Aneta Sapiñska-Œliwa, Aleksandra Lewkiewicz-Ma³ysa, Bogumi³a Winid* WODY TERMALNE UNIEJOWA W ŒWIETLE INTERPRETACJI WSKA NIKÓW HYDROCHEMICZNYCH**

Transkrypt

1 WIERTNICTWO NAFTA GAZ TOM 28 ZESZYT Aneta Sapiñska-Œliwa*, Aleksanda Lewkiewicz-Ma³ysa*, Bogumi³a Winid* WODY TERMALNE UNIEJOWA W ŒWIETLE INTERPRETACJI WSKA NIKÓW HYDROCHEMICZNYCH** 1. WPROWADZENIE Uniejów po³o ony jest w centalnej czêœci Ni u Polskiego w synklinoium mogileñsko- -³ódzkim. W 1969 oku w amach Pojektu badañ geologicznych w ejonie Ponêtów Gostynin, któego celem by³o zbadanie utwoów kedowych i juajskich, wykonano otwó badawczy Ko³o IG-3 [6]. Otwoem tym ujête zosta³y wody temalne. W oku 1978 w miejscowoœci Ostowsko wykonano odwiet hydogeologiczny Uniejów IGH-1, któy zapocz¹tkowa³ ozpoznawanie geologiczno-z³o owe zasobów wód temalnych w ejonie Uniejowa. Kolejne odwiety geotemalne Uniejów PIG/AGH-1 i Uniejów PIG/AGH-2 zosta³y wykonane w latach 1990/91 [4]. W oku 2001 ciep³o pozyskane z wody temalnej zaczêto dostaczaæ do miejskiej sieci ciep³owniczej. Instalacja geotemalna opata by³a o dublet, a nastêpnie od oku 2004 o tiplet otwoów (dwa odwiety pacuj¹ jako ch³onne). Eksploatacja wody temalnej z odwietu Uniejów PIG/AGH-2 mo e odbywaæ siê samoczynnie (Ÿód³o atezyjskie) albo za pomoc¹ pomp g³êbinowej. Ciep³o uzyskane z wody temalnej wykozystywane jest do ogzewania budynków i pzygotowywania ciep³ej wody u ytkowej, jak ównie do ogzewania basenów. Woda temalna ponadto wykozystywana jest w balneologii i ekeacji oaz s³u y pomocji miasta, zasilaj¹c miejskie fontanny [15]. 2. GEOLOGICZNE I HYDROGEOLOGICZNE WARUNKI WYSTÊPOWANIA WÓD TERMALNYCH W UNIEJOWIE Sedymentacyjny basen mezozoiczno-neogeñski na Ni u Polskim z wieloma poziomami wodonoœnymi zosta³ ozpoznany pod wzglêdem geotemalnym pzy okazji licznych * Wydzia³ Wietnictwa, fty i Gazu AGH, Kaków ** Paca wykonana w amach badañ statutowych w oku

2 wieceñ poszukiwawczych. W ejonie Uniejowa by³y to otwoy wietnicze:: Uniejów PIG/ AGH-1, Uniejów PIG/AGH-2, Uniejów IGH-1, Uniejów-1, Wilczyca-1, Madeje Stae IG-1, Sanów IG-1, Watkowice-3, Watkowice-2, Watkowice-1, Poddêbice PIG-2, Poddêbice IG-1 i Ko³o IG-4 [1]. W ejonie Uniejowa wystêpuj¹ utwoy pemu-cechsztynu, tiasu, juy, kedy, neogenu i czwatozêdu. Szczegó³owa budowa geologiczna zosta³a opisana pzez Bojaskiego, Soko³owskiego [4]; Bentkowskiego i in. [1, 2]. Otwoy, któymi ujêto wodê temaln¹ w ejonie Uniejowa, s¹ zlokalizowane niemal w linii postej o kieunku SW-NE. Odleg³oœæ pomiêdzy otwoami skajnymi (Uniejów PIG/AGH-2 i Uniejów IGH-1) wynosi 1950 m. Otwoy Uniejów PIG/AGH-2 i Uniejów PIG/AGH-1 oddalone s¹ o 1120 m. G³êbokoœæ odwietów wynosi od 2031,0 m p.p.t dla odwietu Uniejów PIG/AGH-2 do 2254,0 m p.p.t dla odwietu Uniejów IGH-1. Stop ska³y zbionikowej zapada lekko w kieunku po³udniowo-wschodnim. Odwiety ujmuj¹ wodê temaln¹ z utwoów piaskowcowych nale ¹cych do kedy dolnej. W pofilach otwoów Uniejów PIG/AGH-1 i Uniejów PIG/AGH- poziomy wodonoœne wystêpuj¹ w utwoach: czwatozêdowych, neogeñskich, kedy gónej (wapienie i magle) i kedy dolnej (piaski, piaskowce). Wastwê wodonoœn¹, z któej ujmowane s¹ wody temalne, buduj¹ utwoy kedy dolnej. S¹ to piaskowce kwacowe, jasnoszae, ó nozianiste ze wiem, we fagmentach gubozianiste pzewa nie o spoiwie ilastym, œednio zwiêz³e, pzechodz¹ce ku sp¹gowi w piaskowiec dobnozianisty i badzo dobnozianisty, jasnoszay, zwiêz³y o spoiwie ilasto- -kzemionkowym, z wk³adkami mu³owca ciemnoszaego i czanego. W stopie utwoów kedy dolnej wspó³czynnik poowatoœci efektywnej wynosi 18 20%. Watoœci wspó³czynników poowatoœci efektywnej i ca³kowitej ó ni¹ siê nieznacznie, co œwiadczy to o du ej ³¹cznoœci hydaulicznej poów. W patii sp¹gowej poowatoœæ efektywna jest nieco mniejsza. Poowatoœæ ca³kowita piaskowców wed³ug badañ laboatoyjnych dla otwou Uniejów IGH-1 wynosi 9,53 27,37%, a poowatoœæ efektywna 7,62 19,01%. W otwoach Uniejów PIG/AGH-1 i PIG/AGH-2 pzepuszczalnoœæ w piaskowcach dolnokedowych jest znacznie wiêksza ni w otwoze Uniejów IGH-1. Pzepuszczalnoœæ ównoleg³a w patii stopowej wynosi oko³o 0, m 2, miejscami dochodzi do 0, m 2, a w jednym miejscu (otwó Uniejów PIG/AGH ,3 m) osi¹ga nawet 0, m 2. W tym intewale, tj m, w wiêkszoœci pzepuszczalnoœæ postopad³a jest wiêksza od pzepuszczalnoœci ównoleg³ej. Mo e to œwiadczyæ o wystêpowaniu mikoszczelin [4]. Z analizy mateia³ów geofizycznych wynika, e najlepszymi w³asnoœciami zbionikowymi chaakteyzuj¹ siê piaskowce kedy dolnej zalegaj¹ce w intewale 1919,5 2012,5 m (otwó Uniejów PIG/AGH-1). Stanowi¹ one najlepszy poziom kolektoski, chocia w obêbie tego poziomu obsewuje siê tak e zó nicowania watoœci wspó³czynnika poowatoœci od 11% w stopie do 15 17% w ni szych patiach. W piaskowcach zalegaj¹cych w intewale 2012,5 2041,5 m w otwoze Uniejów PIG/AGH-1 obsewuje siê podwy szon¹ zawatoœæ substancji ilastej, miejscami z wyt¹ceniami i wk³adkami ska³ ilastych. Zawatoœæ wêglanu wapnia w piaskowcach waha siê od 0,0 do 2,8% [1, 2, 3, 4]. 360

3 Ciœnienie w g³êbokich otwoach sugeuje wystêpowanie natualnego egionalnego pzep³ywu wewn¹tz wastwy wodonoœnej genealnie w kieunku z po³udniowego-wschodu na pó³nocny-zachód [7, 9]. Wed³ug Bojaskiego i Soko³owskiego [4] w ejonie Uniejowa wystêpuje minimalna tendencja uchu wód w kieunku po³udniowo-wschodnim. Stop kedy dolnej zapada siê w kieunku po³udniowo-wschodnim, natomiast poziomy piezometyczne obni aj¹ siê w kieunku po³udniowo-wschodnim, co zosta³o udokumentowane watoœciami poziomów piezometycznych w otwoach w Uniejowie. Wskazuje to na minimalny uch od g³êbszej do p³ytszej czêœci synklinoium. Oznacza to istnienie odwotnego kieunku pzep³ywu wód w uk³adzie lokalnym na tle pzep³ywu egionalnego, któy zosta³ pzedstawiony w licznych publikacjach [7, 8, 9]. Inne dokumentacje nie potwiedzaj¹ istnienia takiego pzep³ywu, a wykonane analizy zak³adaj¹ kieunek natualnej filtacji zgodny z kieunkiem egionalnym. Wody temalne w Uniejowie s¹ typu chlokowo-sodowego o minealizacji oko³o 6,8 8,8 g dm 3 [1]. Wody z poszczególnych otwoów ó ni¹ siê nieznacznie sk³adem chemicznym. Minealizacja ogólna wody oœnie w kieunku pó³nocno-zachodnim. Obsewuje siê w tym kieunku wzost pocentowy zawatoœci jonu chlokowego zwi¹zany z jednoczesnym spadkiem zawatoœci jonu wodoowêglanowego. Pzedstawione zmiany sk³adu chemicznego wody ujêtej tzema otwoami wietniczymi s¹ czêœciowo zwi¹zane z g³êbokoœci¹ wystêpowania utwoów wodonoœnych Odleg³oœæ miêdzy otwoami skajnymi Uniejów PIG/AGH-2 i Uniejów IGH-1 wynosi 1950 m i ó nica zalegania stopu wastwy wodonoœnej wynosz¹ca 60 m nie jest adekwatna do ó nicy w minealizacji wody z tych otwoów wynosz¹cej oko³o 23%. Wzost minealizacji w kieunku pó³nocno-zachodnim mo e byæ spowodowany dodatkowo ascenzyjnym zasilaniem g³êbszych poziomów dolnokedowych [4]. 3. WSKA NIKI HYDROCHEMICZNE I DYSKUSJA ICH WARTOŒCI Wzajemne elacje miêdzy jonami mog¹ byæ wya ane pzez niemianowane wielkoœci liczbowe zwane wskaÿnikami hydochemicznymi. Stosunki miêdzy jonami, pzedstawiane s¹ pzewa nie w miliwalach choæ analizowane s¹ tak e iloazy wagowe niektóych sk³adników wód. WskaŸniki s¹ wykozystywane np. do analizy poównawczej wód ó nych poziomów, pzy klasyfikacji wód, a tak e pzy poszukiwaniach z³o owych. podstawie analiz chemicznych wód temalnych ujêæ Uniejów PIG/AGH-2, Uniejów PIG/AGH-1 (wykonanych w latach ) [1, 2, 3, 4, 10, 11] i Uniejów IGH-1 (wykonanych w latach ) [1, 2, 3, 4] policzono wzajemne elacje miêdzy jonami. le y zaznaczyæ, e ma³a iloœæ danych umo liwiaj¹cych intepetacjê zmian wskaÿników hydochemicznych spawi³a, e niemo liwe by³o zastosowanie metod analizy statystycznej. WskaŸnikami hydochemicznymi, któe mog¹ œwiadczyæ o waunkach k¹ enia wód, stefach zasilania i pocesach wymiany jonowej, s¹ miêdzy innymi wskaÿniki:, HCO3. 361

4 W stefach zwi¹zanych z natualnym obiegiem wody noœnikiem jonów s¹ wêglany, któych koncentacja wzasta podczas dogi pzep³ywu waz z pocesem ozpuszczania CO 3. Zawatoœæ HCO 3 wzasta do momentu nasycenia CO 3, ale jednoczeœnie wzasta tak e zawatoœæ. W pewnym momencie dogi pzep³ywu, koncentacja chloków bêdzie dalej osn¹æ pzy sta³ej watoœci HCO HCO 3 3. Dlatego wskaÿnik mo e byæ mienikiem d³ugoœci dogi pzep³ywu od stefy zasilania. Watoœci wskaÿnika HCO 3 wynosz¹ce poni- ej 1 mog¹ œwiadczyæ o utudnionym kontakcie z aktywn¹ stef¹ wymiany lub o wodach pochodz¹cych z g³êbszych patii poziomów wodonoœnych [14]. Podczas pocesu wymiany jonowej wzasta w wodzie zawatoœæ jonów kosztem lub odwotnie w zale noœci od kieunku pocesu. Kieunek pocesu wymiany jonowej zale y od stê enia oztwou pzy mieszaniu (wypieaniu wód) ma nastêpuj¹cy pzebieg: woda o wysokiej zawatoœci wp³ywaj¹ca do stefy ska³ o mniejszym zasoleniu zawieaj¹cych w kompleksie sopcyjnym (X) bêdzie wymieniaæ (X). W wyniku tego powstaje woda typu chlokowo-wapniowego (wed³ug klasyfikacji Sulina). podstawie watoœci wskaÿników i wody temalne Uniejowa mo na zakwalifikowaæ do typu (wed³ug klasyfikacji Sulina). W pocesie wypieania wód s³odkich pzez wody zasolone watoœci wskaÿnika bêd¹ mala³y, natomiast pzy wypieaniu wód s³onych pzez wody zwyk³e watoœci tego wskaÿnika bêd¹ os³y) [19]. Watoœci wskaÿnika <1 mog¹ œwiadczyæ o wymianie na. Poces ten ma miejsce na pzyk³ad podczas pzeoba enia wód w zamkniêtych, g³êbokich stuktuach geologicznych. W wodach zwi¹zanych ze z³o ami opy i gazu watoœæ wskaÿnika wynosi <0,85. Do oceny zastêpowania w wodzie jonów i K jonami i wykozystywany jest ( K ) wskaÿnik wymiany zasad [5, 17]. Pzy za³o eniu, e w pocz¹tkowym stadium pocesu pzeoba eñ powinno byæ w wodzie tyle samo miliwali i ( K ), na skutek pocesów wymiany zmniejszy siê iloœæ ( K ) i wskaÿniki osi¹gn¹ watoœci dodatnie poniewa ( K ) >0. Nie dotyczy to pocz¹tkowego stadium pzeoba eñ dla wód sedymentacyjnych, dlatego woda moska ma watoœci dodatnie wskaÿników wymiany zasad dodatnie mimo baku wymiany jonowej. Malej¹ce nastêpnie watoœci wskaÿników wymiany zasad mog¹ œwiadczyæ o wymianie w kieunku pzeciwnym zastêpowaniu jonów i jonami alkalicznymi. Pocesy zachodz¹ce w g³êbokich stuktuach geologicznych mo na intepetowaæ, analizuj¹c watoœci wskaÿników,. WskaŸnik 2 2 ( HCO 3) ( HCO 3) jest wykozystywany pzy badaniu pocesów zachodz¹cych w basenach sedymentacyjnych i g³êbokich stuktuach geologicznych. Podczas eakcji dolomityzacji, któa polega na za- 362

5 stêpowaniu wapnia w kalcycie pzez magnez wzasta zawatoœæ w p³ynie ezydualnym i w ezultacie watoœæ tego wskaÿnika wzasta do watoœci powy ej 1. WskaŸnikiem, któego watoœæ zmienia siê w wyniku pocesów dolomityzacji jest wskaÿnik, watoœci powy ej 2 s¹ chaakteystyczne dla solanek wapniowych, ale mog¹ te byæ wynikiem ozpuszczania CO 3 lub SO 4. WskaŸnik w wodach wodoowêglanowych wynosi oko³o 1, w waunkach wód g³êbokiego k¹ enia jego watoœæ obni a siê [14]. K Wa nym paametem hydochemicznym wykozystywanym pzy okeœlaniu genezy wód zasolonych jest zawatoœæ jonów B. i obliczenie wskaÿnika wagowego B. Solanki o watoœci wskaÿnika do 400 okeœla siê jako piewotne, od 400 do 1000 jako wody B mieszane, natomiast powy ej 1000 jako wody o wtónym zasoleniu [17]. Watoœci wskaÿników hydochemicznych dla wód temalnych z odwietów Uniejowa waz z komentazem ich watoœci pzedstawiono w tabelach 1 3. Pzy intepetacji wskaÿników wykozystano badania i sugestie zawate miedzy innymi w pacach [12, 13, 14, 16, 18]. Tabela 1 Watoœci wskaÿników hydochemicznych dla wody temalnej w Uniejowie dla odwietu Uniejów PIG/AGH-2 (opacowanie w³asne z wykozystaniem [1, 2, 3, 4, 10, 11]) anionów HCO3 2 1,03 0,93 0,90 0,95 0,90 Mo liwa wymiana na 0,93 0,94 0,94 0,94 0,95 Woda moska, solanka lub ewapoaty 1,92 1,76 1,70 1,81 1,65 Kontakt z wodami infiltacyjnymi utudniony 0,23 0,24 0,24 0,21 0,24 Wietzenie wapieni lub dolomitów lub ozpuszczanie min. wapniowych 0,58 0,58 0,57 0,61 0,67 Wietzenie kalcytu, ale ównie innych minea³ów zawieaj¹cych 16,89 14,90 15,16 17,20 16,21 Pochodzenie inne ni z ozpuszczania gipsu 363

6 Tabela 1 cd ( ) 4,80 4,87 5,00 4,83 5,14 2 Nie zachodzi ozpuszczanie siaczanów i dedolomityzacja 0,09 0,05 Nie zachodzi wietzenie ska³ SiO 2 pzesyconych kzemionk¹, ani K zawieaj¹cych minea³y elazisto magnezowe, mo liwa wymiana kationowa 9,01 10,01 HCO3 Wietzenie kzemianów mniej SiO2 pawdopodobne ni wêglanów 3,17 4,92 2,79 4,91 Typ - wed³ug klasyfikacji Sulina HCO 3 ( K ) SO 0,05 0,05 0,05 0,04 0,03 S³one wody lub solanki 3,29 3,10 3,17 3,65 3,14 Wody wzbogacone w 0,04 0,06 0,09 0,05 0,10 Wymiana kationowa, zastêpowanie i K jonami i 0,089 0,090 0,093 0,091 0,094 K Kontakt ze stef¹ aktywnej wymiany utudniony 1,00 1,00 1,00 1,10 1, HCO3 Kontakt z aktywn¹ stef¹ wymiany utudniony, wody wzbogacone w 1005,4 1012,73 Nie s¹ to wody Nie s¹ to wody moskie ani eliktowe, zasoliktowe, zaso- moskie ani e- B lenie wtóne lenie wtóne Bak danych o zawatoœci sk³adników umo liwiaj¹cych policzenie wskaÿnika hydochemicznego Pzypadek, któy œwiadczy o innym typie wody ni typ - wed³ug klasyfikacji Sulina Bak wymiany kationowej Tabela 2 Watoœci wskaÿników hydochemicznych dla wody temalnej w Uniejowie dla odwietu Uniejów PIG/AGH-1 (opacowanie w³asne z wykozystaniem [1, 2, 3, 4, 10, 11]) anionów ,00 0,90 0,94 0,90 Mo liwa wymiana na 0,92 0,94 0,95 0,95 Woda moska, solanka lub ewapoaty 364

7 2 100 HCO3 SiO2 Tabela 2 cd. 4,05 1,69 1,54 1,64 Kontakt z wodami infiltacyjnymi utudniony 10,80 10,01 6,33 8,75 Bak wskazañ o wietzeniu Wietzenie wêglanów kzemianów i wêglanów 0,03 0,24 0,23 0,24 Wietzenie wapieni i dolomitów Rozpuszczalnie min. 0,73 0,57 0,67 0,62 HCO3 Wietzenie kalcytu, ale ównie innych minea³ów zawieaj¹cych 34,08 15,16 17,72 16,21 2 Pochodzenie inne ni z ozpuszczania gipsu 3,35 4,98 6,06 5,15 2 Nie zachodzi ozpuszczanie siaczanów i dedolomityzacja 0,41 0,06 0,1 0,05 SiO 2 K Nie zachodzi wietzenie ska³ pzesyconych kzemionk¹, ani zawieaj¹cych minea³y elazisto magnezowe, mo liwa wymiana kationowa 10,80 10,01 6,33 8,75 HCO3 SiO Rozpuszczanie pawdopodobnie 2 Wietzenie wêglanów siaczanów 4,71 2,97 5,01 Typ - wed³ug klasyfikacji Sulina HCO 3 0,05 0,05 0,04 0,04 Nie s¹ to wody zwyk³ego cyklu hydologicznego 33,01 3,17 3,32 3,14 Wody wzbogacone w ( K ) 0,01 0,085 0,058 0,098 Wymiana kationowa, zastêpowanie i K jonami i 0,13 0,09 0,10 0,09 K Kontakt ze stef¹ aktywnej wymiany utudniony 1,49 0,99 1,40 1,15 2 HCO3 Kontakt z aktywn¹ stef¹ wymiany utudniony, mo liwa dolomityzacja 992, Nie s¹ to wody Nie s¹ to wody moskie ani eliktowe, zasole- liktowe, zasole- moskie ani e- B nie wtóne nie wtóne Bak danych o zawatoœci sk³adników umo liwiaj¹cych policzenie wskaÿnika hydochemicznego Pzypadek, któy œwiadczy o innym typie wody ni typ - wed³ug klasyfikacji Sulina Bak wymiany kationowej 365

8 Tabela 3 Watoœci wskaÿników hydochemicznych dla wody temalnej w Uniejowie dla odwietu Uniejów IGH-1 (opacowanie w³asne z wykozystaniem [1, 2, 3,4 ]) anionów HCO3 SiO ,94 0,94 0,96 0,86 0,96 Mo liwa wymiana na 0,95 0,94 0,93 0,95 0,92 Woda moska, solanka lub ewapoaty 2,25 2,68 3,69 1,94 4,41 Kontakt z wodami infiltacyjnymi mo e byæ utudniony * * * 8,37 9,38 Rozpuszczanie pawdopodobnie siaczanów 0,25 0,26 0,26 0,24 0,23 Wietzenie wapieni i dolomitów, ozpuszczanie min. 0,80 0,80 0,80 0,69 0,61 HCO Wietzenie kalcytu, ale ównie innych minea³ów zawieaj¹cych 3 42,48 41,45 43,35 21,76 19,94 2 Pochodzenie inne ni z ozpuszczania gipsu 8,43 6,95 4,92 4,19 1,97 2 Nie zachodzi ozpuszczanie siaczanów i dedolomityzacja 0,03 0,13 SiO 2 K * * * HCO 3 Nie zachodzi wietzenie ska³ pzesyconych kzemionk¹, ani zawieaj¹cych minea³y elazisto magnezowe, mo liwa wymiana kationowa 1,19 1,17 0,93 6,31 2,19 Typ - wed³ug klasyfikacji Sulina 0,03 0,04 0,03 0,04 0,04 Nie s¹ to wody zwyk³ego cyklu hydologicznego 2,96 2,85 2,90 3,21 3,49 Wody wzbogacone w ( K ) 0,05 0,05 0,04 0,14 0,04 Wymiana kationowa zastêpowanie i K jonami i 0,20 0,20 0,19 0,11 0,09 K Kontakt ze stef¹ aktywnej wymiany utudniony 366

9 Tabela 3 cd. 2 HCO3 B 2,49 2,23 1,92 1,37 0,77 Kontakt z aktywn¹ stef¹ wymiany utudniony, mo liwa dolomityzacja 1023, , , ,19 Nie s¹ to wody moskie ani eliktowe, zasolenie wtóne Bak danych o zawatoœci sk³adników umo liwiaj¹cych policzenie wskaÿnika hydochemicznego Pzypadek, któy œwiadczy o innym typie wody ni typ - wed³ug klasyfikacji Sulina Watoœci wskaÿników hydochemicznych s¹ chaakteystyczne dla wód typu -. Œwiadcz¹ o pochodzeniu wód z g³êbokich stuktu wodonoœnych, ale nie wykluczaj¹ zasilania wodami z nadleg³ych poziomów. Wiêkszoœæ z analizowanych wskaÿników hydochemicznych œwiadczy o utudnionym kontakcie z wodami stefy aktywnej wymiany. podstawie pzedstawionych w tabeli watoœci wspó³czynników hydochemicznych dotycz¹cych wody z odwietu Uniejów PIG/AGH-2 mo emy postawiæ hipotezê o wypieaniu wód s³odkich pzez wody zasolone (malej¹ca watoœæ wskaÿnika, dla wód z odwietów Uniejów PIG/AGH-2 i Uniejów PIG/AGH-1, co mo e byæ wynikiem eksploatacji powoduj¹cej dop³yw z g³êbiej po³o onych patii wastw wodonoœnych). tomiast 2 HCO malej¹c¹ watoœæ wskaÿnika 3 SO (Uniejów PIG/AGH-2) i (Uniejów PIG/AGH-1) mo na intepetowaæ jako dop³yw wód, któych kontakt z aktywn¹ stef¹ wymiany wody ulega pogoszeniu. Wody te s¹ wzbogacone w watoœæ wskaÿnika wynosi powy ej 3. Zawatoœæ wapnia mo e byæ wynikiem ozpuszczania minea³ów zawieaj¹cych ten piewiastek, na co wskazuj¹ tak e watoœci innych zamieszczonych w tabelach wskaÿników. Mo e mieæ na to wp³yw poziom kedy gónej wystêpuj¹cy w utwoach wêglanowych (wapieniach i maglach), a tak e utwoy juy gónej zalegaj¹ce poni ej utwoów piaskowcowych kedy gónej (wapienie i wapienie dolomityczne). Zawatoœæ wapnia decyduj¹ca o okeœlonej watoœci wskaÿników uwzglêdniaj¹cych mo e wskazywaæ na zwi¹zek (mo liwe kontakty hydauliczne) z poziomem w ska³ach wêglanowych) i/lub ascezyjne zasilanie z utwoów sp¹gowych, ale mo e te byæ wynikiem pocesów wymiany jonowej ( K ) o czym œwiadcz¹ dodatnie watoœci wskaÿnika wymiany zasad. podstawie obliczonych watoœci wskaÿnika wody temalne mo na okeœliæ jako wody o zasoleniu wtónym lub wody mieszane. Watoœci te œwiadcz¹ o zasoleniu niezwi¹- B zanym z pocesami zachodz¹cymi w basenach sedymentacyjnych, jest to dodatkowa pzes³anka œwiadcz¹ca o kontakcie z wodami pochodz¹cymi spoza izolowanych stuktu geologicznych. 367

10 4. PODSUMOWANIE Wody temalne Uniejowa ujête otwoami Uniejów PIG/AGH-1, Uniejów PIG/AGH-2, Uniejów IGH-1, s¹ wodami typu - o minealizacji oko³o 6 8 g/dm 3 pochodz¹cymi z tego samego poziomu wodonoœnego. Utwoy w któych wystêpuj¹ wody temalne nie stanowi¹ izolowanych stuktu geologicznych. Nie mo na wykluczyæ zasilania wodami z nadleg³ych poziomów oaz dop³ywu ze sp¹gowych utwoów juy gónej. Wiêkszoœæ z analizowanych wskaÿników hydochemicznych œwiadczy, o utudnionym kontakcie z wodami stefy aktywnej wymiany i ozpuszczaniu minea³ów zawieaj¹cych wapñ. LITERATURA [1] Bentkowski A., Bienat H., Bujakowska K., Kapuœciñski J.: Aneks do Dokumentacji zasobów wód temalnych w kategoii B i C z utwoów kedy dolnej egionu Uniejowa. Pzedsiêbiostwo Geologiczne POLGEOL S.A., Waszawa 2001 [2] Bentkowski A., Bienat H., Kapuœciñski J, Posyniak A.: Dodatek do dokumentacji ustalaj¹cej zasoby eksploatacyjne wód temalnych z utwoów kedy dolnej egionu Uniejowa waz z okeœleniem waunków hydogeologicznych w zwi¹zków z wt³aczaniem wód do dolnokedowego poziomu wodonoœnego. Pzedsiêbiostwo Geologiczne POLGEOL S.A., Waszawa 2005 [3] Bienat H. Fil¹g A.: Pojekt zagospodaowania z³o a wód temalnych z utwoów kedy dolnej egionu Uniejowa. Pzedsiêbiostwo Geologiczne POLGEOL S.A., Waszawa 2006 [4] Bojaski L., Soko³owski A.: Dokumentacja zasobów wód temalnych w kategoii C i B z utwoów kedy dolnej egionu Uniejowa. Pañstwowy Instytut Geologiczny, Waszawa 1991 [5] Collins A.G.: Geochemisty of Oil-Field Wates. Devel. in Petoleum Sc No 1, Elsevie Sc. Publ. Comp [6] Dembowska J., Maek S.: Ko³o IG-3, Ko³o IG-4, Poddêbice IG-1 w : Pofile g³êbokich otwoów wietniczych Pañstwowego Instytutu Geologicznego, z. 69, PIG, Waszawa 1990 [7] Góecki W. (ed.): Atlas zasobów enegii geotemalnej na Ni u Polskim. Towazystwo Geosynoptyków GEOS, Kaków 1995 [8] Góecki W (ed.): Atlas zasobów enegii geotemalnej na Ni u Polskim. Kaków 2006 [9] Ha³adus A., Reiche B.: Waunki hydogeologiczne dolnokedowego zbionika wód geotemalnych. [w:] Mat. Konf. Mo liwoœci wykozystania wód geotemalnych w Polsce ze szczególnym uwzglêdnieniem synklinoium mogileñsko-³ódzkiego, Œlesin k. Konina paÿdzienika

11 [10] Mateia³y achiwalne Sp. z o.o. Geotemii Uniejów. Analiza fizykochemiczna wody podziemnej z otwou Uniejów PIG/AGH-2 wykonana pzez Zak³ad Hydogeologii i Ochony Wód. AGH. Uniejów 2006 [11] Mateia³y achiwalne Sp. z o.o. Geotemii Uniejów. Ksi¹ ka odwietu Uniejów PIG/AGH-2 i Uniejów PIG/AGH-1. Uniejów 2007 [12] Pazdo Z., Kozeski B.: Hydogeologia ogólna. Wydawnictwa Geologiczne, Waszawa 1990 [13] Razowska L.: WskaŸniki hydochemiczne ma³o pzydatne czy niedoceniane. Wspó³czesne poblemy hydogeologii t. IX Waszawa Kielce wzeœnia 1999, PIG, Waszawa 1999, [14] Rosenthal E.: Hydochemisty of Goundwate at Unique Outlets of the Bet Shean- Haod Multiple-Aquife System. Isael Jounal of Hydology, 97, 1988, [15] Sapiñska-Œliwa A.: Technologiczne i ekonomiczne zagadnienia zagospodaowania wody temalnej na pzyk³adzie Uniejowa. Wydawnictwa AGH, Kaków 2010 [16] Macioszczyk A.: Hydogeochemia. Wydawnictwa Geologiczne, Waszawa 1987 [17] Matay J.-M., Fontes J.-C.: Oigin of the oil-field bines in the Pais basin. Geology, vol. 18, 1990, [18] White D.E., Hem J.D., Waning G.A.: Tabulation and discussion of chemical analyses many peviously unpublished, epesenting subsuface wates fom many geologic envionments with desciptions of the souces of the wate. Geological Suvey Pofessional Pape 440 F, 1963 [19] Witczak S., Pietas J.S.: Pognozowanie uchu zanieczyszczeñ w zmiennym polu hydodynamicznym na pzyk³adzie du ego zbionika odpadów poflotacyjnych. XXXVIII Sesja ukowa AGH Zjazd ukowy, Kaków, Wydawnictwa Geologiczne