186 Europa Regonum XXIV (2015) 1. Materał statystyczny metodyka Analze poddano wyposażene powatów woewództwa małopolskego w podstawowe elementy nfrast

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "186 Europa Regonum XXIV (2015) 1. Materał statystyczny metodyka Analze poddano wyposażene powatów woewództwa małopolskego w podstawowe elementy nfrast"

Bożena Staniszewska
6 lat temu
Przeglądów:

1 DOI: /er MONIKA JAWORSKA, MONIKA ZIOŁO Unwersytet Rolnczy w Krakowe Infrastruktura ekologczna woewództwa małopolskego Wprowadzene J edną z stotnych częśc zalczanych od nedawna do nfrastruktury gospodarcze, est nfrastruktura ekologczna, równe często nazywana nfrastrukturą ochrony środowska naturalnego. Nawązuąc do defnc ochrony środowska, ako nfrastrukturę ochrony środowska określć można zbór obektów, urządzeń nstytuc zmerzaących do utrzymana środowska w stane, który będze zapewnał optymalne warunk bytowana człoweka gwarantował cągłość naważneszych procesów w bosferze ako podstawy produkcyne konsumpcyne dzałalnośc człoweka (Dobrzańsk 2010). W obszarze nfrastruktury ochrony środowska wyodrębnć można nfrastrukturę zwązaną z ochroną powetrza gospodarką wodno- -ścekową (seć wodocągowa kanalzacyna wraz z oczyszczalnam śceków) oraz gospodarkę odpadam nfrastrukturę z ną zwązaną (Legutko-Kobus 2011). Celem opracowana est ukazane zróżncowana obszarów pod względem dostępnośc podstawowych elementów nfrastruktury ochrony środowska na obszarach weskch woewództwa małopolskego. W analze uwzględnono dostępność urządzeń nfrastruktury wodno-ścekowe: sec wodocągowe, kanalzacyne oczyszczaln śceków oraz stan lokalne gospodark odpadam oraz podęto próbę przedstawena dysproporc w rozwou nfrastruktury ekologczne na terenach weskch woewództwa małopolskego w przekrou powatów.

2 186 Europa Regonum XXIV (2015) 1. Materał statystyczny metodyka Analze poddano wyposażene powatów woewództwa małopolskego w podstawowe elementy nfrastruktury ekologczne: seć kanalzacyną, oczyszczalne śceków kontrolowane składowska odpadów. W pracy operue sę następuącym sześcoma wskaźnkam opsuącym nfrastrukturę ochrony środowska stan gospodark odpadam: korzystaący z sec wodocągowe w % ogółu ludnośc (X 1 ), korzystaący z sec kanalzacyne w % ogółu ludnośc, (X 2 ), stosunek długośc sec kanalzacyne do długośc sec wodocągowe w % (X 3 ), stosunek lczby budynków podłączonych do sec kanalzacyne do lczby budynków podłączonych do sec wodocągowe w % (X 4 ), lczba ludnośc korzystaąca z oczyszczaln śceków w ogólne lczbe ludnośc w % (X 5 ), lość odpadów składowanych na 1 km 2 w tys. ton (X 6 ). Źródłem danych do konstrukc wskaźnków był Bank Danych Lokalnych GUS w Warszawe. W celu zbadana zróżncowana pozomu nfrastruktury ekologczne powatów posłużono sę wskaźnkem syntetycznym, zbudowanym z mernków cząstkowych, przy wykorzystanu edne z naczęśce wykorzystywanych formuł z grupy metod bezwzorcowych, aką est addytywna funkca agreguąca. Cechy X 1, X 2, X 3, X 4, X 5 przyęte do analzy maą charakter stymulant, zaś cecha X 6 destymulantą 1. Zmenne dagnostyczne przyęte do badań spełnaą podstawowe kryterum doboru zmennych do opsu złożonego zawska: V(X ) > 0,1 oraz A(X ) 1,2, gdze V (X ) to współczynnk zmennośc A(X ) to współczynnk względne ampltudy wahań. (Kukuła 2000). Wartośc badanych cech dla poszczególnych powatów w 2012 r. charakteryzuą sę dość znacznym zróżncowanem. Nanższa wartość współczynnka zmennośc (V = 44,30%) co oznacza, że cecha ta w namneszym stopnu wpływa na koleność porządkowana badanych obektów odnos sę do lczby ludnośc korzystaące z oczyszczaln śceków 1 Stymulantą est zmenna, które wysoke wartośc są pożądane z punktu wdzena badanego zawska, natomast nske nepożądane. W przypadku destymulanty zachodz sytuaca odwrotna, oznacza to, że nske wartośc są pożądane z punktu wdzena danego zawska, a wysoke nepożądane.

3 Monka Jaworska, Monka Zoło: Infrastruktura ekologczna 187 w ogólne lczbe ludnośc. Statystyczna charakterystyka cech powatów, określaąca ch przecętny pozom oraz mary rozproszena, zawarta est w tabel 1. Statystyczna charakterystyka cech Tabela 1 ma mn Cecha S(X ) A(X ) X1 13,8 1,0 4,5 2,79 61,40 X 2 12,2 1,0 4,5 2,95 64,86 X 2,6 0,1 0,8 0,64 81,23 3 X 1,7 0,2 0,6 0,40 64,68 4 X 100,0 26,1 49,7 22,03 44,30 5 X 117,9 0,0 29,3 42,80 146,15 6 Źródło: oblczena własne na podstawe danych GUS. Zmenne potraktowano ako równoprawne, przymuąc system wag ednostkowych. Dane statystyczne, na podstawe których przeprowadzona zostane analza tworzą macerz: [ ] = n n2 1s 2s ns ( = 1, 2,, n, = 1, 2,, s) (1) gdze: wartość -te zmenne w -tym obekce przestrzennym. X Dokonano przekształcena zmennych za pomocą transformac:, X S ' ' X : 1 ( = 1, 2,, n, = 1, 2,, s), (2) X D, tak, aby X ' S ( = 1, 2,, s), Wartośc zmenne syntetyczne wyznaczone są poprzez agregacę uprzedno znormalzowanych zmennych weścowych według wzoru:

4 188 Europa Regonum XXIV (2015) Q z s 1 ( = 1, 2,, n) (3) gdze: Q wartość zmenne syntetyczne dla -tego obektu, waga -te zmenne dagnostyczne, z wartość zmenne znormalzowane. Normalzac zmenne dokonano metodą untaryzac zerowane: mn z, ( = 1, 2,, n, = 1, 2,, s). (4) ma mn gdze: z ma z unormowane wartośc zmennych dagnostycznych, take, że: 1, mn z 0, ( = 1, 2,, s) (5) 2. Wynk Dzęk zastosowanu omówone metody dokonano herarchzac obektów według wartośc Q, ako wartośc syntetycznego mernka opsuącego rozwó nfrastruktury ekologczne w poszczególnych powatach woewództwa małopolskego. W obrębe uporządkowanego zboru wydzelono trzy rozłączne podzbory składaące sę z obektów podobnych: I grupa (pozom wysok) złożona z powatów, dla których: Q 1 mn Q 2ma Q ; ma Q, 3 II grupa (pozom średn) złożona z powatów, dla których: Q mn Q ma Q 1 ; 3 mn Q 2 ma Q III grupa (pozom nsk) złożona z powatów, dla których:, Q 1 mn Q ; 3 2 mn Q ma Q 2. 2 Por. K. Kukuła, Próba waloryzac woewództw ze względu na zagospodarowane turystyczne oraz środowsko naturalne, Fola Turstca 1993, nr 4.

5 Monka Jaworska, Monka Zoło: Infrastruktura ekologczna 189 Podzał na grupy ze względu na pozom nfrastruktury ekologczne Źródło: opracowane własne. Powat Q Grupa Kraków 3,211 nowotarsk 3,003 gorlck 2,609 I krakowsk 2,337 bocheńsk 2,292 Nowy Sącz 2,047 Tarnów 1,994 tarnowsk 1,881 tatrzańsk 1,719 chrzanowsk 1,401 II nowosądeck 1,337 ośwęcmsk 1,326 wadowck 1,302 lmanowsk 1,141 myślenck 1,076 welck 0,945 dąbrowsk 0,908 olkusk 0,707 brzesk 0,693 III susk 0,655 proszowck 0,402 mechowsk 0,391 Tabela 2 Z zestawena udzału gmn według wyodrębnonych grup wynka, ż nalczne reprezentowana była grupa druga, w skład które weszło dzewęć powatów (tab. 2). Nawyższy pozom nfrastruktury ekologczne wykazały powaty: Kraków, nowotarsk, gorlck, krakowsk, bocheńsk. Pozyce tych powatów ne pownny dzwć chocażby ze względu na wynk konfrontac wartośc cech dagnostycznych dla dane ednostk ze średnm arytmetycznym wartośc tych cech dla całego badanego obszaru. Ponadprzecętne wskaźnk w zakrese rozpatrywanych cech śwadczą o ch konkurencynośc. Natomast namneszym pozomem nfrastruktury ekologczne wykazały sę powaty: myślenck, welck, dąbrowsk, olkusk, brzesk susk, proszowck

6 190 Europa Regonum XXIV (2015) oraz mechowsk, które uzyskały nanższe wartośc mary. Porównane wartośc cech dagnostycznych, dotyczące tych ednostek, z welkoścam przecętnym wypada zdecydowane na nekorzyść wymenonych powatów. Przeprowadzona analza powatów Małopolsk wskazue na nezadowalaący pozom rozwou nfrastruktury ekologczne ponad 36% powatów zalczonych zostało do grupy o nanższym pozome rozwou nfrastruktury ekologczne (grupa III). Ocenany przez marę rozwou stan nfrastruktury ekologczne powatów stawa wele z nch w trudne sytuac, duże różnce w rozwou nfrastruktury ekologczne badanych powatów ne dzałaą prorozwoowo na powaty nasłabsze. Przyczyn takego stanu rzeczy est z pewnoścą wele, ednak bez wątpena podstawowe znaczene maą tu ogranczone nakłady nwestycyne. Podsumowane W opracowanu dokonano porównana pozomu nfrastruktury ekologczne powatów woewództwa małopolskego. Podstawę stanowły wskaźnk charakteryzuące stan nfrastruktury technczne wpływaące na stan środowska naturalnego, które zostały wybrane po przeprowadzenu weryfkac merytorycznostatystyczne. Wykorzystuąc zestaw zmennych opsuących pozom nfrastruktury ekologczne, wyznaczono mernk syntetyczny metodą wzorca rozwou Z. Hellwga. Następne zbudowano rankng powatów pod względem badanego zawska. Na pozyce uzyskane przez poszczególne powaty wpłynęły wartośc wskaźnków cząstkowych. Powaty charakteryzuące sę wysokm wartoścam mernków cząstkowych dla stymulant nskm dla destymulant uplasowały sę na perwszych pozycach. Na nske mesca powatów grupy III wpłynęły nske wartośc poszczególnych wskaźnków przyętych do analzy. Wszystke powaty z te grupy uzyskały wartość mernka syntetycznego ponże ego średne wartośc, która wynosła 1,517. Przeprowadzone badane wskazue na przydatność mar syntetycznych w ocene pozomu nfrastruktury ekologczne.

7 Monka Jaworska, Monka Zoło: Infrastruktura ekologczna 191 Bblografa Borys T., Metody normowana cech w statystycznych badanach porównawczych, Przegląd Statystyczny 1978, z. 2. Dobrzańsk G.. red., Ochrona środowska przyrodnczego, Wydawnctwo Naukowe PWN, Warszawa Kukuła K., Metoda untaryzac zerowane, Wydawnctwo Naukowe PWN, Warszawa Kukuła K., Próba waloryzac woewództw ze względu na zagospodarowane turystyczne oraz środowsko naturalne, Fola Turstca 1993, nr 4. Legutko-Kobus P., Rozwó nfrastruktury ochrony środowska w latach w kontekśce dotychczasowe realzac Strateg Rozwou Krau oraz kluczowych strateg sektorowych, Ekspertyza powstała na potrzeby Mnsterstwa Rozwou Regonalnego, Warszawa Nowak E., Metody taksonomczne w klasyfkac obektów społeczno-gospodarczych, PWE Envronmental nfrastructure Małopolska Summary The purpose of ths paper s to estmate level of ecologcal nfrastructure n Malopolska. For ths purpose t was used multdmensonal statstcal analyss allowng to descrbe comple effect wth help of one varable, so called value of synthetc varable (addtve aggregaton functon). Translated by: Monka Jaworska

Podobne dokumenty

METODA UNITARYZACJI ZEROWANEJ Porównanie obiektów przy ocenie wielokryterialnej. Ranking obiektów.

Opracowane: Dorota Mszczyńska METODA UNITARYZACJI ZEROWANEJ Porównane obektów przy ocene welokryteralnej. Rankng obektów. Porównane wybranych obektów (warantów decyzyjnych) ze względu na różne cechy (krytera)