RYNEK FIRM USŁUGOWYCH ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW ZIELENI W POLSCE W LATACH

Transkrypt

1 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce... Człowiek i Środowisko 34 (1-2) 2010, s Dawid Olewnicki RYNEK FIRM USŁUGOWYCH ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW ZIELENI W POLSCE W LATACH ABSTRAKT Celem niniejszego artykułu jest analiza rynku firm zagospodarowania terenów zieleni w Polsce i w poszczególnych województwach w latach oraz zbadanie zależności wynikających ze zmian w dochodach mieszkańców Polski i zmian w liczbie omawianych firm usługowych w Polsce. Wstęp Przemiany zachodzące w społeczeństwie i gospodarce, a przede wszystkim wzrastający poziom życia Polaków przyczyniają się do wzrostu znaczenia usług z zakresu zagospodarowania terenów zieleni. Poczucie estetyki osób dążących do zamieszkiwania w otoczeniu roślin staje się jedną z przyczyn rosnącego zainteresowania profesjonalnie wykonanymi założeniami ogrodowymi. Towarzyszą temu dynamiczny tryb życia, brak czasu i chęć natychmiastowego cieszenia się efektownym ogrodem (Zaręba, 2008). Usługi te należą do szerszego obszaru działań określanych jako przyrodnicze kształtowanie otoczenia człowieka, a działalność usługowa związana z zaspokojeniem wspomnianych potrzeb należy do najbardziej dynamicznie rozwijających się rodzajów usług ogrodniczych. W latach 97

2 Dawid Olewnicki zaobserwowano wyraźny wzrost liczby firm usługowych zajmujących się zagospodarowaniem terenów zieleni. Celem niniejszego artykułu była analiza rynku firm zagospodarowania terenów zieleni w Polsce i w poszczególnych województwach w latach oraz zbadanie zależności wynikających ze zmian w dochodach mieszkańców Polski i zmian w liczbie omawianych firm usługowych w Polsce. Materiały i metodyka Analizy opierają się na danych GUS z Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Według PKD w zakres usług zagospodarowania terenów zieleni wlicza się: zagospodarowanie oraz utrzymanie takich obiektów i przestrzeni, jak parki i ogrody, tereny przy prywatnych domach, budynkach przemysłowych i handlowych, budynkach użyteczności publicznej, tereny miejskie i sportowe, wody stojące i płynące, obszary retencyjne utrzymujące we właściwym stanie krajobraz. Do usług z tego zakresu zalicza się także sadzenie, przesadzanie i pielęgnację drzew, ciecie gałęzi oraz żywopłotów. Natomiast usługi związane z projektowaniem parków oraz nowych terenów zielonych, a także obiektów sportowych klasyfikowane są w osobnym dziale. Ponadto PKD nie zalicza tu działalności ogrodów botanicznych, działalności związanej z rezerwatami przyrody oraz ochroną przyrody przed dewastacją. Badania obejmowały lata Badano dynamikę oraz średnie roczne zmiany w liczbie istniejących i nowo zakładanych firm usługowych oraz ich strukturę pod względem zatrudnianych pracowników. Postawiono również tezę, że poprawa sytuacji materialnej w Polsce może mieć wpływ na rozwój sektora usług zagospodarowania terenów zieleni w Polsce poprzez wzrost popytu na tego rodzaju usługi. W związku z tym przeprowadzono analizę korelacji Pearsona, zweryfikowaną testem t-sudenta, za pomocą której oceniono, czy w latach istniała korelacja pomiędzy wzrostem średniego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 mieszkańca w Polsce a wzrostem liczby firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce. Wyniki badań dotyczące województw zostały pogrupowane według położenia geograficznego i przedstawione na wykresach według przyjętego podziału na województwa Polski południowo-zachodniej, północno-zachodniej, centralnej wraz z północno-wschodnią oraz południowo-wschodniej. 98

3 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce Usługi zagospodarowania terenów zieleni w Polsce ogółem Globalizacja i tendencje ogólnoświatowe skierowane są głównie na rozwój usług handlowych, internetowych, telekomunikacyjnych oraz finansowo-doradczych, pozostawiając, niestety, na dalszym miejscu usługi w sektorze ogrodnictwa, których ważności i znaczenia nie powinno się pomniejszać. Wnikliwa analiza sektora usług zagospodarowania terenów zieleni pozwala przypuszczać, że pomimo dużego potencjału rozwojowego, jaki stanowią badane usługi, obserwuje się w gospodarce niedostateczne zainteresowanie tym sektorem. Przejawem tego jest stosunkowo nieduża liczba badań rynkowych i publikacji związanych z tymi usługami. Należy zwrócić uwagę, że w Polsce w 2007 r. przedsiębiorstwa prowadzące działalność usługową wytworzyły 64,5% ogółu wartości dodanej brutto całej gospodarki narodowej i dały miejsca pracy dla ok. 55,9% ogółu pracujących. Wśród podmiotów prowadzących tego typu działalność dominującą rolę odgrywają przedsiębiorstwa handlowe. Na koniec 2007 r. stanowiły one 40,8% ogólnej liczby podmiotów usługowych zarejestrowanych w rejestrze REGON. Odgrywają one również istotną rolę w generowaniu wartości dodanej, a także tworzeniu miejsc pracy z udziałem odpowiednio 30,4% i 28,5% w 2007 roku (Anam, 2008). Rozpatrując natomiast rynek usług ogrodniczych, a w tym usług zagospodarowania terenów zieleni, można stwierdzić, że podlega on nieustannym przeobrażeniom i coraz mocniej oddziałuje na polski rynek usług. Zachodzą istotne ewolucyjne zmiany zarówno po stronie popytu, jak i podaży usług. Rozszerza się spektrum oferowanych usług, jak również ich jakość ze strony usługodawców, natomiast ze strony usługobiorców rosną oczekiwania oraz potrzeby. Stałe dopasowywanie podaży do rosnącego popytu sprawia, iż działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleni w całej Polsce charakteryzuje się dynamicznym i stałym wzrostem. W 2001 r. w Polsce funkcjonowało 2425 takich firm usługowych, w 2004 r. 3424, natomiast w 2008 r. 6176, a więc w 2008 r. stwierdzono wzrost liczby firm od 2001 r. o 154%. Największy udział w rynku badanych usług mają osoby fizyczne, stanowiąc w każdym roku średnio 92%, natomiast osoby prawne średnio 8% (rys. 1). Na podstawie analizy danych wykazano, że rozwój firm usługowych z zakresu zagospodarowania terenów zieleni w Polsce ma charakter prostoliniowy. Można określić go za pomocą funkcji liniowej rosnącej. Średnie 99

4 Dawid Olewnicki tempo wzrostu dla wartości ogółem (rys. 2.) określono dla trendu liniowego, przy którym wartość współczynnika determinacji wynosiła 0,97, a więc na tej podstawie stwierdzono, że ogólny wzrost liczby firm z omawianego zakresu dopasowuje się dokładnie do modelu funkcji liniowej rosnącej liczba firm (w tys.) osoby fizyczne osoby prawne razem lata Rys. 1. Firmy zagospodarowania terenów zieleni zarejestrowane w Polsce w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS % y = 22,427x + 64,047 R 2 = 0, lata Rys. 2. Dynamika liczby firm zagospodarowania terenów zieleni zarejestrowanych w Polsce w latach Źródło: j.w. 100

5 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce... W badanym okresie nie zaobserwowano wahań z roku na rok, wynikających z gwałtownych wzrostów lub spadków rejestracji firm usługowych. Stwierdzono natomiast, na podstawie indeksów łańcuchowych, że w badanym okresie, w każdym roku liczba firm usługowych systematycznie wzrastała średnio o ok. 13%. Najniższy wzrost w stosunku do roku poprzedniego zaobserwowano w 2002 r. i wyniósł on 8%, natomiast najwyższy wzrost o 21% w 2005 roku. Wraz z zaspokojeniem podstawowych potrzeb człowiek zaczyna realizować potrzeby wyższego rzędu, m.in. potrzeby bezpieczeństwa, ładu i piękna, a podstawą tego twierdzenia jest piramida potrzeb Maslowa. Tereny zieleni są autentycznym odzwierciedleniem omawianych potrzeb. Przemiany zachodzące w społeczeństwie i gospodarce, a przede wszystkim wzrastająca stopa życiowa Polaków przyczyniają się do wzrostu znaczenia usług z zakresu zagospodarowania terenów zieleni. Ten wzrost może być wywołany zwiększającym się popytem na usługi zagospodarowania terenów zieleni wraz ze wzrostem dochodów mieszkańców Polski. W związku z tym podjęto próbę zbadania zależności pomiędzy wzrostem miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 mieszkańca kraju a wzrostem liczby firm zagospodarowania terenów zieleni w latach % Współczynnik korelacji R = 0, liczba firm dochód lata Rys. 3. Dynamika liczby firm zagospodarowania terenów zieleni oraz dochodu rozporządzalnego na 1 mieszkańca w Polsce w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 101

6 Dawid Olewnicki Na podstawie przeprowadzonych analiz wykazano, że istnieje prawie pełna dodatnia korelacja pomiędzy wzrostem średniego miesięcznego dochodu rozporządzalnego a wzrostem liczby firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce w badanych latach. W 2001 roku średni miesięczny dochód rozporządzalny na 1 mieszkańca w Polsce wynosił 644,48 zł, a w 2007 r. 928,87 zł, natomiast liczba firm usługowych w 2001 r. 2425, a w 2007 r Przyjmując za 100 % rok 2001 wykazano, że zarówno liczba firm, jak i dochód rozporządzalny w badanym okresie wykazują tendencję wzrostową. Od 2001 do 2007 r. liczba firm zagospodarowania terenów zieleni wzrosła o 122%, natomiast dochód rozporządzalny o 44% (rys. 3). Współczynnik korelacji dla badanego zjawiska wyniósł R= 0,98, a więc na tej podstawie stwierdzono prawie pełną dodatnią korelację pomiędzy analizowanymi zmiennymi. Z przeprowadzonych badań wynika, że firmy prowadzące działalność z zakresu zagospodarowania terenów zieleni należą głównie do grupy małych przedsiębiorstw, zatrudniających niewielką liczbę pracowników. Wpisuje się to w ogólne trendy w gospodarce. We współczesnej gospodarce dominują pod względem liczebności małe przedsiębiorstwa. Jest to grupa niezwykle zróżnicowana, a jednym z podstawowych źródeł różnic jest przedmiot działalności. Znaczna ich część zajmuje się świadczeniem usług (Kusa, 2005). Tabela 1. Liczba firm zagospodarowania terenów zieleni w Polsce w latach pod względem zatrudnianych pracowników Lata Liczba pracowników według kryteriów PKD ogółem > Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 102

7 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce... Opierając się na poniższych wynikach (tab. 1) można stwierdzić, że w Polsce w latach znaczącą przewagę miały firmy małe do 9 pracowników. W 2001 r. stanowiły one 92% wszystkich firm zarejestrowanych w tym roku, natomiast w 2008 r. liczba takich firm wzrosła do 96%. Firmy zatrudniające od 10 do 49 pracowników w 2001 r. stanowiły 6,5%, natomiast 3,3% w 2008 roku. Najmniejszy udział na rynku miały firmy zatrudniające od 50 do 249 odpowiednio: 1,4% w 2001 r. i 0,5% w 2008 r. oraz powyżej 249 pracowników, których liczba w badanych latach nie przekraczała 1% w Polsce. 2. Usługi zagospodarowania terenów zieleni w województwach Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdza się, że liczba firm usługowych zajmujących się zagospodarowaniem terenów zieleni jest zróżnicowana w poszczególnych województwach. Uwarunkowane jest to prawdopodobnie liczbą ludności danego województwa, generującej popyt na te usługi, a także względami o charakterze geograficznym i gospodarczym województwa (ogólna powierzchnia terenów zurbanizowanych, walory przyrodnicze). Niezależnie jednak od wyżej wymienionych warunków we wszystkich województwach zaobserwowano tendencje wzrostowe w liczbie firm. Spośród wszystkich badanych województw w Polsce najniższym średnim rocznym wzrostem liczby firm w latach charakteryzowało się województwo śląskie. Od 2001 do 2008 r. stwierdzono wzrost na poziomie ok. 9%. W województwach dolnośląskim, świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim, małopolskim i podlaskim w badanym okresie liczba firm wzrastała średnio o 15% z roku na rok, natomiast odpowiednio w woj. mazowieckim 16%, wielkopolskim 17%, opolskim i lubelskim 18%, pomorskim 19%, łódzkim, lubuskim i warmińsko-mazurskim 20%, zachodniopomorskim 21%. Najwyższy wzrost w badanym okresie stwierdzono w woj. podkarpackim i wynosił on 22% w każdym roku (tab. 2). Na podstawie analiz indeksów jednopodstawowych największy wzrost liczby firm w 2008 r. w stosunku do 2001 r.- wystąpił w województwie opolskim. W 2008 r. było ich o 350% więcej niż w 2001 r. (rys. 4). W województwach dolnośląskim, śląskim i lubuskim zaobserwowano stosunkowo słabsze tendencje wzrostowe. W 2008 r. stwierdzono wzrost odpowiednio o 150%, 140% i 80% w stosunku do roku

8 Dawid Olewnicki Tabela 2. Średni roczny wzrost liczby firm usługowych z zakresu zagospodarowania terenów zieleni w Polsce w latach (w %) Województwa Wzrost (w %) Dolnośląskie 15 Kujawsko-pomorskie 15 Lubelskie 18 Lubuskie 20 Łódzkie 20 Małopolskie 15 Mazowieckie 16 Opolskie 18 Podkarpackie 22 Podlaskie 15 Pomorskie 19 Śląskie 9 Świętokrzyskie 15 Warmińsko-mazurskie 20 Wielkopolskie 17 Zachodniopomorskie 21 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. % lata dolnośląskie śląskie opolskie lubuskie Rys. 4. Dynamika liczby firm zagospodarowania terenów zieleni w województwach Polski południowo-zachodniej w latach Źródło: jw. 104

9 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce... Liczba firm w województwach centralnej i północno-wschodniej Polski charakteryzowała się dynamicznym i stałym wzrostem. W badanych 3 województwach zaobserwowano zbliżone tendencje wzrostowe. W 2008 r. w stosunku do 2001 r. stwierdzono wzrost odpowiednio dla województwa warmińsko-mazurskiego o 232%, łódzkiego o 200%, mazowieckiego o 167% (rys. 5). % mazowieckie łódzkie lata Rys. 5. Dynamika liczby firm zagospodarowania terenów zieleni w województwach Polski centralnej i północno-wschodniej w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. % warmińskomazurskie kujawskopomorskie zachodniopomorskie pomorskie wielkopolskie lata Rys. 6. Dynamika liczby firm zagospodarowania terenów zieleni w województwach Polski północno-zachodniej w latach Źródło: jw. 105

10 Dawid Olewnicki W województwach północno-zachodniej Polski zaobserwowano tendencję wzrostową w badanych 4 województwach (rys. 6). Największy wzrost od 2001 do 2008 r. wystąpił w woj. pomorskim (o 200% ), natomiast najniższy w województwie kujawsko-pomorskim (o 100%). W województwach wielkopolskim i zachodniopomorskim zaobserwowano wzrost o 160%. Należy zwrócić uwagę, że w przypadku województwa podlaskiego (województwa wschodniej i południowej Polski) zaobserwowano od 2001 do 2005 r. tendencję malejącą w rejestracji firm usługowych (rys. 7). W 2004 r. ten spadek wyniósł 20%. Dopiero od 2006 r. obserwuje się wzrost w województwie podlaskim. W 2008 r. liczba firm w tym województwie była o 50% wyższa w stosunku do 2001 roku. Poza tym w województwie podkarpackim liczba firm z badanego zakresu wzrosła o 250%, w województwie lubelskim o 180%, małopolskim o 150%, natomiast w świętokrzyskim o 144%. Struktura udziału firm usługowych w poszczególnych województwach ze względu na liczbę zatrudnianych pracowników zmienia się nie tylko w zależności od zatrudnianych grup pracowników, ale również zaobserwowano, że w jednych województwach dominują firmy małe (do 9 pracowników), natomiast w innych firmy średnie i duże (10-49, oraz powyżej 250 pracowników) (tab. 3). % małopolskie podkarpackie podlaskie lubelskie lata Rys. 7. Dynamika liczby firm zagospodarowania terenów zieleni w województwach Polski wschodniej i południowej w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 106

11 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce... Tabela 3. Liczba firm z zakresu zagospodarowania terenów zielonych w ujęciu wojewódzkim, zatrudniających określoną liczbę pracowników w latach 2004 i 2008 Województwa liczba pracowników > Dolnośląskie Śląskie Opolskie Lubuskie Mazowieckie Łódzkie Świętokrzyskie Warmińsko- -mazurskie Kujawsko-pomorskie Zachodniopomorskie Pomorskie Wielkopolskie Małopolskie Podkarpackie Podlaskie Lubelskie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. >249 W latach 2004 i 2008 stwierdzono największą liczbę firm zatrudniających do 9 pracowników w województwie mazowieckim (622 firmy w 2004 i 1331 w 2008 r.), śląskim (440 firmy w 2004 i 623 w 2008 r.) oraz wielkopolskim (402 firmy w 2004 i 767 w 2008 r.), natomiast najmniejszą liczbę w woj. podlaskim (52 firmy w 2004 i 92 w 2008 r.), świętokrzyskim (62 w 2004 i 110 w 2008 r.) oraz podkarpackim (69 w 2004 i 151 w 2008 r.). W pozostałych województwach liczba firm usługowych w r i 2008 oscylowała pomiędzy firm. Na podstawie analizy liczby firm 107

12 Dawid Olewnicki zatrudniających od 10 do 49 pracowników stwierdzono, że największa ich liczba w 2004 r. oraz w 2008 r. występowała w woj. mazowieckim, śląskim i dolnośląskim, natomiast najmniejsza w woj. podlaskim, lubelskim i świętokrzyskim. Udział firm zatrudniających od 50 do 249 pracowników był niewielki. W porównywanych dwóch latach największa liczba takich firm istniała w woj. śląskim (11 w 2004 oraz 10 w 2008 r.), natomiast w województwach dolnośląskim i wielkopolskim liczba firm nie uległa zmianie w porównywanych latach i wynosiła odpowiednio 4 i 3 firmy. Udział firm zatrudniających powyżej 249 pracowników był nieznaczny. Jedynie w województwie mazowieckim w 2004 r. stwierdzono 1 taką firmę, natomiast 3 w 2008 roku. Podsumowanie i wnioski Na podstawie dotychczasowych obserwacji można stwierdzić, że wzrost liczby firm usługowych z omawianego zakresu nie jest samoistnym i niekontrolowanym zjawiskiem ekonomicznym. Jest on faktyczną odpowiedzią na rosnące potrzeby społeczeństwa oraz szerokie zainteresowanie i popyt na tego rodzaju usługi. Z zebranego w toku badań materiału i wykonanych analiz wynika, że: 1. Liczba firm usługowych w Polsce dynamicznie wzrasta z roku na rok. Od 2001 do 2008 r. zaobserwowano wzrost o 154%. 2. Rozwój liczby firm usługowych w latach w całej Polsce wykazuje tendencję liniową, a średnie roczne tempo wzrostu liczby firm z omawianego zakresu wynosi ok. 13%. 3. Istnieje prawie pełna korelacja pomiędzy wzrostem liczby firm zagospodarowania terenów zielonych a wzrostem miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 mieszkańca. Wartość współczynnika korelacji wynosiła R=0,98, a więc jest bliska jedności. 4. W całej Polsce dominują firmy małe zatrudniające do 9 pracowników. W roku 2001 funkcjonowało ich 2234, przy ogólnej liczbie firm 2425, co stanowiło około 92%. W 2008 r. zaobserwowano dalszy wzrost udziału małych firm (do 96%) w stosunku do ogólnej liczby Analiza rozwoju firm usługowych w 15 województwach Polski wykazała tendencję wzrostową. Jedynym wyjątkiem w latach było województwo podlaskie, w którym zaobserwowano tendencję malejącą, natomiast od 2007 r. widać ponowną tendencję wzrostową. 108

13 Rynek firm usługowych zagospodarowania terenów zieleni w Polsce W badanych 16 województwach średnie roczne tempo wzrostu liczby firm usługowych jest zróżnicowane i oscyluje w granicach od 9% (woj. śląskie) do 22% (woj. podkarpackie). 8. Udział firm usługowych zatrudniających określoną liczbę pracowników jest zróżnicowany w poszczególnych województwach. Stwierdzono, że w województwach, w których dominowały firmy małe (do 9 pracowników), spadał udział firm średnich (o liczbie pracowników 10-49, a także 50-49), które względem swojej liczby przeważały w innych województwach, porównując tą samą kategorię wielkości firm. BIBLIOGRAFIA Anam. R., Sektor usług w Polsce, 2007, -uslug-w-polsce-2007,1,39,1.html, Gałązka M., 2005, Rynek usług ogrodowych w Polsce w latach Praca magisterska SGGW, Warszawa GUS, Roczniki Statystyczne z lat , Warszawa GUS, Polska Klasyfikacja Działalności, lata , Warszawa Hejmanowski S., 1989, Zieleń a ochrona środowiska człowieka, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa Kusa R., 2005, Metodyka badania wybranych aspektów konkurencyjności małych przedsiębiorstw usługowych, AGH, Kraków Łukasiewicz A., Łukasiewicz S., 2006, Rola i kształtowanie zieleni miejskiej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań Zaręba Ł., 2008, Popyt na usługi ogrodnicze wśród właścicieli domów jednorodzinnych z ogrodem oraz właścicieli ogrodów na dachach w Warszawie w 2008 roku. Praca magisterska SGGW, Warszawa Adres Autora: mgr inż. Dawid Olewnicki Samodzielna Pracownia Organizacji i Ekonomiki Ogrodnictwa Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Warszawa, ul. Nowoursynowska

14 Dawid Olewnicki MARKET OF GREEN AREAS MANAGEMENT SERVICE COMPANIES IN POLAND IN YEARS Abstract The purpose of this study was to analyse the market of green areas management companies in Poland, both in total and in individual provinces in the years , as well as to examine the relations resulting from the changes in income of Polish citizens and in number of the relevant service companies in Poland. Services related to green areas management have been the ones of best developing gardening types of services in Poland in the recent years. As based on current observations, it is possible to state that the increase in the number of service companies in the area of question is not a spontaneous economic phenomenon, but an actual reply to the growing needs of the society, broad interest and demand for that kind of services. Transformations occurring in the society and the economy, but first of all the growing standard of living of Poles are decisive factors in the development of this sector. 110