PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE POZIOMU ATRAKCYJNOŚCI GMIN Z PUNKTU WIDZENIA ROZWOJU AGROTURYSTYKI 1

Transkrypt

1 72 Agneszka Brelk STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Rocznk Naukowe tom XIV zeszyt 1 Agneszka Brelk Zachodnopomorsk Unwersytet Technologczny w Szczecne PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE POZIOMU ATRAKCYJNOŚCI GMIN Z PUNKTU WIDZENIA ROZWOJU AGROTURYSTYKI 1 THE SPATIAL VARIATION OF COUNTY ATTRACTIVENESS FROM THE AGRITOURISM DEVELOPMENT PERSPECTIVE Słowa kluczowe: agroturystyka, dobra publczne, taksonomczny mernk rozwoju Key words: agrtoursm, publc good, development measure Abstrakt. Przedstawono analzę przestrzennego zróżncowana pozomu atrakcyjnośc gmn województwa zachodnopomorskego z punktu wdzena możlwośc rozwoju agroturystyk. Badano take elementy środowska jak: urzeźbene terenu, klmat, wody powerzchnowe szata leśna. Założono, ż agroturystyka pozytywne wpływa na rozwój regonalny, który zależy od występowana dóbr publcznych kształtujących jakość oferty turystycznej. Wskazano, że w badanej zborowośc przewdzały gmny o średnm pozome atrakcyjnośc pod względem agroturystyk. Wstęp Zanteresowane problematyką dotyczącą rozwoju turystyk wejskej wynka z fundamentalnego pytana, dlaczego jedne regony rozwjają sę szybcej, nne wolnej? Czy taka sytuacja uwarunkowana jest tylko przewagą występowana na nch atrakcyjnych walorów turystycznych? U podstaw analzy leży założene, ż agroturystyka pozytywne wpływa na rozwój regonalny, który zależy od występowana dóbr publcznych kształtujących jakość oferty turystycznej. Dokonano analzy przestrzennego zróżncowana pozomu atrakcyjnośc gmn województwa zachodnopomorskego z punktu wdzena możlwośc rozwoju agroturystyk. Atuty poszczególnych rejonów to: zróżncowane krajobrazu, ścśle powązane z różnorodnoścą warunków klmatycznych glebowych, urozmacone formy ukształtowana powerzchn, rozmata szata roślnna. Kaptałem rozwoju tych terenów jest często neskażone środowsko przyrodncze, krajobraz tradycje polskej ws. Przedmotem oceny atrakcyjnośc środowska naturalnego dla ruchu turystycznego są take elementy środowska, jak: urzeźbene terenu, klmat, wody powerzchnowe szata leśna [Nawrot 2008]. Materał metodyka badań Dobór zmennych do modelu był poza względam merytorycznym, uwzględnonym w wynku analzy lteratury, dostępem danych loścowych [Rocznk Statystyczny 2011]. Dokonane analzy porównawczej oraz uporządkowane analzowanych obektów pod względem osąganego pozomu było możlwe przez wyznaczene pewnej syntetycznej (zredagowanej) mary [Sompolska-Rzechuła 1999]. Konstrukcja mernka syntetycznego dla określena atrakcyjnośc badanych gmn oparta została o 22 cechy (wskaźnk) charakteryzujące, z jednej strony atrakcyjność środowska naturalnego (stymulanty), a z drugej gęstość zaludnena gmn na 1 km 2 (destymulanty): nakłady na środk trwałe gospodark ścekowej ochronę wód (tys. zł na 1 km 2 ), X 2 nakłady na środk trwałe służące gospodarce wodnej (tys. zł na 1 km 2 ), X 3 powerzchna gmny (km 2 ), ludność gmn ogółem, ludność gmn (na 1 km 2 ), lesstość (%), powerzchna obszarów o walorach wypoczynkowych (ha na 1 km 2 ), X 8 lczba jezor w gmne (kat. 1), X 9 lczba jezor w gmne (kat. 2), 0 lczba jezor w gmne (kat. 3), 1 lczba jezor w gmne (kat. 4 5), 1 Projekt został sfnansowany ze środków NCN przyznanych na podstawe decyzj nr DEC-2011/01/B/HS4/02858.

2 Przestrzenne zróżncowane pozomu atrakcyjnośc gmn z punktu wdzena rozwoju powerzchna o szczególnych walorach przyrodnczych prawne chronona (ha na 1 km 2 ), 3 lczba parków krajobrazowych (na 1 km 2 powerzchn), 4 powerzchna rezerwatów przyrody (ha na 1 km 2 powerzchn), 5 lczba pomnków przyrody (na 1 km 2 powerzchn), 6 obszary Natura 2000 (ha na 1 km 2 powerzchn), 7 lczba parków narodowych (na 1 km 2 powerzchn), udzał UR w powerzchn ogólnej (%), udzał UZ w powerzchn UR (%), X 20 pracujący w rolnctwe, udzelone nocleg, X 22 lczba gospodarstw agroturystycznych w gmne. Wynk badań Do doboru cech dagnostycznych zastosowano metodę parametryczną zaproponowaną przez Hellwga [Nowak 1990]. W tym celu wyznaczono macerz współczynnków korelacj mędzy potencjalnym cecham dagnostycznym, a następne wyznaczono cechy centralne ( ) zolowane(x 2, X 8, X 9 ), które utworzyły bazowy układ cech. W ten sposób do dalszej analzy zaklasyfkowano następujące zmenne: nakłady na środk trwałe gospodark ścekowej ochronę wód (tys. zł na 1 km 2 ), X 2 powerzchna gmny (km 2 ), ludność gmn ogółem, ludność gmn (na 1 km 2 ), lesstość (%), powerzchna obszarów o walorach wypoczynkowych (ha na 1 km 2 ), 2 powerzchna obszarów przyrodnczo prawne chrononych (ha na 1 km 2 ), 6 powerzchna obszarów Natura 2000 (ha na 1 km 2 ), 7 lczba parków narodowych (na 1 km 2 powerzchn), udzał UR w powerzchn ogólnej (%), udzał UZ w powerzchn UR (%), X 20 pracujący w rolnctwe (na 1 km 2 ), udzelone nocleg na 1000 ludnośc. W zborze cech dagnostycznych znajdują sę welkośc, których wększe wartośc śwadczą o wyższym pozome rozwoju badanego zjawska (tzw. stymulanty). Należą do nch m.n. cechy wskazujące na atrakcyjnoś dóbr naturalnych. Ponadto, w zborze cech znajdują sę wskaźnk śwadczące o gęstośc zaludnena, których spadek wartośc śwadczy o wyższym pozome atrakcyjnośc agroturystycznej (destymulanty). Wśród wybranych cech tylko jedna ( ) jest destymulantą. Dla zmennych przyjętych do badana polczono podstawowe statystyk opsowe, których wartośc przedstawono w tabel 1. Przy badanu atrakcyjnośc agroturystycznej najwększe znaczene mają zmenne: 2, natomast zmenna w najmnejszym stopnu wpływa na badane zjawsko 2. Poneważ przy konstruowanu mernków taksonomcznych cechy dagnostyczne są wzajemne sumowane, należy przekształcć zmenne destymulanty na zmenne stymulanty, tak aby wększe wartośc cech przekształconych śwadczyły o wyższym pozome rozwoju zjawska. Można to uczynć weloma sposobam. W pracy stymulantę wyznaczono przez wylczene odwrotnośc zmennej destymulanty. Następne na podstawe znormalzowanych wartośc cech dagnostycznych skonstruowano taksonomczny mernk rozwoju: z = 1 m m Σ z k=1 k gdze: z wartość taksonomcznego mernka rozwoju dla -tego obektu, z k znormalzowana wartość k-tej cechy w -tym obekce. Tabela 1. Statystyczna charakterystyka cech dagnostycznych Table 1. The sample selected descrptve statstcs Zmenna/ Varable x (średna)/ Mean S(x) Odchylene standardowe/ Standard devaton 2 Zbór zmennych ze względu na ch relatywne znaczene:{, 2,, 6, X 20,,,, X 3,,, }. Współczynnk zmennośc/ Coeffcent of varaton 20,32 52,42 257,99 X 3 207,60 104,31 50, , ,60 80,65 42,99 28,26 65,73 32,32 15,78 48,84 0,66 3,47 526, ,43 171,12 403, ,54 21,80 206,81 52,70 17,65 33,50 30,75 15,69 51,02 75,48 98,50 130,50 55,42 25,04 45,18 Źródło: opracowane własne

3 74 Agneszka Brelk W tabel 2 przedstawono gmny województwa zachodnopomorskego uporządkowane według malejących wartośc taksonomcznego mernka rozwoju pozomu atrakcyjnośc agroturystycznej. Tabela 2. Kolejność gmn pod względem taksonomcznego mernka rozwoju pozomu atrakcyjnośc turystycznej w 2010 r. Table 2. County rankngs accordng to the value of tourst attractveness development measure n 2010 Pozycja/ Rankng Gmny/ Communes Wartość mernka z / Measure value Pozycja/ Rankng Gmny/ Communes Wartość mernka z / Measure value 1 Borne Sulnowo 1, Golczewo 0, Golenów 0, Lpany 0, Gryfno 0, Besekerz 0, Nowogard 0, Recz 0, Gryfce 0, Mrosławec 0, Choszczno 0, Trzcnsko Zdrój 0, Dębno 0, Dygowo 0, Myślbórz 0, Wduchowa 0, Barlnek 0, Drawno 0, Pyrzyce 0, Bały Bór 0, Trzebatów 0, Goścno 0, Dobra Szczecńska 0, Człopa 0, Drawsko Pomorske 0, Przybernów 0, Połczyn Zdrój 0, Grzmąca 0, Złocenec 0, Przelewce 0, Łobez 0, Melno 0, Chojna 0, Tuczno 0, Kameń Pomorsk 0, Dobrzany 0, Sanów 0, Berzwnk 0, Wałcz 0, Stepnca 0, Stargard Szczecńsk 0, Werzchowo 0, Woln 0, Sławoborze 0, Czaplnek 0, Cedyna 0, Polce 0, Moryń 0, Szczecnek 0, Dobra 0, Kołbaskowo 0, Kobylanka 0, Bobolce 0, Rymań 0, Kołobrzeg 0, Śwerzno 0, Polanów 0, Suchań 0, Karlno 0, Karnce 0, Płoty 0, Stare Czarnowo 0, Sławno 0, Dzwnów 0, Barwce 0, Rąbno 0, Maszewo 0, Krzęcn 0, Dolce 0, Radowo Małe 0, Resko 0, Semyśl 0, Pełczyce 0, Brojce 0, Będzno 0, Stara Dąbrowa 0, Bałogard 0, Ińsko 0, Darłowo 0, Warmce 0, Kalsz Pomorsk 0, Rewal 0, Węgorzyno 0, Ustrone Morske 0, Meszkowce 0, Nowogródek 0, Postomno 0, Maranowo 0, Tychowo 0, Boleszkowce 0, Malechowo 0, Belce 0, Manowo 0, Osna 0, Mędzyzdroje 0, Brzeźno 0, Bane 0, Ostrowce 0, Śwdwn 0, Kozelce 0, Śweszyno 0, Nowe Warpno 0, Chocwel 0,1124 Źródło: opracowane własne

4 Przestrzenne zróżncowane pozomu atrakcyjnośc gmn z punktu wdzena rozwoju Tabela 3. Podzał gmn województwa zachodnopomorskego na grupy według taksonomcznego mernka rozwoju pozomu atrakcyjnośc agroturystycznej w 2010 r. Table 3. The county groupng n Zachodnopomorske vovodshp accordng to the value of tourst attractveness development measure n 2010 Grupa/ Group Przedzał wartośc mary w grupe/ Measure value range powyżej/ above 0,3537 od/from 0,1787 do/up to 0,3537 od/from 0,0036 do/up to 0,1787 ponżej/ 4 less than 0,0036 Źródło: opracowane własne Badana wykazały zróżncowany rozwój pozomu atrakcyjnośc gmn. Aby wskazać ch przyczyny nezbędne stało sę stworzene grup typologcznych gmn. Uporządkowane obekty podzelono na grupy o podobnym pozome badanego zjawska, przez zastosowane różnych sposobów tworzena grup typologcznych (tab. 3) 3. Podsumowane Badane gmny podzelono na 4 grupy typologczne. W perwszej grupe znalazło sę 14 gmn (15,53%). Były to gmny, które w ogólnej charakterystyce badanych gmn wypadły najlepej, a wartość mernka wynosła powyżej 0,353. Grupa tych gmn charakteryzowała sę najwyższym pozomem rozwoju pod względem przyjętych cech dagnostycznych. Były to gmny o bardzo wysokm pozome atrakcyjnośc agroturystycznej, można stwerdzć, ż agroturystyka konkuruje z pozostałym rodzajam turystyk, w szczególnośc w zakrese dóbr naturalnych przyrodnczych. Na wysok pozom taksonomcznego mernka rozwoju badanych gmn (Połczyn Zdrój, Golenów, Gryfno, Nowogard, Gryfce, Choszczno, Dębno, Myślbórz, Barlnek, Pyrzyce, Trzebatów, Dobra Szczecńska, Drawsko Pomorske) mały wpływ następujące czynnk: duża lesstość, występowane znacznej lczby rezerwatów pomnków przyrody, a ponadto duża dbałość o środowsko naturalne przejawająca sę wysokm nakładem na środk trwałe gospodark ścekowej ochronę wód. Ponadto, mnejsze zagęszczene ludnośc w przelczenu na 1 km 2 wraz ze wzrastającym ruchem agroturystycznym potwerdza rolę czynnków przyrodnczych w jej rozwoju. Na uwagę zasługuje równeż lczba noclegów udzelonych turystom, stanow ona punkt wyjścowy oceny ruchu turystycznego danego obszaru, a następne wycena dóbr walorów turystycznych. Druga grupa typologczna składała sę z 19 gmn, które charakteryzują sę dobrym pozomem mernka rozwoju (wskaźnk mernka zawera sę w przedzale od 0,1787 do 0,3537). Część gmn z grupy drugej ma szansę przesunąć sę do grupy perwszej, główne przez zwększene nakładów na środk trwałe gospodark ścekowej ochronę wód. Według powyższych wynków w całej badanej zborowośc przeważają gmny o średnm pozome rozwoju. Ne jest to jednak optymalny model w aspekce pozomu atrakcyjnośc agroturystycznej. Oznacza to, że poza badanym czynnkam na pozom atrakcyjnośc agroturystycznej wpływa równeż wele czynnków neuwzględnonych w badanach, chocażby czynnk trudno kwantyfkowalne np. osobowość umejętność współpracy z przebywającym w gospodarstwe gośćm oraz zdolność tworzena oferty agroturystycznej. 3 W pracy zbór wszystkch gmn w województwe podzelono na cztery grupy, obejmujące obekty o wartoścach mernka rozwoju z następujących przedzałów: grupa 1 gmn z z + S z, grupa 2 gmn z + Sz > z z, grupa 3 gmn z > z z, grupa 4 gmn z < z. S z S z Gmny/Communes Borne Sulnowo, Golenów, Gryfno, Nowogard, Gryfce, Choszczno, Dębno, Myślbórz, Barlnek, Pyrzyce, Trzebatów, Dobra Szczecńska, Drawsko Pomorske, Połczyn Zdrój, Złocenec, Łobez, Chojna, Kameń Pomorsk, Sanów, Wałcz, Stargard Szczecńsk, Woln, Czaplnek, Borne Sulnowo, Szczecnek, Kołbaskowo, Bobolce, Kołobrzeg, Polanów, Karlno, Płoty, Sławno, Barwce. Maszewo, Dolce, Resko, Pełczyce, Będzno, Bałogard, Darłowo, Kalsz Pomorsk, Węgorzyce, Meszkowce, Postomno, Tychowo, Malechowo, Manowo, Mędzyzdroje, Bane, Śwdwn, Śweszyno, Golczewo, Lpany, Besekerz, Recz, Mrosławec, Trzcńsko Zdrój, Dygowo, Wduchowa, Drawno, Bały Bór, Goścno, Człopa, Przybernów, Grzmąca, Przelewce, Melno, Tuczno, Dobrzany, Berzwnk, Stępnca, Werzchowo, Sławoborze, Cedyna, Moryń, Dobra, Kobylanka, Rymań, Śwerzno, Suchań, Karnce, Stare Czarnowo, Dzwnów, Rąbno, Krzęcn, Rodowo Małe, Semyśl, Brojce, Stara Dąbrowa, Ińsko, Warmce, Rewal, Ustrone Morske, Nowogródek Pomorsk, Maranowo, Boleszkowce, Belce, Osna, Brzeźno, Ostrowce, Kozelce, Nowe Warpno

5 76 Agneszka Brelk Lteratura Instytut Turystyk [ odczyt Nawrot Ł. 2008: Konkurencyjność w ujęcu regonalnym problemy badawcze na pozome mezoekonomcznym. [W:] Turystyka jako czynnk wzrostu konkurencyjnośc regonów w dobe globalzacj (red. G. Gołembsk). Wyd. AE, Poznań, Nowak E. 1990: Metody taksonomczne w klasyfkacj obektów społeczno-gospodarczych. PWE, Warszawa. Rocznk Statystyczny Województwa Zachodnopomorskego. 2011: Urząd Statystyczny w Szczecne, Szczecn Sompolska-Rzechuła A. 1999: Syntetyczny mernk jakośc środowska przyrodnczego. AR Szczecn, 213. Summary The artcle presents the spatal varaton analyss accordng to the value of tourst attractveness development measure of countes n Zachodnopomorske (Western Pomerana) vovodshp. The analyss assumes that toursm has a postve mpact on regonal development, whch depends on the presence of publc goods contrbutng to the tourst servce mx offer. Adres do korespondencj: dr Agneszka Brelk Zachodnopomorsk Unwersytet Technologczny w Szczecne Wydzał Ekonomczny Zakład Poltyk Gospodarczej Turystyk ul. Żołnerska Szczecn e-mal: agneszka.brelk@zut.edu.pl