Opracował zespół: dr Adam Drobniak dr Artur Ochojski

Transkrypt

1 Ustalenia strategiczne dla dokumentu pt.: Strategia systemowej współpracy instytucji Województwa Śląskiego i Samorządowego Kraju Żylińskiego na lata Opracował zespół: dr Adam Drobniak dr Artur Ochojski Katowice, 31 sierpień 2012

2 Spis treści I. WIZJA ROZWOJU... 3 II. DZIEDZINY GŁÓWNE Gospodarka uzasadnienie i analiza SWOT Transport uzasadnienie i analiza SWOT Ruch turystyczny uzasadnienie i analiza SWOT Energetyka uzasadnienie i analiza SWOT III. CELE STRATEGICZNE i DZIAŁANIA Cele strategiczne i działania dla dziedziny głównej: Gospodarka Cele strategiczne i działania dla dziedziny głównej: Transport Cele strategiczne i działania dla dziedziny głównej: Ruch turystyczny Cele strategiczne i działania dla dziedziny głównej: Energetyka IV. PROJEKTY FLAGOWE, STRATEGICZNE, WSPIERAJĄCE i HORYZONTALNE Projekty flagowe, strategiczne i wspierające dla dziedziny głównej: Gospodarka Projekty flagowe, strategiczne i wspierające dla dziedziny głównej: Transport Projekty flagowe, strategiczne i wspierające dla dziedziny głównej: Ruch turystyczny Projekty flagowe, strategiczne i wspierające dla dziedziny głównej: Energetyka Projekty horyzontalne Załączniki Fiszki projektowe dla projektów flagowych i strategicznych dziedzina główna: Gospodarka Fiszki projektowe dla projektów flagowych i strategicznych dziedzina główna: Transport Fiszki projektowe dla projektów flagowych i strategicznych dziedzina główna: Ruch turystyczny 53 Fiszki projektowe dla projektów flagowych i strategicznych dziedzina główna: Energetyka Fiszki projektowe dla projektów horyzontalnych Wyniki pierwszego spotkania warsztatowego Wyniki drugiego spotkania warsztatowego Macierze SWOT według dziedzin głównych Spis tabel

3 I. WIZJA ROZWOJU Cel nadrzędny współpracy systemowej Województwa Śląskiego oraz Samorządowego Kraju Żylioskiego został sformułowany następująco: Województwo Śląskie i Samorządowy Kraj Żylioski dzięki transgranicznej współpracy instytucjonalnej, w tym w ramach Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej TRITIA, staną się wyróżniającym w przestrzeni europejskiej obszarem spójnym społecznie, ekonomicznie i infrastrukturalnie, miejscem gdzie wspólne doświadczenia zmian historycznych, w tym gospodarczych są inspiracją dla zrównoważonego wykorzystania cennych zasobów endogenicznych zarówno na rzecz dobra mieszkaoców jak i osób zainteresowanych bogactwem obszaru. Wartości określone w wizji rozwoju regionu transgranicznego województwa śląskiego i kraju żylioskiego są postrzegane następująco: wyróżniający w przestrzeni europejskiej obszar. Wyróżnikiem w skali europejskiej regionu transgranicznego województwa śląskiego i kraju żylioskiego powinny byd dobre relacje partnerskie na poziomie instytucji publicznych, przedsiębiorstw, a także wzajemna otwartośd, gościnnośd jego mieszkaoców. Tworzenie klimatu zaufania zarówno w kontaktach zawodowych jak i w społecznych to podstawowy czynnik sukcesu inicjatyw integracyjnych związanych z europejskimi ugrupowaniami współpracy terytorialnej. Współpraca tego rodzaju wymaga zaangażowania wielu podmiotów, zaś jej sukces determinowany jest bardziej czynnikami miękkimi, kulturowymi niż nawet najlepiej przygotowanymi przedsięwzięciami infrastrukturalnymi i środkami finansowymi. spójnośd społeczna, ekonomiczna i infrastrukturalna. Spójnośd społeczna w wymiarze regionu transgranicznego rozumiana jest w kategoriach integracji na rzecz osiągnięcia wspólnie wyznaczonych celów rozwoju. Charakteryzuje się trwałym, także w wymiarze strukturalnym, współdziałaniem oraz podzielanym systemem wartości, wywodzonym z kultury i tradycji. Spójnośd ekonomiczna województwa śląskiego i kraju żylioskiego przejawia się w dynamicznym i harmonijnym rozwoju całego obszaru obu regionów. To koordynacja regionalnych polityk i projektów rozwoju gospodarczego dla minimalizowania dysproporcji pomiędzy jednostkami terytorialnymi. To także redukcja zachowao konfliktowych przedsiębiorstw na rzecz tworzenia sieci gospodarczych skutecznie konkurujących z otoczeniem. Spójnośd infrastrukturalna regionu transgranicznego wyraża się w funkcjonalności urządzeo i obiektów infrastruktury, które stanowią środek zapewniający wysoką mobilnośd mieszkaoców, przedsiębiorców, turystów, dostępnośd i wymianę informacji. Jej wysoka sprawnośd i efektywnośd 3

4 warunkuje tworzenie z jednej strony korzystnych warunków zamieszkania i realizację przedsięwzięd gospodarczych, kulturalnych, z drugiej zaś sprzyja poszanowaniu walorów przyrodniczych województwa śląskiego i kraju żylioskiego. wspólne doświadczenia zmian historycznych, w tym gospodarczych. Wspólne doświadczenia obu regionów szczególnie w okresie drugiej połowy XX wieku oraz przejście transformacji systemowej i związane z nią zjawiska kryzysowe na początku XXI wieku stanowią cenną lekcję dla społeczności obu regionów. Podpowiadają jak należy mobilizowad siły i środki w dobie zagrożeo płynących z otoczenia, w jaki sposób podnosid wartośd kapitału ludzkiego oraz jak budowad nowy profil gospodarczy. Spojrzenie wstecz stanowi także refleksję nad dokonującym się w regionie transgranicznym postępem, ale równocześnie uwypukla problemy, dla których nadal należy poszukiwad skutecznych rozwiązao. Doświadczenia podobnej historii, wydarzeo, postaci jako wartości podzielanych przez większośd mieszkaoców województwa śląskiego i kraju żylioskiego, to solidny fundament, który sprzyja procesom integracji. inspiracja dla zrównoważonego wykorzystania cennych zasobów endogenicznych zarówno na rzecz dobra mieszkaoców jak i osób zainteresowanych bogactwem obszaru. Dążenie do spójności terytorialnej w wymiarze społecznym, ekonomicznym, infrastrukturalnym, a także wspólnie podzielane wartości związane z historią powinny stanowid impuls dla kreowania działao i przedsięwzięd. Chodzi jednak o takie zmiany, które bazując na zasobach regionu transgranicznego województwa śląskiego i kraju żylioskiego nie prowadzą do ich zubożenia. Poprawa wykształcenia, umiejętności i kwalifikacji mieszkaoców, wzmocnienie walorów przyrodniczych między innymi na rzecz turystyki, proekologiczna gospodarka realizowana w zgodzie z bogactwami naturalnymi powinny sprzyjad zachowaniom innowacyjnym i przedsiębiorczości. 4

5 II. DZIEDZINY GŁÓWNE Dziedziny główne definiowane, jako kluczowe obszary interwencji, wynikające z wizji rozwoju WSL 1 -ZSK 2 obejmują: Dziedzina główna I. Gospodarka Dziedzina główna II. Transport Dziedzina główna III. Ruch turystyczny Dziedzina główna IV. Energetyka Gospodarka Pierwsza z dziedzin głównych odnosi się do wspierania rozwoju profilu przemysłowego obu regionów opartego na nowoczesnych działalnościach. Przebiegające w ostatnich dwóch dekadach procesy transformacji gospodarek województwa śląskiego i kraju żylioskiego doprowadziły do znaczącej skali lokalizacji firm zagranicznych i krajowych, w szczególności w sektorze motoryzacyjnym. Zakorzenianie podmiotów sektora automotive, który w obu regionach jest istotnym pracodawcą, powinno stanowid dobry przykład transgranicznej współpracy inwestorów zagranicznych z lokalnymi dostawcami, podwykonawcami i jednostkami badawczo-rozwojowymi. W dziedzinie gospodarczej ważne są także działania wspierające innowacyjnośd małych i średnich firm w powiązaniu z sektorem nauki. Aktywnośd m.in. Śląskiego Klastra Designu, Klastra Czystych Technologii Węglowych czy Klastra Technologii Energooszczędnych to przykłady współpracy wielopodmiotowej, możliwej do wykorzystania w procesach tworzenia spójności gospodarczej województwa śląskiego oraz kraju żylioskiego. Rozwój innowacyjnych branż oraz sieciowa struktura gospodarcza regionu wymaga znaczącego wsparcia w dziedzinie jakości kapitału ludzkiego. Istotna w przypadku obu regionów jest także intensyfikacja kontaktów biznesowych sprzyjająca zarówno wzmocnieniu sektora 1 WSL Województwo Śląskie 2 ZSK Samorządowy Kraj Żylioski 5

6 małych i średnich firm, dywersyfikacji profilu gospodarczego regionu transgranicznego, jak i budowaniu relacji handlowych opartych o komplementarnośd produktów, w tym pionową oraz poziomą integrację. Transport Pomimo przebiegu przez oba regiony znaczących korytarzy transportowych w relacji: północ-południe oraz wschód-zachód ich spójnośd terytorialna w rozumieniu dostępności i połączalności jest niezadawalająca. Konieczna jest rozbudowa istniejących i budowa nowych odcinków dróg łączących województwo śląskie z krajem żylioskim. Znaczących nakładów i skoordynowania działao wymaga także stworzenie przyjaznego transportu kolejowego na trasie: Katowice Bielsko-Biała Čadca Żylina. Nowoczesna infrastruktura transportowa łącząca województwo śląskie z krajem żylioskim zdeterminuje rozwój centrów logistycznych o randze międzynarodowej oraz umożliwi przejęcie korzyści lokalizacyjnych obu regionów generowanych przez multimodalne centra i korytarze transportowe. Dodatkowe starania wiążą się z zapewnieniem warunków dla pasażerskiej komunikacji międzyregionalnej (w tym wsparcia transportu publicznego) zarówno w wymiarze transgranicznym jak i przygranicznym. Kluczową sprawą jest nie tylko zapewnienie bezpośrednich połączeo pomiędzy stolicami regionów i subregionów województwa śląskiego i kraju żylioskiego, ale przede wszystkim skrócenie czasu przejazdu oraz poprawa jego warunków. Krajowa i europejska ranga Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach jest szansą na wysoką dostępnośd transgranicznej oferty turystycznej województwa śląskiego jak i kraju żylioskiego. Turystyka Niezaprzeczalnym atutem obu regionów jest bogactwo i różnorodnośd ich warunków przyrodniczych i kulturowych. Potencjał przyrodniczy wraz z wysokim udziałem obszarów chronionych (szczególnie po stronie słowackiej), a także ich nagromadzenie na relatywnie małym obszarze powodują, że obie strony powinny tworzyd wspólne zintegrowane produkty turystyczne czerpiące z walorów przyrodniczych oraz potencjału kulturowego. Rozwój turystyki w ramach regionu transgranicznego wymaga podjęcia wysiłków nie tylko na rzecz stworzenia wspólnych produktów turystycznych, ale także na zapewnieniu ich dostępności i ujednoliconej promocji oferty obszaru w jego otoczeniu międzynarodowym. Skuteczne konkurowanie o turystę z innymi regionami jest możliwe w oparciu o ofertę specjalistyczną (np. produkty druciarskie w Turzovce, Kysuce, produkty koronkarskie w Istebnej) oraz wielkoskalową, np. narciarską, uzdrowiskową, transgraniczne szlaki tematyczne i wydarzenia kulturalno-sportowe. Szczególnie w obszarze kultury zarówno województwo śląskie jak i kraj żylioski mają wiele do zaoferowania, czego przejawem są już dzisiaj liczne oryginalne projekty kulturalne realizowane w obszarze przygranicznym. 6

7 Dbałośd o turystykę powinna wyrażad się także w propagowaniu i wspieraniu inicjatyw klastrowych, których dobre przykłady można odnaleźd po stronie słowackiej (klastry ruchu turystycznego: Klaster Liptov, Klaster Orava, Klaster Turec; organizacje turystyczne). Wykorzystanie cennych doświadczeo śląskich i słowackich organizacji turystycznych oraz klastrów w tworzeniu transgranicznej oferty kulturalnej powinno byd ukierunkowane na: sieciowanie współpracy podmiotów branży turystycznej po obu stronach granicy, koordynację działao promocyjnych między innymi w ramach międzynarodowych i krajowych targów turystycznych oraz wykorzystanie nowych mediów, w tym mediów społecznościowych. Energetyka Istotnym obszarem interwencji zakładanym w rozstrzygnięciach strategicznych są rozwiązania proponowane w obszarze energetyki. Jednym z kluczowych dla przyszłości regionu transgranicznego efektem podjętych starao w tej dziedzinie powinna byd poprawa stanu środowiska naturalnego w zakresie między innymi czystości powietrza, w tym redukcji wielkości emisji na obszarach przygranicznych, miejskich oraz przepływu transgranicznego zanieczyszczeo. Osiągnięcie trwałej poprawy jakości środowiska wymaga ukierunkowania wysiłków na rzecz racjonalizacji i zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansach energetycznych obu regionów oraz poszanowania wykorzystania zasobów energetycznych. Promowanie wspólnych badao i wspieranie wdrażania technologii odnoszących się do stosowania proekologicznych rozwiązao powinno sprzyjad poprawie efektywności energetycznej urządzeo i budynków w obu regionach oraz dążeniu do niskoemisyjnej gospodarki w obszarze transgranicznym. Wzrastająca presja na poprawę efektywności energetycznej w miejskich obszarach funkcjonalnych ze strony podmiotów europejskich, oznacza równocześnie wzrost zapotrzebowania na wiedzę, umiejętności i kwalifikacje dostępne na rynku pracy. Wymagane są zatem działania dotyczące tworzenia programów edukacyjnych związanych z poprawą efektywności energetycznej oraz tworzeniem firm o profilu ekologicznym. 7

8 2.1. Gospodarka uzasadnienie i analiza SWOT Uzasadnienie sytuacja wyjściowa W ostatnich dwóch dziesięcioleciach oba regiony przeszły proces restrukturyzacji bazy ekonomicznej. Jej negatywne skutki objawiły się poprzez znaczący wzrost bezrobocia, które było związane z zamknięciem nieefektywnych przedsiębiorstw. Począwszy od okresu transformacji społeczno-gospodarczej zarówno w województwie śląskim jak i kraju żylioskim obserwuje się pozytywne tendencje gospodarcze związane ze wzrostem wydajności pracy, poprawą warunków rozwoju przedsiębiorczości i napływem BIZ (bezpośrednich inwestycji zagranicznych), a także intensyfikowanie powiązao rynku regionalnego z zagranicznym. Pod względem wartości PKB województwo śląskie rozwija się w tempie 3% rocznie ( ), tj. wolniej niż przeciętna wartośd dynamiki PKB dla Polski (4,1%), Słowacji (3,6%) oraz kraju żylioskiego (4,3%). Wartośd PKB per capita w województwie śląskim jest o ok. 10% (4586 EUR na mieszkaoca) mniejsza niż w przypadku kraju żylioskiego (4948 EUR na mieszkaoca). Rozwój przedsiębiorczości dokonał się zarówno w kraju żylioskim jak i województwie śląskim. Niemniej kraj żylioski w stosunku do liczby mieszkaoców cechuje zdecydowanie większa liczba podmiotów gospodarczych w relacji do województwa śląskiego (tab. 1). Podobna zależnośd odnosi się także do liczby osób fizycznych prowadzących działalnośd gospodarczą w stosunku do populacji regionu żylioskiego, która jest ponad dwukrotnie wyższa pod tym względem niż w województwie śląskim. W województwie śląskim istnieje nadal znacząca liczba miejsc pracy w tradycyjnych sektorach górnictwa i hutnictwa. Kopalnie regionu dostarczają ponad 90 % produkcji węgla kamiennego w Polsce. Należy jednak podkreślid, iż śląskie sektory górnictwa, hutnictwa i przemysłu energetycznego podlegały w minionych latach znaczącej restrukturyzacji zatrudnienia, co w konsekwencji doprowadziło do jego drastycznego obniżenia 3. Województwo śląskie jest najbardziej uprzemysłowionym i zurbanizowanym regionem Polski (40,1% miejsc pracy w przemyśle, 78% ludności mieszka w miastach). W przeszłości było ono zdominowane przez wspomniany przemysł ciężki. Obecnie jednak rozwija się przede wszystkim przemysł samochodowy, maszynowy, spożywczy, materiałowy, budowlany, zaś cele polityki rozwoju gospodarczego województwa śląskiego skoncentrowane są głównie na rozwoju nowych technologii, przedsiębiorczości i innowacyjności. Pomimo przemysłowego dziedzictwa, większe znaczenie w strukturze 3 Liczba miejsc pracy w latach w województwie śląskim zmniejszyła się o ok. 270 tys. 8

9 zatrudnienia posiada w województwie śląskim sektor usług (58,9% miejsc pracy w usługach), w tym obsługa nieruchomości, bankowośd i usługi biznesowe. Kraj żylioski, podobnie jak województwo śląskie, cechuje wysoki udział miejsc pracy związanych z działalnością przemysłową (47,0% miejsc pracy). Sektor usług to niespełna 50% miejsc pracy. Struktura gospodarcza kraju żylioskiego, w relacji do województwa śląskiego jest lepiej zdywersyfikowana. Działają tu branże związane z przemysłem: samochodowym, maszynowym, elektrotechnicznym, celulozowo-papierniczym, drzewnym i meblarskim, tekstylnym, skórzanym, obuwniczym, technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz branża spożywcza. Oba regiony cechują się odmiennym instrumentarium przyciągania BIZ. W województwie śląskim jest to głównie specjalna strefa ekonomiczna, w przypadku Słowacji i kraju żylioskiego to pomoc publiczna udzielana bezpośrednio dla danego projektu inwestycyjnego inwestora zagranicznego. Województwo śląskie i kraj żylioski wykazują pewne podobieostwa branżowe w zakresie przyciągania bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Odnoszą się one do lokalizowania na terenie obu regionów filii dużych koncernów samochodowych (GM - OPEL, FIAT; ISUZU; KIA; VOLKSWAGEN) wraz z grupami firm dostawczych. W przypadku obu analizowanych regionów sektor otoczenia biznesu należy uznad za dobrze rozwinięty. Tworzą go przede wszystkim: agencje rozwoju, ośrodki wspierania przedsiębiorczości, parki przemysłowe, parki technologiczne, samorząd gospodarczy. Zarówno w województwie śląskim jak i kraju żylioskim organizowane są konferencje, kongresy o znaczeniu międzynarodowym np.: Europejski Kongres Gospodarczy w Katowicach, Europejski Kongres Małej i Średniej Przedsiębiorczości w Katowicach, Ekonomiczne Forum Słowacko-Polsko-Czeskie (Ostrava / Żylina). Wydatki na działalnośd badawczo-rozwojową (B+R) zarówno w Polsce jak i na Słowacji są skoncentrowane w kilku regionach. Dwie trzecie wydatków na B+R w Polsce przypada na województwa mazowieckie, małopolskie oraz wielkopolskie. Jeszcze większa koncentracja tego rodzaju wydatków występuje w Kraju Bratysławskim oraz Trnavskim (72% wydatków na B+R na Słowacji). Wielkośd wydatków na B+R w województwie śląskim w przeliczeniu na 1-go mieszkaoca jest niska i wynosi ok. 160 zł/osobę. Wielkośd wydatków na B+R w latach w Kraju Żylioskim spadła z 23,2 EUR/osobę do 19,6 EUR/osobę. Oznacza to, iż oba regiony wykazują podobny poziom wsparcia działalności badawczorozwojowej, który należy ocenid jako niski. Sytuacja ta w znaczącym stopniu determinuje innowacyjnośd obu regionów. Rozwój środowiska innowacyjnego pozostaje wyzwaniem zarówno po stronie województwa śląskiego jak i kraju żylioskiego. Niezadawalający poziom innowacyjności gospodarek analizowanego regionu transgranicznego oraz wzrastające powiązania obu regionów z gospodarką europejską 9

10 i światową znalazły negatywne odzwierciedlenie w podstawowych wskaźnikach ekonomicznych (w kraju żylioskim i w województwie śląskim) podczas ostatniego kryzysu finansowego pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. Tab. 1. Podstawowe wskaźniki diagnozy dla dziedziny głównej: Gospodarka Wskaźnik Podmioty gospodarki narodowej łącznie Podmioty gospodarki narodowej na 1000 mieszkaoców Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą - przedsiębiorcy Osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą na 1000 mieszkaoców Samorządowy Kraj Żylioski Rok , Województwo Śląskie Rok ( ) ,8 (24,14) , , Wydatki na B+R w milionach EUR 26, , Wydatki na B+R na mieszkaoca w 37, , Zatrudnienie w branży B+R Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS; Databáza regionálnej štatistiky. Štatistický úrad Slovenskej republiky Kluczowym elementem dla rozwoju potencjału gospodarczego obszaru transgranicznego jest jakośd zasobów ludzkich determinowana między innymi istniejącym poziomem procesu edukacyjnego. Zapewnienie odpowiedniej jakości kształcenia, tj. z jednej strony dostosowanego do potrzeb rynku pracy, z drugiej zaś wspierającego postawy przedsiębiorcze i innowacyjne wiąże się z koniecznością tworzenia atrakcyjnych programów nauczania oraz wykorzystaniem nowoczesnych metod nauczania. Występuje także silna potrzeba empirycznej weryfikacji nabytej wiedzy poprzez nawiązywanie współpracy pomiędzy instytucjami edukacyjnymi a sektorem przedsiębiorstw. Tego rodzaju współpraca ma szczególne znaczenie w ponadgimnazjalnym szkolnictwie zawodowym oraz zorientowanym technicznie szkolnictwie wyższym. Instytucje edukacyjne, w tym oferujące kształcenie ustawiczne, po obu stronach granicy posiadają doświadczenia współpracy 4 bez osób fizycznych prowadzących działalnośd gospodarczą 5 bez osób fizycznych prowadzących działalnośd gospodarczą 6 bez osób fizycznych prowadzących działalnośd gospodarczą 7 w mln PLN 8 w PLN 10

11 z przedsiębiorcami, ale paradoksalnie intensywnośd transgranicznej wymiany nauczycieli, pracowników naukowych, uczniów i studentów pomiędzy województwem śląskim i krajem żylioskim pozostaje na niezadawalająco niskim poziomie. Przykładowo mobilnośd międzynarodowa studentów w województwie śląskim, rozpatrywana w skali Polski należy do niewielkich. W Programie Erasmus w roku akademickim 2008/2009 uczestniczyło tylko 863 studentów, tj. 7,3% ogółu polskich studentów wyjeżdżających za granicę. Tylko 41 wyjazdów studenckich z województwa śląskiego było realizowanych na Słowacji. Czynniki strategiczne analiza SWOT Tab. 2. Lista sił i słabości dla dziedziny głównej: Gospodarka Siły S g 1. Korzystne pozycje obu regionów pod względem siły gospodarczej mierzonej PKB w macierzystych krajach S s 2. Wysokie udziały działalności przemysłowej, w tym nowoczesnej w strukturach gospodarczych obu regionów S g 3. Dynamiczny rozwój usług rynkowych w obu regionach S g 4. Kraj żylioski i województwo śląskie postrzegani jako liderzy w przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych S g 5. Doświadczenia obu regionów w organizacji ponadregionalnych i międzynarodowych wydarzeo gospodarczych 9 S g 6. Cenne zainteresowanie instytucji obu regionów realizacją wspólnych przedsięwzięd w dziedzinach: promocji inwestycyjnej, kooperacji pomiędzy firmami i tworzenia klastrów S g 7. Rynek pracy oferujący stabilnośd zatrudnienia Słabości W g 1. Dysproporcje w wielkości PKB pomiędzy województwem śląskim a krajem żylioskim 10 W g 2. Słabnąca dynamika przyciągania inwestycji zagranicznych w województwie śląskim W g 3. Niska pozycja w pozyskiwaniu środków na B+R w strukturach krajowych obu regionów W g 4. Niska dynamika powstawania nowych podmiotów gospodarczych w województwie śląskim W g 5. Niski 11 lub przeciętny 12 poziom przedsiębiorczości mieszkaoców obu regionów 13 W g 6. Niski poziom aktywności zawodowej mieszkaoców województwa śląskiego 14 W g 7. Niski stopieo generowania i wdrażania patentów w firmach w obu regionach 9 np. Europejski Kongres Gospodarczy w Katowicach, Ekonomiczne Forum Słowacko-Czesko-Polskie 10 wartośd PKB per capita w WSL jest o ok. 10% mniejsza niż w kraju żylioskim 11 W przypadku województwa śląskiego 12 W przypadku kraju żylioskiego 13 WSL = 93 podmioty na 1000 mieszkaoców (PL = 98 podmiotów na 1000 mieszkaoców); ZSK = 111 podmiotów na 1000 mieszkaoców, SK = 109 podmiotów na 1000 mieszkaoców osób pracujących na 100 w wieku produkcyjnym, dla porównania w kraju żylioskim: 55 osób pracujących na 100 mieszkaoców. 11

12 Tab. 3. Lista szans i zagrożeo dla dziedziny głównej: Gospodarka Szanse O g 1. Podobieostwa branżowe w zakresie zlokalizowanych inwestycji zagranicznych w obu regionach tj. branża samochodowa O g 2. Utrzymujący się wysoki poziom zainteresowania inwestorów lokowaniem kapitału w Europie Środkowej O g 3. Rozwijająca się sied instytucji otoczenia biznesu w obu regionach 15 O g 4. Znaczące zaplecze instytucjonalne predestynowane do realizacji trans-granicznych projektów gospodarczych w obu regionach 16 Zagrożenia T g 1. Wzrost zróżnicowao regionalnych pod względem PKB per capita zarówno w Polsce jak i na Słowacji T g 2. Odmienne instrumenty polityczno-prawne w obu krajach w zakresie przyciągania inwestycji zagranicznych T g 3. Wysoka atrakcyjnośd inwestycyjna innych regionów zarówno w Polsce jak i na Słowacji 17 T g 4. Zmniejszająca się zdolnośd konkurowania kosztami pracy w regionach Europy Środkowej i Wschodniej T g 5. Ujemne saldo migracji województwa śląskiego skutkujące odpływem osób młodych, kreatywnych, przedsiębiorczych T g 6. Silniejsze instytucjonalnie klastry działające w Europie Zachodniej Wyniki przeprowadzonej analizy SWOT 18 w obszarze dziedziny głównej Gospodarka wskazują na dominację strategii konserwatywno-rozwojowej. W zakresie strategii konserwatywnej postulowane są działania, w których silne strony regionu transgranicznego WSL-ZSK pożytkowane są na rzecz ograniczenia negatywnego wpływu zagrożeo. W strategii rozwojowej natomiast, kluczowe siły powinny zostad wykorzystane na rzecz przechwycenia szans które tworzone są przez otoczenie regionu transgranicznego WSL-ZSK. Do kluczowych silnych stron regionu transgranicznego WSL-ZSK, zidentyfikowanych na podstawie analizy SWOT zaliczono: kraj żylioski i województwo śląskie postrzegani jako liderzy w przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, wysokie udziały działalności przemysłowej, w tym nowoczesnej w strukturach gospodarczych obu regionów, 15 W tym także świadczące usługi na rzecz nowoczesnej gospodarki np.: parki technologiczne, parki przemysłowe, centra badawczo-rozwojowe. 16 Przykładowo: Regionalna Izba Handlu i Przemysłu w Bielsku-Białej, Słowacja Izba Handlowo-Przemysłowa wraz ze Słowacko-Polską Izbą Handlową w Żylinie, Regionalna Izba Gospodarcza w Katowicach. 17 Np. województwo małopolskie, dolnośląskie, wielkopolskie oraz Warszawa i Bratysława. 18 Postad numeryczną macierzy SWOT zawarto w Załączniku 12

13 korzystne pozycje obu regionów pod względem siły gospodarczej mierzonej PKB w macierzystych krajach, dynamiczny rozwój usług rynkowych w obu regionach, doświadczenia obu regionów w organizacji ponadregionalnych i międzynarodowych wydarzeo gospodarczych. Analiza SWOT w obszarze gospodarki wskazuje także na istotnośd strategii defensywnej. W przypadku obu analizowanych regionów świadczy to istnieniu znaczącej liczby relacji pomiędzy ich słabościami oraz zagrożeniami otoczenia. W rozwoju wzajemnej współpracy konieczne jest zatem dążenie do minimalizowania słabości. Do kluczowych spośród nich, na podstawie przeprowadzonej analizy strategicznej zaliczono: niski 19 lub przeciętny 20 poziom przedsiębiorczości mieszkaoców obu regionów, niska pozycja w pozyskiwaniu środków na B+R w strukturach krajowych obu regionów, słabnąca dynamika przyciągania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w województwie śląskim, niski stopieo generowania i wdrażania patentów w firmach w obu regionach Transport uzasadnienie i analiza SWOT Uzasadnienie sytuacja wyjściowa Obecnie oba regiony nie posiadają bezpośredniego połączenia drogowego o charakterze tranzytowym, tj. umożliwiającego szybki przejazd pojazdom, w tym pojazdom powyżej 15 ton. Częściowo wykonane są odcinki krajowej drogi ekspresowej S69 po stronie polskiej. Po stronie słowackiej prace budowlane nad odcinkiem autostrady D3 (S69) obecnie nie są kontynuowane. Ruch tranzytowy realizowany jest drogą okrężną przez Czechy, tj.: Cieszyn (PL) - Jablonkov (CZ) - Sverčinovec (SK) - czyli wzdłuż europejskiego korytarza transportowego E75 o orientacji południkowej. Oba regiony posiadają także korytarze transportowe o znaczeniu europejskim, o orientacji równoleżnikowej tj. E40 w ciągu autostrady A4 (w województwie śląskim) oraz E50 w częściowo ukooczonym odcinku autostrady D1 od Żyliny do Koszyc. W kraju żylioskim 19 w przypadku województwa śląskiego 20 w przypadku kraju żylioskiego 13

14 najważniejszą sied korytarzy transportowych, w tym z punktu widzenia połączalności z województwem śląskim tworzą: korytarz multimodalny nr VI., jednocześnie częśd sieci korytarzy TEN-T, Gdaosk Katowice Zwardoo granica paostwa Słowacja/Polska Čadca Žilina (E75). Na trasie tej znajduje się projektowana kolej dużej prędkości (VRT), autostrada D1 i planowana D3, zmodernizowane linie kolejowe nr 127 i 129 oraz planowane połączenie Vážskej drogi wodnej z drogą wodną Odry, korytarz multimodalny, gałąź nr Va., jednocześnie częśd sieci korytarzy TEN-T, Wiedeo granica paostwa Słowacja/Austria Bratislava Trenčín Žilina Košice granica paostwa Słowacja/Ukraina Užhorod. Na trasie tej znajdują się projektowana kolej o dużej prędkości (VRT), autostrada D1, zmodernizowane linie kolejowe nr 120, 180 i przygotowywana Vážska droga wodna, uzupełniająca sied TEN-T Čadca granica paostwa Słowacja/Czechy Český Těšín Ostrava (częściowo E75) wraz z trasą linii kolejowej nr 127, Korytarz multimodalny nr Va. jest dodatkowo wspierany przez lokalizację terminali transportowych o znaczeniu międzynarodowym w Bratysławie, Żylinie i Koszycach oraz lokalizację lotnisk dla transportu międzynarodowego w Bratysławie, Żylinie, Popradzie i Koszycach. Niemniej pod względem transportu lotniczego w analizowanym układzie dwóch regionów skala działalności Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach jest nieporównywalnie większa od skali działalności lotniska w Żylinie (Žilina Airport). Liczba odprawionych pasażerów na lotnisku w Pyrzowicach w 2008 roku (tj. ponad 2,5 mln) stanowiła 13% rynku ogólnopolskiego i była porównywalna z liczbą pasażerów odprawionych na wszystkich słowackich lotniskach 21 (tj. 2,9 mln); Pomiędzy województwem śląskim a krajem żylioskim istnieją trzy drogowe połączenia graniczne o znaczeniu lokalnym i regionalnym z ograniczonym przejazdem samochodów ciężarowych (Zwardoo Skalité, Korbielów-Oravska Polhora na Przełęczy Glinne, Ujsoły- Novot na Przełęczy Glinka). Największy ruch pojazdów osobowych występuje na przejściu Korbielów-Oravska Polhora (odcinek: Żywiec Námestovo, ok pojazdów na dobę). Ruch samochodowy na przejściach Ujsoły-Novot i Zwardoo Skalité jest porównywalny i wynosi ok pojazdów na dobę. Ze względu na górski charakter obszaru kraju żylioskiego oraz obszarów przygranicznych województwa śląskiego (a także silnie zurbanizowany charakter), oba regiony charakteryzuje ponadprzeciętne - w relacji do średnich krajowych - nasycenie w obiekty infrastruktury drogowej, tj. obiekty mostowe. W przypadku województwa śląskiego gęstośd obiektów mostowych wynosi: 32,3 obiekty na 100 km 2 (w Polsce: 10,7 21 Dotyczy to głównie Bratislava Airport (2,2 mln pasażerów) oraz Košice Airport (0,6 mln pasażerów) 14

15 obiektów na 100 km 2 ). W kraju żylioskim wartośd ta kształtuje się na poziomie: 17,3 obiekty mostowe na 100 km 2 (na Słowacji: 15,2 obiekty mostowe na 100 km 2 ). Tab. 4. Podstawowe wskaźniki diagnozy dla dziedziny głównej: Transport Wskaźnik Kraj Żylioski Rok Województwo Śląskie Rok Długośd dróg (I,II,III) 1 952,378 km ,3 km Gęstośd dróg (I,II,III) na 100 km 2 28,67 km/100 km² km/100 km² 2011 Długośd dróg w przeliczeniu na 10 tys. obywateli Długośd autostrad i dróg szybkiego ruchu 29,210 km/10 tys. ob ,18 km/10 tys. ob ,285 km ,1 km 2011 Gęstośd autostrad i dróg szybkiego ruchu 100 km 2 1,282 km/100 km² ,979 km/100km² 2011 Długośd autostrad i dróg szybkiego ruchu na 10 tys. obywateli 1,250km/10 tys. ob ,528km/10 tys. ob Śmierd w wypadkach drogowych (os.) Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS; Databáza regionálnej štatistiky. Štatistický úrad Slovenskej republiky Szczególnie negatywnym aspektem połączalności obu regionów jest czas połączeo kolejowych, w przewozach pasażerskich, realizowanych pomiędzy Katowicami a Żyliną. Czas bezpośredniego połączenia kolejowego pomiędzy stolicami obu regionów wynosi ok. 4,5 godziny (118 km w linii bezpośredniej). Jakośd oferty w połączeniach kolejowych obu regionów należy obecnie uznad za niską. Przemawiają za tym między innymi nadmiernie długi czas podróży, zaniechanie rewitalizacji obiektów dworcowych, zły stan taboru. Długookresowe priorytety europejskie, realnośd czasową i kontekst przestrzenny oddania europejskiej infrastruktury do użytku określa materiał Komisji Europejskiej TRANSvisions 23. Podstawowy scenariusz zakłada między innymi realizację planowanych projektów, szczególnie istotnych dla rozwoju regionu transgranicznego, w zakresie połączenia autostradowego Katowice Bielsko-Biała Żylina drogi publiczne ogółem 23 TRANSvisions raport o transportowych scenariuszach rozwoju w horyzoncie 20 i 40 letnim Jak zaznaczono powyżej należy zauważyd, iż po stronie polskiej połączenie drogą ekspresową S69 do Zwardonia zostanie w całości oddane do użytku w roku Po stronie słowackiej nie kontynuuje się obecnie prac nad dokooczeniem odcinka autostrady D3 łączącej Zwardoo z Żyliną 15

16 Poza wyżej wskazanym połączeniem drogowym obu regionów, plan zagospodarowania przestrzennego województwa śląskiego bierze pod uwagę tylko jedno połączenie z krajem żylioskim poprzez infrastrukturę drogową na poziomie regionalnym: korytarz Żywiec Námestovo. Na polskim obszarze droga wojewódzka nr 945 przebiega przez obszary chronione Natura 2000 i Babiogórski Park Narodowy. Na obszarze Słowacji droga wojewódzka nr 945 jest kontynuowana jako droga I/78. W transporcie kolejowym według Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Śląskiego planowane są modernizacje linii kolejowej VI. korytarza Katowice Zwardoo. Na odcinku: Milówka Zwardoo granica paostwa Polska/Słowacja zakłada się realizację prac budowlanych związanych z przeniesieniem trakcji do tunelu. Linia kolejowa: Zwardoo Katowice jest częścią priorytetowego projektu o znaczeniu europejskim nr 25, korytarza multimodalnego nr VI. oraz sieci TEN-T. Czynniki strategiczne Tab. 5. Lista sił i słabości dla dziedziny głównej: Transport Siły S t 1. Istnienie trzech połączeo drogowych pomiędzy obydwoma regionami, tj.: Zwardoo- Skalité, Przełęcz Glinne oraz Przełęcz Glinka S t 2.Oba regiony posiadają dobrze rozwinięte połączenia autostradowe o orientacji równoleżnikowej S t 3. Duże nasycenie w przypadku obu regionów obiektami infrastruktury drogowej (drogi, mosty, zjazdy) S t 4.Silna pozycja w regionie Europy Środkowej 25 Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach, a także szeroki zasięg jego oferty w ruchu pasażerskim S t 5. Cenne zainteresowanie instytucji obu regionów realizacją wspólnych przedsięwzięd w dziedzinach: modernizacji dróg w obszarach przygranicznych (Żywiec, Ujsoły, Rajcza, Novot ) Słabości W t 1. Brak szybkiego, dogodnego komunikacyjnie połączenia drogowego łączącego oba regiony W t 2. Nadal niedokooczony w województwie śląskim odcinek drogi ekspresowej S69 W t 3. Znacząco wydłużony czas połączeo kolejowych w ruchu pasażerskim na trasie: Katowice Żylina 26 W t 4. Zły stan infrastruktury kolejowej (torowisk, trakcji, peronów, dworców) w obu regionach W t 5. Wysokie koszty utrzymania infrastruktury drogowej, szczególnie w rejonach górskich W t 6. Niski poziom integracji multimodalnej transportu, w tym dołączalności turystycznej pomiędzy regionami 25 Pod względem liczby wykonanych operacji lotniczych, w tym odprawionych pasażerów 26 Ok. 4,5 godziny dla odległości w linii bezpośredniej pomiędzy Katowicami a Żyliną wynoszącej 118 km 16

17 Tab. 6. Lista szans i zagrożeo dla dziedziny głównej: Transport Szanse O t 1. Istnienie drogowego połączenia tranzytowego obu regionów przez obszar Republiki Czeskiej w ramach korytarza E75 O t 2. Gotowośd do modernizacji infrastruktury kolejowej - dysponenci infrastruktury kolejowej posiadają plany związane z podniesieniem prędkości przejazdu 27 O t 3. Akcentowanie idei transportowej spójności regionów transgranicznych w politykach i funduszach unijnych Zagrożenia T g 1. Naturalna bariera komunikacyjna pomiędzy regionami w postaci pasm Beskidów T t 2. Niedokooczona przez instytucje centralne Republiki Słowackiej autostrada D3 T t 3. Ciągły wzrost natężenia ruchu drogowego wywołany dynamicznie zwiększającą się liczbą samochodów Wynikowa postad analizy SWOT 28 przeprowadzona dla dziedziny głównej Transport wskazuje na dominację strategii defensywno-konserwatywnej. W przypadku regionu transgranicznego WSL-ZSK wskazuje to na znaczącą przewagę niekorzystnych relacji zachodzących pomiędzy słabościami regionów a zagrożeniami wynikającymi z otoczenia. Dalszy rozwój współpracy transgranicznej jest możliwy wyłącznie w oparciu o działania minimalizujące słabości analizowanego obszaru. Do najważniejszych słabych stron w dziedzinie transportu zaliczono: brak szybkiego, dogodnego komunikacyjnie połączenia drogowego łączącego oba regiony nadal niedokooczony w województwie śląskim odcinek drogi ekspresowej S69, wysokie koszty utrzymania infrastruktury drogowej, szczególnie w rejonach górskich. Wskazane słabości tworzą negatywne powiązania z wszystkimi zagrożeniami zidentyfikowanymi w dziedzinie związanej z transportem, tj.: naturalna bariera komunikacyjna pomiędzy regionami w postaci pasm Beskidów, niedokooczona przez instytucje centralne Republiki Słowackiej autostrada D3, ciągły wzrost natężenia ruchu drogowego wywołany dynamicznie zwiększającą się liczbą samochodów. Szczególna waga zagrożeo współpracy transgranicznej w dziedzinie transportu powoduje, że ich minimalizowanie powinno zostad także oparte na spożytkowaniu kluczowych sił analizowanych obszarów, tj.: 27 Przykładowo w kraju żylioskim zakłada się wzrost prędkości przejazdu na odcinach: Żylina - Krásno n. Kysucou do 120 km/h oraz Krásno n. Kysucou - Čadca do 160 km/h 28 Postad numeryczną analizy SWOT zawarto w Załączniku. 17

18 cenne zainteresowanie instytucji obu regionów realizacją wspólnych przedsięwzięd w dziedzinach: modernizacji dróg w obszarach przygranicznych, istnienie trzech połączeo drogowych pomiędzy oboma regionami, tj.: Zwardoo-Skalité, Przełęcz Glinne oraz Przełęcz Glinka silna pozycja w regionie Europy Środkowej 29 Międzynarodowego Portu Lotniczego Katowice w Pyrzowicach, a także szeroki zasięg jego oferty w ruchu pasażerskim Ruch turystyczny uzasadnienie i analiza SWOT Uzasadnienie sytuacja wyjściowa Przyciągnięcie turystów i osób odwiedzających kraj żylioski w dużym stopniu determinowane jest jego atrakcyjnością przyrodniczo-kulturową z dobrze przygotowanymi produktami turystycznymi. Jedną z cech wyróżniających region są 24 centra narciarskie z wyciągami umożliwiającymi obsługę 2000 narciarzy na godzinę 30. W sumie w kraju żylioskim istnieje 170 tras zjazdowych (o długości od 1000 do 1500 metrów z przewyższeniem ponad 600 metrów). Całkowita długośd tras narciarskich to ok. 180 km. Podstawowe grupy produktów turystycznych Regionu Żylioskiego obejmują 31 : kurorty górsko-narciarskie (w pasmach Jawornika, Białych Karpat, Małej Fatry, Strażowskich Wierchów, Tatr Zachodnich), w tym między innymi: ***** Skipark Ružomberok, Jasná Nízke Tatry sever, *** Čertovica STIV, Žiarce Pavčina Lehota, Opalisko Závažná Poruba, Vyšná**** Jasenská dolina, Snowland Valčianska dolina, *** Martinské hole, Boca Bačova Rovep, **** Kubínska hoľa, Roháče Spálená, *** Zuberec Janovky, Zuberec Milotín, ***** Snowparadise Veľká Rača, *** Makov, *** Fačkovské sedlo Kľak, ***** Vrátna Free Time Zone zbiorniki wodne, baseny termalne i aquaparki, uzdrowiska, centra SPA (tzw. kúpele), w tym m.in.: Rajecké Teplice, Turčianske Teplice, Lúčky, Bešepová, Liptovský Ján, Oravice atrakcje i zasoby przyrodnicze, w tym między innymi: Demänovská Jaskinia Lodowa, Demänovská Jaskinia Wolności, Jaskinia Važecká, a także wody mineralne: Fatra, Budiš, Rajec, Kláštorná ofertę historyczno-kulturalną, w tym między innymi: żywy skansen w Vlkolínci (wpisany do rejestru dziedzictwa kulturalngo UNSECO), Muzeum Wsi Liptovskej w Pribylinie, Muzeum Liptovskie w Ružomberku, Festiwal Folklorystyczny w Východnej, Zamek Likava, 29 Pod względem liczby wykonanych operacji lotniczych, w tym odprawionych pasażerów 30 Biorąc pod uwagę wszystkie centra narciarskie szacunkowa, całkowita zdolnośd obsługi narciarzy na godzinę wynosi 115 tys. osób. 31 Územný generel cestovného ruchu Žilinského kraja. ŽILINSKÝ SAMOSPRÁVNY KRAJ,

19 Słowackie Muzeum Ochorny Środowiska i Jaskio, Zamek Oravski, Muzeum Wsi Orawskiej w Zuberci, Muzeum Wsi Słowackiej w Martine- Jahodník u, Muzeum Wsi Kysuckej w Vychylovke wraz z wąskotorową kolejką leśną, Galerię w Čadcy, Zamek (kasztel) w Oščadnici, Muzeum Považského w Čičmanoch, szopkę betlejemską w Rajeckej Lesnej, Miejskie Muzeum w Rajcu, historyczno-kulturalne wartości związane z legendą o Janosiku (w dolinie Vrátna), historyczne centrum Żyliny ofertę turystyki handlowej związaną z większymi miastami regionu. Oferta i atrakcje turystyczne dostepne na terenie województwa śląskiego są w dużym stopniu warunkowane jego zróżnicowaniem przestrzennym w zakresie warunków fizyczno-geograficznych, a także antropogenicznych, w tym związanym z przemysłowym dziedzictwem regionu. Podstawowe grupy produktów turystycznych województwa śląskiego obejmują: ofertę turystyki biznesowej - głównie w subregionie centralnym cechującym się wysoką koncetrancją instytucji i przedsiębiorstw,w tym zagranicznych w poszczególnych miastach Aglomeracji Górnośląskiej determinującą popyt na usługi hotelowe, konferencyjne, targ itp. Popyt tego rodzaju wiąże się z lokalizacją hoteli ***, **** i ***** gwiazdkowych skierowaną do klientów biznesowych, ofertę turystyki postindustrialnej - istotnym impulsem popularyzującym zabytki techniki w skali ponadregionalnej okazał się projekt utworzenia tematycznego szlaku pn.: Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Szlak ten tworzy ponad trzydzieści wybranych obiektów, które w minionych wiekach były świadkami rewolucji przemysłowej. Do popularnych obiektów wchodzących w skład Szlaku zalicza się: Galerię Szyb Wilson w Katowicach, Osiedle Nikiszowiec w Katowicach, Osiedle Giszowiec w Katowicach, Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach, Elektrociepłownię Szombierki w Bytomiu, Górniczą Kolonię Robotniczą Ficinus w Rudzie Śląskiej, Skansen Górniczy Królowa Luiza w Zabrzu, Radiostację Gliwice, Tyskie Browarium, Wieżę Wyciągową Szybu Prezydent w Chorzowie, Zabytkową Kopalnię Węgla Kamiennego Guido w Zabrzu, Kopalnię Zabytkową Ignacy w Rybniku, Zabytkową stację i kolejkę wąskotorową w Rudach, Fabrykę Zapałek w Częstochowie, Muzeum Browaru Żywiec oraz Muzeum Techniki i Włókiennictwa w Bielsku - Białej. Szlak posiada oficjalny certyfikat European Route of Industrial Heritage (ERIH 32 ), ośrodki górskie i narciarskie - zlokalizowane w pasmach górskich Beskidu Śląskiego oraz Beskidu Żywieckiego, głównie w gminach: Ustroo, Wisła, Szczyrk, Koniaków, Korbielów. Łączna długośd tras narciarskich to ok. 200 km, 32 ERIH to sied łącząca ponad 800 europejskich obiektów dziedzictwa przemysłowego 19

20 wartości historyczno-kulturowe związane z turystyką pielgrzymkową, w tym między innymi: Klasztor o.o. Paulinów Jasna Góra w Częstochowie oraz sanktuarium Najświętszej Marii Panny, Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w bazylice mniejszej NMP i Św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich; zamkami w Ogrodzieocu, Mirowie, Bobolicach, Olsztynie pod Częstochową; tradycyjną kuchnią regionalną (cykliczny Festiwal Śląskie Smaki); Szlak Architektury Drewnianej (1060 km długości, 93 obiekty oraz zespoły architektury drewnianej, tj.: kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, obiekty gospodarcze (młyn wodny i spichlerze) w ich naturalnym otoczeniu. Na szlaku znajdują się też dwa skanseny: Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie i Zagroda Wsi Pszczyoskiej w Pszczynie, zbiorniki wodne - Jezioro Żywieckie, zbiorniki Pogoria w Dąbrowie Górniczej, atrakcje przyrodnicze - Jura Krakowsko-Częstochowska (Szlak Orlich Gniazd), Pustynia Błędowska, Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich, Arboretum Bramy Morawskiej, uzdrowiska - Ustroo oraz Goczałkowice Zdrój, ofertę turystyki handlowej, ofertę rekreacyjno-rozrywkową - Leśny Park Niespodzianek w Ustroniu, Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Istebnej, Miasteczko TwinPigs w Żorach, Zaczarowany Las w Piasku, Dino Park w Rybniku, Wioska Indiaoska w Stanicy, czy popularny WPKiW w Chorzowie. W relacji do potencjału ludnościowego kraju żylioskiego, atrakcyjnośd jego oferty turystycznej jest znacząco wyższa niż atrakcji oferowanych w województwie śląskim. Przykładowo: liczba noclegów udzielonych w kraju żylioskim w odniesieniu do liczby mieszkaoców tego regionu jest ponad 4-ro krotnie wyższa niż w przypadku województwa śląskiego; udział liczby noclegów udzielonych w kraju żylioskim sięga ponad 20% wszystkich noclegów udzielonych na Słowacji. W przypadku województwa śląskiego udział udzielonych w nim noclegów w relacji do wszystkich noclegów udzielonych w Polsce wynosi zaledwie 8,6%. 20

21 Tab. 7. Podstawowe wskaźniki diagnozy dla dziedziny głównej: Turystyka Wskaźnik Kraj Żylioski Rok Województwo Śląskie Pojemnośd noclegowa (lóżka) Zakwaterowani turyści Średnia ilośd noclegów na jednego turystę Rok 3, bd. - Ilośd obiektów noclegowych Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS; Databáza regionálnej štatistiky (Ruch turystyczny w Kraju Żylioskim w 2011 roku). Štatistický úrad Slovenskej republiky W latach szybciej natomiast w województwie śląskim rosła liczba osób korzystających z noclegów (wzrost o 49%) niż w kraju żylioskim (wzrost o 2%). W tym samym okresie następował również w województwie śląskim rozwój infrastruktury turystycznej mierzonej liczbą obiektów noclegowych, tj. wzrost o 9%. To szczególnie istotne zważywszy na fakt, iż w badanym czasie w Polsce liczba obiektów noclegowych zmniejszyła się o 17%. Ostatecznie liczba obiektów noclegowych w województwie śląskim w 2010 roku ukształtowała się na poziomie , tj. 7,1% w skali Polski. Niemniej w latach infrastruktura turystyczna mierzona liczbą obiektów noclegowych rozwijała się jednak szybciej w kraju żylioskim tj. wzrost o 33% oraz na Słowacji, tj. wzrost o 37%. Liczba obiektów noclegowych w kraju żylioskim w 2011 roku wyniosła 781, tj. 26,4% obiektów noclegowych w skali Słowacji. Turyści słowaccy w województwie śląskim nie stanowią znaczącego segmentu odwiedzających region, tj. stanowią zaledwie 3,9% (ok. 10 tys.) turystów zagranicznych odwiedzających województwo. Natomiast turyści polscy stanowią jeden z kluczowych segmentów rynku dla oferty turystycznej kraju żylioskiego, ok. 25% turystów zagranicznych odwiedzających region (druga pozycja wśród narodowości odwiedzających kraj żylioski). We wnioskach dokumentów strategicznych Województwa Śląskiego zawarto działania mające na celu zwiększenie atrakcyjności regionu za pomocą kompleksowej oferty w ramach turystyki biznesowej, agroturystyki, turystyki miejskiej i kulturalno-poznawczej, jak również turystyki rekreacyjnej i leczniczej, nie wyłączając aktywnego wypoczynku. Samorządowy Kraj Żylioski priorytetowo traktuje natomiast turystykę letnią i zimową, ruch turystyczny kulturalno-poznawczy, turystykę leczniczą i spa, agroturystykę oraz turystykę miejską. Oba regiony wspólnie podkreślają znaczenie zachowania obiektów dziedzictwa kulturowego oraz prezentację oferty na targach turystycznych. Ostatnie z działao jest już realizowane w praktyce: Samorządowy Kraj Żylioski oferuje miejsce w swojej ekspozycji 33 w roku

22 Województwu Śląskiemu na targach turystycznych ITF Slovakiatour Bratysława i na zasadzie wzajemności Samorządowy Kraj Żylioski prezentuje swoje produkty turystyczne na targach turystycznych GLOB Katowice. Czynniki strategiczne Tab. 8. Lista sił i słabości dla dziedziny głównej: Turystyka Siły S tu 1. Duży potencjał ludnościowy województwa śląskiego (zasobnośd i liczba mieszkaoców) S tu 2. Dobrze przygotowana i atrakcyjna oferta turystyczna kraju żylioskiego 34 S tu 3. Bardzo duża liczba turystów odwiedzających kraj żylioski 35 S tu 4. Rozpoczęty proces unowocześniania infrastruktury turystycznej w województwie śląskim S tu 5. Szybki wzrost liczby obiektów noclegowych w województwie śląskim oraz kraju Żylioskim S tu 6. Duża rozpoznawalnośd marek turystycznych związanych z Beskidami i Szlakiem Zabytków Techniki po stronie województwa śląskiego oraz ośrodkami SPA (kupele) i centrami narciarskimi w kraju żylioskim S tu 7. Duża liczba wydarzeo kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych organizowanych w obu regionach S tu 8. Cenne zainteresowanie instytucji obu regionów realizacją wspólnych przedsięwzięd w dziedzinach: promocji turystycznej, lepszego wykorzystania uwarunkowao przyrodniczych, kulturalnych dla tworzenia produktów turystycznych Słabości W tu 1. Demograficzne kurczenie się województwa śląskiego W tu 2. Zmniejszająca się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym w obu regionach W tu 3. Niewielka w skali Polski liczba noclegów udzielonych turystom w województwie śląskim W tu 4. Nadal niedostateczna wiedza mieszkaoców obu regionów na temat atrakcji turystyczno-kulturalnych oferowanych przez sąsiadów W tu 5. Mała rozpoznawalnośd i zasięg wydarzeo kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych organizowanych w obu regionach W tu 6. Brak dobrze rozpoznawalnego wspólnego produktu turystycznego obu regionów W tu 7. Odpływ turystów zagranicznych i zmiana struktury noclegów udzielonych w województwie śląskim 34 zarówno pod względem infrastruktury jak i usług około-turystycznych 35 Liczba noclegów udzielonych w kraju żylioskim w odniesieniu do jego liczby mieszkaoców jest ponad 4-krotnie wyższa niż w przypadku województwa śląskiego 22

23 Tab. 9. Lista szans i zagrożeo dla dziedziny głównej: Turystyka Szanse O tu 1. Turyści z Polski stanowią jeden z kluczowych segmentów rynku turystycznego na Słowacji O tu 2. Wzrost zainteresowania społeczeostwa atrakcyjną i aktywną ofertą spędzania czasu wolnego O tu 3. Nowe popularne produkty turystyczne związane ze szlakami tematycznymi oraz parkami rozrywki O tu 4. Kształtowanie się segmentów turystów np. zainteresowanych ucieczką od przeludnionych kurortów O tu 5. Wzrost zainteresowania ofertą turystyczną dostosowaną wielopokoleniowo O tu 6. Znaczące zaplecze instytucjonalne predestynowane do realizacji transgranicznych projektów w dziedzinie turystyki w obu regionach 36 Zagrożenia T tu 1. Turyści słowaccy nie stanowią zarówno w województwie śląskim jak i Polsce znaczącego segmentu odwiedzających T tu 2. Duża popularnośd innych regionów turystycznych kojarzonych z cennymi walorami przyrodniczymi Tatr, Sudetów, Mazur, Alp T tu 3. Postrzeganie województwa śląskiego bardziej przez pryzmat przemysłowy niż turystyczny przez mieszkaoców Polski, Czech i Słowacji T tu 4. Niska zdolnośd instytucji do przyciągania dużych międzynarodowych imprez sportowych i rozrywkowych Spośród wszystkich dziedzin głównych turystyka posiada najbardziej korzystną z punktu widzenia rozwoju regionu transgranicznego WSL-ZSK strategię o charakterze rozwojowym. Świadczy to o dużej przewadze korzystnych relacji pomiędzy siłami obu regionów oraz szansami generowanymi przez ich otoczenie. Działania zmierzające do rozwoju turystyki w obu regionach powinny opierad się na kluczowych siłach pożytkowanych na rzecz istniejących sposobności. Wśród silnych stron na wyróżnienie zasługuje: duża rozpoznawalnośd marek turystycznych związanych z Beskidami i Szlakiem Zabytków Techniki po stronie województwa śląskiego oraz ośrodkami SPA (kupele) i centrami narciarskimi w kraju Żylioskim, duża liczba wydarzeo kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych organizowanych w obu regionach, rozpoczęty proces unowocześniania infrastruktury turystycznej w województwie śląskim. Działania podejmowane w ramach współpracy transgranicznej WSL-ZSK powinny skupiad wysiłki na wykorzystaniu dominujących szans, które obejmują: 36 Przykładowo: instytucje kultury, Śląska Organizacja Turystyczna, Śląska Izba Turystyki, Klaster Liptov, Klaster Orava, Klaster Turec. 23