Agencja Ratingowa EuroRating

Transkrypt

1 tel.: fax: Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku Ratingowa ocena ryzyka kredytowego Agencja Ratingowa EuroRating Warszawa r.

2 SPIS TREŚCI 1. Informacje o przyznanym ratingu Aktualny rating oraz historia ratingów Funduszu Zakres jakiego dotyczy rating 3 2. Podstawowe informacje o ocenianym podmiocie Dane rejestrowe Historia Funduszu i przedmiot działalności 4 3. Analiza ekonomiczno-finansowa Rachunek zysków i strat Bilans i pozycje pozabilansowe Analiza wskaźnikowa Tworzenie rezerw na ryzyko związane z udzielaniem poręczeń Ocena czynników niefinansowych Podsumowanie analizy i ocena ryzyka kredytowego Skala ratingów Agencji Ratingowej EuroRating Warunki korzystania z ratingów 31 Agencja Ratingowa EuroRating 2

3 1. Informacje o przyznanym ratingu 1.1 Aktualny rating oraz historia ratingów Funduszu Poziom ratingu Perspektywa Data AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna Zakres jakiego dotyczy rating Rating przyznany Pomorskiemu Regionalnemu Funduszowi Poręczeniowemu Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku dotyczy ryzyka związanego z udzielanymi przez Fundusz poręczeniami kredytów bankowych i pożyczek dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Rating określa ryzyko wystąpienia sytuacji, w której Fundusz stanie się niewypłacalny, tzn. nie będzie w stanie terminowo i w pełnej wysokości uregulować zobowiązań wynikających z udzielonych przez niego poręczeń, które zostały postawione w stan wymagalności przez banki (lub inne podmioty) akceptujące te poręczenia. 2. Podstawowe informacje o ocenianym podmiocie 2.1 Dane rejestrowe Przedsiębiorstwo Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. zarejestrowane jest w Rejestrze Sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ, VII Wydział Gospodarczy KRS, pod numerem KRS ; numer REGON ; numer NIP Kapitał zakładowy spółki wynosi zł (opłacony w całości). Spółka została utworzona na czas nieograniczony. Siedziba Funduszu mieści się w Gdańsku, przy ul. Szarej 32/33. Zarząd spółki jest jednoosobowy od dnia r. funkcję Prezesa Zarządu pełni Pani Irena Wróblak. Strukturę udziałową spółki według stanu na dzień sporządzania niniejszego raportu przedstawia tabela nr 2.1. Agencja Ratingowa EuroRating 3

4 Tabela 2.1 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Lp. Udziałowcy struktura udziałowa Kapitał (tys. zł) Udział 1 Samorząd Województwa Pomorskiego ,66% 2 Bank Gospodarstwa Krajowego ,14% 3 Agencja Rozwoju Pomorza 500 2,54% 4 Gmina Miasta Gdańsk 484 2,45% 5 Gmina Miasta Gdynia 115 0,58% 6 Gmina Miasta Tczew 100 0,51% 7 Gmina Miasta Sopot 50 0,25% 8 Gmina Miasta Słupska 50 0,25% 9 Gmina Miasta Człuchów 30 0,15% 10 Pomorska Izba Rzemieślnicza Małych i Średnich Przedsiębiorstw 30 0,15% 11 Powiat Wejherowo 20 0,10% 12 Gmina Miasta Rumia 10 0,05% 13 Gmina Miasta Brusy 10 0,05% 14 Gmina Miasta Pruszcz Gdański 10 0,05% 15 Gmina Miasta Malborka 10 0,05% RAZEM ,00% W sierpniu 2009 roku miało miejsce podwyższenie kapitału zakładowego o kwotę 3 mln zł. Nowe udziały objął Samorząd Województwa Pomorskiego, w wyniku czego udział tego wspólnika w kapitale spółki wzrósł z 79,55% do 82,66%. Dominującą rolę w działalności spółki pełni dwóch udziałowców: Samorząd Województwa Pomorskiego oraz Bank Gospodarstwa Krajowego, posiadających razem 92,8% udziałów. 2.2 Historia i przedmiot działalności Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. został utworzony w grudniu 2001 roku z inicjatywy Samorządu Województwa Pomorskiego, Agencji Rozwoju Pomorza S.A. i Gminy Miasta Gdynia. W późniejszym okresie udziałowcem Funduszu został także Bank Gospodarstwa Krajowego (dzięki czemu Fundusz wszedł w skład Krajowej Grupy Poręczeniowej działającej przy BGK) oraz kilkanaście gmin z terenu województwa pomorskiego. W latach kapitał poręczeniowy Funduszu, oprócz wpłat wnoszonych przez nowych udziałowców spółki, powiększany był o dotacje celowe otrzymywane przez Fundusz Agencja Ratingowa EuroRating 4

5 za pośrednictwem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach unijnego programu Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO-WKP). Pod koniec 2008 roku na poczet podwyższenia kapitału zakładowego spółki Samorząd Województwa Pomorskiego wpłacił kwotę 3 mln zł (podwyższenie kapitału zostało zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym w sierpniu 2009 roku), która ma na celu umożliwienie Funduszowi pozyskiwanie kolejnych dotacji unijnych tym razem w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Celem Funduszu jest wspieranie bieżącej działalności i rozwoju mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw z terenu województwa pomorskiego poprzez poręczanie kredytów i pożyczek. Fundusz nie jest przedsiębiorstwem nastawionym na maksymalizację zysku. 3. Analiza ekonomiczno-finansowa 3.1 Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat spółki Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. za lata * oraz I. kwartał 2010 roku przedstawia tabela nr 3.1. Przychody ze sprzedaży Do końca 2008 roku na przychody ze sprzedaży składały się w całości pobierane przez Fundusz prowizje i opłaty z tytułu udzielanych poręczeń. Począwszy od IV. kwartału 2009 roku PRFPK księguje w przychodach ze sprzedaży (w dodatkowej pozycji A.V) także kwoty należnych dotacji, dotyczących realizacji projektu o nazwie Powiatowe Centra Informacyjne (PCI). Projekt ten realizowany jest przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. wspólnie z Pomorskim Funduszem Pożyczkowym Sp. z o.o. Polega on na uruchomieniu i utrzymywaniu sieci punktów informacyjnych zlokalizowanych na terenie poszczególnych powiatów województwa pomorskiego, mających za zadanie wspierać sprzedaż produktów obu funduszy. * Roczne sprawozdania finansowe Funduszu podlegają badaniu przez biegłego rewidenta. Agencja Ratingowa EuroRating 5

6 Tabela 3.1 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. rachunek zysków i strat za lata i I. kw (tys. zł) Rachunek zysków i strat Za rok 2007 Za rok 2008 Za rok 2009 Za okres I-III.2010 A. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY 280,9 208,0 436,7 203,9 I. Przychody netto ze sprzedaży produktów 288,9 210,1 357,0 100,8 II. Zmiana stanu produktów (8,0) (2,2) (1,6) III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów V. Dotacja na realizację programu PCI ,3 103,1 B. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ 729,9 889, ,0 440,3 - w tym koszty związane z realizacją programu PCI ,7 157,5 I. Amortyzacja 26,8 11,3 12,1 7,8 II. Zużycie materiałów i energii 24,0 24,0 58,1 25,4 III. Usługi obce, w tym: 191,1 266,7 389,0 118,6 IV. Podatki i opłaty 4,5 5,2 2,7 0,3 V. Wynagrodzenia 399,2 444,5 676,3 204,5 VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 57,6 71,2 119,3 47,9 VII. Pozostałe koszty rodzajowe 26,7 66,5 132,6 35,8 VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK (STRATA) ZE SPRZEDAŻY (449,0) (681,5) (953,3) (236,4) D. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE ,4 912,7 908,0 413,8 I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje , III. Inne przychody operacyjne 274,8 912,7 908,0 413,8 E. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE 808, , ,5 615,5 I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych - 787,6 841,4 416,7 III. Inne koszty operacyjne 808, , ,1 198,8 F. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ ,7 (1 711,6) (2 055,8) (438,1) G. PRZYCHODY FINANSOWE 1 498, , ,3 513,5 I. Dywidendy i udziały w zyskach II. Odsetki 1 498, , ,3 512,7 III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartości inwestycji V. Inne ,8 H. KOSZTY FINANSOWE 2,3 439,2 230,0 - I. Odsetki 2,3 0,1 0,4 - II. Strata ze zbycia inwestycji III. Aktualizacja wartości inwestycji IV. Inne - 439,1 229,6 - I. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ ,2 807,8 356,6 75,5 J. WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNYCH K. ZYSK (STRATA) BRUTTO ,2 807,8 356,5 75,5 L. PODATEK DOCHODOWY 210,5 355,2 278,9 52,6 M. POZOSTAŁE OBOWIĄZKOWE ZMNIEJSZ. ZYSKU N. ZYSK (STRATA) NETTO ,7 452,6 77,7 22,9 Agencja Ratingowa EuroRating 6

7 Koszty związane z realizacją projektu PCI w 75% dofinansowywane są ze środków unijnych w ramach dotacji z Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) dla Województwa Pomorskiego na lata Spółka zdecydowała się na prezentację przychodów z tytułu tej dotacji w przychodach ze sprzedaży w celu urealnienia współmierności przychodów i kosztów, bowiem część łącznych kosztów rodzajowych ponoszonych przez Fundusz (ich kwoty także są wyszczególnione w RZiS) związana jest z realizacją projektu PCI. Analizując dynamikę przychodów ze sprzedaży produktów (są to przychody pochodzące wyłącznie z tytułu opłat od udzielanych poręczeń) należy stwierdzić, że do roku 2006 ich wartość dynamicznie rosła, jednak w latach Fundusz osiągał coraz niższe wartości przychodów. W roku 2007 wpływ na to miała znacznie niższa wartość udzielonych poręczeń, z kolei dalszy spadek przychodów w roku 2008 związany był z wprowadzeniem przez Fundusz w I. kwartale tego roku nowych, niższych stawek prowizji i opłat z tytułu udzielanych poręczeń. Sytuacja w tym zakresie poprawiła się istotnie w roku 2009, kiedy to przychody ze sprzedaży produktów wzrosły o blisko 70% w stosunku do roku poprzedniego. Wynikało to głównie ze znacznego wzrostu liczby (o 71% r/r) oraz wartości (57% r/r) udzielonych w 2009 poręczeń. Wzrostowa tendencja osiaganych przez Fundusz przychodów ze sprzedaży produktów była przy tym kontynuowana w I. kwartale b.r. Łączne przychody (z uwzględnieniem dotacji na realizację programu PCI) wzrosły w 2009 o 110%. Z uwagi na fakt, że Fundusz otrzymywał tę dotację dopiero od IV. kwartału ub.r. należy spodziewać się, że jej łączna kwota w 2010 roku będzie znacznie wyższa, co (wraz z oczekiwanym wzrostem liczby i wartości udzielanych poręczeń) przyczynić się powinno do dalszego wzrostu wartości łącznych przychodów w roku bieżącym. Koszty operacyjne Głównymi składnikami kosztów rodzajowych Funduszu są wynagrodzenia i ubezpieczenia społeczne (razem stanowiące w ostatnich latach ok. 60% łącznych kosztów działalności operacyjnej) oraz usługi obce (25-30% udział). Pomimo spadku przychodów ze sprzedaży w latach wystąpił wzrost kosztów działalności operacyjnej, wynikający głównie ze wzrostu kosztów wynagrodzeń (i ubezpieczeń społecznych) oraz kosztów usług obcych. Przyczyniło się to do istotnego wzrostu ujemnej wartości wyniku brutto ze sprzedaży (odpowiednio do 449 tys. zł w roku 2007 i 681,5 tys. zł w roku 2008). Agencja Ratingowa EuroRating 7

8 W roku 2009 miał miejsce dalszy istotny wzrost (o 56%) wartości ponoszonych kosztów rodzajowych. Przy analizie ich wpływu na wynik Funduszu należy wziąć jednak pod uwagę fakt, że od ubiegłego roku część kosztów operacyjnych związana jest z realizacją programu PCI. Koszty te są przy tym refinansowane w ramach dotacji w wysokości 75% ich wartości (PRFPK prezentuje koszty związane z programem PCI w dodatkowej pozycji w rachunku zysków i strat). W IV. kwartale 2009 roku stanowiły one 32% łącznych kosztów rodzajowych PRFPK, a w I. kwartale bieżącego roku 36%. Wzrost łącznych kosztów, jaki wystąpił w 2009 roku, nie wynikał jednak jedynie z dodatkowych kosztów związanych z realizacją programu CPI, a ponadto koszty tego programu nie są refundowane w całości. W efekcie strata brutto ze sprzedaży wzrosła do najwyższego w dotychczasowej historii Funduszu poziomu 953,3 tys. zł. Jakkolwiek stratę na tym poziomie rachunku zysków i strat traktujemy jako zjawisko typowe dla działalności funduszy poręczeniowych nie nastawionych na maksymalizację zysku, to jej rosnącą wartość (odpowiadającą obecnie około 2% kapitału poręczeniowego PRFPK) oceniamy negatywnie. Sytuacja może się jednak pod tym względem poprawić w ciągu najbliższych kilku kwartałów, ponieważ nakłady ponoszone na budowę i utrzymanie Powiatowych Centrów Informacyjnych powinny zaowocować znacznym zwiększeniem liczby i wartości udzielanych poręczeń, a co za tym idzie także wzrostem przychodów związanych z pobieranymi z tego tytułu opłatami. Pozostałe przychody i koszty operacyjne Na pozostałe przychody operacyjne spółki Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. w latach składały się głównie otrzymywane przez fundusz dotacje celowe z PARP w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (odpowiednio w kwotach: 2,2, 2,2 i 12,9 mln zł). Do roku 2007 spółka rezerwy na wypłatę poręczeń księgowała w pozycji E.III inne koszty operacyjne, natomiast w pozycji D.III inne przychody operacyjne księgowane były kwoty odzyskiwanych należności z tytułu wypłaconych poręczeń oraz rozwiązywanie poszczególnych rezerw celowych na poręczenia (w przypadku spłaty kredytu przez przedsiębiorstwo lub poprawy jego sytuacji finansowej). W 2008 roku spółka zmieniła sposób księgowania rezerw oraz wypłat poręczeń. W pozycji E.III inne koszty operacyjne księgowane jest tworzenie rezerw celowych oraz na ryzyko ogólne, natomiast wypłaty poręczeń księgowane są w pozycji E.II jako Agencja Ratingowa EuroRating 8

9 aktualizacja wartości aktywów niefinansowych (odpis aktualizacyjny na należność w pełnej wysokości) oraz jednocześnie ze względu na rozwiązanie rezerwy na wypłatę poręczenia w innych przychodach operacyjnych (pozycja D.III). Występujące w latach 2008 i 2009 nadwyżki pozostałych przychodów operacyjnych nad aktualizacją wartości aktywów niefinansowych wynikały z zaksięgowania odzyskanych kosztów sądowych oraz rozwiązania (lub zmniejszenia) części rezerw celowych na poszczególne poręczenia. Do 2007 roku spółka nie tworzyła rezerwy na ryzyko ogólne związane z udzielanymi poręczeniami (tworzone były tylko rezerwy celowe na poręczenia zagrożone). Od roku 2008 w pozycji E.III księgowane są kwoty tworzonych rezerw celowych oraz rezerwy na ryzyko ogólne. Saldo pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych (po odjęciu kwot dotacji, które PRFPK otrzymywał w ramach programu SPO-WKP w latach ) było stale ujemne i powiększało stratę na działalności operacyjnej. Przychody i koszty finansowe Wykazywane w RZiS przez Fundusz przychody finansowe związane były przede wszystkim z odsetkami z lokat środków pieniężnych, a także z księgowanymi w tej pozycji odsetkami od kontrahentów (należne odsetki od wypłaconych poręczeń, które są jednocześnie księgowane także w kosztach finansowych jako odpisy aktualizujące należności z tytułu tych odsetek). Systematyczny wzrost wartości przychodów z tytułu odsetek jaki występował do roku 2007 wynikał przede wszystkim ze wzrostu stanu środków pieniężnych (co związane było m.in. z otrzymywanymi przez fundusz dotacjami z SPO-WKP). W roku 2008 dynamiczny wzrost przychodów z tego tytułu związany był natomiast głównie z rosnącym oprocentowaniem lokat bankowych. W ciągu ostatnich kilku kwartałów, przy stabilnym stanie posiadanych przez Fundusz środków pieniężnych, obniżające się oprocentowanie depozytów bankowych przyczyniło się do stopniowego spadku przychodów finansowych PRFPK. Do roku 2007 wykazywane przez spółkę koszty finansowe miały znikome wartości. W latach 2008 i 2009 spółka księgowała w kosztach finansowych (w pozycji H.IV inne koszty finansowe ) odpisy aktualizujące na należności z tytułu odsetek (dotyczących odsetek ustawowych od wypłaconych przez Fundusz poręczeń). Agencja Ratingowa EuroRating 9

10 Saldo przychodów i kosztów finansowych było stale dodatnie (do roku 2008 rosnące) i w sposób bardzo istotny wpływało na wypracowywany przez Fundusz wynik finansowy. Wynik brutto i netto Księgowa wartość zysku brutto i netto podlegała w ostatnich latach bardzo dużym wahaniom, na co wpływ miała przede wszystkim duża zmienność salda pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych (m.in. otrzymywane dotacje z SPO-WKP oraz księgowanie rezerw z tytułu udzielanych poręczeń). W celu oceny rzeczywistej rentowności Funduszu można posłużyć się [1] wynikiem netto skorygowanym (in minus) o wartość otrzymanych w danym roku dotacji oraz alternatywnie [2] wynikiem skorygowanym o dotacje powiększonym dodatkowo o zmianę stanu rezerwy na ryzyko ogólne (w odróżnieniu od rezerw celowych, które również obniżają wynik finansowy Funduszu, jest to rezerwa nie związana z poręczeniami zagrożonymi). Warto zaznaczyć, że korekty wyniku z tytułu dotacji dokonaliśmy jednak tylko w przypadku dofinansowania w ramach programu SPO-WKP (lata ). Miało ono bowiem charakter dotacji na podwyższenie kapitału poręczeniowego i nie wiązała się z nim konieczność ponoszenia przez PRFPK istotnych dodatkowych kosztów. Dotacja na realizację programu PCI, prezentowana w rachunku zysków i strat od roku 2009, ma tymczasem charakter refundacji (i to tylko częściowej) kosztów związanych z tym programem. Stąd też przy korygowaniu wyniku finansowego za rok 2009 i I. kwartał 2010 r. nie dokonaliśmy korekty z tytułu tej dotacji. Skorygowane wyniki finansowe PRFPK za lata oraz I. kwartał 2010 r. przedstawione zostały w tabeli 3.2. Tabela 3.2 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. wynik netto po uwzględnieniu dotacji i zmiany st. rezerw (tys. zł) Lp. Wynik skorygowany I-III Wynik netto bez dotacji z SPO-WKP 303,1 452,6 77,7 22,9 2 Wynik netto bez dotacji i zm. stanu rezerwy na ryzyko ogólne 303,1 593,9 244,7 44,8 Po skorygowaniu wpływu dotacji z SPO-WKP (lata ) oraz zmiany stanu rezerw na ryzyko ogólne wynik netto Funduszu od roku 2006 osiąga dodatnie wartości, co oceniamy pozytywnie. Do roku 2008 wynik ocylowały w przedziale ok tys. zł, natomiast w roku 2009 skorygowany wynik obniżył się do 244,7 tys. zł. Agencja Ratingowa EuroRating 10

11 3.2 Bilans i pozycje pozabilansowe Bilans Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych zaprezentowany został w dwóch tabelach. Tabela nr 3.3 przedstawia aktywa, natomiast tabela nr 3.4 pasywa funduszu wg. stanu na koniec lat oraz I. kwartału 2010 roku. Tabela 3.3 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. bilans (aktywa) na koniec lat oraz I. kw r. (tys. zł) Bilans - Aktywa Na dzień Na dzień Na dzień Na dzień A. AKTYWA TRWAŁE 26,0 50,0 99,6 173,1 I. Wartości niematerialne i prawne 9,1 3,6 0,5 - II. Rzeczowe aktywa trwałe 15,5 32,0 80,3 104,3 III. Należności długoterminowe - 12,8 16,5 16,5 IV. Inwestycje długoterminowe ,2 V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1,4 1,6 2,2 2,2 B. AKTYWA OBROTOWE , , , ,9 I. Zapasy - 14,1 8,1 10,2 II. Należności krótkoterminowe 17,8 9,4 108,4 213,3 1. Należności od jednostek powiązanych Należności od pozostałych jednostek 17,8 9,4 108,4 213,3 a) z tytułu dostaw i usług 17,8 7,3 26,9 31,8 b) z tytułu podatków, dotacji i ceł ,4 173,6 c) inne - 2,1 0,2 8,0 d) dochodzone na drodze sądowej III. Inwestycje krótkoterminowe , , , ,6 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe , , , ,6 a) w jednostkach powiązanych b) w pozostałych jednostkach 423, c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne , , , ,6 - środki pieniężne w kasie i na rachunkach , ,3 588,3 859,5 - inne środki pieniężne , , , ,3 - inne aktywa pieniężne - 171,5 379,0 139,8 2. Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 3,6 1,6 10,2 6,8 AKTYWA RAZEM , , , ,0 Aktywa Struktura aktywów PRFPK jest typowa dla działalności funduszu poręczeniowego: majątek spółki stanowią niemal wyłącznie aktywa krótkoterminowe (obrotowe). Majątek trwały spółki stanowi obecnie zaledwie 0,4% łącznej wartości aktywów. Do końca 2009 roku składały się na niego głównie rzeczowe aktywa trwałe oraz należności długoterminowe (wpłacona kaucja dotycząca najmowanego lokalu biurowego). Agencja Ratingowa EuroRating 11

12 W I. kwartale b.r. PRFPK objął nowe udziały w spółce Krajowa Grupa Poręczeniowa Sp. z o.o. (będącej spółką celową powołaną do wspierania działalności funduszy poręczeniowych, w których udziałowcem jest Bank Gospodarstwa Krajowego). Udziały te (o wartości nominalnej 50 tys. zł, powiększonej o koszty sporządzenia aktu notarialnego) zaksięgowane zostały jako długoterminowe aktywa finansowe w inwestycjach długoterminowych (poz. A.IV). Na aktywa obrotowe Funduszu w całym analizowanym okresie składały się natomiast niemal w całości inwestycje krótkoterminowe (lokaty bankowe, a w latach także obligacje skarbowe wykazywane w pozycji B.III.b inwestycje krótkoterminowe w pozostałych jednostkach ). Posiadane przez Fundusz środki pieniężne stanowią główne zabezpieczenie udzielanych przez fundusz poręczeń. * Pasywa W całym analizowanym okresie przytłaczającą większość (od 84% do 98%) pasywów Funduszu stanowił kapitał własny. Do roku 2007 składał się na niego głównie kapitał zakładowy, kapitał zapasowy, zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego. Dynamiczny wzrost kapitału własnego spółki wynikał w ostatnich latach głównie z otrzymywanych przez Fundusz dotacji w ramach programu SPO-WKP, księgowanych w większości poprzez rachunek zysków i strat, które powiększały wykazywany w poszczególnych latach zysk netto. W związku z rozliczeniem tych dotacji w roku 2008 nastąpiło ich przeksięgowanie (w kwocie 23 mln zł) do pozycji A.VI pozostałe kapitały rezerwowe. Na potrzeby analizy struktury pasywów spółki na koniec 2008 roku do kapitału własnego (zakładowego) zaliczyć można kwotę 3 mln zł zaksięgowaną w pozycji B.III.1 zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych. Wartość tą stanowiła kwota wpłacona pod koniec 2008 roku na poczet podwyższenia kapitału zakładowego spółki przez Samorząd Województwa Pomorskiego. Opracja ta została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w sierpniu 2009 roku, w wyniku czego kapitał zakładowy spółki wzrósł na koniec ubiegłego roku o powyższą kwotę. * Kwestia bezpieczeństwa, płynności i efektywności lokat środków pieniężnych funduszu omówiona została szerzej w punkcie 3.5. Agencja Ratingowa EuroRating 12

13 Biorąc pod uwagę powyższą korektę, w całym analizowanym okresie kapitał własny miał aż 97-98% udział w łącznej wartości pasywów Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych. Tabela 3.4 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. bilans (pasywa) na koniec lat oraz I. kw r. (tys. zł) Bilans - Pasywa Na dzień Na dzień Na dzień Na dzień A. KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY , , , ,9 I. Kapitał (fundusz) podstawowy , , , ,0 II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy III. Udziały (akcje) własne IV. Kapitał (fundusz) zapasowy 4 370, , , ,0 V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe 0, , , ,8 VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych 7 909, ,7 VIII. Zysk (strata) netto ,7 452,6 77,7 22,9 IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego B. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA 919, , , ,2 I. Rezerwy na zobowiązania 797, , , ,9 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku 19,2 32,6 72,0 26,6 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne Pozostałe rezerwy 777, , , ,3 II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe 122, ,4 135,9 126,3 1. Wobec jednostek powiązanych 3 003, Wobec pozostałych jednostek 122,4 97,8 135,9 126,3 - kredyty i pożyczki z tytułu dostaw i usług 42,4 30,6 33,2 23,2 - z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń 79,8 67,3 101,0 102,4 - z tytułu wynagrodzeń inne 0,2-1,7 0,7 3. Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe PASYWA RAZEM , , , ,0 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania w bilansie Funduszu składały się w analizowanym okresie (oprócz wspomnianej wcześniej kwoty 3,0 mln zł w roku 2008) głównie z rezerw związanych z udzielanymi poręczeniami (pozycja B.I.3) oraz z drobnych kwot zobowiązań bieżących z tytułu dostaw i usług oraz podatków (B.III.2). Agencja Ratingowa EuroRating 13

14 Pozycje pozabilansowe Tabela 3.5 PRFPK Sp. z o.o. wartość i liczba aktywnych poręczeń III.2010 Wartość aktywnych poręczeń na koniec okresu (tys.zł) Dynamika wartości poręczeń (r/r) -12% 9% 9% 9% Liczba aktywnych poręczeń na koniec okresu (szt.) Dynamika ilości poręczeń (r/r) -22% 2% 18% 7% Fundusze poręczeniowe księgują udzielane poręczenia jako pozabilansowe zobowiązania warunkowe. Wartość portfela aktywnych poręczeń udzielonych przez PRFPK rosła do roku 2006 (do 29,4 mln zł z 19,0 mln zł w roku 2005 i 12,1 mln zł w roku 2004), po czym w roku 2007 spadła do 25,9 mln zł. Lata 2008 i 2009 upłynęły pod znakiem niewielkiego wzrostu liczby i wartości aktywnych poręczeń (na koniec ubiegłego roku wartość portfela poręczeń nieznacznie przekroczyła poprzedni maksymalny poziom odnotowany w roku 2006). Lekka tendencja wzrostowa wartości portfela poręczeń kontynuowana była przy tym także w I. kwartale roku bieżącego 3.3 Analiza wskaźnikowa Wartości najważniejszych parametrów finansowych oraz analizę wskaźnikową Funduszu przedstawia tabela nr 3.6. Skorygowany kapitał poręczeniowy Ponieważ wartość kapitału poręczeniowego podawana przez sam Fundusz [1] różni się nieco od rzeczywistej wartości kapitału (majątku), jaki stanowi zabezpieczenie udzielanych przez Fundusz poręczeń, dla potrzeb analizy ryzyka dokonaliśmy korekty wartości kapitału poręczeniowego. Według metodologii przyjętej przez Agencję Ratingową EuroRating aktualną wartość skorygowanego kapitału poręczeniowego oblicza się według formuły: kapitał własny (skorygowany jeśli jest taka potrzeba) + otrzymane dotacje (jeśli zostały zaksięgowane w pozycjach pasywów innych niż kapitał własny oraz w ujęciu ekonomicznym mogą być traktowane jako składnik kapitału poręczeniowego) + rezerwa na ryzyko ogólne (rezerwa ta nie ma bezpośredniego związku z poręczeniami zagrożonymi). Agencja Ratingowa EuroRating 14

15 Do wartości kapitału własnego spółki na koniec 2008 roku dodaliśmy kwotę 3 mln zł (poz. B.III.1 pasywów), stanowiącą wpłatę jednego z udziałowców na poczet podwyższenia kapitału zakładowego spółki (podwyższenie kapitału zostało zarejestrowane w KRS w 2009 roku). Dla danych według stanu na koniec I. kwartału 2010 roku dokonaliśmy korekty wartości kapitału poręczeniowego Funduszu związanej z ekonomiczną wartością jednego ze składników aktywów. Ponieważ PRFPK nabył na początku bieżącego roku udziały w spółce specjalnego przeznaczenia Krajowa Grupa Poręczeniowa Sp. z o.o. o wartości nominalnej 50 tys.zł, zgodnie z przyjętą przez EuroRating metodologią wartość kapitału własnego na koniec I. kwartału 2010 roku skorygowana została in minus o powyższą kwotę (w bilansie Funduszu zaksięgowana została ona w aktywach razem z kosztami sporządzenia aktu notarialnego w pozycji A.IV inwestycje długoterminowe ). Przyjmujemy bowiem konserwatywne założenie, iż (ponieważ spółka ta nie będzie działała w celu maksymalizacji zysku dla udziałowców) udziały w KGP Sp. z o.o. nie będą miały faktycznej wartości ekonomicznej, która mogłaby w razie potrzeby zostać spieniężona na pokrycie ewentualnych zobowiązań Funduszu z tytułu udzielonych poręczeń. Wartość kapitału poręczeniowego skorygowana została natomiast in plus o kwoty utworzonych na koniec poszczególnych okresów rezerw na ryzyko ogólne. Tak obliczony skorygowany kapitał poręczeniowy [2] na koniec I. kwartału b.r. wynosił tys. zł i był o 27 tys. zł niższy od wartości podawanej przez sam Fundusz ( tys. zł). Różnica ta wynika głównie z faktu, że Fundusz definiuje kapitał poręczeniowy jako kapitał własny powiększony o rezerwę na ryzyko ogólne. Tymczasem wg. metodologii stosowanej przez EuroRating dokonuje się także jeszcze korekt ekonomicznej wartości kapitału własnego. Do dalszych obliczeń wskaźników opartych na wartości kapitału poręczeniowego (zaprezentowanych w tabeli 3.6) wykorzystane zostały wartości skorygowanego kapitału poręczeniowego. Agencja Ratingowa EuroRating 15

16 Tabela 3.6 PRFPK Sp. z o.o. najważniejsze dane i wskaźniki finansowe Lp I-III Kapitał poręczeniowy wyliczany przez Fundusz (tys. zł) Kapitał poręczeniowy skorygowany (tys. zł) Aktywne poręczenia na koniec okresu (tys. zł) Mnożnik 1 = [3] / [1] 0,62 0,68 0,67 0,72 5 Mnożnik 2 (skorygowany) = [3] / [2] 0,61 0,62 0,67 0,72 6 Liczba aktywnych poręczeń Wartość średniego poręczenia (tys. zł) Średnie poręczenie do łącznej wartości portfela 0,4% 0,4% 0,4% 0,4% 9 Średnie poręczenie do kapitału poręczeniowego * 0,3% 0,3% 0,2% 0,3% 10 Suma wartości 20 największych aktywnych poręczeń (tys. zł) Przeciętne największe poręczenie (tys. zł) największych poręczeń / Aktywne poręczenia 27,7% 28,9% 27,4% 25,3% największych poręczeń / Kapitał poręczeniowy * 17,0% 17,8% 18,4% 18,1% 14 Przeciętne największe poręczenie / Kap. poręczeniowy * 0,8% 0,9% 0,9% 0,9% 15 Wartość wypłaconych poręczeń w ciągu 4 kwartałów (tys. zł) Wypłacone poręczenia brutto / Śr.stan akt. poręczeń 0,6% 2,9% 2,9% 2,2% 17 Wartość odzyskanych należn. z tyt.por. w ciągu 4 kw. (tys. zł) Wypłacone poręczenia netto / Śr. kapitał poręczeniowy * 0,3% 1,8% 1,2% 1,0% 19 Zysk netto (bez dotacji) za 4 kw. / Śr. kap. poręczeniowy * 0,8% 1,0% 0,2% 0,0% 20 Zysk netto (bez dot. i zm.st.rez.og.) za 4 kw. / Śr.kap.poręcz. * 0,8% 1,3% 0,5% 0,4% * Wskaźniki wyliczone zostały w oparciu o kapitał poręczeniowy skorygowany, obliczany według formuły: skorygowany kapitał własny + otrzymane dotacje (jeśli są księgowane poza kapitałem własnym) + rezerwa na ryzyko ogólne Skala zaangażowania w akcję poręczeniową Skala zaangażowania funduszu poręczeniowego w akcję poręczeniową w relacji do posiadanego kapitału jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na (obecną i przyszłą) sytuację finansową funduszu oraz poziom jego ryzyka kredytowego. Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych najwyższy poziom skorygowanego mnożnika [5] (tj. relacji wartości portfela aktywnych poręczeń do skorygowanego kapitału poręczeniowego) osiągnął jak dotąd w roku 2006 (na poziomie 0,93). Wzrost wartości kapitału własnego przy jednoczesnym spadku wartości portfela poręczeń spowodowały w 2007 roku spadek mnożnika do poziomu zaledwie 0,62. W roku 2008 mnożnik utrzymał się na zbliżonym poziomie, natomiast niewielki jego wzrost nastąpił w roku Wzrost ten kontynuowany był przy tym w I. kwartale bieżącego roku. Agencja Ratingowa EuroRating 16

17 Fundusz od długiego czasu posiada pokrycie płynnymi środkami własnymi znacznie (o około połowę) przekraczające łączną wartość warunkowych zobowiązań, z których dodatkowo jedynie niewielka część okaże się w przyszłości zobowiązaniami koniecznymi do spłaty. Wciąż bardzo niska wartość udzielonych poręczeń w relacji do posiadanego kapitału z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego jest zatem obecnie jednym z podstawowych czynników wpływających na bardzo wysoką wiarygodność finansową Funduszu. Ze względu na fakt, że kierownictwo Funduszu jest zdeterminowane, aby posiadany przez PRFPK kapitał wykorzystywać efektywniej (z punktu widzenia celu, dla jakiego Fundusz został powołany), w dłuższym horyzoncie czasu należy spodziewać się wzrostu liczby i wartości udzielanych przez Fundusz poręczeń (między innymi temu celowi służyć ma utworzenie Powiatowych Centrów Informacyjnych), co powinno przełożyć się na wzrost poziomu mnożnika. Fundusz ma jednak w tym zakresie jeszcze bardzo duży margines swobody i nie ma w najbliższym czasie ryzyka, że mnożnik osiągnie niebezpieczne wartości. Koncentracja portfela poręczeń Do roku 2008 przeciętna wartość poręczeń znajdujących się w portfelu PRFPK [7] rosła systematycznie (z poziomu 77 tys. zł w roku 2005 do 122 tys. zł na koniec roku 2008). W ciągu ostatnich kilku kwartałów średnia wartość poręczenia obniżyła się nieco i ustabilizowała w zakresie tys. zł. Zarówno jednak średnia wartość poręczenia w relacji do portfela aktywnych poręczeń [8], jak i do kapitału poręczeniowego [9] jest nadal niska, co z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego należy ocenić pozytywnie. Dobrą dywersyfikację portfela poręczeń obrazuje także wskaźnik 20 największych poręczeń (w podziale na klientów) do łącznego portfela poręczeń [12] oraz do wartości kapitału poręczeniowego [13]. Udział dwudziestu największych (pod względem wartości udzielonych im poręczeń) klientów Funduszu w portfelu aktywnych poręczeń wahał się w ostatnich latach w zakresie 25-29%. Wartość 20 największych poręczeń w relacji do kapitału poręczeniowego kształtowała się natomiast w ciągu ostatnich trzech lat poniżej poziomu 20%. Przepisy określają maksymalną wartość poręczenia w relacji do kapitału własnego funduszu poręczeniowego na poziomie 5%. Wewnętrzne regulacje wprowadzone przez władze Pomorskiego Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych ograniczają jednak maksymalną wartość poręczeń udzielonych jednemu klientowi do 3% wartości kapitału poręczeniowego (obecnie odpowiadałoby to kwocie 1,3 mln zł), przy czym kwota poręczenia Agencja Ratingowa EuroRating 17

18 nie może przekraczać 70% wartości podstawowej kwoty kredytu, a wartość jednego poręczenia nie może przekroczyć kwoty 600 tys. zł w przypadku kredytów obrotowych oraz 700 tys. zł w przypadku kredytów inwestycyjnych. Wprowadzony przez Fundusz limit poręczeń udzielanych jednemu klientowi wydaje się być relatywnie wysoki, jednakże można założyć, że ekspozycje na ryzyko jednego klienta przekraczająca 1 mln zł będą należały do rzadkości. Potwierdza to średnia wartość poręczeń udzielonych 20 największym klientom, która wynosiła w ciągu ostatnich lat tys. zł, tak więc w relacji do posiadanych przez Fundusz kapitałów (wartość poniżej 1%) można uznać ją za bezpieczną. Wypłaty poręczeń Obowiązujące dotychczas umowy zawarte przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych z większością banków określają, iż bank może wystąpić do Funduszu o wypłatę zobowiązania z tytułu poręczonego kredytu już w momencie wypowiedzenia umowy kredytowej (bank nie ma obowiązku przeprowadzenia wcześniejszej egzekucji należności z majątku klienta). W przypadku większości poręczeń oznacza to zatem, że Fundusz po wypłacie kwoty poręczenia przejmuje należność z tytułu udzielonego przez bank kredytu i musi przeprowadzać jej windykację we własnym zakresie. Taką konstrukcję umów oceniamy jako mniej korzystną dla Funduszu, niż w przypadku gdyby banki miały prawo występować o wypłatę poręczeń dopiero po samodzielnym przeprowadzeniu windykacji zaległych kredytów. Tego typu warunki umów z bankami stają się jednak obecnie rynkowym standardem i są zgodne z uchwaloną w ostatnim czasie rekomendacją Związku Banków Polskich dotyczącą współpracy banków z funduszami poręczeniowymi. Dla funduszy poręczeniowych oznacza to jednak, że banki zgłaszają większą liczbę poręczeń do wypłaty, a same fundusze m.in. ze względu na ograniczone zasoby kadrowe oraz małe doświadczenie w tym zakresie mogą nie być w stanie prowadzić tak szybkiej i skutecznej egzekucji należności jak działy windykacji w bankach. W latach Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych wypłacał rocznie poręczenia [15] o średniej łącznej wartości 723 tys. zł, co odpowiadało około 2,3% wartości portfela aktywnych poręczeń [16]. Taką szkodowość portfela poręczeń można uznać za stosunkowo niską. Warto przy tym zwrócić uwagę na fakt, że wskaźnik wypłat poręczeń PRPFK był dotychczas dość ściśle skorelowany ze zmianami koniunktury gospodarczej. Wartość wypłaconych poręczeń [15] malała w latach Agencja Ratingowa EuroRating 18

19 (okres poprawiającej się sytuacji w gospodarce), po czym w latach istotnie wzrosła (okres silnego pogorszenia koniunktury). Podwyższony poziom wypłat poręczeń utrzymywał się także w I. kwartale bieżącego roku, jednak suma wartości poręczeń wypłaconych w ciągu ostatnich czterech kwartałów od pewnego czasu zmniejsza się. Kwoty poręczeń odzyskiwanych [17] były do 2008 roku bardzo niskie (Fundusz odzyskiwał średnio jedynie 6-7% wypłaconych kwot). Dzięki działaniom podjętym przez nowy Zarząd PRFPK (powołany w listopadzie 2008 r.), mającym na celu zwiększenie wskaźnika poręczeń odzyskiwanych (m.in. zatrudnienie osoby odpowiedzialnej za ten obszar działalności, a także podpisanie umowy z dwoma kancelariami prawnymi wyspecjalizowanymi w windykacji należności), wartość kwot odzyskanych należności z tytułu wyypłaconych poręczeń wzrosła istotnie w 2009 roku (wskaźnik łącznej sumy poręczeń odzyskanych do wypłaconych w ciągu ostatnich lat wzrósł do ok. 13%). Fakt ten oceniamy pozytywnie, jednak nadal wartość wskaźnika poręczeń odzyskanych ocenić należy jako relatywnie niską. Wskaźnik wypłaconych poręczeń netto (poręczenia wypłacone minus poręczenia odzyskane w danym okresie) do średniej wartości skorygowanego kapitału poręczeniowego [18] był w ciągu ostatnich pięciu lat stale dość niski (przy średniej na poziomie 1,6%). Przyczyniała się do tego relatywnie niewielka szkodowość netto portela poręczeń, lecz istotny wpływ miał na to także fakt, że Fundusz nie przekraczał poziomu 1,0 mnożnika kapitałowego. Pozytywnie oceniamy przy tym malejącą wartość wskaźnika szkodowości netto portela poręczeń w ciągu ostatnich kilku kwartałów (na co znaczący wpływ miał wzrost wartości poręczeń odzyskanych). Rentowność kapitału Rentowność kapitału PRFPK należy rozpatrywać przy uwzględnieniu otrzymywanych przez fundusz dotacji z PARP w ramach programu SPO-WKP (które w latach sztucznie zawyżały wynik netto) oraz tworzonych rezerw na ryzyko, które istotnie wpływają na księgową wartość zysku netto Funduszu Wskaźnik zysku netto pomniejszonego o otrzymane dotacje w relacji do średniej wartości kapitału poręczeniowego [19] osiągał w latach dodatnie wartości, przy średniej na poziomie 0,8%. Po skorygowaniu zysku netto także o zmiany stanu rezerwy na ryzyko ogólne (nie jest ona bezpośrednio związana z zagrożeniem wypłatą poręczeń i zasadniczo służy łagodzeniu wpływu wahań jakości portfela poręczeń na księgową wartość wyniku netto) wskaźnik rentowności kapitału [20] był w poszczególnych latach nieco wyższy, Agencja Ratingowa EuroRating 19

20 przy średniej na poziomie 1,0%. Warto przy tym zaznaczyć, że jego wartość w ostatnim czasie obniża się. Utrzymywanie się dotychczasowej długoterminowej dodatniej (choć generalnie relatywnie niskiej) rentowności kapitału oceniamy pozytywnie. Bierzemy jednak pod uwagę możliwość pogorszenia się sytuacji w tym zakresie szczególnie w przypadku wystąpienia dalszego wzrostu kosztów operacyjnych Funduszu i/lub kontynuacji spadkowej tendencji oprocentowania lokat bankowych. 3.4 Tworzenie rezerw na ryzyko związane z udzielaniem poręczeń Polityka tworzenia rezerw Zasady tworzenia rezerw celowych w Pomorskim Regionalnym Funduszu Poręczeń Kredytowych określają, że zmiana poziomu rezerw następuje z częstotliwością kwartalną (co oceniamy pozytywnie), głównie na podstawie otrzymywanych od banków informacji dotyczących klasyfikacji poszczególnych poręczonych przez Fundusz kredytów. Pewne zastrzeżenia budzi fakt, że Fundusz nie tworzy rezerw celowych (wskaźnik 0%) na poręczenia pod obserwacją (opóźnienia w spłacie kredytów do 3 miesięcy). Rekompensowane jest to jednak dość rygorystyczną klasyfikacją kredytów wątpliwych (brak kategorii kredytów poniżej standardu ), którymi są według regulaminu Funduszu już kredyty z zaległością spłaty przekraczającą 3 miesiące (wskaźnik rezerwy 50%). Kredyty nie spłacane powyżej 12 miesięcy są klasyfikowane jako stracone (rezerwa w wysokości 100% wartości poręczenia). Do roku 2007 PRFPK tworzył wyłącznie rezerwy celowe (na indywidualne poręczenia zagrożone), natomiast nie były tworzone rezerwy na ryzyko ogólne od całego portfela poręczeń. Sytuacja uległa zmianie w 2008 roku, kiedy przez władze Funduszu zaakceptowany został plan utworzenia rezerwy na ryzyko ogólne w wysokości odpowiadającej 1,5% wartości portfela aktywnych poręczeń. Rezerwa ta ma być przy tym tworzona stopniowo w ciągu trzech lat (co roku powiększana ma być o 0,5% wartości portfela aktywnych poręczeń). Realizację planu tworzenia rezerwy na ryzyko ogólne oceniamy pozytywnie, bowiem umożliwi to Funduszowi w pewnym stopniu łagodzenie wpływu wahań poziomu wypłat poręczeń na bieżące wyniki finansowe. Z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego tworzenie rezerwy na ryzyko ogólne jest jednak neutralne, bowiem według metodologii Agencja Ratingowa EuroRating 20

21 stosowanej przez EuroRating wpływ tej rezerwy na wynik finansowy oraz wartość kapitału poręczeniowego podlega odpowiednim korektom w procesie analizy ryzyka. Wartość utworzonych rezerw Wartość utworzonych przez PRFPK rezerw na ryzyko według stanu na koniec lat oraz na koniec I. kwartału 2010 roku, w podziale na rezerwę na ryzyko ogólne i rezerwy celowe, przedstawia tabela nr 3.7. Tabela 3.7 Wartość rezerw na ryzyko z tytułu udzielonych poręczeń XII.2007 XII.2008 XII.2009 III.2010 Rezerwy celowe (tys. zł) 777,8 873, ,7 829,2 Rezerwa na ryzyko ogólne (tys. zł) 0,0 141,3 308,3 330,2 Razem rezerwy na ryzyko (tys. zł) 777, , , ,3 Rezerwy celowe / Aktywne poręczenia 3,0% 3,1% 3,4% 2,5% Rezerwa na ryz.ogólne / Aktywne poręczenia 0,0% 0,5% 1,0% 1,0% Rezerwy razem / Aktywne poręczenia 3,0% 3,6% 4,4% 3,5% Rezerwy celowe / Skorygow. kapitał poręczeniowy 1,8% 1,9% 2,3% 1,8% Rezerwa na ryz.ogólne / Skoryg. kapitał poręczeniowy 0,0% 0,3% 0,7% 0,7% Rezerwy razem / Skorygow. kapitał poręczeniowy 1,8% 2,2% 3,0% 2,5% W ciągu ostatnich czterech lat wartość rezerw celowych na poręczenia zagrożone systematycznie rosła. Pewien wzrost obserwowany był także w relacji tych rezerw do łącznego portfela poręczeń, jednak poziom tego wskaźnika nie jest jeszcze niepokojący (zwłasza w kontekście bardzo niskiej wartości portfela poręczeń w relacji do kapitału poręczeniowego). Ponadto w I. kwartale b.r. wartość rezerw celowych obniżyła się, na co wpływ miało z pewnością zrealizowanie przez PRFPK w tym okresie relatywnie wysokich wypłat poręczeń (na które wcześniej rezerwy te były utworzone). Rezerwa na ryzyko ogólne jest tworzona zgodnie z trzyletnim planem, według którego dojście do docelowego poziomu równowartości 1,5% portfela aktywnych poręczeń ma nastąpić do końca 2010 roku. Agencja Ratingowa EuroRating 21

22 3.5 Ocena czynników niefinansowych Koniunktura gospodarcza Na przełomie lat 2008/2009 w polskiej gospodarce obserwowane było silne spowolnienie wzrostu gospodarczego, będące w dużej mierze skutkiem kryzysu finansowego i ekonomicznego, jaki rozpoczął się w światowej gospodarce w roku Pomimo tego, że sytuacja Polski na tle innych państw europejskich wyglądała w ostatnim czasie relatywnie korzystnie, to gwałtowny spadek dynamiki wzrostu PKB i osłabienie koniunktury w większości sektorów gospodarki przyczyniły się do pogorszenia sytuacji ekonomiczno-finansowej wielu przedsiębiorstw. Choć sytuacja pod względem koniunktury i wzrostu PKB poprawia się już od połowy 2009 roku, to jednak nie należy raczej oczekiwać szybkiego powrotu do dynamicznego wzrostu gospodarczego, jaki miał miejsce w latach Prognozy realnej dynamiki PKB mówią obecnie najczęściej o wzroście w latach o około 3,0-3,5%. Takie tempo rozwoju gospodarki jest poniżej tzw. długoterminowego potencjalnego wzrostu i oznaczać będzie ono, że firmy nadal nie będą w stanie wykorzystywać w pełni mocy produkcyjnych, bezrobocie nie będzie spadało, a realne płace (oraz popyt wewnętrzny) nie będą wyraźnie rosły. Należy zatem oczekiwać, że sytuacja finansowa znacznej części przedsiębiorstw będzie nadal dość trudna, a ponadto poprawa w tym obszarze będzie następować ze znacznym opóźnieniem w stosunku do ogólnej koniunktury gospodarczej. Podsumowując bieżącą i prognozowaną na najbliższe kilka kwartałów koniunkturę gospodarczą w Polsce należy określić jako umiarkowanie korzystną. Nie musi ona jednak automatycznie przekładać się na poprawę sytuacji firm znajdujących się w złej kondycji finansowej co dotyczy w szczególności przedsiębiorstw z sektora MŚP. Nadchodzące kwartały dla krajowych funduszy poręczeniowych mogą więc upłynąć pod znakiem utrzymywania się ryzyka portfela poręczeń na podwyższonym poziomie. Historia kredytowa i stabilność sytuacji finansowej Funduszu Od momentu rozpoczęcia przez PRFPK działalności operacyjnej (tj. od roku 2002) sytuacja finansowa Funduszu była bardzo dobra i stabilna. Wskaźnik wypłaty poręczeń utrzymywał się na stosunkowo niskim poziomie, a generowane dochody z lokat środków pieniężnych pozwalały na osiąganie przez Fundusz dodatniego wyniku finansowego (nawet po uwzględnieniu wpływu na wynik otrzymywanych dotacji). Agencja Ratingowa EuroRating 22

23 Stabilność większości wskaźników finansowych była wysoka, co należy ocenić pozytywnie. Fundusz utrzymywał stale dobrze zdywersyfikowany portfel poręczeń, a jego generalnie niska wartość w relacji do posiadanych przez Fundusz kapitałów była jednym z najistotniejszych czynników determinujących dotychczas utrzymywanie się ryzyka kredytowego Funduszu stale na bardzo niskim poziomie. Do wniosków formułowanych na podstawie oceny dotychczasowej sytuacji finansowej Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych w Gdańsku należy jednak podchodzić ostrożnie. Wiąże się to m.in. z faktem, że Fundusz nie był dotychczas w stanie efektywnie (z punktu widzenia celów jakie ma realizować) wykorzystywać posiadanych kapitałów, udzielając stosunkowo niewielkiej liczby poręczeń. Obecne kierownictwo firmy planuje jednak zmianę tego stanu rzeczy, co w dłuższym terminie może przełożyć się na zmianę wartości części wskaźników finansowych Funduszu. Bezpieczeństwo i efektywność lokat środków pieniężnych Ponieważ posiadane przez fundusz poręczeniowy środki pieniężne stanowią zasadniczo jedyne zabezpieczenie udzielanych przez niego poręczeń, kwestia bezpieczeństwa inwestycji aktywów funduszu należy do najważniejszych elementów oceny jego ryzyka kredytowego. Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych lokował dotychczas posiadane środki pieniężne na lokatach bankowych oraz (na niewielką skalę) w obligacjach skarbowych. Inwestycje tego typu należą do kategorii bezpiecznych i generujących stabilny dochód, stąd z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego Funduszu nie wnosimy zastrzeżeń odnośnie rodzaju dokonywanych przez fundusz inwestycji. Dywersyfikację lokat Fuduszu pomiędzy poszczególne banki oceniamy jako dobrą (a jeśli jest ona okresowo niższa, to środki skoncentrowane są w bankach bezpiecznych). Strukturę lokat PRFPK na koniec I. kwartału b.r. w podziale na poszczególne banki przedstawia tabela nr 3.8. Według stanu na koniec marca b.r. większość środków ulokowana była w bankach, których ryzyko kredytowe oceniamy jako niskie. Istotna część portfela lokat Funduszu znajdowała się jednak także w bankach charakteryzujących się ryzykiem, które oceniamy jako ponadprzeciętne. Tabela 3.8 Struktura inwestycji PRFPK na koniec I. kw r Bank # 1 42% Bank # 2 27% Bank # 3 16% Bank # 4 14% Bank # 5 1% Razem lokaty bankowe 100% Agencja Ratingowa EuroRating 23

24 Przy ocenie bezpieczeństwa lokat środków pieniężnych dokonywanych przez PRFPK uważamy za konieczne zgłoszenie zastrzeżenia odnośnie faktu, że Fundusz nie ma procedury określającej zasady polityki inwestycyjnej i/lub metodologię oceny wiarygodności finansowej (lub też podstawowe kryteria wyboru) banków, którym Fundusz powierza środki. Jest to tym bardziej istotne, że PRFPK lokuje obecnie całe swoje płynne aktywa wyłącznie w depozytach bankowych. Naszym zdaniem można rozważyć, czy Fundusz nie powinien zmniejszyć uzależnienia bezpieczeństwa (obecnie całości) swoich aktywów od kondycji sektora bankowego, lokując stale pewną część środków w instrumenty dłużne emitowane przez Skarb Państwa i/lub w jednostki funduszy rynku pieniężnego. Celowość takich inwestycji należałoby jednak rozważyć także w kontekście oczekiwanej stopy zwrotu. PRFPK lokuje środki zwykle na krótkie terminy (od 1 do 6 miesięcy), co oznacza bardzo wysoką płynność inwestycji Funduszu. Utrzymywanie nadmiernie wysokiej płynności może jednak niekorzystnie odbijać się na efektywności lokat. Wydaje się zatem, że (w przypadku gdyby było to uzasadnione wyższymi oczekiwanymi stopami zwrotu) Fundusz mógłby część środków lokować na dłuższe terminy. Struktura branżowa udzielonych poręczeń Zestawienie poręczeń udzielonych przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych w podziale na główne sektory gospodarki, według stanu na koniec lat 2008 i 2009 oraz na koniec I. kwartału 2010 roku przedstawia tabela nr 3.9. Tabela 3.9 PRFPK struktura branżowa aktywnych poręczeń Branża XII.2008 XII.2009 III.2010 tys. zł % tys. zł % tys. zł % handel ,4% ,4% ,7% usługi ,7% ,7% ,3% produkcja ,5% ,1% ,6% budownictwo ,5% ,7% ,3% inne 245 0,9% 31 0,1% 29 0,1% RAZEM ,0% ,0% ,0% Dywersyfikację portfela poręczeń PRFPK w ujęciu branżowym oceniamy jako dobrą. Fundusz nie ma nadmiernie zwiększonej ekspozycji na ryzyko żadnego z sektorów, choć należy zauwazyć, że wzrost wartości poręczeń udzielonych firmom handlowym, jaki wystąpił w ciągu ostatnich kilku kwartałów, sprawił, że udział tego sektora w łącznym portfelu Agencja Ratingowa EuroRating 24