tel.: fax: Warszawa r.

Transkrypt

1 tel.: fax: Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku Ocena ryzyka kredytowego Warszawa r.

2 SPIS TREŚCI 1. Informacje o przyznanym ratingu Poziom i data przyznania ratingu Zakres jakiego dotyczy rating 3 2. Podstawowe informacje o ocenianym podmiocie Dane rejestrowe Historia funduszu i przedmiot działalności 4 3. Analiza ekonomiczno-finansowa Rachunek zysków i strat Bilans i pozycje pozabilansowe Analiza wskaźnikowa Tworzenie rezerw na ryzyko związane z udzielaniem poręczeń Ocena czynników niefinansowych Podsumowanie analizy i ocena ryzyka kredytowego Skala ratingów Agencji Ratingowej EuroRating Warunki korzystania z ratingów 27 Agencja Ratingowa EuroRating 2

3 1. Informacje o przyznanym ratingu 1.1 Poziom i data przyznania ratingu Poziom ratingu Perspektywa Data przyznania AA- stabilna r. 1.2 Zakres jakiego dotyczy rating Rating przyznany funduszowi Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeniowy Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku dotyczy ryzyka związanego z udzielanymi przez fundusz poręczeniami kredytów bankowych i pożyczek dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Rating określa ryzyko wystąpienia sytuacji, w której fundusz stanie się niewypłacalny, tzn. nie będzie w stanie terminowo i w pełnej wysokości uregulować zobowiązań wynikających z udzielonych przez niego poręczeń, które zostały postawione w stan wymagalności przez banki (lub inne podmioty) akceptujące te poręczenia. 2. Podstawowe informacje o ocenianym podmiocie 2.1 Dane rejestrowe Przedsiębiorstwo Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. zarejestrowane jest w Rejestrze Sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ, VII Wydział Gospodarczy KRS, pod numerem KRS ; numer REGON ; numer NIP Kapitał zakładowy spółki wynosi zł (opłacony w całości). Spółka została utworzona na czas nieograniczony. Siedziba funduszu mieści się w Gdańsku, przy ul. Szarej 32/33. Zarząd spółki jest jednoosobowy od dnia r. funkcję Prezesa Zarządu pełni Pani Irena Wróblak. Strukturę udziałową spółki według stanu na czerwiec 2009 roku przedstawia tabela nr 2.1. Jak wynika z tego zestawienia dominującą rolę w działalności spółki pełni dwóch udziałowców: Samorząd Województwa Pomorskiego oraz Bank Gospodarstwa Krajowego, posiadających razem 91,5% udziałów. Agencja Ratingowa EuroRating 3

4 Tabela 2.1 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. struktura udziałowa Lp. Udziałowcy Kapitał (tys. zł) Udział 1 Samorząd Województwa Pomorskiego ,55% 2 Bank Gospodarstwa Krajowego ,96% 3 Agencja Rozwoju Pomorza 500 2,99% 4 Gmina Miasta Gdańska 484 2,89% 5 Gmina Miasta Gdynia 115 0,69% 6 Gmina Miasta Tczew 100 0,60% 7 Gmina Miasta Sopot 50 0,30% 8 Gmina Miasta Słupska 50 0,30% 9 Gmina Miasta Człuchów 30 0,18% 10 Pomorska Izba Rzemieślnicza Małych i Średnich Przedsiębiorstw 30 0,18% 11 Powiat Wejherowo 20 0,12% 12 Gmina Miasta Rumia 10 0,06% 13 Gmina Miasta Brusy 10 0,06% 14 Gmina Miasta Pruszcz Gdański 10 0,06% 15 Gmina Miasta Malborka 10 0,06% RAZEM ,00% 2.2 Historia i przedmiot działalności Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. został utworzony w grudniu 2001 roku z inicjatywy Samorządu Województwa Pomorskiego, Agencji Rozwoju Pomorza SA i Gminy Miasta Gdynia. W późniejszym okresie udziałowcem funduszu został także Bank Gospodarstwa Krajowego (fundusz wchodzi w skład Krajowej Grupy Poręczeniowej BGK) oraz kilkanaście gmin z terenu województwa pomorskiego. Celem funduszu jest wspieranie bieżącej działalności i rozwoju mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw z terenu województwa pomorskiego poprzez poręczanie kredytów i pożyczek. Fundusz nie jest przedsiębiorstwem nastawionym na maksymalizację zysku. Kapitał założycielski funduszu został opłacony przez Samorząd Województwa Pomorskiego, Agencję Rozwoju Pomorza SA i Gminę Miasta Gdynia. W latach kapitał poręczeniowy funduszu, oprócz wpłat wnoszonych przez nowych udziałowców spółki, powiększany był o dotacje celowe otrzymywane przez fundusz za pośrednictwem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach unijnego programu Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO-WKP). Pod koniec 2008 roku na poczet podniesienia kapitału zakładowego spółki Samorząd Województwa Pomorskiego wpłacił kwotę 3 mln zł, która ma na celu umożliwienie Agencja Ratingowa EuroRating 4

5 funduszowi pozyskiwanie kolejnych dotacji unijnych tym razem w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Podniesienie kapitału zakładowego o w/w kwotę nie zostało jednak jeszcze zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym. 3. Analiza ekonomiczno-finansowa 3.1 Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat spółki Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. za lata * oraz I. kwartał 2009 roku przedstawia tabela nr 3.1. Przychody ze sprzedaży Na przychody ze sprzedaży składają się w całości pobierane przez fundusz prowizje i opłaty z tytułu udzielanych poręczeń. Do roku 2006 wartość przychodów dynamicznie rosła, jednak od roku 2007 fundusz osiąga coraz niższe wartości przychodów. W roku 2007 wpływ na to miała znacznie niższa wartość udzielonych poręczeń. Z kolei dalszy spadek przychodów w roku 2008 związany był z wprowadzeniem przez fundusz w I. kwartale ub.r. nowych, niższych stawek prowizji i opłat z tytułu udzielanych poręczeń. Koszty operacyjne Głównymi składnikami kosztów rodzajowych funduszu są wynagrodzenia i ubezpieczenia społeczne (razem stanowiące w ostatnich latach ok. 60% łącznych kosztów działalności operacyjnej) oraz usługi obce (25-30% udział). Pomimo spadku przychodów ze sprzedaży w latach wystąpił dalszy wzrost kosztów działalności operacyjnej, wynikający głównie ze wzrostu kosztów wynagrodzeń (i ubezpieczeń społecznych) oraz kosztów usług obcych. Wzrost wartości kosztów rodzajowych przy jednoczesnym spadku poziomu przychodów ze sprzedaży zaowocował zwiększeniem straty na sprzedaży ze średniego poziomu ok tys. zł w latach , do -449 tys. zł w roku 2007 i -681 tys. zł w roku Stratę na tym poziomie rachunku zysków i strat traktujemy jako zjawisko typowe dla działalności funduszy poręczeniowych, a jej obecna wysokość nie budzi jeszcze naszych większych obaw. Ewentualne dalsze zwiększanie wartości straty ze sprzedaży mogłoby jednak oznaczać, że fundusz powinien położyć większy nacisk na dostosowywanie kosztów do skali działalności. * Roczne sprawozdania finansowe funduszu podlegają badaniu przez biegłego rewidenta. Agencja Ratingowa EuroRating 5

6 Tabela 3.1 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. rachunek zysków i strat za okres i I. kw (tys. zł) Rachunek zysków i strat Za rok 2006 Za rok 2007 Za rok 2008 Za okres I-III.2009 A. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY 475,7 280,9 208,0 62,5 I. Przychody netto ze sprzedaży produktów 747,2 288,9 210,1 63,0 II. Zmiana stanu produktów 1,5 (8,0) (2,2) (0,5) III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ 631,9 729,9 889,4 295,6 I. Amortyzacja 29,9 26,8 11,3 1,3 II. Zużycie materiałów i energii 25,6 24,0 24,0 11,4 III. Usługi obce, w tym: 175,7 191,1 266,7 72,0 IV. Podatki i opłaty 4,5 4,5 5,2 1,8 V. Wynagrodzenia 314,0 399,2 444,5 164,0 VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 35,8 57,6 71,2 29,2 VII. Pozostałe koszty rodzajowe 46,4 26,7 66,5 16,0 VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK (STRATA) ZE SPRZEDAŻY (156,2) (449,0) (681,5) (233,1) D. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE 2 233, ,4 912,7 566,5 I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje 2 215, ,6 - - III. Inne przychody operacyjne 18,0 274,8 912,7 566,5 E. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE 530,1 808, ,8 796,7 I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych 11,3-787,6 566,7 III. Inne koszty operacyjne 518,7 808, ,2 230,0 F. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ 1 547, ,7 (1 711,6) (463,3) G. PRZYCHODY FINANSOWE 1 156, , ,6 644,9 I. Dywidendy i udziały w zyskach II. Odsetki 1 156, , ,6 644,9 III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartości inwestycji V. Inne H. KOSZTY FINANSOWE 0,7 2,3 439,2 - I. Odsetki 0,7 2,3 0,1 - II. Strata ze zbycia inwestycji III. Aktualizacja wartości inwestycji IV. Inne ,1 - I. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 2 703, ,2 807,8 181,6 J. WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNYCH K. ZYSK (STRATA) BRUTTO 2 703, ,2 807,8 181,6 L. PODATEK DOCHODOWY 135,4 210,5 355,2 76,9 M. POZOSTAŁE OBOWIĄZKOWE ZMNIEJSZ. ZYSKU N. ZYSK (STRATA) NETTO 2 567, ,7 452,6 104,8 Agencja Ratingowa EuroRating 6

7 Pozostałe przychody i koszty operacyjne Na pozostałe przychody operacyjne spółki Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w latach składały się głównie otrzymywane przez fundusz dotacje celowe z PARP w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (odpowiednio w kwotach: 2,2, 2,2 i 12,9 mln zł). Program ten zakończył się w roku 2007 i w najbliższym czasie nie należy spodziewać się kolejnych przychodów z tego tytułu (możliwie jest jednak otrzymanie kolejnych dotacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego). Do roku 2007 spółka rezerwy na wypłatę poręczeń księgowała w pozycji E.III inne koszty operacyjne, natomiast w pozycji D.III inne przychody operacyjne księgowane były kwoty odzyskiwanych należności z tytułu wypłaconych poręczeń oraz rozwiązywanie poszczególnych rezerw celowych na poręczenia (w przypadku spłaty kredytu przez przedsiębiorstwo lub poprawy jego sytuacji finansowej). W 2008 roku spółka zmieniła sposób księgowania rezerw oraz wypłat poręczeń. W pozycji E.III inne koszty operacyjne księgowane jest tworzenie rezerw celowych oraz na ryzyko ogólne, natomiast wypłaty poręczeń księgowane są w pozycji E.II jako aktualizacja wartości aktywów niefinansowych (odpis aktualizacyjny na należność w pełnej wysokości) oraz jednocześnie ze względu na rozwiązanie rezerwy na wypłatę poręczenia w innych przychodach operacyjnych (pozycja D.III). Występująca w roku 2008 nadwyżka (w kwocie 125 tys. zł) pozostałych przychodów operacyjnych nad aktualizacją wartości aktywów niefinansowych wynika z zaksięgowania odzyskanych kosztów sądowych (20 tys. zł) oraz rozwiązania (lub zmniejszenia) części rezerw celowych na poszczególne poręczenia. Warto zaznaczyć, że do 2007 roku spółka nie tworzyła rezerwy na ryzyko ogólne związane z udzielanymi poręczeniami (tworzone były tylko rezerwy celowe na poręczenia zagrożone). W 2008 roku utworzono po raz pierwszy taką rezerwę w wysokości 141 tys. zł * kwota ta powiększyła wartość innych kosztów operacyjnych. Wysokie dodatnie saldo pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych w latach powodowało, że spółka wykazywała w tym okresie wysoki zysk operacyjny. Od roku 2008 saldo to jest ujemne i powiększa stratę na działalności operacyjnej. * Kwestia zasad tworzenia przez spółkę rezerw oraz ich stan omówione zostały szerzej w punkcie 3.4. Agencja Ratingowa EuroRating 7

8 Przychody i koszty finansowe Uzyskiwane przez fundusz przychody finansowe związane były przede wszystkim z odsetkami z lokat środków pieniężnych. Systematyczny wzrost wartości przychodów z tytułu odsetek jaki występował do roku 2007 wynikał przede wszystkim ze wzrostu stanu środków pieniężnych (co związane było m.in. z otrzymywanymi przez fundusz dotacjami), a w roku 2008 dynamiczny wzrost przychodów z tego tytułu związany był głównie z rosnącym oprocentowaniem lokat bankowych. W dłuższym horyzoncie czasu należy spodziewać się, że (przy założeniu utrzymywania przez fundusz stabilnej wartości posiadanych środków pieniężnych) ze względu na spodziewany spadek oprocentowania lokat wartość uzyskiwanych przychodów odsetkowych może się obniżyć. Wykazywane przez spółkę koszty finansowe miały znikome wartości oprócz roku 2008, kiedy (w pozycji H.IV inne koszty finansowe ) spółka zaksięgowała odpis aktualizujący na należności z tytułu odsetek (dotyczących odsetek ustawowych od wypłaconych przez fundusz poręczeń). Wynik brutto i netto Księgowa wartość zysku brutto i netto podlegała w ostatnich latach bardzo dużym wahaniom, na co wpływ miała przede wszystkim duża zmienność salda pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych (m.in. otrzymywane dotacje oraz księgowanie rezerw z tytułu udzielanych poręczeń). W celu oceny rzeczywistej rentowności funduszu można posłużyć się [1] wynikiem netto skorygowanym (w dół) o wartość otrzymanych w danym roku dotacji oraz alternatywnie [2] wynikiem skorygowanym o dotacje powiększonym dodatkowo o zmianę stanu rezerw na ryzyko ogólne (w odróżnieniu od rezerw celowych, które również obniżają wynik finansowy funduszu, są to rezerwy nie związane z poręczeniami zagrożonymi). Tak obliczone wyniki dla okresu Q2009 przedstawione zostały w tabeli 3.2. Tabela 3.2 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. wynik netto po uwzględnieniu dotacji i zmiany st. rezerw (tys. zł) Lp. Wynik skorygowany I-III Wynik netto bez dotacji 351,7 303,1 452,6 104,8 2 Wynik netto bez dotacji i zm. stanu rezerw na ryzyko ogólne 351,7 303,1 593,9 104,8 Agencja Ratingowa EuroRating 8

9 Po skorygowaniu wpływu dotacji i zmiany stanu rezerw na ryzyko ogólne wynik netto funduszu w latach osiągał dodatnie i stosunkowo stabilne wartości na poziomie ok tys. zł, co należy ocenić pozytywnie. 3.2 Bilans i pozycje pozabilansowe Bilans Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych zaprezentowany został w dwóch tabelach. Tabela nr 3.3 przedstawia aktywa, natomiast tabela nr 3.4 pasywa funduszu wg stanu na koniec lat oraz I. kwartału 2009 roku. Tabela 3.3 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. bilans (aktywa) na koniec lat oraz I. kw r. (tys. zł) Bilans - Aktywa Na dzień Na dzień Na dzień Na dzień A. AKTYWA TRWAŁE 484,0 26,0 50,0 48,0 I. Wartości niematerialne i prawne 17,2 9,1 3,6 2,9 II. Rzeczowe aktywa trwałe 33,0 15,5 32,0 30,7 III. Należności długoterminowe ,8 12,8 IV. Inwestycje długoterminowe 433, V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe - 1,4 1,6 1,6 B. AKTYWA OBROTOWE , , , ,6 I. Zapasy 1,5-14,1 14,1 II. Należności krótkoterminowe 64,7 17,8 9,4 23,7 1. Należności od jednostek powiązanych Należności od pozostałych jednostek 64,7 17,8 9,4 23,7 a) z tytułu dostaw i usług 64,7 17,8 7,3 21,1 b) z tytułu podatków, dotacji i ceł c) inne - - 2,1 2,7 d) dochodzone na drodze sądowej III. Inwestycje krótkoterminowe , , , ,5 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe , , , ,5 a) w jednostkach powiązanych b) w pozostałych jednostkach ,5 423,7 - - c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne , , , ,5 - środki pieniężne w kasie i na rachunkach 3 336, , ,3 365,1 - inne środki pieniężne , , , ,7 - inne aktywa pieniężne ,5 179,7 2. Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 11,8 3,6 1,6 7,3 AKTYWA RAZEM , , , ,6 Agencja Ratingowa EuroRating 9

10 Aktywa Struktura aktywów PRFPK jest typowa dla działalności funduszu poręczeniowego: majątek spółki stanowią niemal wyłącznie aktywa krótkoterminowe (obrotowe). Majątek trwały spółki stanowi obecnie zaledwie 0,1% łącznej wartości aktywów i składają się na niego głównie rzeczowe aktywa trwałe oraz należności długoterminowe (wpłacona kaucja dotycząca najmowanego lokalu biurowego). Na aktywa obrotowe funduszu w całym analizowanym okresie składały się natomiast niemal w całości inwestycje krótkoterminowe (lokaty bankowe, a w latach także obligacje skarbowe wykazywane w pozycji B.III.b inwestycje krótkoterminowe w pozostałych jednostkach ). Posiadane przez fundusz środki pieniężne stanowią główne zabezpieczenie udzielanych przez fundusz poręczeń. * Pasywa W całym analizowanym okresie przytłaczającą większość (od 84% do 98%) pasywów funduszu stanowił kapitał własny. Do roku 2007 składał się na niego głównie kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego. Dynamiczny wzrost kapitału własnego spółki wynikał w ostatnich latach głównie z otrzymywanych przez fundusz dotacji, księgowanych w większości poprzez rachunek zysków i strat, które powiększały wykazywany w poszczególnych latach zysk netto. Otrzymane przez fundusz dotacje obejmują obecnie w całości zamknięte już programy pomocowe (SPO-WKP). Pozytywnie w tym kontekście oceniamy fakt, że fundusz przeszedł już z wynikiem dodatnim kontrolę PARP, w wyniku czego może traktować otrzymane dotacje jako rozliczone (co oznacza, że nie ma ryzyka wystąpienia w przyszłości konieczności ich zwrotu). W związku z rozliczeniem otrzymanych dotacji w roku 2008 nastąpiło ich przeksięgowanie (w kwocie 23 mln zł) do pozycji A.VI pozostałe kapitały rezerwowe. Bilansową wartość kapitału własnego spółki w roku 2006 należy dodatkowo powiększyć o kwotę 4,6 mln zł dotacji zaksięgowanych wówczas w pozycji B.IV rozliczenia międzyokresowe. W roku 2008 oraz na koniec I. kwartału bieżącego roku do kapitału własnego (zakładowego) spółki zaliczyć można natomiast kwotę 3 mln zł zaksięgowaną w pozycji B.III.1 zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych. Wartość tą stanowi kwota wpłacona pod koniec 2008 roku na poczet podniesienia kapitału zakładowego * Kwestia bezpieczeństwa, płynności i efektywności lokat środków pieniężnych funduszu omówiona została szerzej w punkcie 3.5. Agencja Ratingowa EuroRating 10

11 spółki przez Samorząd Województwa Pomorskiego. Jakkolwiek podniesienie kapitału zakładowego spółki nie zostało jeszcze zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym, to według informacji uzyskanych od kierownictwa funduszu rejestracja powinna nastąpić wkrótce i w/w kwota powiększy kapitał zakładowy spółki. Biorąc pod uwagę powyższe korekty, w całym analizowanym okresie kapitał własny miał aż 98-99% udział w łącznej wartości pasywów Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Tabela 3.4 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. bilans (pasywa) na koniec lat oraz I. kw r. (tys. zł) Bilans - Pasywa Na dzień Na dzień Na dzień Na dzień A. KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY , , , ,1 I. Kapitał (fundusz) podstawowy , , , ,0 II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy III. Udziały (akcje) własne IV. Kapitał (fundusz) zapasowy 1 803, , , ,0 V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe 0,8 0, , ,8 VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych 7 909, ,5-452,6 VIII. Zysk (strata) netto 2 567, ,7 452,6 104,8 IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego B. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA , , , ,1 I. Rezerwy na zobowiązania 381,1 797, ,9 757,9 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku - 19,2 32,6 32,6 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne Pozostałe rezerwy 381,1 777, ,4 725,3 II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe 39,5 122, , ,6 1. Wobec jednostek powiązanych , ,0 2. Wobec pozostałych jednostek 39,5 122,4 97,8 80,6 - kredyty i pożyczki z tytułu dostaw i usług 8,7 42,4 30,6 12,0 - z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń 30,6 79,8 67,3 68,6 - z tytułu wynagrodzeń inne 0,2 0, Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe 4 600, PASYWA RAZEM , , , ,6 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania w bilansie funduszu składały się w analizowanym okresie (oprócz omówionych wyżej kwot: 4,6 mln zł w roku 2006 oraz 3,0 mln zł w roku 2008 i I. kw r.) głównie z rezerw związanych z udzielanymi poręczeniami (pozycja B.I.3) oraz z drobnych kwot zobowiązań bieżących z tytułu dostaw i usług oraz podatków (B.III.2). Agencja Ratingowa EuroRating 11

12 Warto podkreślić, że relatywnie niska kwota rezerw wynikała z faktu, że fundusz do końca roku 2007 tworzył wyłącznie rezerwy celowe na poręczenia zagrożone, natomiast nie były tworzone rezerwy na ryzyko ogólne od całego portfela poręczeń. Rezerwa ta została po raz pierwszy utworzona dopiero w roku 2008, jednak ma ona wciąż niewielką wartość (na koniec I. kwartału 2009 r. stanowiła ok. 20% łącznej kwoty rezerw z tytułu poręczeń), ponieważ fundusz zamierza do docelowej wartości rezerw na ryzyko ogólne (w wysokości 1,5% portfela aktywnych poręczeń) dochodzić stopniowo w ciągu trzech lat. * Pozycje pozabilansowe Tabela 3.5 PRFPK Sp. z o.o. wartość aktywnych poręczeń (tys. zł) III.2009 Wartość nominalna aktywnych poręczeń na koniec okresu Fundusze poręczeniowe księgują udzielane poręczenia jako pozabilansowe zobowiązania warunkowe. Wartość portfela aktywnych poręczeń udzielonych przez PRFPK rosła do roku 2006 (do 29,4 mln zł z 19,0 mln zł w roku 2005 i 12,1 mln zł w roku 2004), po czym w roku 2007 spadła do 25,9 mln zł. Rok 2008 upłynął pod znakiem lekkiego wzrostu wartości aktywnych poręczeń. Tendencja wzrostowa kontynuowana była przy tym także w I. kwartale roku bieżącego (na koniec marca wartość portfela poręczeń nieznacznie przekroczyła poprzedni maksymalny poziom odnotowany w roku 2006). Należy zaznaczyć, że kwoty aktywnych poręczeń podane w tabeli 3.4 są kwotami nominalnymi (tj. podawane są wg pierwotnej wartości z daty przyznania poręczenia). W przypadku części poręczonych kredytów realna kwota potencjalnego (warunkowego) zobowiązania funduszu (tzw. obligo) jest niższa, ponieważ wartość kredytów pozostałych do spłaty systematycznie maleje z czasem w wyniku spłat rat kredytowych przez pożyczkobiorców. 3.3 Analiza wskaźnikowa Wartości najważniejszych parametrów finansowych oraz analizę wskaźnikową funduszu przedstawia tabela nr 3.6. * Kwestia tworzenia rezerw na ryzyko z tytułu poręczeń omówiona została szerzej w punkcie 3.4. Agencja Ratingowa EuroRating 12

13 Tabela 3.6 PRFPK Sp. z o.o. najważniejsze dane i wskaźniki finansowe Lp I-III Kapitał poręczeniowy (tys. zł) * Aktywne poręczenia na koniec okresu (tys. zł) Aktywne poręczenia / Kapitał poręczeniowy (Mnożnik) 0,94 0,62 0,68 0,68 4 Liczba aktywnych poręczeń Wartość średniego poręczenia (tys. zł) Średnie poręczenie do łącznej wartości portfela 0,3% 0,4% 0,4% 0,4% 7 Średnie poręczenie do kapitału poręczeniowego 0,3% 0,3% 0,3% 0,3% 8 Suma wartości 20 największych aktywnych poręczeń (tys. zł) największych poręczeń / Aktywne poręczenia 25,5% 27,7% 28,9% 26,8% największych poręczeń / Kapitał poręczeniowy 23,9% 17,2% 19,5% 18,2% 11 Wartość wypłaconych poręczeń w ciągu 4 kwartałów (tys. zł) Wypłacone poręczenia brutto / Śr. stan akt. poręczeń 1,9% 0,6% 2,9% 4,2% 13 Wartość odzyskanych należn. z tyt.por. w ciągu 4 kw. (tys. zł) Wypłacone poręczenia netto / Kapitał poręczeniowy 1,5% 0,3% 1,9% 2,7% 15 Zysk netto (bez dotacji) / Śr. kapitał poręczeniowy 1,2% 0,8% 1,1% 0,2% 16 Zysk netto (bez dotacji i zm.st.rez.og.) / Śr.kapit.poręcz. 1,2% 0,8% 1,4% 0,2% * Do wartości kapitału poręczeniowego w I. kwartale 2009 r. wliczona została kwota 3 mln zł wpłacona na poczet podniesienia kapitału zakładowego spółki (w rejestracji) Skala zaangażowania w akcję poręczeniową Skala zaangażowania funduszu poręczeniowego w akcję poręczeniową w relacji do posiadanego kapitału jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na (obecną i przyszłą) sytuację finansową funduszu oraz poziom jego ryzyka kredytowego. Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych najwyższy poziom mnożnika (tj. relacji wartości portfela aktywnych poręczeń do kapitału poręczeniowego [3]) osiągnął jak dotąd w roku 2006 (na poziomie 0,94). Wzrost wartości kapitału własnego przy jednoczesnym spadku wartości portfela poręczeń spowodowały w 2007 roku spadek mnożnika do poziomu zaledwie 0,62. W ciągu ostatnich kilku kwartałów wartość mnożnika wzrosła nieznacznie (do 0,68), jednak jego obecna wartość jest nadal bardzo niska. Fundusz posiada pokrycie płynnymi środkami własnymi znacznie (o prawie połowę) przekraczające łączną wartość warunkowych zobowiązań, z których dodatkowo jedynie niewielka część okaże się w przyszłości zobowiązaniami koniecznymi do spłaty. Bardzo niska wartość udzielonych poręczeń w relacji do posiadanego kapitału z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego jest zatem obecnie jednym z podstawowych czynników wpływających na bardzo wysoką wiarygodność finansową funduszu. Agencja Ratingowa EuroRating 13

14 Ze względu na fakt, że kierownictwo funduszu jest zdeterminowane, aby posiadany przez PRFPK kapitał wykorzystywać efektywniej (z punktu widzenia celu, dla jakiego fundusz został powołany), w dłuższym horyzoncie czasu należy spodziewać się wzrostu liczby i wartości udzielanych przez fundusz poręczeń, co powinno przełożyć się na wzrost poziomu mnożnika. Fundusz ma jednak w tym zakresie jeszcze bardzo duży margines swobody i raczej nie ma w najbliższym czasie ryzyka, że mnożnik osiągnie niebezpieczne wartości. Koncentracja portfela poręczeń W ciągu ostatnich trzech lat przeciętna wartość udzielanych przez PRFPK poręczeń [5] rosła systematycznie (z poziomu 101 tys. zł w roku 2006 do 122 tys. zł w roku 2008). Zarówno jednak średnia wartość poręczenia w relacji do portfela aktywnych poręczeń [6], jak i do kapitału poręczeniowego [7] jest nadal niska, co z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego należy ocenić pozytywnie. Dobrą dywersyfikację portfela poręczeń obrazuje także wskaźnik 20 największych poręczeń (w podziale na klientów) do łącznego portfela poręczeń [9] oraz do wartości kapitału poręczeniowego [10]. Udział dwudziestu największych (pod względem wartości udzielonych im poręczeń) klientów funduszu w portfelu aktywnych poręczeń wahał się w ostatnich latach w zakresie 25-29%. Wartość 20 największych poręczeń w relacji do kapitału poręczeniowego kształtowała się natomiast w ciągu ostatnich dwóch lat poniżej poziomu 20%. Przepisy określają maksymalną wartość poręczenia w relacji do kapitału własnego funduszu poręczeniowego na poziomie 5%. Wewnętrzne regulacje wprowadzone przez władze Pomorskiego Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych ograniczają jednak maksymalną wartość poręczeń udzielonych jednemu klientowi do 3% wartości kapitału poręczeniowego (obecnie odpowiadałoby to kwocie 1,3 mln zł), przy czym kwota poręczenia nie może przekraczać 70% wartości podstawowej kwoty kredytu, a wartość jednego poręczenia nie może przekroczyć kwoty 600 tys. zł w przypadku kredytów obrotowych oraz 700 tys. zł w przypadku kredytów inwestycyjnych. Wprowadzony przez fundusz limit poręczeń udzielanych jednemu klientowi wydaje się być dość wysoki, jednak można założyć, że ekspozycje na ryzyko jednego klienta przekraczająca 1 mln zł będą należały do rzadkości. Średnia wartość poręczeń udzielonych 20 największym klientom wynosiła w ciągu ostatnich lat tys. zł, tak więc w relacji do posiadanych przez fundusz kapitałów (wartość poniżej 1%) można uznać ją za bezpieczną. Agencja Ratingowa EuroRating 14

15 Warto przy tym zaznaczyć, że rzeczywiste ryzyko związane z koncentracją portfela największych poręczeń jest jeszcze nieco niższe niż obrazują wskaźniki oparte na nominalnych (początkowych) wartościach poręczeń, bowiem poręczenia te dotyczą najczęściej długoterminowych kredytów inwestycyjnych, których wartość maleje wraz ze spłatą rat kredytowych (zmniejsza się więc także realna wartość obliga czyli zobowiązań poręczanych w danym momencie przez fundusz). Wypłaty poręczeń Obowiązujące dotychczas umowy zawarte przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych z większością banków określają, iż bank może wystąpić do funduszu o wypłatę zobowiązania z tytułu poręczonego kredytu już w momencie wypowiedzenia umowy kredytowej (bank nie ma obowiązku przeprowadzenia wcześniejszej egzekucji należności z majątku klienta). W przypadku większości poręczeń oznacza to zatem, że fundusz po wypłacie kwoty poręczenia przejmuje należność z tytułu udzielonego przez bank kredytu i musi przeprowadzać jej windykację we własnym zakresie. Taką konstrukcję umów oceniamy jako mniej korzystną dla funduszu, niż w przypadku gdyby banki miały prawo występować o wypłatę poręczeń dopiero po samodzielnym przeprowadzeniu windykacji zaległych kredytów. Tego typu warunki umów z bankami stają się jednak obecnie rynkowym standardem i są zgodne z uchwaloną w ostatnim czasie rekomendacją Związku Banków Polskich dotyczącą współpracy banków z funduszami poręczeniowymi. Dla funduszy poręczeniowych oznacza to jednak, że banki zgłaszają większą liczbę poręczeń do wypłaty, a same fundusze m.in. ze względu na ograniczone zasoby kadrowe oraz małe doświadczenie w tym zakresie mogą nie być w stanie prowadzić tak szybkiej i skutecznej egzekucji należności jak działy windykacji w bankach. W latach Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych wypłacał rocznie poręczenia [11] o łącznej średniej wartości około 500 tys. zł, co odpowiadało około 2,1% wartości portfela aktywnych poręczeń [12]. Kwoty poręczeń odzyskiwanych [13] były w całym okresie bardzo niskie, jednak ze względu na fakt, że suma aktywnych poręczeń była niższa niż wartość kapitałów funduszu, relacja utraty kapitału netto z tytułu wypłat poręczeń (tj. wypłata poręczeń minus poręczenia odzyskane w relacji do średniego stanu kapitału poręczeniowego [14]) była niższa i wynosiła przeciętnie ok. 1,6%. Taką szkodowość portfela poręczeń można uznać za stosunkowo niską. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że wskaźnik wypłat poręczeń PRPFK był dotychczas dość Agencja Ratingowa EuroRating 15

16 ściśle skorelowany ze zmianami koniunktury gospodarczej. Wartość wypłaconych poręczeń [11] malała w latach (okres poprawiającej się sytuacji w gospodarce), po czym w roku 2008 istotnie wzrosła (początek silnego pogorszenia koniunktury). Wzrost ten był kontynuowany w I. kwartale bieżącego roku, kiedy to łączna wartość wypłaconych poręczeń w ciągu ostatnich 12 miesięcy osiągnęła dotychczas rekordowy poziom ponad 1,2 mln zł. Wskaźnik szkodowości portfela wzrósł zatem do 4,2%, a wskaźnik utraty kapitału netto z tytułu wypłaconych poręczeń [14] wyniósł 2,7%. Według informacji uzyskanych od kierownictwa funduszu wysoka wartość poręczeń wypłaconych w I. kwartale b.r. (566,7 tys. zł) wynika jednak głównie ze skumulowania wypłat poręczeń zaległych z poprzedniego roku i nie jest związana z istotnym wzrostem szkodowości bieżącego portfela poręczeń. Z uwagi na spodziewane dalsze pogarszanie się sytuacji finansowej dużej części przedsiębiorstw (związane z utrzymywaniem się złej koniunktury gospodarczej), należy naszym zdaniem oczekiwać utrzymywania się wskaźnika wypłat poręczeń na podwyższonym poziomie, lub też nawet jego dalszego wzrostu. Ze względu na dotychczasową bardzo niską wartość portfela poręczeń w relacji do posiadanego kapitału, nie będzie się to jednak przekładało na istotne podwyższenie ryzyka Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Zgodnie z warunkami umów podpisanych z większością instytucji z którymi fundusz współpracuje w zakresie udzielania poręczeń (co zostało omówione wcześniej) fundusz musi we własnym zakresie przeprowadzać windykację należności z tytułu wypłaconych poręczeń. Kierujący do połowy 2008 roku poprzedni Zarząd funduszu zaniedbywał jednak tą kwestię, w wyniku czego fundusz odzyskiwał jedynie 6-7% wypłaconych kwot. Nowy Zarząd funduszu (powołany w listopadzie 2008 r.) poczynił już kroki zmierzające do zwiększenia wskaźnika poręczeń odzyskiwanych, m.in. zatrudniając osobę odpowiedzialną za ten obszar działalności, a także podpisując umowy z dwoma kancelariami prawnymi wyspecjalizowanymi w windykacji należności. Oznaczać to będzie ponoszenie wyższych kosztów, jednak w rezultacie powinno przełożyć się na istotny wzrost wartości odzyskiwanych kwot (kierownictwo funduszu zakłada wskaźnik poręczeń odzyskiwanych na poziomie 30-40%). Działania podjęte w tym zakresie przez Zarząd funduszu oceniamy pozytywnie szczególnie w obliczu oczekiwanego w najbliższych kwartałach podwyższonego poziomu wypłat poręczeń. Agencja Ratingowa EuroRating 16

17 Rentowność kapitału Rentowność kapitału PRFPK należy rozpatrywać przy uwzględnieniu otrzymywanych przez fundusz dotacji, które w latach sztucznie zawyżały wynik netto. Wskaźnik zysku netto pomniejszonego o otrzymane dotacje w relacji do średniej wartości kapitału poręczeniowego [15] osiągał w latach generalnie dodatnie wartości, przy średniej na poziomie 0,6%. Po skorygowaniu zysku netto także o różnice stanu rezerw na ryzyko ogólne średnia wartość wskaźnika rentowności kapitału [16] wynosi 0,7%. Utrzymywanie się dotychczasowej długoterminowej dodatniej wartości rentowności kapitału oceniamy pozytywnie. W ciągu najbliższych kwartałów można jednak oczekiwać pogorszenia sytuacji pod tym względem, z uwagi na spodziewany wzrost wartości wypłat poręczeń oraz jednoczesny spadek oprocentowania lokat bankowych, stanowiących główne źródło dochodów funduszu. 3.4 Tworzenie rezerw na ryzyko związane z udzielaniem poręczeń Polityka tworzenia rezerw Zasady tworzenia rezerw celowych w Pomorskim Regionalnym Funduszu Poręczeń Kredytowych określają, że zmiana poziomu rezerw następuje z częstotliwością kwartalną (co oceniamy pozytywnie), głównie na podstawie otrzymywanych od banków informacji dotyczących klasyfikacji poszczególnych poręczonych przez fundusz kredytów. Pewne zastrzeżenia budzi fakt, że fundusz nie tworzy rezerw celowych (wskaźnik 0%) na poręczenia pod obserwacją (opóźnienia w spłacie kredytów do 3 miesięcy). Rekompensowane jest to jednak dość rygorystyczną klasyfikacją kredytów wątpliwych (brak kategorii kredytów poniżej standardu ), którymi są według regulaminu funduszu już kredyty z zaległością spłaty przekraczającą 3 miesiące (wskaźnik rezerwy 50%). Kredyty nie spłacane powyżej 12 miesięcy są klasyfikowane jako stracone (rezerwa w wysokości 100% wartości poręczenia). Warto zaznaczyć, że do roku 2007 PRFPK tworzył wyłącznie rezerwy celowe (na indywidualne poręczenia zagrożone), natomiast nie były tworzone rezerwy na ryzyko ogólne od całego portfela poręczeń. Sytuacja uległa zmianie w 2008 roku, kiedy przez władze funduszu zaakceptowany został plan utworzenia rezerwy na ryzyko ogólne w wysokości odpowiadającej 1,5% wartości portfela aktywnych poręczeń. Rezerwa ta ma Agencja Ratingowa EuroRating 17

18 być przy tym tworzona stopniowo w ciągu trzech lat (co roku powiększana ma być o 0,5% wartości portfela aktywnych poręczeń). Rozpoczęcie realizacji planu tworzenia rezerwy na ryzyko ogólne celowej oceniamy pozytywnie, bowiem umożliwi to funduszowi w pewnym stopniu łagodzenie wpływu wahań poziomu wypłat poręczeń na bieżące wyniki finansowe. Wartość utworzonych rezerw Wartość utworzonych przez PRFPK rezerw według stanu na koniec lat oraz na koniec I. kwartału 2009 roku, w podziale na rezerwy na ryzyko ogólne i rezerwy celowe, przedstawia tabela nr 3.7. Tabela 3.7 Wartość rezerw na ryzyko z tytułu udzielonych poręczeń (tys. zł) XII.2006 XII.2007 XII.2008 III.2009 Rezerwy celowe 381,1 777,8 873,1 584,1 Rezerwa na ryzyko ogólne 0,0 0,0 141,3 141,3 Razem rezerwy na ryzyko 381,1 777, ,4 725,4 Rezerwa celowe / Aktywne poręczenia 1,3% 3,0% 3,1% 1,9% Rezerwa na ryz.ogólne / Aktywne poręczenia 0,0% 0,0% 0,5% 0,5% Rezerwy razem / Aktywne poręczenia 1,3% 3,0% 3,6% 2,4% Zgodnie z trzyletnim planem tworzenia rezerwy na ryzyko ogólne w 2008 roku utworzona została rezerwa w wysokości 141,3 tys. zł odpowiadająca 0,5% wartości portfela aktywnych poręczeń. W I. kwartale b.r. wartość tej rezerwy nie uległa zmianie, natomiast obniżyła się rezerwa na ryzyko celowe (m.in. na skutek wypłaty części poręczeń, na które rezerwy były utworzone wcześniej). Obecną wartość rezerwy na ryzyko ogólne oceniamy jako zbyt niską, natomiast wartość docelową (1,5% portfela poręczeń) jako minimalny wymagany poziom. 3.5 Ocena czynników niefinansowych Koniunktura gospodarcza Od kilku kwartałów obserwujemy w światowej gospodarce szereg negatywnych zjawisk ekonomicznych, które określa się zbiorczo mianem kryzysu finansowego i gospodarczego. Pomimo tego, że sytuacja Polski na tym tle wygląda relatywnie korzystnie, to należy Agencja Ratingowa EuroRating 18

19 podkreślić że również w krajowej gospodarce mamy do czynienia z silnym pogorszeniem koniunktury gospodarczej. Prognozy większości ekonomistów na 2009 rok zakładają kontynuację negatywnych tendencji zapoczątkowanych w roku ubiegłym i wystąpienie gwałtownego spowolnienia gospodarczego, graniczącego z recesją. Prognozy dynamiki realnego PKB na rok 2009 mieszczą się najczęściej w przedziale od -1% do + 1%. Jest to zatem największe spowolnienie gospodarcze w Polsce od początku transformacji ustrojowej. Prognozowana stagnacja gospodarcza (lub płytka recesja) przełoży się z pewnością w ciągu najbliższych kwartałów na dalsze znaczące pogorszenie sytuacji finansowej wielu przedsiębiorstw, silny wzrost wartości nie spłacanych kredytów i w konsekwencji wzrost liczby niewypłacalności i bankructw w krajowej gospodarce co ma szczególnie istotne znaczenie dla sytuacji finansowej instytucji udzielających i poręczających kredyty. Czynnikiem pozytywnym jest fakt, że prognozy większości ekonomistów na przyszły rok zakładają powolną poprawę sytuacji i powracanie polskiej gospodarki na ścieżkę wzrostu. Należy jednak oczekiwać, że sytuacja finansowa znacznej części przedsiębiorstw będzie nadal trudna, a poprawa w tym obszarze będzie następować ze znacznym opóźnieniem w stosunku do ogólnej koniunktury gospodarczej. Podsumowując bieżącą i prognozowaną na najbliższe kilka kwartałów koniunkturę gospodarczą w Polsce należy określić jako bardzo słabą, z czym będzie się wiązało znaczące pogorszenie sytuacji finansowej przedsiębiorstw. Należy zatem oczekiwać, że nadchodzące kwartały dla krajowych funduszy poręczeniowych upłyną pod znakiem znacznego wzrostu liczby i wartości wypłacanych poręczeń. Historia kredytowa i stabilność sytuacji finansowej funduszu Od momentu rozpoczęcia przez PRFPK działalności operacyjnej (tj. od roku 2002) sytuacja finansowa funduszu była bardzo dobra i stabilna. Wskaźnik wypłaty poręczeń utrzymywał się na stosunkowo niskim poziomie, a generowane dochody z lokat środków pieniężnych pozwalały na osiąganie przez fundusz dodatniego wyniku finansowego (nawet po uwzględnieniu wpływu na wynik otrzymywanych dotacji). Stabilność większości wskaźników finansowych była wysoka, co należy ocenić pozytywnie. Fundusz utrzymywał stale dobrze zdywersyfikowany portfel poręczeń, a jego generalnie niska wartość w relacji do posiadanych przez fundusz kapitałów była jednym Agencja Ratingowa EuroRating 19

20 z najistotniejszych czynników determinujących dotychczas utrzymywanie się ryzyka kredytowego funduszu stale na bardzo niskim poziomie. Pomimo tego, że Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych w Gdańsku działa już od 7 lat, to okres ten nie jest jeszcze zbyt długi, a ponadto jeśli wyłączyć pierwsze dwa lata, kiedy fundusz rozpoczynał dopiero działalność ostatnie lata upłynęły generalnie pod znakiem dobrej koniunktury gospodarczej. Innym istotnym czynnikiem przemawiającym za tym, żeby do wniosków formułowanych na podstawie oceny dotychczasowej sytuacji finansowej funduszu podchodzić ostrożnie, jest fakt, że PRFPK nie był dotychczas w stanie efektywnie (z punktu widzenia celów jakie fundusz ma realizować) wykorzystywać posiadanych kapitałów, udzielając stosunkowo niewielkiej liczby poręczeń. Obecne kierownictwo firmy planuje jednak zmianę tego stanu rzeczy, co wpłynie z pewnością także na zmianę wartości części wskaźników finansowych funduszu. Bezpieczeństwo i efektywność lokat środków pieniężnych Ponieważ posiadane przez fundusz poręczeniowy środki pieniężne stanowią zasadniczo jedyne zabezpieczenie udzielanych przez niego poręczeń, kwestia bezpieczeństwa inwestycji aktywów funduszu należy do najważniejszych elementów oceny jego ryzyka kredytowego. Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych lokował dotychczas posiadane środki pieniężne na lokatach bankowych oraz (na niewielką skalę) w obligacjach skarbowych. Inwestycje tego typu należą do kategorii bezpiecznych i generujących stabilny dochód, stąd z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego funduszu nie wnosimy zastrzeżeń odnośnie rodzaju dokonywanych przez fundusz inwestycji. Ponieważ od roku 2007 PRFPK lokuje środki niemal wyłącznie w bankach, naszym zdaniem można rozważyć, czy fundusz nie powinien zmniejszyć uzależnienia bezpieczeństwa (obecnie całości) swoich aktywów od kondycji sektora bankowego, lokując stale pewną część środków w instrumenty dłużne emitowane przez Skarb Państwa. Celowość takich inwestycji należałoby jednak rozważyć także w kontekście oczekiwanej stopy zwrotu. Zależność bezpieczeństwa funduszu od sytuacji w sektorze bankowym jako całości ma jednak w przypadku PRFPK nieco mniejsze znaczenie. Pomimo bowiem, że fundusz nie ma odrębnych procedur dotyczących sposobu lokowania środków, a także nie posiada własnego systemu służacego do oceny ryzyka kredytowego banków, lokaty dokonywane były dotychczas w zdecydowanej większości w bankach, które oceniamy jako bezpieczne. Agencja Ratingowa EuroRating 20

21 Dywersyfikację lokat fuduszu oceniamy jako dobrą (a jeśli jest ona okresowo niższa, to środki skoncentrowane są w bankach bezpiecznych). Strukturę lokat PRFPK na koniec I. kwartału b.r. w podziale na poszczególne banki przedstawia tabela nr 3.8. Według stanu na koniec marca b.r. przytłaczająca większość środków ulokowana była w bankach, których ryzyko kredytowe oceniamy jako niskie. W bankach charakteryzujących się ryzykiem powyżej przeciętnego ulokowane było nie więcej niż kilkanaście procent środków. Dywersyfikację lokat oraz ich dotychczasowe bezpieczeństwo oceniamy Tabela 3.8 Struktura inwestycji funduszu na koniec I. kwartału 2009 r Bank # 1 33% Bank # 2 23% Bank # 3 23% Bank # 4 11% Bank # 5 7% Bank # 6 3% Razem lokaty bankowe 100% pozytywnie. PRFPK lokuje środki zwykle na krótkie terminy (od 1 do 6 miesięcy), co oznacza bardzo wysoką płynność inwestycji funduszu. Utrzymywanie nadmiernie wysokiej płynności może jednak niekorzystnie odbijać się na efektywności lokat. Wydaje się zatem, że (w przypadku gdyby było to uzasadnione wyższymi oczekiwanymi stopami zwrotu np. w obecnej sytuacji występowania tendencji do obniżania oprocentowania lokat bankowych) fundusz mógłby część środków lokować na dłuższe terminy. Struktura branżowa udzielonych poręczeń Zestawienie poręczeń udzielonych przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych w podziale na główne sektory gospodarki, według stanu na koniec roku 2008 oraz koniec I. kwartału 2009 roku przedstawia tabela nr 3.9. Tabela 3.9 PRFPK struktura branżowa aktywnych poręczeń Branża tys. zł % tys. zł % usługi ,7% ,3% handel ,4% ,6% produkcja ,5% ,5% budownictwo ,5% ,8% inne 245 0,9% 245 0,8% RAZEM ,0% ,0% Dywersyfikację portfela udzielonych poręczeń w ujęciu branżowym oceniamy jako dobrą. Fundusz nie ma nadmiernie zwiększonej ekspozycji na ryzyko żadnego z sektorów. Agencja Ratingowa EuroRating 21

22 Stosowane procedury wewnętrzne Istniejące w Pomorskim Regionalnym Funduszu Poręczeń Kredytowych procedury wewnętrzne regulują większość najważniejszych obszarów działalności tej instytucji: Regulamin działalności poręczycielskiej określa ogólne zasady i procedury dotyczące udzielania poręczeń; precyzuje grono podmiotów uprawnionych do ubiegania się o poręczenie; ogranicza maksymalną wartość udzielanych poręczeń do wysokości 70% kwoty poręczanego kredytu (przy czym kwota pojedynczego poręczenia nie może przekroczyć 700 tys. zł dla poręczeń kredytów inwestycyjnych oraz 600 tys. zł dla pozostałych poręczeń); a także ustanawia łączny limit poręczeń na rzecz jednego podmiotu na poziomie 3% kapitału poręczeniowego PRFPK; Procedura oceny wniosku w sposób ogólny opisuje proces przyjmowania i weryfikowania wniosków oraz analizy ryzyka kredytowego wnioskodawców Regulamin Komitetu Poręczeniowego określa zasady funkcjonowania i tryb pracy komitetu decydującego o przyznawaniu poręczeń; Zasady monitorowania zawartych umów poręczeniowych regulują sposób monitorowania portfela udzielonych poręczeń, a także określają zasady postępowania z poręczeniami zagrożonymi i skierowanymi do windykacji; Regulamin tworzenia i rozwiązywania rezerwy na cele ogólne oraz rezerw celowych szczegółowo określa sposób, częstotliwość i wysokość tworzenia rezerw celowych oraz rezerw na ryzyko ogólne. Obowiązujące w PRFPK procedury wewnętrzne oceniamy pozytywnie, jakkolwiek uważamy za konieczne zgłoszenie zastrzeżenia dotyczącego braku procedury określającej choćby w sposób ogólny zasady inwestowania środków pieniężnych. Brak takiej procedury nie stwarzał jednak dotychczas realnego zagrożenia dla funkcjonowania PRFPK, bowiem w praktyce fundusz prowadzi bezpieczną politykę inwestycyjną. Ryzyko operacyjne działalności funduszu Struktura organizacyjna spółki jest w naszej opinii dostosowana zarówno do rodzaju, jak też do skali prowadzonej przez nią działalności. Według stanu na czerwiec 2009 roku w spółce zatrudnionych było 12 osób. Oceniamy, że liczebność personelu dostosowana jest już do planowanego zwiększenia (pod względem liczby i wartości udzielanych poręczeń) skali działalności funduszu. Jedyne większe ryzyko operacyjne związane z trudnościami w prowadzeniu działalności operacyjnej funduszu może Agencja Ratingowa EuroRating 22

23 wiązać się z faktem funkcjonowania jednoosobowego Zarządu spółki. Zakładamy jednak, że w przypadku wystąpienia konieczności czasowego zastępstwa pani Prezes Zarządu bieżące działania funduszu mogą być wspierane przez członków Rady Nadzorczej spółki. Perspektywy rozwoju i plan finansowy Długoterminowy plan strategiczny PRFPK zakłada znaczne zwiększenie efektywności działalności funduszu mierzonej wartością udzielonych poręczeń w relacji do posiadanego kapitału poręczeniowego. Władze funduszu planują zwiększenie mnożnika kapitałowego z obecnego bardzo niskiego poziomu 0,7 docelowo do ok. 2,5-3,0 (plan na rok 2009 zakłada osiągnięcie mnożnika na poziomie 1,2, a na koniec 2010 roku poziomu 2,2). W naszej ocenie planowany przez fundusz docelowy poziom mnożnika nadal będzie można uznać za bezpieczny. Realizacji tego planu służyć ma m.in. prowadzony obecnie przez PRFPK projekt tworzenia powiatowych punktów informacyjnych funduszu, które pełniłyby funkcję promocyjno-informacyjną i pozwalałyby funduszowi łatwiej docierać do potencjalnych klientów (mikro- i małych przedsiębiorców starających się o kredyty bankowe). Według planu kierownictwa funduszu do końca 2009 roku ma powstać 12 takich punktów. Koszty ich utworzenia oraz funkcjonowania mają być w 3/4 pokrywane z dotacji w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego, a pozostałą część fundusz będzie dzielił z Pomorskim Funduszem Pożyczkowym (który także chce promować swoją działalność w ten sposób). Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych planuje także uruchomienie nowych produktów, jakimi mają być poręczenia gwarancji kredytowych oraz wadiów przetargowych. Na działalność w tym zakresie fundusz chce pozyskać dodatkowe dotacje w ramach RPO w kwocie ok mln zł. 4. Podsumowanie analizy i ocena ryzyka kredytowego Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych w Gdańsku należy do największych pod względem wartości posiadanego kapitału funduszy wchodzących w skład Krajowej Grupy Poręczeniowej. Jako fundusz regionalny, obejmujący zasięgiem swojej działalności całe województwo pomorskie, fundusz ma portfel poręczeń dobrze zdywersyfikowany pod względem geograficznym. Agencja Ratingowa EuroRating 23

24 PRFPK działa od 2002 roku i w ostatnich latach fundusz szybko powiększał wartość kapitału poręczeniowego dzięki podnoszeniu kapitału zakładowego oraz (w większym stopniu) poprzez pozyskiwanie dotacji z PARP w ramach programu SPO-WKP. Fundusz miał jednak dotychczas trudności z efektywnym wykorzystywaniem tych środków, udzielając relatywnie niewielu poręczeń (mnożnik nie przekroczył dotychczas wartości 1,0). Dotychczasowa niska ekspozycja na ryzyko z tytułu udzielonych poręczeń była jednym z głównych czynników decydujących o utrzymywaniu się ryzyka kredytowego funduszu na bardzo niskim poziomie. Dywersyfikację portfela poręczeń (zarówno w odniesieniu do ich średniej wartości, jak też i maksymalnej ekspozycji na ryzyko największych klientów) oceniamy jako dobrą, co jest kolejnym czynnikiem wpływającym korzystnie na ocenę ryzyka kredytowego funduszu. W ostatnich latach szkodowość portfela poręczeń PRFPK kształtowała się na średnim poziomie około 2,1%, co (biorąc pod uwagę warunki umów z bankami, jakie fundusz ma podpisane) oceniamy jako wartość relatywnie niską. Warto jednak podkreślić, że był to okres dobrej koniunktury gospodarczej, a obserwowane obecnie silne pogorszenie koniunktury znalazło już swoje odzwierciedlenie we wzroście bieżącej szkodowości portfela (2,9% w roku 2008 i już 4,2% za okres 12 miesięcy kończący się w marcu b.r.). Spodziewamy się przy tym, że w ciągu najbliższych kwartałów wskaźnik szkodowości portfela poręczeń utrzyma się na podwyższonym poziomie. Ze względu na obecny bardzo niski poziom mnożnika nie wpłynie to jednak znacząco na zwiększenie ryzyka kredytowego PRFPK. Poważne zastrzeżenia zgłaszamy jednak pod względem dotychczasowej efektywności windykacji wypłaconych poręczeń. Biorąc pod uwagę fakt, że w większości przypadków banki zgłaszają poręczenia do wypłaty bez przeprowadzenia wcześniejszej egzekucji należności z majątku dłużnika i fundusz musi we własnym zakresie przeprowadzać windykację, wskaźnik odzyskanych należności na poziomie 6-7% oceniamy jako bardzo niski. Pozytywnie w tym kontekście oceniamy działania podjęte w ostatnim czasie przez nowy Zarząd funduszu, mające na celu zwiększenie wskaźnika poręczeń odzyskiwanych. Oceny ich efektywności będzie można dokonać jednak najwcześniej po podsumowaniu wyników funduszu za cały bieżący rok. Należy naszym zdaniem zwrócić uwagę na fakt, że fundusz do 2007 roku nie tworzył rezerwy na ryzyko ogólne z tytułu udzielonych poręczeń, lecz tylko rezerwy celowe (na poszczególne zagrożone poręczenia). Uruchomiony w 2008 roku trzyletni plan utworzenia rezerwy celowej na poziomie 1,5% portfela aktywnych poręczeń oceniamy w tym kontekście pozytywnie. Docelowa wartość rezerwy będzie jednak w naszej opinii nadal relatywnie niska. Agencja Ratingowa EuroRating 24