czarnej Hańczy). Rka płynie umiarkowanym, prplatanym bystrzami nurtem na dnie rozległej, srokiej doliny (Zagłębienie Sszupy) zbierając po drod niewielkie strumienie odprowadzające wodę z licznych jezior i torfowisk. Mija łańcuch płytkich jezior (Gulbin, Okrągłe, Krejwelek, 70

71 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Prchodnie, Postawelek, Pobondzie) i po kilku kilometrach wpływa na obszar Republiki Litwy. Główne dopływy Sszupy na terenie Polski to: Potopka i Wigra oraz Slmentka. Zlewnia Sszupy i jej dopływu Slmentki w granicach Polski o powierzchni 300,4 2, położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim obejmuje silnie pofałdowany obszar wysokich wzgórz z kulminacjami do prawie 300 m n.p.m., pokryty licznymi, niewielkimi zagłębieniami (Garb Wiżajn) oraz głębokich dolin i rynien, często wypełnionych jeziorami, ograniczonymi wysokimi i stromymi skarpami wysoczyzn lodowcowych. Źródłowy odcinek rki i jej okolic zostały objęte ochroną w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz Natura 2000 (Ostoja Suwalska kod PLH200003). Rka jest odbiornikiem ścieków komunalnych z Rutki-Tartak. Badania rki prowadzone są w cyklu kilkuletnim, a w punkcie granicznym corocznie w ramach monitoringu wód granicznych we współpracy z litewskimi służbami ochrony środowiska. W 2007 roku w ramach monitoringu diagnostycznego wód granicznych prprowadzono badania w jednym punkcie pomiarowokontrolnym przy granicy państwa. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki Sszupy w 2007 roku 1 wodowskaz Posszupie rki Klasyfikacja ogólna wody 275,2 D III go min. max. śred. BZT 5 1,3 4,7 3,8 ChZT-Mn 4,1 11,0 9,6 ChZT-Cr 7,22 29,9 29,7 Azot Kjeldahla 0,45 1,23 1,11 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli Barwa do bytowania ryb względu na: azotyny IV klasa: Barwa ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Typ oczyszczalni miejscowość Rutka-Tartak 1 Urząd Gminy Rutka-Tartak oczyszczalnia gminna mechanicznobiologiczna z redukcją biogenów, typ Hydrocentrum Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] 31 BZT 5 0,96 zawiesina 0,3 ChZT-Cr 4,5 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodno-prawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narus-nia wymaganych warunków wprowa-dzania ścieków do środowiska. * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku W zlewni Sszupy znajduje się jeden zarejestrowany zrzut zanieczyszcń (kontrolowany prz służby ochrony środowiska) z gminnej oczyszczalni ścieków w Rutce-Tartak o prpustowości ok. 150 m 3 /d. Ponadto duży wpływ wywierają na rkę ścieki deszczowe oraz spływy powierzchniowe z terenów uprawnych OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Wodowskaz Posszupie (monitoring wód granicznych) Stan czystości Sszupy w punkcie granicznym w 2007 r. odpowiadał III klasie czystości względu na wartości BZT 5, ChZT Mn, ChZT Cr, stężenia azotu Kjeldahla oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu kałowego). Wysoka barwa odpowiadała IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. 71

72 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w poprdnich latach generalnie notowano niżs stężenia tlenu rozpuszczonego, amoniaku, azotanów i chlorofilu a oraz wyżs stężenia azotu Kjeldahla. Spośród 12 analizowanych prób 1 z nich (8%) charakteryzowała się dobrą jakością wody (II klasa), a 11 prób (92%) zadowalającą jakością wody (III klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były barwa wody i parametry charakteryzujące zawartość materii organicznej oraz stan sanitarny. Sszupa w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, względu na prkrocnia stężenia azotynów. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych WNIOSKI 1 Ocena ogólna jakości wód Sszupy w punkcie granicznym 2006 r. wykazała wody III klasy, (wody zadowalającej jakości) na odcinku granicznym od ujścia rki Wigry do granicy państwa. Głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej, prde wszystkim ChZT Cr, ChZT Mn, BZT 5 oraz barwa wody. 2 Stan czystości Sszupy kształtują prde wszystkim rozproszone i prstrnne źródła zanieczyszcń, m.in. spływy zanieczyszczonych wód z zagród rolniczych i z pól uprawnych. 3 Oczyszczalnia ścieków w Rutce-Tartak zlikwidowała część rozproszonych źródeł zanieczyszcń, co zaowocowało zmniejsniem zawartości materii organicznej i związków biogennych w Sszupie. 4 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na ponadnormatywne stężenie azotynów. 5 Ocena podatności na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości kryterialnych. 18 Slmentka Slmentka jest prawostronnym dopływem Sszupy o długości około 24. Ujście Slmentki znajduje się na terenie Litwy, około 2 od granicy polsko-litewskiej. Slmentka prpływa w górnym prz dwa duże jeziora rynnowe: Slment Wielki i Slment Mały. Zlewnia Slmentki w granicach Polski położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim obejmuje silnie pofałdowany obszar wysokich wzgórz oraz głębokich dolin i rynien, często wypełnionych jeziorami, ograniczonymi wysokimi i stromymi skarpami wysoczyzn lodowcowych. Badania rki prowadzone są corocznie w punkcie granicznym w ramach monitoringu wód granicznych we współpracy z litewskimi służbami ochrony środowiska. Klasyfikacja wód rki Slmentki w punkcie granicznym w 2007 roku 1 Smolnica (Kupowo), wypływ z jez. Kupowo rki Klasyfikacja ogólna wody 5,5 D III go min. max. śred. BZT 5 3,8 13,7 3,4 ChZT-Mn 1,1 4,6 11,0 Og. węg. org. 9,2 13,4 13,3 Azot Kjeldahla 0,58 1,90 1,4 Zasadowość 1,65 1,88 95,7 Lb. b. coli fek ,8 Og. lb. b. coli 3,65 3, ,4 Barwa ChZT-Cr 25,3 49,7 46,8 72 do bytowania ryb względu na: azotyny. IV klasa: Barwa, ChZT-Cr

73 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Lp Miejscowość, nazwa zakładu miejscowość Slment 1 Jaktor sp. z o.o. Ośrodek Slment w Slmencie k. Jeleniewa Typ oczyszczalni mechanicznobiologiczna, filtr gleboworoślinny * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku Ilość ścieków Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] 30 (w sezonie letnim) BZT 5 0,26 zawiesina 0,18 azot og. 1,37 0,15 Oczyszczalnia posiadała pozwolenie wodnoprawne ważne do r., lecz względu na zmianę właściciela stan formalnoprawny wymaga uregulowania. Podczas kontroli gospodarki wodnościekowej zakładu nie stwierdzono narusnia wymaganych warunków wprowadzania ścieków do środowiska. Na terenie zlewni mieszczą się także oczyszczalnie przydomowe (ścieki do gruntu), m.in. przy Szkole Podstawowej w Becejłach OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Punkt w Kupowie Stan czystości Slmentki w punkcie granicznym w 2007 r. odpowiadał III klasie czystości względu na BZT 5, ChZT Mn, OWO, stężenia azotu Kjeldahla i zasadowości ogólnej oraz stan sanitarny (ogólna liczba bakterii coli i liczba bakterii coli typu fekalnego). Wysokie wartości barwy i ChZT Cr odpowiadały IV klasie czystości. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach I II klas czystości. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w poprdnich latach generalnie notowano wyżs wartości ChZT Mn i stężeń amoniaku oraz niżs stężenia azotynów i tlenu rozpuszczonego. Spośród 12 analizowanych prób 4 z nich (33%) charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), a 8 prób (67%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), przy czym głównym wskaźnikiem kwalifikującym było ChZT Cr przy mniejszym udziale barwy wody. Slmentka w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, przy czym wskaźnikiem ograniczającym było ponadnormatywne stężenie azotynów. Ocena podatności na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości kryterialnych WNIOSKI 1 Ocena ogólna jakości wód rki Slmentki w punkcie granicznym w 2007 r. wykazała wody III klasy (zadowalającej jakości). Głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji rki były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej: prde wszystkim ChZT Cr, ChZT Mn, OWO oraz barwa wody. 2 Stan czystości Slmentki w punkcie granicznym kształtują prde wszystkim rozproszone i prstrnne źródła zanieczyszcń spływy zanieczyszczonych wód z pól uprawnych, zagród. 3 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na ponadnormatywne stężenie azotynów. 4 Ocena podatności na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości kryterialnych. 73

74 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 19 Marycha Rka Marycha, dawniej zwana Sejną, jest lewostronnym dopływem Czarnej Hańczy III rzędu (dorc Niemna). Długość całkowita rki wynosi 80,8, w tym 17,6 poza granicami Polski, a powierzchnia zlewni w granicach Polski wynosi 409,8 2. Źródła rki znajdują się w okolicy polsko-litewskiej granicy państwowej na północ od wsi Wołyńce, skąd rka pod nazwą Czarna płynie początkowo w kierunku południowym mijając po drod jezioro Sejwy. Na odcinku od Smolan do Murowanego Mostu płynie dwoma ramionami, a następnie po połącniu skręca w kierunku południowo-wschodnim do jeziora Sejny. Od jeziora Sejny pod nazwą Marycha płynie w kierunku południowym do jeziora Pomor. Od jeziora Pomor płynie początkowo na wschód, a następnie meandrując zakreśla w kierunku południowym dwa łuki wzdłuż granicy państwa i uchodzi do Czarnej Hańczy na terenie Białorusi. Dolina rki jest sroka, w dolnym odcinku zalesiona (Puszcza Augustowska). Zlewnia ukształtowana prz zlodowacenie bałtyckie charakteryzuje się zróżnicowaną rźbą terenu z licznymi jeziorami rynnowymi i wytopiskowymi (Punia, Sejwy, Boks, Sjpiszki, Płaskie, Białe, Sejny, Gieret, Pomor, Sztabinki, Berżniki, Iłgiełk, Kunis, Zelwa, Wiłkokuk, etc.) oraz dużą liczbą zagłębień bezodpływowych. Główne dopływy Marychy to Rubieżanka i Kunisjanka oraz dopływy z większych jezior. Dolny odcinek rki prbiega prz obszar objęty ochroną w ramach Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 (Puszcza Augustowska kod PLB200002). Rka Marycha jest odbiornikiem ścieków prmysłowych i komunalnych z Sejn. Badania rki prowadzone są w cyklu kilkuletnim na odcinku od jeziora Sejny do jeziora Pomor, a w umownie przyjętym punkcie (wodowskaz Zelwa) badania prprowadzane są corocznie w ramach monitoringu wód granicznych. W 2007 r. w ramach monitoringu diagnostycznego prprowadzono badania w granicznym punkcie pomiarowo-kontrolnym. Na całej długości rka była badana w 2005 roku. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki Marychy w 2007 r. rki Klasyfikacja ogólna wody 1 wodowskaz Zelwa 33,2 D IV go min. max. śred. Barwa Tlen rozp. 3,9 12,2 4,2 Utlenialność 9,3 12,4 12,2 ChZT-Cr 17,8 55,3 54,9 Og. węgiel org. 11,6 15,7 15,1 do bytowania ryb względu na: tlen rozp., azotyny 19.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* Lp Miejscowość, nazwa zakładu miejscowość Puńsk 1 Urząd Gminy Puńsk oczyszczalnia gminna miejscowość Szypliszki 2 Urząd Gminy Szypliszki oczyszczalnia gminna Typ oczyszczalni mechanicznobiologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów mechanicznobiologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów Ilość ścieków [m3/d] Ładunek dobowy [kg/d] 152 BZT 1,1 5 zawiesina 0,9 ChZT-Cr 9,6 17 BZT 0,3 5 ChZT-Cr 1,9 zawiesina 0,3 azot og. 0,2 0,04 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narus-nia wymaganych warunków wprowa-dzania ścieków. Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narus-nia wymaganych warunków wprowa-dzania ścieków. 74

75 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. miejscowość Sejny 3 Spółdzielnia Mleczarska MLEKPOL w Grajewie Zakład Produkcji Mlecz. SEJNMLEK w Sejnach 4 Zakład Gospodarki Komunalno-Mieszkaniowej, Wodociągów i Kanalizacji oczyszczalnia w Sejnach mechanicznobiologiczna, rów cyrkulacyjny * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 roku mechanicznobiologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów 470 BZT 1,7 5 zawiesina 2,8 azot og. 0,7 0,4 800 BZT 5 4,2 zawiesina 4,9 azot og. 5,2 0,1 Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narus-nia wymaganych warunków wprowa-dzania ścieków. Stan formalnoprawny uregulowany. Zakład posiada pozwolenie wodnoprawne ważne do r. Podczas kontroli gospodarki wodno-ściekowej nie stwierdzono narus-nia wymaganych warunków wprowa-dzania ścieków OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Wodowskaz Zelwa (monitoring wód granicznych) Stan czystości Marychy w punkcie granicznym w 2007 r. odpowiadał IV klasie czystości względu na wysokie wartości barwy, ChZT Cr, ChZT Mn, OWO i niskiej zawartości tlenu rozpuszczonego. Pozostałe parametry zanieczyszcnia wód mieściły się w granicach klas I III. Podczas badań stanu czystości rki w tym punkcie w poprdnich latach generalnie notowano niżs wartości CHZT Cr oraz wyżs wartości ChZT Mn, chlorofilu a i liczby bakterii coli typu fekalnego. Spośród 12 analizowanych prób 2 z nich (17%) charakteryzowały się zadowalającą jakością wody (III klasa), 9 prób (75%) niezadowalającą jakością wody (IV klasa), a 1 próba (8%) złą jakością wody (V klasa), przy czym głównymi wskaźnikami kwalifikującymi były ChZT Cr i barwa wody. Marycha w tym punkcie nie nadaje się do bytowania ryb w warunkach naturalnych, względu na ponadnormatywne stężenia azotynów i niską zawartość tlenu rozpuszczonego. Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości kryterialnych WNIOSKI 1 Ocena ogólna jakości wód Marychy w punkcie granicznym wykazała wody IV klasy określane jako wody niezadowalającej jakości. Głównymi parametrami decydującymi o klasyfikacji rki były wskaźniki charakteryzujące zawartość materii organicznej: prde wszystkim ChZT Cr, ChZT Mn, OWO oraz barwa wody. 2 Stan czystości Marychy w punkcie granicznym wynika z charakteru rki cieku typu nizinnego o powolnym nurcie z korytem zarastającym w okresie letnim roślinnością wodną z dużym wpływem utrofizowanego jeziora Pomor, stanowiącego początek odcinka granicznego. 3 Realizacja inwestycji obejmującej budowę oczyszczalni miejskiej i kanalizacji sanitarnej w Sejnach zaowocowała poprawą stanu czystości rki poniżej Sejn, głównie względu na ogranicnie odpływu słabo oczyszczonych ścieków z terenu miasta, szcgólnie silnie wpływających na stan sanitarny wody. 4 Inwestycje prowadzone w poprdnich latach w zlewni rki wpłynęły na zmniejsnie ładunku zrzucanych zanieczyszcń i zlikwidowanie części rozproszonych źródeł zanieczyszcń 5 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniają kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na ponadnormatywne stężenia azotynów i tlenu rozpuszczonego w okresie letnim. 6 Ocena podatności wód na eutrofizację nie wykazała prkrocń wartości granicznych wskaźników kryterialnych. 75

76 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 20 Krynka Rka Krynka jest lewobrżnym dopływem Świsłoczy. Swój początek bier na północnyzachód od miejscowości Krynki, prpływa prz nią przyjmując zanieczyszcnia z zakładów położonych w tej miejscowości. Na terenie Polski znajduje się odcinek rki o długości ok. 4,5. W roku 2007 rka badana była w 1 punkcie pomiarowo-kontrolnym poniżej Krynek w profilu granicznym. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki w 2007 r. Lp rki 1 poniżej m. Krynki 4,5 D IV Klasyfik acja ogólna wody go min. max. śred. Barwa ChZT-Cr 10,7 33,8 31,86 Lb. b. coli fek Og. lb. b. coli do bytowania ryb względu na: azot amon; azotyny, fosfor og 20.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki* L p Miejscowość, nazwa zakładu Krynki 1 ZGKiM Oczyszczalnia gminna w Krynkach Typ oczyszczalni mech. biologiczna typu Hydrocentrum z podwyższonym usuwaniem biogenów * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 r OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Ilość Ładunek ścieków dobowy [m 3 /d] [kg/d] 129,2 BZT 5 0,88 Wyniki analiz prób ścieków oczyszczonych (2006r) zawiesina 0,99 ChZT 9,26 azot og. 3,68 1,02 pobranych podczas kontrolo we wrśniu 2006 r wykazały prkrocnia dopuszczalnego stężenia fosforu og. Stan formalnoprawny uregulowany do końca X 2009 r. Punkt poniżej miejscowości Krynki profil graniczny Stan czystości rki odpowiadał normom IV klasy (niezadowalającej jakości). Wskaźnikami kwalifikującymi były:barwa, ChZT Cr, liczba bakterii grupy coli typu kałowego oraz ogólna liczba bakterii grupy coli. Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że rka nie spełnia kryteriów bytowania ryb w warunkach naturalnych za względu na prkrocnia: azotu amonowego, azotynów oraz fosforu ogólnego. Ocena podatności wód na eutrofizację wykazała prkrocnia wartości azotanów WNIOSKI 1 Ocena ogólna jakości wód rki Krynki w profilu granicznym (poniżej Krynek) odpowiadała wodom IV klasy (niezadowalającej jakości) i uległa poprawie w stosunku do 2006 roku - V klasa. 2 Wyniki badań gminnej oczyszczalni ścieków wykazały w odprowadzanych ściekach prkrocnia dopuszczalnego stężenia fosforu ogólnego. Miejscowość Krynki skanalizowana jest w 100%. jednakże nie wszyscy mieszkańcy skorzystali z możliwości podłącnia się do kanalizacji. 3 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że rka nie spełnia kryteriów bytowania ryb 76

77 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. w warunkach naturalnych za względu na prkrocnia: azotu amonowego, azotynów oraz fosforu ogólnego. 4 Ocena podatności na eutrofizację wykazała prkrocnia wartości kryterialnych azotanów. 5 W roku 2007 nie stwierdzono przypadków poważnych awarii w zlewni rki. 21 Świsłocz Rka Świsłocz jest lewobrżnym dopływem Niemna. Jej źródła i ujście znajdują się na terenie Białorusi. Całkowita długość rki wynosi 126,2. Świsłocz od ujścia rki Jałówki (97,8 ) jest rką graniczną. W Polsce znajduje się fragment jej lewej części dorcza. Na wysokości miejscowości Ozierany Małe (64,5 rki) wypływa na teren Białorusi. W roku 2007 badaniami objęto odcinek graniczny rki o długości ok. 17,0. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja wód rki w 2007 r. Lp rki Klasykikacja ogólna wody 1 m. Bobrowniki 84,2 D IV go min. max. śred. Tlen rozp. 3,7 11,6 4,13 ChZT-Cr 15,6 38,5 34,83 Barwa Chlorofil a do bytowa-nia ryb względu na: tlen rozp., azotyny i V klasa: Barwa, Chlorofil a 21.1 ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ W zlewni rki funkcjonuje mechaniczno biologiczna oczyszczlnia ścieków na prjściu granicznym w w Bobrownikach Na oczyszczalni oczyszczane są ścieki socjalno-bytowe powstające na prjściu granicznym oraz z bloków mieszkalnych wsi Bobrowniki jak również z budynków mieszkalnych byłej Rolnicj Spółdzielni Produkcyjnej Łużany. Wody opadowe z terenu prjścia granicznego oczyszczane są na separator (typ UNIKOM). Ostatnia kontrola obiektu z poborem prób ścieków miała miejsce w 2004 roku. W zlewni rki istnieją ponadto inne, małe źródła zanieczyszcń, które odprowadzają do gruntu nieznaczne ilości ścieków poprz własne urządnia oczyszczające. Są to: Dom Pomocy Społecznej w Jałówce, Tłocznia i Pomiarownia Gazu w Kondratkach. Zajazd Przy Tłoczni w miejscowości Jałówka odprowadza ścieki socjalno-bytowe oczyszczone na własnej mechanicznobiologicznej oczyszczalni do rowu melioracyjnego w zlewni rki. Stan formalno prawny w tych obiektach w zakresie gospodarki wodno-ściekowej jest uregulowany OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ punkt w m. Bobrowniki profil graniczny Badania wód w profilu granicznym wykazały ogólną IV klasę czystości (wody niezadowalającej jakości). Wskaźnikami klasyfikującymi były: wskaźniki tlenowe (tlen rozpuszczony i ChZT Cr ). Wartości graniczne IV klasy prkroczyła barwa (V klasa) oraz jednokrotnie (na 4 badania) stężenie chlorofilu a. Pozostałe badane wskaźniki fizyko-chemiczne jak i stan sanitarny rki były charakterystyczne dla wód dobrej jakości. Prprowadzone badania metali ciężkich: cynku i miedzi wykazały stężenia poniżej granicy oznaczalności (Cu) bądź występowały w zakresie stężeń I klasy (Zn). 77

78 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełniała kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych (prkroczone zostały podobnie jak w 2006 roku wartości: tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego). Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała prkrocnie wartości granicznej chlorofilu a. (zadecydowała o tym 1 razowo stwierdzona (na 4 badania) wartość stężenia chlorofilu a zanotowana w kwietniu) WNIOSKI 1 Ogólna ocena stanu czystości Świsłoczy w profilu granicznym w roku 2007 odpowiadała wodom IV klasy (niezadowalającej jakości) i uległa pogorsniu w stosunku do badań w 2006 r. (III klasa). 2 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rki nie spełniały kryteriów do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na prkrocnie wartości tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego. 3 Ocena wód wykazała podatność na eutrofizację względu na prkrocnie wartości granicznej chlorofilu a. 4 W roku 2007 nie stwierdzono przypadków awaryjnego zanieczyszcnia wód rki Świsłocz. 22 Leśna Prawa Rka bier początek na północ od miasta Hajnówka (132,7 ). Na 105,0 swego opuszcza granice Polski i uchodzi na 263,7 do rki Bug na Białorusi. Prpływając prz Hajnówkę rka odbiera ścieki komunalne i prmysłowe z miasta, a następnie wpływa na teren obszaru Puszczy Białowieskiej o pow ha (PLC200004) objętego ochroną Natura Na terenie tego obszaru znajduje się Białowieski Park Narodowy. Zlewnia rki ma charakter typowo leśny. W 2006 roku rka badana była na całej długości: w dwóch punktach (powyżej i poniżej m. Hajnówka) w ramach monitoringu operacyjnego oraz w punkcie granicznym w miejscowości Topiło w ramach monitoringu diagnostycznego (106,0 ). Badania w 2007 roku prowadzono jedynie w profilu granicznym. Wykaz punktów pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja rki Leśnej Prawej w 2007 r. Lp rki Klasykikacja ogólna wody go min. max. śred. do bytowania ryb 1 m. Topiło 106,0 D V Barwa Tlen rozp. 1,3 10,2 1,3 ChZT-Mn 14,2 49,9 44,12 ChZT-Cr 63, ,1 OWO 13, ,73 Fosforany <0,05 3,28 2,77 Fosfor og. 0,17 1,95 1,47 Mangan 0,07 1,64 1,64 względu na: tlen rozp., azotyny,. 78

79 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ Wykaz większych źródeł zanieczyszcń w zlewni rki Leśnej Prawej* Lp Miejscowość, nazwa zakładu Hajnówka 1 Prdsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji - oczyszczalnia miejska 2 GRYFSKAND Sp. z o o. Zakład Produkcyjny Węgli Aktywnych w Hajnówce Typ oczyszczalni mech. biologiczna z podwyższonym usuwaniem biogenów * - źródła kontrolowane prz WIOŚ w 2007 r. Ilość ścieków mech. biologiczna 75,9 (uśredn.) 22.2 OMÓWIENIE WYNIKÓW BADAŃ Ładunek dobowy [m 3 /d] [kg/d] BZT 5 22,34 Zawiesina og.- <2,2 ChZT-Cr 155,93 azot og.- 17,96-1,4 BZT 0,7 5 Zaw.- 4,0 ChZT-Cr 8,1 Azot og 0,09 Fosfor og. 0,03 Analiza prób pobranych w lipcu 2007 r. nie wykazała prkrocń. Pozwolenie wodno - prawne ważne do listopada 2015 r. Kontrola prprowadzona w kwietniu 2007r. nie wykazała w ściekach oczyszczonych prkroczonych ładunków zanieczyszcń. Punkt w m. Topiło profil graniczny Badania wód wykazały ogólną (analogicznie jak w roku 2006) V klasę czystości wód (wody złej jakości) względu na podwyższoną barwę, wskaźniki tlenowe (tlen rozpuszczony, ChZT Mn, ChZT Cr, OWO i wskaźniki biogenne (fosforany i fosfor ogólny). Ocena wody względu na przydatność do bytowania ryb wykazała, że rka w badanym prkroju pomiarowo-kontrolnym nie spełnia kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych (prkroczone wartości: tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego). Ocena podatności wody na eutrofizację wykazała podobnie jak w 2006 roku prkrocnie wartości granicznej fosforu ogólnego. Badania metali Zn i Cu, prprowadzone w 2007 roku wykazały stężenia poniżej granicy oznaczalności bądź ich występowanie w zakresie stężeń odpowiadających I klasie czystości wód. Jedynie stężenie miedzi jednokrotnie na 11 wyników (w crwcu) wystąpiło w V klasie KONTROLE INTERWENCYJNE W marcu 2007 r. do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Białymstoku wpłynęło zgłosnie o nielegalnym zrzucie ścieków z zakładu GRYFSKAND Sp. z o.o. w Hajnówce. Inspektorat prprowadził kontrolę z poborem prób ścieków odprowadzanych z zakładu oraz prób wody z rki Leśnej powyżej i poniżej zrzutu ścieków Dokonano wizji lokalnej w obecności prdstawicieli zakładu oraz Kierownika Referatu Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Hajnówka. W toku tych działań ustalono: Ścieki z terenu GRYFSKAND Sp. z o.o. Oddział w Hajnówce (oczyszczone ścieki socjalne i technologiczne oraz wody opadowe) są odprowadzane rowem prpływającym na pewnym odcinku prz działki, będące własnością Gminy Miejskiej Hajnówka. W dniu wizji na ww. działkach występowało zastoisko wód roztopowo opadowych o wyraźnym zapachu nieoczyszczonych ścieków bytowych. Teren przyległy był zanieczyszczony odpadami typu komunalnego. Pobrane w trakcie kontroli ścieki odprowadzane z zakładowej oczyszczalni ścieków GRYFSKANDU wykazywały dużą mętność i ciemną barwę. A wyniki analiz laboratoryjnych wykazały prkrocnie dopuszczalnych stężeń zanieczyszcń (zawiesina i ChZT). 79

80 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Analiza wody rki Leśnej powyżej i poniżej ujścia ścieków z oczyszczalni zakładowej GRYFSKAND Sp. z o.o. w Hajnówce nie wykazała wyraźnego negatywnego oddziaływania oczyszczalni na jakość wód rki Leśnej poniżej ujścia ścieków z oczyszczalni. W obu badanych profilach woda była złej jakości (V klasa). W wyniku powyższych ustaleń wydano zarządnie pokontrolne zobowiązujące zakład do oczyszcnia kanału otwartego odprowadzającego wody opadowe z terenu zakładu do rowu oraz do podjęcia działań mających na celu przywrócenie właściwej pracy zakładowej oczyszczalni ścieków. W maju 2007 roku zakład poinformował o realizacji powyżsgo zarządnia. Ponieważ nadal utrzymywały się prkrocnia dopuszczalnych stężeń zanieczyszcń w ściekach oczyszczonych skierowano ponownie wystąpienie do GRYFSKAND Sp. z o.o. w Hajnówce o podjęcie działań w celu poprawy jakości odprowadzanych ścieków lub rozważenie koncepcji podłącnia zakładu do kanalizacji miejskiej. W odpowiedzi uzyskano informację o wykonaniu prac porządkowych oraz o zleceniu badań ścieków prz Laboratorium Badania Ścieków Wodociągów Białostockich Sp. z o.o. w Białymstoku, które potwierdziły dotrzymanie warunków stężeń zanieczyszcń w ściekach oczyszczonych na dopuszczalnym poziomie. W marcu skierowano także wystąpienie do Burmistrza o podjęcie działań mających na celu uporządkowanie terenu sąsiadującego, należącego do miasta i wyeliminowanie występujących nieprawidłowości (zastoiska ścieków). Urząd wezwał GRYFSKAND Sp. z o.o. do natychmiastowego zaprstania odprowadzania ścieków na działki będące własnością Gminy Miejskiej Hajnówka oraz uprzątnięcia w/w terenu z zanieczyszcń. Ponadto wystąpił do Starostwa o prprowadnie postępowania w sprawie ustalenia innego pr rowu odprowadzającego ścieki z zakładu GRYFSKAND do rki Leśnej ponieważ obecny prbieg prz działki będące własnością Gminy nie został uzgodniony z ich właścicielem. W wyniku dalszych działań podjętych prz WIOŚ w związku z powtarzającymi się zgłosniami o złym stanie wód rki Leśnej na terenie Hajnówki i poniżej, zorganizowano w kwietniu kolejną wizję lokalną z udziałem prdstawicieli Starostwa Powiatowego oraz Urzędu Miejskiego. Stwierdzono zanieczyszcnia na wylocie kanalizacji deszczowej z OSM w Hajnówce, na wylocie kanalizacji deszczowej z Fabryki Mebli Forte w Hajnówce oraz w rejonie odprowadzania ścieków z terenu GRYFSKAND Sp. z o.o. w Hajnówce. W wyniku wizji skierowano wystąpienie do GRYFSKAND Sp. z o.o. w Hajnówce o uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie zakładu. W maju zakład poinformował o podjętych działaniach z tego zakresu dotyczących uporządkowania terenu oraz zaprstania odprowadzania ścieków nieczyszczonych do stawu przy oczyszczalni. W przypadku zakładu FORTE prdstawiciel Starostwa oświadczył, iż prprowadzi postępowanie wyjaśniające, w tym prgląd warunków odprowadzania ścieków określonych w pozwoleniu wodno prawnym. Inspektorat zwrócił się również do Urzędu Miasta z prośbą o poinformowanie, jakie działania zostaną podjęte w celu zinwentaryzowania indywidualnych nielegalnych źródeł zanieczyszcń rki. W dalszych działaniach inspektoratu w okresie maj - crwiec 2007 r. prprowadzono kontrolę podmiotu RUNO Sp. z o.o. w Hajnówce. W trakcie oględzin terenu stwierdzono w rowie przy nasypie kolejowym, (na granicy działki nr 1/83), użytkowanej prz RUNO Sp. z o.o. oraz działki miejskiej nr 1/120) miejscowe zastoiska ścieków o charakterystycznym zapachu nieoczyszczonych ścieków bytowych. Wydano zarządnie pokontrolne zobowiązujące zakład RUNO Sp. z o.o. do zlikwidowania zastoiska. Zarządnie zostało wykonane. Kolejnym działaniem był spotkanie zorganizowane prz Urząd Miasta w Hajnówce w dniu r. z udziałem prdstawicieli GRYFSKAND Sp. z o.o. w Hajnówce, Starostwa 80

81 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Powiatowego w Hajnówce, PWiK Sp. z o.o. w Hajnówce oraz WIOŚ w Białymstoku, mające na celu uporządkowanie gospodarki ściekowej w zakładzie GRYFSKAND. W wyniku prprowadzonej dyskusji prdstawiciele zakładu postanowili ponownie rozważyć koncepcję podłącnia zakładu do kanalizacji miejskiej. Kontrola miejskiej oczyszczalni ścieków w Hajnówce, prprowadzona w dniach od r. do r., potwierdziła (otrzymaną drogą elektroniczną) informację o awaryjnych zrzutach nieoczyszczonych ścieków do rki Leśnej. Według oświadcnia Kierownika oczyszczalni ścieków zrzuty awaryjne były spowodowane intensywnymi opadami atmosferycznymi, gdyż poprz istniejącą w części miasta kanalizację ogólnospławną do oczyszczalni dopływają ścieki w ilości prkraczającej techniczne możliwości urządń oczyszczających. Wobec braku odpowiednich zapisów regulujących takie przypadki odprowadznia ścieków w pozwoleniu wodno prawnym, skierowano wystąpienia do PWiK Sp. z o.o. w Hajnówce oraz do Starosty Hajnowskiego, wnosząc o podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie zrzutów ścieków nieoczyszczonych. Ponieważ z informacji uzyskanych z PWiK nie wynika, że możliwe jest całkowite zaprstanie tego typu działań, WIOŚ skierował wystąpienie do Starosty z wnioskiem o pilne uregulowanie tej sprawy DZIAŁANIA INWESTYCJE W dniu 12 października 2007 roku została podpisana umowa dotycząca realizacji inwestycji budowy układu przyjmowania ścieków sanitarnych i prmysłowych pomiędzy Gryfskand Sp. z o o Odział w Hajnówce a PWiK Sp. z o. o. Prdmiotem umowy była budowa kolektora sanitarnego, modernizacja prpompowni ścieków oraz adaptacja do nowych funkcji istniejących obiektów technologicznych, oraz odprowadzanie ścieków socjalno-bytowych i prmysłowych do miejskiego systemu kanalizacyjnego WNIOSKI 1 W ogólnej ocenie Leśnej Prawej w roku 2007 woda rki odpowiadała V klasie czystości (o niezadowalającej jakości) prkroju pomiarowym: w m. Topiło. Wskaźnikami klasyfikującymi rkę Leśną Prawą w V klasie były: barwa, wskaźniki tlenowe (tlen rozpuszczony, ChZT Mn, ChZT Cr, OWO wskaźniki biogenne (fosforany, fosfor ogólny). Jakość wód nie uległa poprawie w porównaniu do poprdniego roku badań. 2 Ocena przydatności do bytowania ryb wykazała, że wody rki Leśnej w profilu granicznym nie spełniają kryteriów jakim powinny odpowiadać wody do bytowania ryb w warunkach naturalnych względu na zawartośc tlenu rozpuszczonego, azotynów i fosforu ogólnego. 3 Ocena podatności na eutrofizację, wykazała prkrocnie wartości kryterialnych fosforu ogólnego. 4 Kontrola miejskiej oczyszczalni ścieków w Hajnówce, prprowadzona w sierpniu 2007 roku, potwierdziła informację o awaryjnych zrzutach nieoczyszczonych ścieków do rki Leśnej. 5 Prprowadzone wizje terenowe z udziałem prdstawicieli Starostwa Powiatowego oraz Urzędu Miejskiego w Hajnówce, wykazały nieuporządkowaną gospodarkę ściekową w wielu zakładach zlokalizowanych na obszar Hajnówki. Wskazują też na wiele niezaewidencjonowanych źródeł zanieczyszcń na terenie miasta. Stan ten ma decydujący wpływ na zanieczyszcnie wód rki Leśnej sięgający profilu granicznego w m. Topiło. 81

82 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 23 Podsumowanie W roku 2007 na terenie województwa podlaskiego dokonano oceny jakości wód 48 rk w 69 prkrojach pomiarowo-kontrolnych. Ocenę czystości wód wykonano według prpisów Rozporządnia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadnia monitoringu oraz sposobu interpretacji i prentacji stanu tych wód (Dz. U. Nr 32, poz. 284). Wprowadza ono 5 klas czystości wód, które oceniane są w punktach (profilach pomiarowych). 1 Klasyfikacja ogólna czystości wód województwa podlaskiego w 2007 roku, w ujęciu statystycznym, prdstawia się następująco: - brak wód o bardzo dobrej i dobrej jakości I i II klasy czystości (podobnie jak w 2006 r.), - woda zadowalającej jakości (III klasa czystości) wystąpiła w 16 profilach pomiarowych tj. w 23,2% profili zbadanych, (w 2006 r - 42,4%) m. in. na rkach: Netcie (we wszystkich 4 badanych profilach), Kanale Augustowskim (w m. Klonownica), Ełku (powyżej ujścia do Biebrzy), rce Matlak (w profilu w m. Radziłów), Czarnej Hańczy (we wszystkich 5 stanowiskach pomiarowych) i jej dopływie Wiatrołuży (w m. Tartak), na dopływie Marychy Szlamicy (w m. Muły), Sszupie (w profilu granicznym - wodowskaz Posszupie), oraz Slmentce (profil w m. Smolnica). - woda o niezadowalającej jakości (IV klasa czystości) wystąpiła w 33 profilach pomiarowych co stanowiło 47,8% profili zbadanych (w ,4%), m. in. na rkach: Narew (w profilach: Strękowa Góra, w m. Nowogród powyżej i poniżej ujścia Pisy), na dopływach rki Narew: Narewce (powyżej Białowieży), Jaskrance (most drogowy Góra-Ruda), Nereśli (m. Boguswo i m.łaziuki), Ślinie (m. Targonie), Biebrzy (w profilach pomiarowych: Osowiec i na ujściu -. Burzyn-Rutkowskie), na jej dopływach Kamiennej (ujście) i Wissie (m. Wąsosz), dopływie z Łępic (ujście), rce Gaci (ujście), Jabłonce (ujście), Łomżyczce (ujście), Penzie (ujście), Pisie (w obu punktach pomiarowych: poniżej Kanału Turośl i na ujściu w m.morgowniki) i jej dopływie Turośli (ujście), na dopływach rki Supraśl: Słoji (ujście), Sokołdzie (m. Straż i m. Surażkowo - ujście), Płosce i Czarnej (profile ujściowe), na dopływach Netty: Zalewiance (m. Białobrgi) i Kanale Augustowskim (śluza Sosnowo), na Nurcu (w m. Kostry i w m. Tworkowice - ujście), na Świsłoczy i Krynce (w profilach granicznych) oraz na dopływach Czarnej Hańczy: Wołkuszance (w m. Bohatyry) i Marys (wodowskaz Zelwa profil graniczny). - woda złej jakości (V klasa czystości) wystąpiła w w 20 profilach co stanowiło 29% profili zbadanych (w ,2%) m.in. na rkach: Narew (w m. Bondary poniżej zbiornika Siemianówka, w m. Ploski), na jej dopływach:orlance (w m. Chraboły i rz. Białej d. Orlanki w m. Hryniewic), Horodniance (poniżej Choroszczy - ujście), Supraśli (poniżej Gródka, m. Nowodworce i Dzikie - ujście), Białej (d. Supraśli w profilu ujściowym), Dopływie z Rzadkowa (w m. Piątnica - ujście), Lepackiej Strud (w m. Szablak), dopływach Bugu: Nurcu (w m. Nurc), Leśnej (m. Topiło profil graniczny), Kamionce (w m. Turna Mała - ujście), Broku (w m. Ołdaki) i Siennicy d. Broku (ujście), na dopływach Biebrzy: rce Kropionej (w m. Ostrowo - ujście) i Czarnej Strud (w m. Goniądz - ujście), Łabnej d. Skrody (w m. Pastorczyk), oraz Turówce d. Kanału Augustowskiego (ujście). 2 Klasyfikacja przydatności do bytowania ryb w warunkach naturalnych, na podstawie badań prprowadzonych w 2007 roku wykazała, że na 69 prbadanych prkrojów pomiarowokontrolnych tylko w 2 profilach - na rce Czarna Hańcza i na Szlamicy (d. Marychy) woda spełniała warunki kryterialne przydatności do bytowania ryb karpiowatych. Jakość wód w 82

83 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. pozostałych punktach nie spełnia warunków do bytowania ryb, zarówno karpiowatych jak i też łososiowatych. W większości przypadków na negatywną ocenę miały wpływ prkrocnia wskaźników: stężeń azotynów i fosforu ogólnego, tlenu rozpuszczonego, a w niektórych punktach dodatkowo BZT 5, azotu amonowego i pozostałego chloru całkowitego. 3 Klasyfikacja wód wrażliwych na zanieczyszcnie związkami azotu źródeł rolniczych wykazała, że na obszar woj. podlaskiego nie wystąpiły odcinki rk spełniające kryteria wód zagrożonych zanieczyszcniami źródeł rolniczych. 4 Klasyfikacja wód podatnych na eutrofizację wykazała, że na 69 zbadanych profili pomiarowych, w 25 woda jest podatna na proces eutrofizacji, co stanowi 36,2% profili zbadanych (w 2007 roku, w %). 5 Klasyfikacja wód powierzchniowych prznaczonych do zaopatrnia ludności w wodę do spożycia. Na terenie województwa podlaskiego istnieje jedno ujęcie powierzchniowe wód płynących, zlokalizowane na rce Supraśl w Wasilkowie, zaopatrujące w wodę aglomeracje białostocką. Część zlewni Supraśli stanowi obszar strefy ochronnej ujęcia. W roku 2007 była ona monitorowana w prkroju pomiarowym w m. Nowodworce pod kątem przydatności wód do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do picia. Wyniki badań wskaźników fizykochemicznych wykazały iż woda nie spełnia wymagań dla wód powierzchniowych wykorzystywanych do zaopatrnia ludności w wodę prznaczoną do spożycia. 24 Wnioski Na podstawie wykonanej oceny zdefiniowano nastepujące problemy z jakością wód, na które należy zwrócić uwagę w ukierunkowaniu przyszłych działań inspekcyjno-kontrolnych, opracowaniu planów i programów gospodarowania wodą w zlewniach rk lub na obszarach cennych przyrodniczo, opracowaniu strategii dofinansowania inwestycji z dziedziny ochrony wód powierzchniowych. 1 Zlewnia rki Supraśl (d. Narwi). Jakość wód w części zlewni położonej powyżej ujęcia powierzchniowego w Wasilkowie zasilającego aglomerację białostocką jest zła. Badania wykazały V klasę na odcinku Michałowo Gródek, a także pogorsnie jakości wód (z IV do V klasy) w m. Nowodworce - bezpośrednio powyżej ujęcia. Zły stan wód określono również dla odcinku ujściowym poniżej ujścia rki Białej. Analiza wyników wykazuje, że na zły stan wód na odcinku Michałowo Gródek mogą mieć wpływ źle oczyszcne ścieki lub nierozpoznane rozproszone źródła zanieczyszcń, na co wskazuje stwierdzony, zły sanitarny wód. Jakość wód w profilu Nowodworce jest niska względu na dużą zawartość materii organicznej wypłukiwanej i niesionej wodami Supraśli z górnej, zatorfionej części zlewni. Może to powodować trudności w procesie uzdatniania wody na ujęciu w Wasilkowie (stan sanitarny wód na tym odcinku nie budził zastrżeń). Niska jakość wód Supraśli na odcinku ujściowym (jak wynika z ocen wieloletnich) spowodowana jest wpływem aglomeracji białostockiej. Duża ilość odprowadzanych ścieków z oczyszczlni miejskiej (pomimo jej dobrej pracy) oraz znacząco zurbanizowana zlewnia są głównymi przyczynami tego niekorzystnego stanu. Stwierdzony zły stan sanitarny wód wskazuje na konieczność dalsgo porządkowania gospodark ściekowej w zlewni miasta Białegostoku. 83

84 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. 2 Rka Narew Badania wykazały złą jakośc wód w profilu Bondary (poniżej zb. Siemianówka). Przyczyną jest notowany od wielu lat zakwit sinic w zbiorniku spływający do koryta rki. Jego wpływ, w postaci niskiej jakości wody, potwiedzają wyniki badań w profilu Ploski, a obniżona prźroczystość wody sięga także na obszar Narwiańskiego Parku Narodowego. 3 Zlewnia Orlanki (d. Narwi). Wyniki badań wykazały złą jakośc wód (V klasa) na dopływie rce Białej poniżej Bielska Podlaskiego, a w konsekwencji również na odcinku ujściowym Orlanki. Źródłem zanieczyszcnia wód jest miasto Bielsk Podlaski, co potwierdza zły stan sanitarny wód. 4 Zlewnia Horodnianki (d. Narwi). Badania prowadzone na odcinku ujściowym, poniżej Choroszczy wykazały złą jakość wód (V klasa). Źródłem zanieczyszcnia jest miasto Choroszcz co potwierdza zły stan sanitarny rki. Wody na odcinku ujściowym wykazywały także niską zawartość tlenu rozpuszczonego. Inne źródła zanieczyszcnia w zlewni mogą być także zlokalizowane na obszar Białegostoku i kilku mniejszych miejscowości położonych powyżej miasta. 5 Zlewnia rki Leśnej Prawej. Notuje się od wielu lat zły stan jakości wód rki poniżej Hajnówki, która na skutek nieuporządkowanej gospodarki ściekowej jest głównym źródłem zanieczyszcnia. Stan ten powoduje degradację wód na obszar Białowieskiego Parku Narodowego, co potwierdzają badania prowadzone w profilu granicznym w m.topiło. 6 Zlewnia rki Kamianki (d. Bugu). Badania prowadzone na odcinku ujściowym, poniżej Siemiatycz, wykazały złą jakośc wód (V klasa). Źródłami zanieczyszcnia są Siemiatyc i Czartajew. Mogą nimi być również inne mniejs miejscowości położone powyżsj w zlewni, co potwierdza zły stan sanitarny wód rki. 7 Zlewnia rki Brok (d. Bugu). Badania rki w profilu w m. Ołdaki (poniżej Czyżewa) oraz dopływu Siennicy (na odcinku ujściowym) wykazały zły stan jakości wód (V klasa). W związku z niewielkim prpływem w obu rkach źródłami zanieczyszcń wód są tu oczyszczanie komunalne oraz zakładowa Zakładów Mięsnych FARM FOOD w Czyżewie, 8 Dopływy Biebrzy mające bezpośredni wpływ na jakość wód Biebrzańskiego Parku Narodowego. Stwierdzone problemy z jakością wód (V klasa) dotyczą zlewni rki Kropiwnej (przyczyną jest negatywny wpływ źródeł zanieczyszcń zlokalizowanych w Dąbrowie Białostockiej) i zlewni Czarnej Strugi (źródła zanieczyszcń zlokalizowane w Goniądzu). 9 Zlewnia Dopływu z Rzadkowa (d. Narwi). Badania w profilu ujściowym wykazały zły stan jakości wód (V klasa) w tym zły stan sanitarny wskazujący na dopływ ścieków, którego źródłem jest oczyszczalnia Zespołu Szkół w Marianowie oraz miejscowość Piątnica. 10 Zlewnia Lepackiej Strugi (d. Narwi). Badania w profilu ujściowym wykazały zły stan jakości wód (V klasa). Źródłem zanieczyszcnia mogą być rolnic obiekty oczyszczające ścieki Prdsiębiorstwa Prmysłu Spożywcgo PEPEES S.A. w Łomży. 11 Zlewnia Łabnej. Badania rki w profilu ujściowym (poniżej m. Kolno) wykazały zły stan jakości wód (V klasa). Źródłem zanieczyszcnia jest nie do końca uporządkowana, gospodarka ściekowa na obszar miasta, pomimo dobr pracujących oczyszczalni: komunalnej i zakładowej należącej do Spółdzielni Mleczarskiej. 12 Zagrożenia eutrofizacją. Obserwowany jest wzrost ilości odcinków rk podatnych na eutrofizację. Dotyczy to w szcgólności odcinków rk o niewielkim prpływie, poddawanych silnej antropopresji (ścieki komunalne) poniżej większych miast na obszar województwa m. in: Białegostoku (rka Biała), Czyżewa (rki Siennica i Brok), Zambrowa (rki Jabłonka i Gać), 84

85 WIOŚ Białystok Ocena stanu czystości rk woj. podlaskiego 2007 r. Hajnówki (rka Leśna Prawa), Bielska Podlaskiego (rka Biała i Orlanka), Kolna (rka Łabna), Choroszczy (rka Horodnianka), Siemiatycz (rka Kamianka). Zagrożenie eutrofizacją pochodzi również spływów powierzchniowych w zlewniach rk użytkowanych rolniczo. Szcgólnie wyraźne oddziaływanie obserwuje się: w górnej części zlewni Nurca (dopływ Bugu), zlewni Nereśli (dopływ Narwi), Jaskranki (dopływ Narwi), Zalewianki (dopływ Rospudy Netty) i Turówki (dopływ Kanału Augustowskiego). Pomimo tego, wymienione zlewnie nie są uznane za wody wrażliwe na zanieczyszcnie związkami azotu źródeł rolniczych (nie została prkroczona wartość kryterialna stężenia azotu azotanowego). Także procesowi eutrofizacji wód, którego przyczyny można uznać za naturalne, jest poddana rka Narew na znacznym obszar (siega ono Narwiańskiego Parku Narodowego) z powodu oddziaływania zbiornika Siemianówka. 13 Przytatność wód do bytowania ryb. Większość zbadanych odcinków rk nie spełniała warunków kryterialnych przydatności do bytowania ryb karpiowatych i łososiowatych na obszar województwa podlaskiego. Niska ocena wód wynika zbyt wysokich wymogów kryterialnych, zdefiniowanych w obowiązujących prpisach prawnych w tym zakresie. Obserwacje populacji ryb w wielu rkach nie potwierdzają wyników negatywnych ocen. Opracowanie: Wydział Monitoringu Środowiska WIOŚ w Białymstoku, kwiecień

86

87