LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 6. Temat: Badanie odporności na ścieranie materiałów polimerowych.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 6. Temat: Badanie odporności na ścieranie materiałów polimerowych."

Transkrypt

1 LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 6 Opracował: Janusz Woźniak Instytut Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej Temat: Badanie odporności na ścieranie materiałów polimerowych. 1. WPROWADZENIE Materiały polimerowe charakteryzujące się dużą odpornością na ścieranie mają zastosowanie w układach tribologicznych tam gdzie wymagana jest ich zwiększona trwałość eksploatacyjna (np. w transporcie: opona samochodowa, skrzynie załadunkowe itp.). Opory tarcia występują na powierzchni styku oraz w warstwach wierzchnich pary trącej. Przykładem może być ruch samochodu gdzie muszą być pokonane opory tarcia tocznego. Tarcie toczne występuje w punkcie styku (parą trącą w tym układzie może być opona i nawierzchnia), w którym odkształcenie sprężyste materiału powoduje styk strefowy na pewnym obszarze. Jednakże obok tarcia tocznego w strefie styku występuje ślizgowe zewnętrzne na granicy styku oraz wewnętrzne w odkształconej objętości warstwy wierzchniej trących ciał. Tarcie ślizgowe występuje także podczas ruszania oraz hamowania pojazdem. Pojawienie się tarcia ślizgowego jest jedną z przyczyn szybszego zużywania tibologicznego opon samochodowych. W rzeczywistości zużywanie warstwy wierzchniej jest skutkiem oddziaływania wszystkich rodzajów tarcia. Dla lepszego zrozumienia zagadnień związanych z m i zużywaniem niezbędna jest znajomość przesłanek teoretycznych z dziedziny tribologii. Do chwili obecnej brak jest jednoznacznej definicji teorii tarcia suchego, która uwzględniałaby różnorodne czynniki oddziaływujące na parę trącą przy skojarzeniu metal-tworzywo sztuczne. Opracowano wiele teorii i hipotez odnoszących się do metali. Poznanie ich pozwoli zrozumieć złożoność zagadnienia i po przyjęciu pewnych uproszczeń umożliwi przyjęcie podstawowych zasad tarcia dla materiałów polimerowych. Do najważniejszych teorii tarcia ciał stałych można zaliczyć: Adhezyjna teoria tarcia (Bowden, Tabor 1954). Teoria ta zakłada, że styk ciał nie zachodzi na nominalnej powierzchni, ale na rzeczywistej. Nierówności znajdujące się na powierzchni ulegają deformacji. W strefie rzeczywistego styku zachodzi silna adhezja, w rezultacie której 1

2 pojawiają się tzw. "mostki zwarcia". Siła tarcia potrzebna jest do zerwania kontaktów adhezyjnych. Molekularna teoria tarcia (Tomlinson 1929, Deriagin 1933, 1952). Teoria ta zakłada, że w wypadku powierzchni gładkich zachodzi w obszarze sił międzycząsteczkowych tj. sił pomiędzy powłokami elektronowymi atomów stykających się ciał. Oznacza to, że siły przylegania lub przyciągania międzycząsteczkowego powinny być uwzględniane w teoriach tarcia. Adhezyjno-odkształceniowa (mechaniczna) teoria tarcia (Kragielski , 1965). Teoria la próbuje połączyć oddziaływanie mechaniczne trących ciał oraz oddziaływanie przyciągania molekularnego. Uwzględnia się w niej zarówno zaczepianie nierówności powierzchni trących ciał jak i siły adhezyjne spowodowane oddziaływaniem sił molekularnych. Bierze się również pod uwagę rzeczywistą powierzchnie styku. Energetyczna teoria tarcia (Kuzniecov Kostecki 1970). Według tej teorii istnieje bilans energetyczny procesów tarcia zewnętrznego. Zjawiska cieplne, akustyczne i elektryczne a także procesy zużywania powodują straty energetyczne. Prace sił tarcia można określić zatem sumą sktadowych energetycznych. Według Kosteckicgo praca tarcia zewnętrznego składa się z energii przetworzonej na ciepło oraz energii rozproszonej. Rzeczywiste oddziaływanie pary trącej podczas procesu tarcia powoduje oprócz sczepiania się nierówności powierzchni zmianę właściwości warstwy wierzchniej Warstwą wierzchnią materiału nazywamy warstwę ograniczoną rzeczywistą powierzchnią przedmiotu, obejmującą tę powierzchnię oraz część materiału w głąb od powierzchni rzeczywistej, która wykazuje zmienione cechy fizyczne i chemiczne w stosunku do cechy tego materiału w głębi przedmiotu. Cechy warstwy wierzchniej nadawane w procesie produkcji zmieniają się na skutek działania czynników eksploatacyjnych. Powierzchnia styku nawet najlepiej obrobionej powierzchni nigdy nie będzie gładka. Stan powierzchni elementów części maszyn charakteryzuje jej falistość, błędy kształtu oraz kierunek rozmieszczenia nierówności. Tak więc rzeczywiste oddziaływanie powierzchni pary trącej zależne jest od powierzchni styku i własności fizycznych materiałów trących się elementów maszyn. Rozpatrując parę trącą (rys.1) mówimy o nominalnej powierzchni styku S n, konturowej powierzchnia styku S k, i rzeczywistej powierzchnia styku S r [2]: 2

3 Rys.1 Schemat powierzchni styku S; h wysokość nierówności - nominalnej powierzchni styku S n, która jest powierzchnią w granicach obrysu powierzchni zetknięcia dwóch ciał. Zależna jest od wymiarów, z pominięciem falistości, chropowatości i błędów kształtu; - konturowa powierzchnia styku S k jest to powierzchnia stanowiąca obrys rzeczywistych pól styku, zależna od chropowatości i falistości powierzchni oraz od obciążenia; - rzeczywista powierzchnia styku S r jest to pole sumy elementarnych powierzchni styku. Rzeczywista powierzchnia styku występuje w miejscach stykania się nierówności dwóch powierzchni. 1.1 RODZAJE TARCIA Pogrubiona ścieżka diagramu (rys.2) przedstawia rodzaje tarcia odnoszące się do badania właściwości ściernych materiałów polimerowych podczas realizowanego ćwiczenia laboratoryjnego. Rodzaje tarcia zewnętrzne wewnętrzne statyczne kinetyczne w ciałach stałych w płynach ślizgowe toczne aerodynamiczne suche technicznie suche mieszane Rys.2 Rodzaje tarcia 3

4 - zewnętrzne występuje przy powierzchniowym styku dwóch ciał, jest zależne od składu i struktury materiałów trących; - kinetyczne zachodzi wówczas, gdy dwa stykające się ze sobą ciała pozostają w ruchu względnym; - ślizgowe jest odmianą tarcia kinetycznego i występuje wówczas, gdy prędkości obu ciał w punktach ich wzajemnego styku są różne; - suche ma miejsce wówczas, gdy czyste nierozdzielone żadnym ciałem trzecim powierzchnie pracy trącej stykają się bezpośrednio ze sobą. W technice nie spotyka się raczej tego rodzaju tarcia, ponieważ współpracujące ze sobą powierzchnie rzeczywistych elementów maszyn pokryte są prawie zawsze błonkami tlenków, cząstkami substancji ciekłych lub gazowych i wówczas występuje technicznie suche. 1.2 RODZAJE ZUŻYWANIA TOWARZYSZĄCE TARCIU Zużycie materiału w procesie tarcia nazywane jest zużyciem tribologicznym. Proces ten powodowany jest ścieraniem, pękaniem i wykruszaniem cząstek materiału oraz adhezją powierzchni współpracujących elementów i reakcjami tribochemicznymi zachodzącymi na powierzchni tarcia. Do najczęściej spotykanych rodzajów zużycia materiałów polimerowych można zaliczyć [1]: - zużywanie adhezyjne jest związane z adhezją powierzchni trących. Powoduje ona lokalne szczepienia tych powierzchni co jest powodem pękania wiązań kohezyjnych; - zużywanie ścierne jest związane z dużą chropowatością powierzchni styku. Występujące nierówności spełniają rolę mikroostrzy powodując ubytek materiału spowodowany mikroskrawaniem, rysowaniem lub bruzdowaniem; - zużywanie zmęczeniowe spowodowane jest przez cyklicznie zmienne odkształcenia warstwy wierzchniej. Z powodu tego na powierzchni pojawiają się mikropęknięcia, których dalszy rozwój i łączenie powoduje wykruszanie się materiału; - zużywanie erozyjne powstaje w wyniku uderzenia drobnych cząstek o powierzchnię materiału powodując ubytek materiału zwany erozją; - zużywanie chemiczne występuje wskutek reakcji chemicznych zachodzących między współpracującymi materiałami, w których zachodzi proces tarcia (np. utlenianie); - zużywanie cieplne zachodzi w wyniku wydzielania się dużej ilości ciepła, które powoduje zmiękczenie materiału w warstwach wierzchnich. 4

5 2. ZUŻYWANIE ŚCIERNE Zużycie ścierne występuje wtedy, gdy ubytek materiału w warstwie wierzchniej jest spowodowany oddzielaniem cząstek wskutek mikroskrawania, rysowania lub bruzdowania [1, 3, 4]: - mikroskrawanie polega na wykrawaniu w ścieranym materiale bruzdy przez występ nierówności lub ziarno ścierne partnera tarcia, które wgłębia się w materiał, odcina cząstki tego materiału podczas ruchu względnego, spiętrza je i odrywa; - rysowanie polega na tworzeniu w ścieranym materiale przez wystający element nierówności ciała współpracującego rysy, częściowo wskutek wykrawania, a częściowo wskutek odsuwania materiału na boki, jest zjawiskiem pośrednim między mikroskrawaniem i bruzdowaniem; - bruzdowanie polega na wgłębieniu występu partnera tarcia w ścierany materiał i plastycznym wyciśnięciu w nim bruzdy podczas ruchu względnego, wyciśnięty z bruzdy materiał zostaje spiętrzony wzdłuż jej bocznych ścianek. Analogicznie będą działać utlenione produkty zużycia w obszarze tarcia. Odporność na zużycie ścierne jest zależna od: - składu chemicznego i frakcyjnego luźnych lub umocowanych cząstek ścierniwa i ich twardości względnej (w stosunku do twardości materiału zużywanego); - nacisków jednostkowych; - częstości wymiany tych produktów w obszarach tarcia (wydmuchiwanie, przemywanie); - prędkości poślizgu i wielu innych czynników. Charakter działania ziaren ściernych na ścierany materiał zależy od ich ruchu względem powierzchni materiału oraz od charakteru i wartości obciążeń przenoszonych przez ziarna. Ścieranie może się odbywać przez ziarna umocowane we współpracujących powierzchniach, przez luźne pojedyncze ziarna ścierne, przez warstwę ścierną występującą między współpracującymi powierzchniami, przez strumień ścierny, ścieranie w środowisku ściernym. Badanie odporności na ścieranie materiałów polimerowych w ramach ćwiczenia laboratoryjnego można wyznaczyć na podstawie stosunku objętościowego zużycia próbki wzorcowej do objętościowego zużycia badanych materiałów w takich samych warunkach badań. 5

6 3. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest wyznaczenie właściwości ściernych wybranych materiałów polimerowych. Na stanowisku badawczym podczas tarcia w obecności luźnego ścierniwa zostaną przeprowadzone badania ścieralności w jednakowych warunkach pracy (v prędkość ślizgania, F N obciążenie). Na podstawie uzyskanych wyników badań tribologicznych zostaną określone właściwości ścierne wybranych materiałów polimerowych. Na podstawie badań tribologicznych należy opracować sprawozdanie z przeprowadzonego ćwiczenia. Wnioski z ćwiczenia powinny zawierać wyjaśnienia otrzymanych wyników. 4. METODA BADAŃ Metoda badawcza odporności na ścieranie zgodna jest z normą GOST Stanowisko to przeznaczone jest do badania materiałów i powłok na zużycie ścierne podczas tarcia w obecności luźnego ścierniwa. Zasada badania (Rys.1) polega na tym, że w jednakowych warunkach pracy (prędkość ślizgania v i obciążenia F N ) przeprowadza się badania próbek wybranych materiałów oraz próbki wzorcowej wykonanej ze stali 45 w stanie znormalizowanym. Podczas pomiaru badana próbka (1) jest dociskana z określoną siłą (F N ) do obracającego się z ustaloną prędkością obrotową (n) krążka gumowego (2) o średnicy d = 50 mm. Pomiędzy krążek i próbkę dostarczany jest proszek kwarcowy (3) - elektrokorund nr 90 (wg PN-76/M ) - powodujący ścieranie próbki. Wynikiem pomiaru jest wagowe zużycie próbki (różnica ciężaru przed i po badaniach), jakie wystąpiło po określonym czasie tarcia (określonej liczbie obrotów gumowej rolki). Rys. 1. Schemat metody badawczej: l - próbka z badanej stali, 2 - rolka gumowa, 3 - ścierniwo 6

7 Na podstawie pomiarów zużycia wagowego określano wskaźnik odporności na ścieranie K b (względną odporność na zużycie) dla poszczególnych materiałów, określany jako stosunek objętościowego zużycia próbki wzorcowej do objętościowego zużycia badanych materiałów uzyskanych w takich samych warunkach badań. Wskaźnik ten określano z wzoru: Z K b = ww ρ w Nb Z wb ρb N w gdzie: Z ww - zużycie wagowe podczas badania próbki wzorcowej (stali 45), Z wb - zużycie wagowe podczas badania badanego materiału, ρ w - gęstość materiału próbki wzorcowej, ρ b - gęstość materiału próbki badanej, N w - liczba obrotów drogi tarcia próbki wzorcowej, N b - liczba obrotów drogi tarcia próbki badanej. 5. OPIS STANOWISKA BADAWCZEGO Badanie odporności na ścieranie materiałów polimerowych przeprowadzone zostanie na stanowisku badawczym Tester T-07 produkcji Międzynarodowego Centrum Naukowego Eksploatacji Majątku Trwałego w Radomiu (Fot.1). Fot. 1. Stanowisko badawcze Tester T-07 : 1 próbka polimerowa, 2 rolka gumowa, 3 regulator prędkości nasypowej ścierniwa, 4 zbiornik ścierniwa, 5 ramię obciążenia próbki, 6 kontroler pracy testera T-07 7

8 LITERATURA [1] Wieleba W. Analiza procesów tribologicznych zachodzących podczas współpracy kompozytów PTFE ze stalą, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej,Wrocław [2] Jaworski J. Okładziny cierne do hamulców i sprzęgieł pojazdów mechanicznych, Warszawa [3] Hebda M., Wachal A. Trybologia, Warszawa [4] Sokolski P., Ziemba S. Zużycie elementów maszyn spowodowane m, Warszawa PWN

LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 6. Temat: Odporność na ścieranie wybranych materiałów na opakowania 1 WPROWADZENIE

LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 6. Temat: Odporność na ścieranie wybranych materiałów na opakowania 1 WPROWADZENIE LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 6 Temat: Odporność na ścieranie wyranych materiałów na opakowania 1 WPROWADZENIE Materiały stosowane do produkcji opakowań transportowych powinny charakteryzować

Bardziej szczegółowo

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ ZAKŁAD METALOZNAWSTWA I ODLEWNICTWA PRZEDMIOT: INŻYNIERIA WARSTWY WIERZCHNIEJ Temat ćwiczenia: Badanie prędkości zużycia materiałów

Bardziej szczegółowo

Politechnika Poznańska Wydział Inżynierii Zarządzania. Wprowadzenie do techniki tarcie ćwiczenia

Politechnika Poznańska Wydział Inżynierii Zarządzania. Wprowadzenie do techniki tarcie ćwiczenia Politechnika Poznańska Wydział Inżynierii Zarządzania Wprowadzenie do techniki tarcie ćwiczenia Model Charlesa Coulomb a (1785) Charles Coulomb (1736 1806) pierwszy pełny matematyczny opis, (tzw. elastyczne

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Eksploatacja i obróbka skał Kamień naturalny: Oznaczanie Temat: odporności na ścieranie Norma: PN-EN 14157:2005

Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Eksploatacja i obróbka skał Kamień naturalny: Oznaczanie Temat: odporności na ścieranie Norma: PN-EN 14157:2005 Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Eksploatacja i obróbka skał Kamień naturalny: Oznaczanie Temat: odporności na ścieranie Norma:

Bardziej szczegółowo

BIOTRIBOLOGIA. Wykład 3 DYSSYPACJA ENERGII I ZUŻYWANIE. Fazy procesów strat energii mechanicznej

BIOTRIBOLOGIA. Wykład 3 DYSSYPACJA ENERGII I ZUŻYWANIE. Fazy procesów strat energii mechanicznej BIOTRIBOLOGIA Wykład 3 DYSSYPACJA ENERGII I ZUŻYWANIE 1 Fazy procesów strat energii mechanicznej I. Początkowa praca w obszarze styku tworzenie rzeczywistej powierzchni styku II. Transformacja pracy w

Bardziej szczegółowo

BIOTRIBOLOGIA. Wykład 1. TRIBOLOGIA z języka greckiego tribo (tribos) oznacza tarcie

BIOTRIBOLOGIA. Wykład 1. TRIBOLOGIA z języka greckiego tribo (tribos) oznacza tarcie BIOTRIBOLOGIA Wykład TRIBOLOGIA z języka greckiego tribo (tribos) oznacza tarcie Nauka o oddziaływaniu powierzchni ciał znajdujących cię w relatywnym ruchu Nauka o tarciu, zużywaniu i smarowaniu Biotribologia

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA MECHANIZMÓW NISZCZĄCYCH POWIERZCHNIĘ WYROBÓW (ŚCIERANIE, KOROZJA, ZMĘCZENIE).

CHARAKTERYSTYKA MECHANIZMÓW NISZCZĄCYCH POWIERZCHNIĘ WYROBÓW (ŚCIERANIE, KOROZJA, ZMĘCZENIE). Temat 2: CHARAKTERYSTYKA MECHANIZMÓW NISZCZĄCYCH POWIERZCHNIĘ WYROBÓW (ŚCIERANIE, KOROZJA, ZMĘCZENIE). Wykład 3h 1) Przyczyny zużycia powierzchni wyrobów (tarcie, zmęczenie, korozja). 2) Ścieranie (charakterystyka

Bardziej szczegółowo

DEGRADACJA MATERIAŁÓW

DEGRADACJA MATERIAŁÓW DEGRADACJA MATERIAŁÓW Zmęczenie materiałów Proces polegający na wielokrotnym obciążaniu elementu wywołującym zmienny stan naprężeń Zmienność w czasie t wyraża się częstotliwością, wielkością i rodzajem

Bardziej szczegółowo

Nauka o Materiałach. Wykład I. Zniszczenie materiałów w warunkach dynamicznych. Jerzy Lis

Nauka o Materiałach. Wykład I. Zniszczenie materiałów w warunkach dynamicznych. Jerzy Lis Wykład I Zniszczenie materiałów w warunkach dynamicznych Jerzy Lis Treść wykładu: 1. Zmęczenie materiałów 2. Tarcie i jego skutki 3. Udar i próby udarności. 4. Zniszczenie balistyczne 5. Erozja cząstkami

Bardziej szczegółowo

Trwałość i niezawodność Durability and reliability. Transport I stopień Ogólnoakademicki. Studia stacjonarne. Kierunkowy

Trwałość i niezawodność Durability and reliability. Transport I stopień Ogólnoakademicki. Studia stacjonarne. Kierunkowy KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014 Trwałość i niezawodność Durability and reliability A. USYTUOWANIE MODUŁU

Bardziej szczegółowo

Wykład XV: Odporność materiałów na zniszczenie. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych

Wykład XV: Odporność materiałów na zniszczenie. JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Wykład XV: Odporność materiałów na zniszczenie JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: 1. Zmęczenie materiałów 2. Tarcie i jego skutki

Bardziej szczegółowo

WPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH

WPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH WOJCIECH WIELEBA WPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH THE INFLUENCE OF FRICTION PROCESS FOR CHANGE OF MICROHARDNESS OF SURFACE LAYER IN POLYMERIC MATERIALS

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN IDENTYFIKACJA RODZAJÓW ZUŻYCIA ELEMENTÓW MASZYN OCENA WŁAŚCIWOŚCI UŻYTKOWYCH SUBSTANCJI SMAROWYCH ĆWICZENIE LABORATORYJNE

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2013/2014 Kod: RBM ET-n Punkty ECTS: 3. Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Niestacjonarne

Rok akademicki: 2013/2014 Kod: RBM ET-n Punkty ECTS: 3. Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Niestacjonarne Nazwa modułu: Tribologia Rok akademicki: 2013/2014 Kod: RBM-2-106-ET-n Punkty ECTS: 3 Wydział: Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Specjalność: Eksploatacja i technologia

Bardziej szczegółowo

BIOTRIBOLOGIA WYKŁAD 2

BIOTRIBOLOGIA WYKŁAD 2 BIOTRIBOLOGIA WYKŁAD 2 PROCESY TARCIA 1 TARCIE TARCIE opór ruchu podczas ślizgania lub toczenia całość zjawisk fizycznych towarzyszących przemieszczaniu się względem siebie dwóch ciał fizycznych. SIŁA

Bardziej szczegółowo

30/01/2018. Wykład XIV: Odporność materiałów na zniszczenie. Treść wykładu: Zmęczenie materiałów

30/01/2018. Wykład XIV: Odporność materiałów na zniszczenie. Treść wykładu: Zmęczenie materiałów Wykład XIV: Odporność materiałów na zniszczenie JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: 1. 2. 3. Udar i próby udarności

Bardziej szczegółowo

BADANIA ODPORNOŚCI NA ZUŻYCIE ŚCIERNE WYBRANYCH POLIMERÓW INŻYNIERYJNYCH

BADANIA ODPORNOŚCI NA ZUŻYCIE ŚCIERNE WYBRANYCH POLIMERÓW INŻYNIERYJNYCH 4-2012 T R I B O L O G I A 25 Dymitry CAPANIDIS *, Andrzej TAŃSKI * BADANIA ODPORNOŚCI NA ZUŻYCIE ŚCIERNE WYBRANYCH POLIMERÓW INŻYNIERYJNYCH INVESTIGATIONS OF RESISTANCE TO ABRASIVE WEAR OF SELECTED ENGINEERING

Bardziej szczegółowo

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH

PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH PRZECIWZUŻYCIOWE POWŁOKI CERAMICZNO-METALOWE NANOSZONE NA ELEMENT SILNIKÓW SPALINOWYCH AUTOR: Michał Folwarski PROMOTOR PRACY: Dr inż. Marcin Kot UCZELNIA: Akademia Górniczo-Hutnicza Im. Stanisława Staszica

Bardziej szczegółowo

Analityczne Modele Tarcia. Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn

Analityczne Modele Tarcia. Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn Analityczne Modele Tarcia Tadeusz Stolarski Katedra odstaw Konstrukcji I Eksploatacji Maszyn owierzchnia rzeczywista Struktura powierzchni Warstwa zanieczyszczeo - 30 A Warstwa tlenków - 100 A Topografia

Bardziej szczegółowo

dr inż. Paweł Strzałkowski

dr inż. Paweł Strzałkowski Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Eksploatacja i obróbka skał Badania mechanicznych i fizycznych właściwości kruszyw Część 1: Temat:

Bardziej szczegółowo

Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich. Dynamika

Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich. Dynamika Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich Dynamika Prowadzący: Kierunek Wyróżniony przez PKA Mechanika klasyczna Mechanika klasyczna to dział mechaniki w fizyce opisujący : - ruch ciał - kinematyka,

Bardziej szczegółowo

Tarcie poślizgowe

Tarcie poślizgowe 3.3.1. Tarcie poślizgowe Przy omawianiu więzów w p. 3.2.1 reakcję wynikającą z oddziaływania ciała na ciało B (rys. 3.4) rozłożyliśmy na składową normalną i składową styczną T, którą nazwaliśmy siłą tarcia.

Bardziej szczegółowo

Badania tribologiczne dodatku MolySlip 2001G

Badania tribologiczne dodatku MolySlip 2001G INSTYTUT EKSPLOATACJI POJAZDÓW I MASZYN Badania tribologiczne dodatku MolySlip 2001G Wykonawcy pracy: dr inż. Jan Guzik kierujący pracą inż. Barbara Stachera mgr inż. Katarzyna Mrozowicz Radom 2008 r.

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2013/2014 Kod: RBM KW-s Punkty ECTS: 3. Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne

Rok akademicki: 2013/2014 Kod: RBM KW-s Punkty ECTS: 3. Poziom studiów: Studia II stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Nazwa modułu: Tribologia Rok akademicki: 2013/2014 Kod: RBM-2-109-KW-s Punkty ECTS: 3 Wydział: Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Specjalność: Komputerowe wspomaganie

Bardziej szczegółowo

Temat 1: Wyznaczenie właściwości ślizgowych materiałów łożyskowych. Temat 2: Wyznaczenie właściwości ciernych materiałów na hamulce i sprzęgła.

Temat 1: Wyznaczenie właściwości ślizgowych materiałów łożyskowych. Temat 2: Wyznaczenie właściwości ciernych materiałów na hamulce i sprzęgła. TRIBOLOGIA ĆWICZENIA LABORATORYJNE Opracowali: Dymitry Capanidis, Wojciech Wieleba, Piotr Kowalewski Temat 1: Wyznaczenie właściwości ślizgowych materiałów łożyskowych. Temat 2: Wyznaczenie właściwości

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PKM. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych

LABORATORIUM PKM. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych LABORATORIUM PKM Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn BUDOWA STANOWISKA

Bardziej szczegółowo

ELEMENTY TRIBOLOGII Elements of Tribology. forma studiów: studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 2W, 1L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

ELEMENTY TRIBOLOGII Elements of Tribology. forma studiów: studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 2W, 1L PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek: Inżynieria materiałowa Rodzaj przedmiotu: Kierunkowy do wyboru Rodzaj zajęć: Wyk. Lab. Poziom studiów: studia I stopnia ELEMENTY TRIBOLOGII Elements of Tribology forma studiów:

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Od Autora... 11

Spis treści. Od Autora... 11 Spis treści Od Autora... 11 1. WPROWADZENIE... 13 1.1. Definicje niektórych pojęć procesów tarcia i zużycia... 17 1.2. Współczesne kierunki rozwoju nauki o tarciu, smarowaniu i używaniu maszyn... 20 2.

Bardziej szczegółowo

Statyka Cieczy i Gazów. Temat : Podstawy teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał

Statyka Cieczy i Gazów. Temat : Podstawy teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał Statyka Cieczy i Gazów Temat : Podstawy teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał 1. Podstawowe założenia teorii kinetyczno-molekularnej budowy ciał: Ciała zbudowane są z cząsteczek. Pomiędzy cząsteczkami

Bardziej szczegółowo

12/ Eksploatacja

12/ Eksploatacja Zbigniew STANIK, Andrzej KUBIK, Henryk BĄKOWSKI ANALIZA ZUŻYCIA STALI BAINITYCZNEJ W SKOJARZENIU ŚLIZGOWYM W WYBRANYCH WARUNKACH EKSPLOATACJI NA STANOWISKU T-05 (ROLKA - KLOCEK) Streszczenie W artykule

Bardziej szczegółowo

TRIBOLOGIA NAUKA O PROCESACH ZUŻYCIA. Wprowadzenie. Procesy zużywania. Zużywanie nietribologiczne

TRIBOLOGIA NAUKA O PROCESACH ZUŻYCIA. Wprowadzenie. Procesy zużywania. Zużywanie nietribologiczne TRIBOLOGIA NAUKA O PROCESACH ZUŻYCIA Wprowadzenie Tribologia (określana też trybologią), jest nauką o procesach zachodzących w ruchomym styku ciał stałych. Słowo tribologia pochodzi od greckich słów tribos

Bardziej szczegółowo

BADANIE WPŁYWU DODATKU PANTHER 2 NA TOKSYCZNOŚĆ SPALIN SILNIKA ZI

BADANIE WPŁYWU DODATKU PANTHER 2 NA TOKSYCZNOŚĆ SPALIN SILNIKA ZI POLITECHNIKA OPOLSKA ZAKŁAD SAMOCHODÓW BADANIE WPŁYWU DODATKU PANTHER 2 NA TOKSYCZNOŚĆ SPALIN SILNIKA ZI WNIOSKI W świetle przeprowadzonych badań oraz zróżnicowanych i nie zawsze rzetelnych opinii producentów

Bardziej szczegółowo

Opory ruchu. Fizyka I (B+C) Wykład XII: Tarcie. Ruch w ośrodku

Opory ruchu. Fizyka I (B+C) Wykład XII: Tarcie. Ruch w ośrodku Opory ruchu Fizyka I (B+C) Wykład XII: Tarcie Lepkość Ruch w ośrodku Tarcie Tarcie kinetyczne Siła pojawiajaca się między dwoma powierzchniami poruszajacymi się względem siebie, dociskanymi siła N. Ścisły

Bardziej szczegółowo

5. ZUŻYCIE NARZĘDZI SKRAWAJĄCYCH. 5.1 Cel ćwiczenia. 5.2 Wprowadzenie

5. ZUŻYCIE NARZĘDZI SKRAWAJĄCYCH. 5.1 Cel ćwiczenia. 5.2 Wprowadzenie 5. ZUŻYCIE NARZĘDZI SKRAWAJĄCYCH 5.1 Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z formami zużywania się narzędzi skrawających oraz z wpływem warunków obróbki na przebieg zużycia. 5.2 Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Nauka o Materiałach. Wykład IX. Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne. Jerzy Lis

Nauka o Materiałach. Wykład IX. Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne. Jerzy Lis Nauka o Materiałach Wykład IX Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne Jerzy Lis Nauka o Materiałach Treść wykładu: 1. Odkształcenie plastyczne 2. Parametry makroskopowe 3. Granica plastyczności

Bardziej szczegółowo

Metody badań materiałów konstrukcyjnych

Metody badań materiałów konstrukcyjnych Wyznaczanie stałych materiałowych Nr ćwiczenia: 1 Wyznaczyć stałe materiałowe dla zadanych materiałów. Maszyna wytrzymałościowa INSTRON 3367. Stanowisko do badania wytrzymałości na skręcanie. Skalibrować

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie do WK1 Stan naprężenia

Wprowadzenie do WK1 Stan naprężenia Wytrzymałość materiałów i konstrukcji 1 Wykład 1 Wprowadzenie do WK1 Stan naprężenia Płaski stan naprężenia Dr inż. Piotr Marek Wytrzymałość Konstrukcji (Wytrzymałość materiałów, Mechanika konstrukcji)

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 2

LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 2 LABORATORIUM ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 2 Opracował: Dymitry Capanidis, Wojciech Wieleba, Janusz Woźniak Instytut Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Politechniki Wrocławskiej Temat: Badanie tarcia i zużycia

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe

WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ Zmiany makroskopowe Zmiany makroskopowe R e = R 0.2 - umowna granica plastyczności (0.2% odkształcenia trwałego); R m - wytrzymałość na rozciąganie (plastyczne); 1

Bardziej szczegółowo

OBLICZANIE KÓŁK ZĘBATYCH

OBLICZANIE KÓŁK ZĘBATYCH OBLICZANIE KÓŁK ZĘBATYCH koło podziałowe linia przyporu P R P N P O koło podziałowe Najsilniejsze zginanie zęba następuje wówczas, gdy siła P N jest przyłożona u wierzchołka zęba. Siłę P N można rozłożyć

Bardziej szczegółowo

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe

Laboratorium. Hydrostatyczne Układy Napędowe Laboratorium Hydrostatyczne Układy Napędowe Instrukcja do ćwiczenia nr Eksperymentalne wyznaczenie charakteru oporów w przewodach hydraulicznych opory liniowe Opracowanie: Z.Kudżma, P. Osiński J. Rutański,

Bardziej szczegółowo

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA Wydział Mechaniczny Katedra Pojazdów Mechanicznych i Transportu LABORATORIUM TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ Instrukcja do ćwiczenia T-06 Temat: Wyznaczanie zmiany entropii ciała

Bardziej szczegółowo

1. Obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn przy obciążeniu zmiennym PRZEDMOWA 11

1. Obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn przy obciążeniu zmiennym PRZEDMOWA 11 SPIS TREŚCI 1. Obliczenia wytrzymałościowe elementów maszyn przy obciążeniu zmiennym PRZEDMOWA 11 1. ZARYS DYNAMIKI MASZYN 13 1.1. Charakterystyka ogólna 13 1.2. Drgania mechaniczne 17 1.2.1. Pojęcia podstawowe

Bardziej szczegółowo

Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne

Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: 1. Odkształcenie

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH BADANIE TWORZYW SZTUCZNYCH OZNACZENIE WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH PRZY STATYCZNYM ROZCIĄGANIU

Bardziej szczegółowo

2.1.M.07: Wpływ warunków zużycia na własności powierzchni materiałów inżynierskich

2.1.M.07: Wpływ warunków zużycia na własności powierzchni materiałów inżynierskich 2nd Workshop on Foresight of surface properties formation leading technologies of engineering materials and biomaterials in Białka Tatrzańska, Poland 29th-30th November 2009 1 Panel nt. Procesy wytwarzania

Bardziej szczegółowo

Wpływ dodatku Molyslip 2001E na właściwości. przeciwzużyciowe olejów silnikowych

Wpływ dodatku Molyslip 2001E na właściwości. przeciwzużyciowe olejów silnikowych INSTYTUT EKSPLOATACJI POJAZDÓW I MASZYN Wpływ dodatku Molyslip 2001E na właściwości przeciwzużyciowe olejów silnikowych Wykonawcy pracy: dr inż. Jan Guzik kierujący pracą inż. Barbara Stachera mgr inż.

Bardziej szczegółowo

PEŁZANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH

PEŁZANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH Mechanika i wytrzymałość materiałów - instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego: Wprowadzenie PEŁZANIE WYBRANYCH ELEMENTÓW KONSTRUKCYJNYCH Opracowała: mgr inż. Magdalena Bartkowiak-Jowsa Reologia jest nauką,

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PKM. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych

LABORATORIUM PKM. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych LABORATORIUM PKM Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Opracowanie

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 5 POMIAR WZGLĘDNEJ LEPKOŚCI CIECZY PRZY UŻYCIU

POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 5 POMIAR WZGLĘDNEJ LEPKOŚCI CIECZY PRZY UŻYCIU POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI Ćwiczenie 5 POMIAR WZGLĘDNEJ LEPKOŚCI CIECZY PRZY UŻYCIU WISKOZYMETRU KAPILARNEGO I. WSTĘP TEORETYCZNY Ciecze pod względem struktury

Bardziej szczegółowo

Zużycie w eksploatacji maszyn Wear in machine operation. Mechanika I budowa maszyn I stopnia ogólnoakademicki studia stacjonarne

Zużycie w eksploatacji maszyn Wear in machine operation. Mechanika I budowa maszyn I stopnia ogólnoakademicki studia stacjonarne Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr../12 z dnia.... 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014 Zużycie

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Kierunek: Mechatronika Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności: projektowanie systemów mechanicznych Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU TRIBOLOGIA

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PKM. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych

LABORATORIUM PKM. Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn. Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych LABORATORIUM PKM Badanie statycznego i kinetycznego współczynnika tarcia dla wybranych skojarzeń ciernych Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Katedra Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Opracowanie

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN

POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN POLITECHNIKA GDAŃSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA KONSTRUKCJI I EKSPLOATACJI MASZYN FRETTING ZJAWISKO USZKADZANIA POWIERZCHNI STYKU WYSOKOOBCIĄŻONYCH ELEMENTÓW MASZYN ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 3 Z EKSPLOATACJI

Bardziej szczegółowo

Oddziaływania. Wszystkie oddziaływania są wzajemne jeżeli jedno ciało działa na drugie, to drugie ciało oddziałuje na pierwsze.

Oddziaływania. Wszystkie oddziaływania są wzajemne jeżeli jedno ciało działa na drugie, to drugie ciało oddziałuje na pierwsze. Siły w przyrodzie Oddziaływania Wszystkie oddziaływania są wzajemne jeżeli jedno ciało działa na drugie, to drugie ciało oddziałuje na pierwsze. Występujące w przyrodzie rodzaje oddziaływań dzielimy na:

Bardziej szczegółowo

Wykład FIZYKA I. 3. Dynamika punktu materialnego. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak

Wykład FIZYKA I. 3. Dynamika punktu materialnego.  Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Wykład IZYKA I 3. Dynamika punktu materialnego Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Instytut izyki Politechniki Wrocławskiej http://www.if.pwr.wroc.pl/~wozniak/fizyka1.html Dynamika to dział mechaniki,

Bardziej szczegółowo

SMAROWANIE PRZEKŁADNI

SMAROWANIE PRZEKŁADNI SMAROWANIE PRZEKŁADNI Dla zmniejszenia strat energii i oporów ruchu, ale również i zmniejszenia intensywności zużycia ściernego powierzchni trących, zabezpieczenia od zatarcia, korozji oraz lepszego odprowadzania

Bardziej szczegółowo

Temat: OD CZEGO ZALEŻY SIŁA TARCIA?

Temat: OD CZEGO ZALEŻY SIŁA TARCIA? Scenariusz lekcji fizyki I Gimnazjum Temat: OD CZEGO ZALEŻY SIŁA TARCIA? Cele kształcące, poznawcze: Uczeń podaje rodzaje siły tarcia; podaje przyczyny występowania siły tarcia, wymienia niektóre sposoby

Bardziej szczegółowo

WPŁYW AZOTOWANIA NA ZUŻYCIE FRETTINGOWE W POŁĄCZENIU WCISKOWYM

WPŁYW AZOTOWANIA NA ZUŻYCIE FRETTINGOWE W POŁĄCZENIU WCISKOWYM 1-2009 PROBLEMY EKSPLOATACJI 109 Stanisław GUZOWSKI, Sławomir KOWALSKI Instytut Pojazdów Szynowych Politechniki Krakowskiej, Kraków WPŁYW AZOTOWANIA NA ZUŻYCIE FRETTINGOWE W POŁĄCZENIU WCISKOWYM Słowa

Bardziej szczegółowo

Analityczne Modele Zużycia. Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn

Analityczne Modele Zużycia. Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Analityczne Modele Zużycia Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Powierzchnie zużyte Cienka warstwa metaliczna Potrzeba modeli analitycznych Poprawne konstruowanie elementow

Bardziej szczegółowo

DYNAMIKA SIŁA I JEJ CECHY

DYNAMIKA SIŁA I JEJ CECHY DYNAMIKA SIŁA I JEJ CECHY Wielkość wektorowa to wielkość fizyczna mająca cztery cechy: wartość liczbowa punkt przyłożenia (jest początkiem wektora, zaznaczamy na rysunku np. kropką) kierunek (to linia

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA w Kielcach WYDZIAŁ MECHATRONIKI I BUDOWY MASZYN KATEDRA URZĄDZEŃ MECHATRONICZNYCH LABORATORIUM FIZYKI INSTRUKCJA

POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA w Kielcach WYDZIAŁ MECHATRONIKI I BUDOWY MASZYN KATEDRA URZĄDZEŃ MECHATRONICZNYCH LABORATORIUM FIZYKI INSTRUKCJA POLITECHNIKA ŚWIĘTOKRZYSKA w Kielcach WYDZIAŁ MECHATRONIKI I BUDOWY MASZYN KATEDRA URZĄDZEŃ MECHATRONICZNYCH LABORATORIUM FIZYKI INSTRUKCJA ĆWICZENIE LABORATORYJNE NR 1 Temat: Wyznaczanie współczynnika

Bardziej szczegółowo

Wyznaczenie współczynnika restytucji

Wyznaczenie współczynnika restytucji 1 Ćwiczenie 19 Wyznaczenie współczynnika restytucji 19.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie współczynnika restytucji dla różnych materiałów oraz sprawdzenie słuszności praw obowiązujących

Bardziej szczegółowo

Elementy dynamiki klasycznej - wprowadzenie. dr inż. Romuald Kędzierski

Elementy dynamiki klasycznej - wprowadzenie. dr inż. Romuald Kędzierski Elementy dynamiki klasycznej - wprowadzenie dr inż. Romuald Kędzierski Po czym można rozpoznać, że na ciało działają siły? Możliwe skutki działania sił: Po skutkach działania sił. - zmiana kierunku ruchu

Bardziej szczegółowo

Temat: NAROST NA OSTRZU NARZĘDZIA

Temat: NAROST NA OSTRZU NARZĘDZIA AKADEMIA TECHNICZNO-HUMANISTYCZNA w Bielsku-Białej Katedra Technologii Maszyn i Automatyzacji Ćwiczenie wykonano: dnia:... Wykonał:... Wydział:... Kierunek:... Rok akadem.:... Semestr:... Ćwiczenie zaliczono:

Bardziej szczegółowo

CIEPLNE I MECHANICZNE WŁASNOŚCI CIAŁ

CIEPLNE I MECHANICZNE WŁASNOŚCI CIAŁ CIEPLNE I MECHANICZNE WŁASNOŚCI CIAŁ Ciepło i temperatura Pojemność cieplna i ciepło właściwe Ciepło przemiany Przejścia między stanami Rozszerzalność cieplna Sprężystość ciał Prawo Hooke a Mechaniczne

Bardziej szczegółowo

ZAKŁAD POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH I SILNIKÓW SPALINOWYCH ZPSiSS WYDZIAŁ BUDOWY MASZYN I LOTNICTWA

ZAKŁAD POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH I SILNIKÓW SPALINOWYCH ZPSiSS WYDZIAŁ BUDOWY MASZYN I LOTNICTWA ZAKŁAD POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH I SILNIKÓW SPALINOWYCH ZPSiSS WYDZIAŁ BUDOWY MASZYN I LOTNICTWA POLITECHNIKA RZESZOWSKA im. IGNACEGO ŁUKASIEWICZA Al. Powstańców Warszawy 8, 35-959 Rzeszów, Tel: 854-31-1,

Bardziej szczegółowo

1. Wprowadzenie: dt q = - λ dx. q = lim F

1. Wprowadzenie: dt q = - λ dx. q = lim F PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W PILE INSTYTUT POLITECHNICZNY Zakład Budowy i Eksploatacji Maszyn PRACOWNIA TERMODYNAMIKI TECHNICZNEJ INSTRUKCJA Temat ćwiczenia: WYZNACZANIE WSPÓŁCZYNNIKA PRZEWODNOŚCI

Bardziej szczegółowo

DYNAMIKA dr Mikolaj Szopa

DYNAMIKA dr Mikolaj Szopa dr Mikolaj Szopa 17.10.2015 Do 1600 r. uważano, że naturalną cechą materii jest pozostawanie w stanie spoczynku. Dopiero Galileusz zauważył, że to stan ruchu nie zmienia się, dopóki nie ingerujemy I prawo

Bardziej szczegółowo

1. PODSTAWY TEORETYCZNE

1. PODSTAWY TEORETYCZNE 1. PODSTAWY TEORETYCZNE 1 1. 1. PODSTAWY TEORETYCZNE 1.1. Wprowadzenie Teoria sprężystości jest działem mechaniki, zajmującym się bryłami sztywnymi i ciałami plastycznymi. Sprężystość zajmuje się odkształceniami

Bardziej szczegółowo

dr inż. Paweł Strzałkowski

dr inż. Paweł Strzałkowski Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej Instrukcja do zajęć laboratoryjnych Eksploatacja i obróbka skał Badania mechanicznych i fizycznych Temat: właściwości kruszyw Oznaczanie

Bardziej szczegółowo

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNYCH POLIAMIDU PA6 I MODARU

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNYCH POLIAMIDU PA6 I MODARU 4-2010 T R I B O L O G I A 263 Alicja LABER *, Krzysztof ADAMCZUK * BADANIA WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNYCH POLIAMIDU PA6 I MODARU THE STUDY OF TRIBOLOGICAL PROPERTIES OF POLYAMIDE PA6 AND MODAR Słowa kluczowe:

Bardziej szczegółowo

Badania pasowego układu cięgnowego dźwigu

Badania pasowego układu cięgnowego dźwigu Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Instytut Maszyn Roboczych Ciężkich Laboratorium Dźwigów Ćwiczenie W6 Badania pasowego układu cięgnowego dźwigu Wersja robocza Tylko do użytku

Bardziej szczegółowo

Temperatura w Strefie Tarcia Węzła Ślizgowego. Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn

Temperatura w Strefie Tarcia Węzła Ślizgowego. Tadeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn emperatura w Strefie arcia Węzła Ślizgowego adeusz Stolarski Katedra Podstaw Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn emperatura w strefie styku ślizgowego Energia tracona na pokonanie oporów tarcia jest głównie

Bardziej szczegółowo

iglidur M250 Solidny i wytrzymały

iglidur M250 Solidny i wytrzymały Solidny i wytrzymały Asortyment Samosmarujące łożyska ślizgowe wykonane z są definiowane przez ich odporność na uderzenia, tłumienie drgań i odporność na zużycie. Są doskonałe w zastosowaniach, gdzie konieczne

Bardziej szczegółowo

Prawa ruchu: dynamika

Prawa ruchu: dynamika Prawa ruchu: dynamika Fizyka I (B+C) Wykład XII: Siły sprężyste Opory ruchu Tarcie Lepkość Ruch w ośrodku Siła sprężysta Prawo Hooke a Opisuje zależność siły sprężystej od odkształcenia ciała: L Prawo

Bardziej szczegółowo

ZNACZENIE POWŁOKI W INŻYNIERII POWIERZCHNI

ZNACZENIE POWŁOKI W INŻYNIERII POWIERZCHNI ZNACZENIE POWŁOKI W INŻYNIERII POWIERZCHNI PAWEŁ URBAŃCZYK Streszczenie: W artykule przedstawiono zalety stosowania powłok technicznych. Zdefiniowano pojęcie powłoki oraz przedstawiono jej budowę. Pokazano

Bardziej szczegółowo

ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ

ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Szybkobieżne Pojazdy Gąsienicowe (15) nr 1, 2002 Stanisław JURA Roman BOGUCKI ODPORNOŚĆ STALIWA NA ZUŻYCIE EROZYJNE CZĘŚĆ II. ANALIZA WYNIKÓW BADAŃ Streszczenie: W części I w oparciu o teorię Bittera określono

Bardziej szczegółowo

Spis treści Przedmowa

Spis treści Przedmowa Spis treści Przedmowa 1. Wprowadzenie do problematyki konstruowania - Marek Dietrich (p. 1.1, 1.2), Włodzimierz Ozimowski (p. 1.3 -i-1.7), Jacek Stupnicki (p. l.8) 1.1. Proces konstruowania 1.2. Kryteria

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechnika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Instrukcja przeznaczona jest dla studentów następujących kierunków: 1. Energetyka - sem.

Bardziej szczegółowo

Centrum Kształcenia Praktycznego w Siedlcach. Metoda sytuacyjna

Centrum Kształcenia Praktycznego w Siedlcach. Metoda sytuacyjna Data publikacji: 25 luty 2004r. Centrum Kształcenia Praktycznego w Siedlcach REFERAT - PUBLIKACJA Aktywizujące metody nauczania Metoda sytuacyjna Zastosowanie metody sytuacyjnej w nauczaniu specjalizacji

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Badanie udarności metali Numer ćwiczenia: 7 Laboratorium z przedmiotu: wytrzymałość

Bardziej szczegółowo

PRACA Pracą mechaniczną nazywamy iloczyn wartości siły i wartości przemieszczenia, które nastąpiło zgodnie ze zwrotem działającej siły.

PRACA Pracą mechaniczną nazywamy iloczyn wartości siły i wartości przemieszczenia, które nastąpiło zgodnie ze zwrotem działającej siły. PRACA Pracą mechaniczną nazywamy iloczyn wartości siły i wartości przemieszczenia, które nastąpiło zgodnie ze zwrotem działającej siły. Pracę oznaczamy literą W Pracę obliczamy ze wzoru: W = F s W praca;

Bardziej szczegółowo

Zasady i kryteria zaliczenia: Zaliczenie pisemne w formie pytań opisowych, testowych i rachunkowych.

Zasady i kryteria zaliczenia: Zaliczenie pisemne w formie pytań opisowych, testowych i rachunkowych. Jednostka prowadząca: Wydział Techniczny Kierunek studiów: Inżynieria bezpieczeństwa Nazwa przedmiotu: Mechanika techniczna Charakter przedmiotu: podstawowy, obowiązkowy Typ studiów: inżynierskie pierwszego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa 11

Spis treści. Przedmowa 11 Podstawy konstrukcji maszyn. T. 1 / autorzy: Marek Dietrich, Stanisław Kocańda, Bohdan Korytkowski, Włodzimierz Ozimowski, Jacek Stupnicki, Tadeusz Szopa ; pod redakcją Marka Dietricha. wyd. 3, 2 dodr.

Bardziej szczegółowo

WYNIKI BADAŃ. Otrzymane wyniki podzielono na kilka grup, obejmujące swym zakresem: Parametry charakteryzujące wyrób.

WYNIKI BADAŃ. Otrzymane wyniki podzielono na kilka grup, obejmujące swym zakresem: Parametry charakteryzujące wyrób. W celu oceny właściwości Materiału termoizolacyjnego THERMOHIT wykonano szereg badań. Przeprowadzone one były w : Instytucie Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników Oddział Farb i Lakierów w Gliwicach,

Bardziej szczegółowo

BADANIE PROCESU ROZDRABNIANIA MATERIAŁÓW ZIARNISTYCH 1/8 PROCESY MECHANICZNE I URZĄDZENIA. Ćwiczenie L6

BADANIE PROCESU ROZDRABNIANIA MATERIAŁÓW ZIARNISTYCH 1/8 PROCESY MECHANICZNE I URZĄDZENIA. Ćwiczenie L6 BADANIE PROCESU ROZDRABNIANIA MATERIAŁÓW ZIARNISTYCH /8 PROCESY MECHANICZNE I URZĄDZENIA Ćwiczenie L6 Temat: BADANIE PROCESU ROZDRABNIANIA MATERIAŁÓW ZIARNISTYCH Cel ćwiczenia: Poznanie metod pomiaru wielkości

Bardziej szczegółowo

Kontrola procesu spalania

Kontrola procesu spalania Kontrola procesu spalania Spalanie paliw polega na gwałtownym utlenieniu składników palnych zawartych w paliwie przebiegającym z wydzieleniem ciepła i zjawiskami świetlnymi. Ostatecznymi produktami utleniania

Bardziej szczegółowo

Oddziaływania te mogą być różne i dlatego można podzieli je np. na:

Oddziaływania te mogą być różne i dlatego można podzieli je np. na: DYNAMIKA Oddziaływanie między ciałami można ilościowo opisywać posługując się pojęciem siły. Działanie siły na jakieś ciało przejawia się albo w zmianie stanu ruchu tego ciała (zmianie prędkości), albo

Bardziej szczegółowo

Analiza zużycia narzędzi w linii zgrzewania rur ocena niezawodności. Stanisław Nowak, Krzysztof Żaba, Grzegorz Sikorski, Marcin Szota, Paweł Góra

Analiza zużycia narzędzi w linii zgrzewania rur ocena niezawodności. Stanisław Nowak, Krzysztof Żaba, Grzegorz Sikorski, Marcin Szota, Paweł Góra Analiza zużycia narzędzi w linii zgrzewania rur ocena niezawodności Stanisław Nowak, Krzysztof Żaba, Grzegorz Sikorski, Marcin Szota, Paweł Góra Dlaczego narzędzia są takie ważne 1. Udział kosztów narzędzi

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 5 POMIARY TWARDOŚCI. 1. Cel ćwiczenia. 2. Wprowadzenie

Ćwiczenie 5 POMIARY TWARDOŚCI. 1. Cel ćwiczenia. 2. Wprowadzenie Ćwiczenie 5 POMIARY TWARDOŚCI 1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zaznajomienie studentów ze metodami pomiarów twardości metali, zakresem ich stosowania, zasadami i warunkami wykonywania pomiarów oraz

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek Forma studiów Poziom kwalifikacji BADANIE WŁASNOŚCI UŻYTKOWYCH WYROBÓW Bezpieczeństwo i Higiena Pracy stacjonarne I stopnia Rok Semestr Jednostka prowadząca

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych

Dobór materiałów konstrukcyjnych Dobór materiałów konstrukcyjnych Dr inż. Hanna Smoleńska Materiały edukacyjne DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO Część IV Tarcie i zużycie Wygląd powierzchni metalu dokładnie obrobionej obróbką skrawaniem P całkowite

Bardziej szczegółowo

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Politechnika Białostocka INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Politechnika Białostocka Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Temat ćwiczenia: Zwykła próba rozciągania stali Numer ćwiczenia: 1 Laboratorium z przedmiotu:

Bardziej szczegółowo

Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich. Praca, moc, energia INZYNIERIAMATERIALOWAPL. Kierunek Wyróżniony przez PKA

Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich. Praca, moc, energia INZYNIERIAMATERIALOWAPL. Kierunek Wyróżniony przez PKA Podstawy Procesów i Konstrukcji Inżynierskich Praca, moc, energia Energia Energia jest to wielkość skalarna, charakteryzująca stan, w jakim znajduje się jedno lub wiele ciał. Energia jest miarą różnych

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNE ALUMINIUM OTRZYMANEGO NA DRODZE KONSOLIDACJI PLASTYCZNEJ PROSZKÓW

WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNE ALUMINIUM OTRZYMANEGO NA DRODZE KONSOLIDACJI PLASTYCZNEJ PROSZKÓW 1-2013 T R I B O L O G I A 91 Beata LESZCZYŃSKA-MADEJ *, Marcin MADEJ ** WŁAŚCIWOŚCI TRIBOLOGICZNE ALUMINIUM OTRZYMANEGO NA DRODZE KONSOLIDACJI PLASTYCZNEJ PROSZKÓW TRIBOLOGICAL PROPERTIES OF THE PLASTICALLY

Bardziej szczegółowo

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW EKSPLOATACYJNYCH NA ZUŻYCIE ELEMENTÓW SKOJARZENIA TOCZNO-ŚLIZGOWEGO W OBECNOŚCI PŁYNU

WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW EKSPLOATACYJNYCH NA ZUŻYCIE ELEMENTÓW SKOJARZENIA TOCZNO-ŚLIZGOWEGO W OBECNOŚCI PŁYNU ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 2008 Seria: TRANSPORT z. 64 Nr kol. 1803 Henryk BĄKOWSKI WPŁYW WYBRANYCH CZYNNIKÓW EKSPLOATACYJNYCH NA ZUŻYCIE ELEMENTÓW SKOJARZENIA TOCZNO-ŚLIZGOWEGO W OBECNOŚCI

Bardziej szczegółowo

Projekt Inżynier mechanik zawód z przyszłością współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Inżynier mechanik zawód z przyszłością współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zajęcia wyrównawcze z fizyki -Zestaw 4 -eoria ermodynamika Równanie stanu gazu doskonałego Izoprzemiany gazowe Energia wewnętrzna gazu doskonałego Praca i ciepło w przemianach gazowych Silniki cieplne

Bardziej szczegółowo

Spotkania z fizyka 2. Rozkład materiału nauczania (propozycja)

Spotkania z fizyka 2. Rozkład materiału nauczania (propozycja) Spotkania z fizyka 2. Rozkład materiału nauczania (propozycja) Temat lekcji Siła wypadkowa siła wypadkowa, składanie sił o tym samym kierunku, R składanie sił o różnych kierunkach, siły równoważące się.

Bardziej szczegółowo

BADANIE WYMIENNIKA CIEPŁA TYPU RURA W RURZE

BADANIE WYMIENNIKA CIEPŁA TYPU RURA W RURZE BDNIE WYMIENNIK CIEPŁ TYPU RUR W RURZE. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zapoznanie z konstrukcją, metodyką obliczeń cieplnych oraz poznanie procesu przenikania ciepła w rurowych wymiennikach ciepła..

Bardziej szczegółowo