Sprawy pracownicze w obszarze Szkolnictwo wyższe I. ZMIANY W ZAKRESIE ZATRUDNIENIA. a) Wprowadzenie definicji podstawowego miejsca pracy.

Transkrypt

1

2

3 Sprawy pracownicze w obszarze Szkolnictwo wyższe Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz. 455, z późn. zm.) oraz stosowne akty wykonawcze wprowadziły narzędzia służące prowadzeniu właściwej polityki kadrowej przez Rektora uczelni. I. ZMIANY W ZAKRESIE ZATRUDNIENIA a) Wprowadzenie definicji podstawowego miejsca pracy. Zgodnie z nowymi przepisami podstawowe miejsce pracy oznacza uczelnię albo jednostkę naukową rozumianą jako instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk albo instytut badawczy, w której nauczyciel akademicki lub pracownik naukowy jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, wskazaną w akcie stanowiącym podstawę zatrudnienia jako podstawowe miejsce pracy; w tym samym czasie podstawowe miejsce pracy może być tylko jedno (art. 2 ust. 1 pkt 33 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym po nowelizacji (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.). Dotychczas podstawowe miejsce pracy oznaczało uczelnię, w której nauczyciel akademicki pozostaje w stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, wskazaną w akcie stanowiącym podstawę zatrudnienia jako podstawowe miejsce pracy. Podstawowe miejsce pracy jest jednym z warunków zaliczenia nauczyciela akademickiego do minimum kadrowego studiów drugiego stopnia oraz jednolitych magisterskich. Trwają prace legislacyjne nad rozporządzeniem w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia, które umożliwi wliczenie do minimum kadrowego studiów drugiego stopnia i jednolitych studiów magisterskich nauczycieli akademickich mających podstawowe miejsce pracy w instytutach naukowych PAN albo instytutach badawczych. Podstawowe miejsce pracy jest również warunkiem zaliczania zatrudnionych osób do minimum kadrowego związanego z uprawnieniami do nadawania stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki. Przepisy przejściowe do ustawy z dnia 18 marca 2011 r. dały jednostkom organizacyjnym uprawnionym do nadawania stopni naukowych na podstawie dotychczasowych przepisów dwa lata na dostosowanie się do nowych wymagań. 1

4 b) Uchylenie przepisu umożliwiającego zatrudnienie pracowników dydaktycznych na stanowisku docenta. Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. skreśliła przepis, na podstawie którego uczelnia mogła w statutach przewidywać możliwość zatrudniania pracowników dydaktycznych na stanowisku docenta. Zgodnie z art. 22 ww. ustawy osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku docenta, na podstawie mianowania na czas nieokreślony albo umowy o pracę na czas nieokreślony, pozostaje na tym stanowisku, jednak nie dłużej niż do końca roku akademickiego, w którym ukończyła sześćdziesiąty piąty rok życia. Natomiast osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku docenta, na podstawie mianowania na czas określony albo umowy o pracę na czas określony, pozostaje na tym stanowisku do czasu upływu okresu wskazanego w akcie zatrudnienia. c) Odstąpienie od nawiązywania stosunku pracy na podstawie mianowania na rzecz umowy o pracę z wyjątkiem nauczycieli akademickich posiadających tytuł naukowy. W myśl przepisów obowiązujących przed reformą stosunek pracy z nauczycielem akademickim mógł być nawiązany na podstawie mianowania albo umowy o pracę. Na podstawie mianowania nauczyciel akademicki mógł zostać zatrudniony tylko w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast na podstawie nowych przepisów zawartych w art. 118 ust. 1 ww. ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym stosunek pracy z nauczycielem akademickim może być nawiązany na podstawie umowy o pracę, z wyjątkiem nauczyciela akademickiego posiadającego tytuł naukowy profesora, który może być zatrudniony na podstawie mianowania. Zatrudnienie na podstawie mianowania, tak jak i we wcześniejszych przepisach, następuje w pełnym wymiarze czasu pracy. Ustawa stwarza nauczycielowi akademickiemu, który nabył uprawnienia emerytalne możliwość ponownego zatrudnienia na tym samym stanowisku, w tej samej uczelni bez postępowania konkursowego. Zgodnie z art. 23 ww. ustawy z dnia 18 marca 2011 r. osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy, na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas nieokreślony, pozostaje zatrudniona w tej samej formie stosunku pracy. Natomiast osoba zatrudniona przed dniem wejścia w życie ustawy na podstawie mianowania albo umowy o pracę na czas określony pozostaje zatrudniona na dotychczasowym stanowisku do czasu upływu okresu zatrudnienia wskazanego w akcie mianowania albo w umowie o pracę. 2

5 d) Ograniczenie nepotyzmu. Na podstawie art. 118 ust. 7 pomiędzy nauczycielem akademickim a zatrudnionym w tej samej uczelni jego małżonkiem, krewnym lub powinowatym do drugiego stopnia włącznie oraz osobą pozostającą w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli nie może powstać stosunek bezpośredniej podległości służbowej. Nie dotyczy to osób pełniących funkcje organów jednoosobowych uczelni, dla których ustawa przewiduje powoływanie ich w drodze wyborów. Ocena, czy w danym przypadku zachodzi stosunek bezpośredniej podległości służbowej, będzie każdorazowo należała do pracodawcy, bądź wynikała ze struktury organizacyjnej danej jednostki. Ocena przestrzegania zakazu określonego w tym przepisie powinna zawsze uwzględniać okoliczności konkretnego przypadku i mieć na uwadze stopień zagrożenia interesu społecznego chronionego tą normą. Zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. uczelnie dostosują stosunki pracy powstałe przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy do nowych wymogów dot. pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, w terminie dwunastu miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. e) Wprowadzenie trybu konkursowego przy zatrudnianiu nauczycieli akademickich i obowiązku ogłaszania informacji o konkursach na właściwych stronach internetowych. Na podstawie art. 118a ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym po zmianach zatrudnienie na każde z wymienionych w ustawie stanowisk (art. 110), bez względu na rodzaj umowy (także na zastępstwo) wymaga przeprowadzenia otwartego konkursu. Ustawodawca stanowi o zatrudnieniu wszystkich nauczycieli akademickich, bez wskazywania czy dotyczy to pracowników naukowo-dydaktycznych, naukowych czy też dydaktycznych. Nauczyciel zatrudniany jest w uczelni na określone stanowisko. W związku z nowymi przepisami zmiana stanowiska na wyższe - jeżeli takie zostanie zwolnione lub utworzone - następuje poprzez zatrudnienie w drodze otwartego konkursu. Ustawa nie przewiduje możliwości awansu na wyższe stanowisko, ani przedłużania okresu zatrudnienia (poza stanowiskiem asystenta i adiunkta). Zatrudnianie na kolejnych stanowiskach nie wymaga jednak zwolnienia z dotychczas zajmowanego stanowiska, rozwiązania istniejącego i nawiązania kolejnego stosunku pracy. Pojęcie zatrudnienia nie ogranicza się bowiem jedynie do nawiązania stosunku pracy, ale obejmuje również późniejsze powierzanie nowych stanowisk pracy. Tak samo osoby zatrudnione na stanowisku asystenta oraz adiunkta nieposiadające odpowiednio stopnia doktora lub doktora habilitowanego, po uzyskaniu tych stopni mogą pozostawać zatrudnione na tych stanowiskach w dotychczasowej formie stosunku pracy do czasu uzyskania wieku emerytalnego lub przystąpić do otwartego konkursu na wyższe stanowisko. Zmiana zatrudnienia na wyższe stanowisko nie powoduje utraty mianowania 3

6 i osoba zatrudniona przed dniem 1 października 2011 r., na podstawie mianowania na czas nieokreślony, pozostaje zatrudniona w tej samej formie zatrudnienia. Ponadto w trosce o zapewnienie konkurencyjności, otwartości i jawności procesu obsadzania stanowisk rozbudowywana jest na stronie internetowej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego baza ogłoszeń o wolnych stanowiskach naukowych, akademickich i w sferze zarządzania nauką w Polsce oraz krajach Unii Europejskiej. Zgodnie z nowym art. 118a ustawy rektorzy uczelni są zobowiązani do przekazywania oraz stałej aktualizacji informacji o konkursach na wolne stanowiska pracy, które należy wysyłać za pomocą dostępnego na stronie internetowej MNiSW formularza. Dotychczas wiele uczelni, instytucji oraz nauczycieli akademickich skorzystało już z możliwości, jakie oferuje ten wirtualny słup ogłoszeniowy. f) Zmiana dotycząca maksymalnego okresu zatrudnienia na stanowiskach: asystenta - osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz adiunkta - osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego. Na podstawie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym po zmianach w art okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego, a także warunki skracania i przedłużania oraz zawieszania tych okresów określa statut, z tym że zatrudnienie na każdym z tych stanowisk osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora lub doktora habilitowanego nie może trwać dłużej niż osiem lat. Zmiana przepisów w tym zakresie oznacza, iż: 1. Okres zatrudnienia na stanowisku asystenta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora oraz okres zatrudnienia na stanowisku adiunkta osoby nieposiadającej stopnia naukowego doktora habilitowanego musi być ustalony w statucie uczelni. 2. Okres ten dla każdego z tych stanowisk nie może przekraczać ośmiu lat. Okresy zatrudnienia przed dniem 1 października 2013 r. nie podlegają tu zaliczeniu. 3. Możliwe jest odmienne ustalenie tego okresu dla stanowiska asystenta od stanowiska adiunkta, przy czym ustalenie krótszego okresu (np. 6 lat) dla stanowiska asystenta nie powoduje możliwości ustalenia dla stanowiska adiunkta okresu odpowiednio dłuższego (np. 10 lat). 4. Możliwość przedłużenia okresu zatrudnienia, o którym mowa wyżej dotyczy wyłącznie tych pracowników, których uczelnie ustaliły ten okres na poziomie niższym niż osiem lat; przesłanki przedłużenia muszą być określone w statucie; w wyniku przedłużenia okres zatrudnienia nie może jednak przekroczyć ośmiu lat. 5. Zawieszenie biegu powyższych terminów jest możliwe wyłącznie w przypadku i na czas trwania okoliczności, w których nauczyciel akademicki faktycznie nie pracuje (np. urlop bezpłatny, urlop dla poratowania zdrowia, urlop wychowawczy); okoliczności te muszą 4

7 być szczegółowo określone w statucie i nie mogą zmierzać do ominięcia istoty omawianego przepisu. 6. W przypadku, gdy osoby zatrudnione na stanowisku asystenta i adiunkta, nie uzyskają stopnia doktora lub doktora habilitowanego w określonym w statucie terminie (od 2013 r. wynoszącego nie dłużej niż osiem lat dla każdego z tych stanowisk), rektor może z nimi rozwiązać stosunek pracy, pomimo zatrudnienia na czas nieokreślony albo zaproponować stanowisko przewidziane dla pracowników dydaktycznych. 7. Przepis art. 120 w znowelizowanej postaci wchodzi w życie z dniem 1 października 2013 r. Zatem ośmioletni okres liczy się od momentu wejścia w życie przepisu, czyli 1 października 2013 r. g) Zmiana dotycząca terminu wygaśnięcia stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego. Dotychczasowy przepis stanowił o wygaśnięciu stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego zatrudnionego na stanowisku profesora zwyczajnego lub nadzwyczajnego z końcem roku akademickiego, w którym ukończył on 70. rok życia. Nowe przepisy, stanowią, że stosunek pracy mianowanego nauczyciela akademickiego zatrudnionego w uczelni publicznej, wygasa z końcem roku akademickiego, w którym ukończył on sześćdziesiąty piąty rok życia. Stosunek pracy mianowanego nauczyciela akademickiego posiadającego tytuł naukowy profesora, zatrudnionego na stanowisku profesora nadzwyczajnego i zwyczajnego w uczelni publicznej, wygasa z końcem roku akademickiego w którym ukończył on siedemdziesiąty rok życia. (art. 127 ust. 2 ww. ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym). Wprowadzenie przepisu miało na celu racjonalizację zatrudnienia. h) Ograniczenie wieloetatowości. Na podstawie art. 129 ust. 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym po zmianach - nauczyciel akademicki zatrudniony w uczelni publicznej może podjąć lub kontynuować zatrudnienie w ramach stosunku pracy tylko u jednego dodatkowego pracodawcy prowadzącego działalność dydaktyczną lub naukowo- badawczą. Podjęcie lub kontynuowanie przez nauczyciela akademickiego dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy u pracodawcy, o którym mowa w zdaniu pierwszym, wymaga zgody rektora. Podjęcie lub kontynuowanie dodatkowego zatrudnienia bez zgody rektora stanowi podstawę rozwiązania stosunku pracy za wypowiedzeniem w uczelni publicznej stanowiącej podstawowe miejsce pracy. Wprowadzone rozwiązanie ograniczające wieloetatowość ma na celu podniesienie jakości kształcenia i badań naukowych. 5

8 Informacje dotyczące podstawowego i dodatkowego miejsca pracy uczelnia zamieszcza w Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym POL-on. System ten pozwala na kontrolę wieloetatowości oraz możliwości wchodzenia w skład minimum kadrowego, tzn. obsady kadrowej na prowadzonych kierunkach studiów. Określony zakres informacji zebranych w systemie udostępniany jest publicznie, natomiast pewna część jego zasobów dostępna jest jedynie dla wskazanych w ww. ustawie podmiotów. Gromadzone dzięki systemowi informacje wspierają procesy decyzyjne, w szczególności Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego dotyczące szkolnictwa wyższego i rektorów uczelni. i) Wprowadzenie zmian w zakresie dokonywania oceny okresowej nauczycieli akademickich. Przepisy przed reformą szkolnictwa wyższego przewidywały ocenę nauczycieli akademickich w zakresie należytego wykonywania obowiązków nie rzadziej niż raz na cztery lata lub na wniosek kierownika jednostki organizacyjnej, w której nauczyciel akademicki jest zatrudniony. Okres ten, w związku z nowelizacją przepisów, został w przypadku nauczycieli akademickich, którzy nie posiadają tytułu naukowego profesora i nie są zatrudnieni na podstawie mianowania skrócony do dwóch lat. Nauczyciele będą także oceniani, zgodnie z nowymi przepisami art. 132 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym po zmianach w zakresie przestrzegania prawa autorskiego i praw pokrewnych, a także prawa własności przemysłowej. Co więcej, przy dokonywaniu oceny nauczyciela akademickiego trzeba będzie nie tylko jak dotychczas - zasięgnąć, ale również - uwzględnić ocenę przedstawioną przez studentów i doktorantów. II. ZMIANY W ZAKRESIE WYNAGRODZEŃ a) Podwyżka minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego pracowników uczelni publicznych Ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 84, poz. 455, z późn. zm.) zmieniono zakres zawartego w art. 151 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.) upoważnienia do wydania rozporządzenia w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników uczelni publicznych w taki sposób, iż minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy określi w drodze rozporządzenia warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń 6

9 związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelniach publicznych, ustalając jedynie wysokość minimalnej, a nie, jak poprzednio minimalnej i maksymalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego w odniesieniu do poszczególnych stanowisk. W wykonaniu powyższego zmodyfikowanego upoważnienia wydane zostało rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz. U. Nr 243, poz. 1447), które weszło w życie z dniem 1 stycznia 2012 roku. W powyższym akcie wykonawczym zagwarantowano w latach coroczny wzrost o 9,14% minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego zarówno nauczycieli akademickich, jak i pracowników niebędących nauczycielami akademickimi zatrudnionych w uczelni publicznej. Dzięki temu przewiduje się, iż w roku 2015 stawki te będą o 30% wyższe w stosunku do roku W rozporządzeniu dodatkowo uwzględniono już w 2012 r. podwyższenie o ok. 8,2% minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego pracowników uczelni publicznych, co pozwoli zachować dotychczasowe relacje minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego do minimalnego wynagrodzenia za pracę. Skutki związane z podwyżką minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego pracowników uczelni publicznych w roku 2012 zostaną pokryte w ramach środków własnych uczelni. Natomiast wzrost wynagrodzeń w latach finansowany będzie ze środków pochodzących z budżetu państwa. Warto zaznaczyć, iż skutki finansowe dla budżetu państwa 30% poprawy wynagrodzeń w latach zostały skalkulowane na podstawie danych dotyczących wykonania wynagrodzeń za 2010 r. (sprawozdanie Rb-70 kwartalne sprawozdanie o zatrudnieniu i wynagrodzeniach od początku roku do końca IV kwartału 2010 r.) i dotyczą przeciętnych a nie tylko zasadniczych wynagrodzeń pracowników uczelni publicznych. Środki, z których finansowane są wynagrodzenia tych pracowników, pochodzą w głównej mierze ze środków z dotacji, o której mowa w art. 94 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, przeznaczonej na zadania związane z kształceniem studentów studiów stacjonarnych, w tym studentów, o których mowa w art. 99 ust. 1a tejże ustawy, z wyłączeniem kształcenia, o którym mowa w art. 99 ust. 1 pkt 1a wymienionej ustawy, kształceniem uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich i kadr naukowych oraz utrzymaniem uczelni, w tym na remonty (tzw. dotacja podstawowa ). Stosownie do postanowień art. 93 ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym wydatki budżetu państwa planowane na finansowanie działalności uczelni publicznych, w części dotyczącej wynagrodzeń, waloryzowane są corocznie co najmniej o średnioroczny wskaźnik wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej ustalany w ustawie budżetowej na dany rok budżetowy (w 2008 r. waloryzacja wynosiła 102,3%, w 2009 r. 103,9%, w 2010 r. 101,0%, w 2011 r. 100%, w 2012 r. 100%). 7

10 Kwota dotacji określana jest według jednolitej formuły algorytmicznej podziału dotacji, zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 8 lutego 2012 r. w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych (Dz. U. poz. 202). Najistotniejszy element formuły algorytmicznego podziału dotacji podstawowej z punktu widzenia zapewnienia ciągłości funkcjonowania uczelni stanowi podstawa naliczenia dotacji z roku poprzedniego (70%), natomiast pozostała część kwoty dotacji podstawowej (30%) rozdysponowywana jest przy uwzględnieniu: liczby studentów studiów stacjonarnych, liczby uczestników stacjonarnych studiów doktoranckich oraz wskaźników kosztochłonności studiów stacjonarnych dla poszczególnych kierunków studiów i dziedzin nauki (składnik studenckodoktorancki); liczby nauczycieli akademickich (składnik kadrowy); elementów stymulujących aktywność uczelni akademickich na polu rozwoju dydaktyki i badań naukowych (składnik uprawnień i składnik badawczy); współpracy międzynarodowej (składnik wymiany i liczba profesorów zagranicznych w składniku kadrowym); zapewnienia odpowiedniego poziomu kształcenia (składnik zrównoważonego rozwoju), poprzez relację między liczbą kształconych studentów i doktorantów a liczbą wykwalifikowanej kadry naukowo-dydaktycznej uczelni. Należy podkreślić, iż od 2005 r., a więc od wejścia w życie obecnie obowiązującej ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, Ministerstwo nie określa już planów wynagrodzeń dla uczelni. Wiąże się to z wyłączeniem z dniem 1 września 2005 r. uczelni publicznych z państwowej sfery budżetowej, w rozumieniu ustawy z dnia 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 79, poz. 431, z późn. zm.) w związku z art. 245 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Wobec powyższego poziom przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników danej uczelni publicznej zależy od autonomicznie przez nią kształtowanej polityki kadrowej, w tym zwłaszcza od wielkości zatrudnienia. Zgodnie bowiem z art. 151 ust. 4 i ust. 8 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym to senat uczelni samodzielnie określa środki na wynagrodzenia dla pracowników w ramach środków posiadanych przez tę uczelnię oraz może przeznaczyć dodatkowe środki na wynagrodzenia, jeśli uczelnia posiada na ten cel środki pochodzące z innych źródeł niż określone w art. 94 ust. 1 tejże ustawy. Oznacza to, iż środki na wynagrodzenia, w tym wynikające ze stosunku pracy (wynagrodzenia osobowe wraz z dodatkowym wynagrodzeniem rocznym), są ustalane przez senaty uczelni w ramach środków pochodzących z dotacji z budżetu państwa oraz z przychodów własnych (pozabudżetowych). 8

11 Dodatkowo, zgodnie z art. 151 ust. 1 pkt 1 in fine ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, wysokość indywidualnych stawek poszczególnych składników wynagrodzenia pracowników uczelni publicznej a więc również wynagrodzenia zasadniczego ustala rektor. Kwoty miesięcznych minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego w złotych dla nauczycieli akademickich oraz dla pracowników niebędących nauczycielami akademickimi w podziale na lata prezentują poniższe zestawienia: 1) stawki dla nauczycieli akademickich zatrudnionych na stanowiskach naukowodydaktycznych, naukowych i dydaktycznych Lp. Grupa stanowisk Stanowisko Minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego w złotych 2012 r r r. od 2015 r. 1 profesorów profesor zwyczajny 4 145, , , ,00 2 docentów, adiunktów i starszych wykładowców profesor nadzwyczajny posiadający tytuł naukowy albo tytuł w zakresie sztuki, profesor wizytujący posiadający tytuł naukowy albo tytuł w zakresie sztuki profesor nadzwyczajny posiadający stopień naukowy doktora habilitowanego lub doktora albo stopień doktora habilitowanego lub doktora w zakresie sztuki, profesor wizytujący posiadający stopień naukowy doktora habilitowanego lub doktora albo stopień doktora habilitowanego lub doktora w zakresie sztuki docent, adiunkt posiadający stopień naukowy doktora habilitowanego albo stopień doktora habilitowanego w zakresie sztuki , , , , , , , , , , , ,00

12 3 asystentów, wykładowców, lektorów i instruktorów adiunkt posiadający stopień naukowy doktora albo stopień doktora w zakresie sztuki, starszy wykładowca posiadający 2 935, , , ,00 stopień naukowy doktora albo stopień doktora w zakresie sztuki starszy wykładowca nieposiadający stopnia naukowego albo stopnia 2 325, , , ,00 w zakresie sztuki asystent 1 885, , , ,00 wykładowca, lektor, instruktor 1 830, , , ,00 2) stawki dla nauczycieli akademickich zatrudnionych na stanowiskach pracowników dyplomowanych bibliotekarzy i dyplomowanych pracowników dokumentacji i informacji naukowej Lp Stanowisko Starszy kustosz dyplomowany, starszy dokumentalista dyplomowany Kustosz dyplomowany, dokumentalista dyplomowany Adiunkt biblioteczny, adiunkt dokumentacji i informacji naukowej Asystent biblioteczny, asystent dokumentacji i informacji naukowej Minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego w złotych 2012 r r r. od 2015 r , , , , , , , , , , , , , , , ,00 3) stawki dla pracowników niebędących nauczycielami akademickimi 10

13 Kategoria zaszeregowania Minimalna stawka wynagrodzenia zasadniczego w złotych 2012 r r r. od 2015 r. I 1 000, , , ,00 II 1 005, , , ,00 III 1 010, , , ,00 IV 1 020, , , ,00 V 1 030, , , ,00 VI 1 040, , , ,00 VII 1 050, , , ,00 VIII 1 060, , , ,00 IX 1 095, , , ,00 X 1 130, , , ,00 XI 1 175, , , ,00 XII 1 220, , , ,00 XIII 1 265, , , ,00 XIV 1 325, , , ,00 XV 1 410, , , ,00 XVI 1 505, , , ,00 XVII 1 595, , , ,00 XVIII 1 690, , , ,00 XIX 1 790, , , ,00 XX 2 115, , , ,00 XXI 2 780, , , ,00 Skutki dla budżetu państwa 30% poprawy wynagrodzeń pracowników w uczelniach publicznych w latach , w rozbiciu na skutki wynikające corocznie z kolejnych podwyżek o 9,14%, wyliczone w warunkach 2010 r., w podziale na części budżetowe, przedstawia poniższa tabela: Wyszczególnienie 2013 r r r. Razem: w tys. zł w tys. zł w tys. zł Gospodarka morska

14 24 Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 29 Obrona narodowa Szkolnictwo wyższe Sprawy wewnętrzne Zdrowie b) Poziom wynagrodzeń w uczelniach publicznych Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi treści rozporządzenia w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej, wysokość minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego w odniesieniu do poszczególnych stanowisk oraz wysokość i warunki przyznawania innych składników wynagrodzenia powinny zostać ustalone tak, aby wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w uczelni publicznej, w poszczególnych grupach stanowisk pracowników w relacji do kwoty bazowej określanej w ustawie budżetowej dla członków korpusu służby cywilnej wymienionych w art. 5 pkt 1 lit. a ustawy o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw (wynoszącej obecnie 1.873,84 zł) nie była niższa: a) w grupie stanowisk profesorów od 391,8% (391,8% x 1.873,84 zł = 7.341,7 zł), b) w grupie stanowisk docentów, adiunktów i starszych wykładowców, starszych kustoszy dyplomowanych, starszych dokumentalistów dyplomowanych, kustoszy dyplomowanych i dokumentalistów dyplomowanych, a także adiunktów bibliotecznych i adiunktów dokumentacji i informacji naukowej od 261,2% (261,2% x 1.873,84 zł = 4.894,5 zł), c) w grupie stanowisk asystentów, wykładowców, lektorów, instruktorów, asystentów bibliotecznych, asystentów dokumentacji i informacji naukowej oraz w grupie pracowników niebędących nauczycielami akademickimi od 130,6% (130,6% x 1.873,84 zł = 2.447,2 zł). Warto jednak podkreślić, iż według danych wynikających ze sprawozdania GUS Z-06 Sprawozdanie o pracujących, wynagrodzeniach i czasie pracy w 2011 r. w uczelniach nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pracę w poszczególnych grupach kształtowało się na poziomie wyższym w relacji do wyżej wskazanej kwoty bazowej: a) w grupie profesorów o 19,3% (8.756,7 zł), 12

15 b) w grupie stanowisk docentów, adiunktów i starszych wykładowców, starszych kustoszy dyplomowanych, starszych dokumentalistów dyplomowanych, kustoszy dyplomowanych i dokumentalistów dyplomowanych, a także adiunktów bibliotecznych i adiunktów dokumentacji i informacji naukowej o 6,7% (5.224,4 zł), c) w grupie stanowisk asystentów, wykładowców, lektorów, instruktorów, asystentów bibliotecznych, asystentów dokumentacji i informacji naukowej o 27,8% (3.126,7 zł), d) w grupie pracowników niebędących nauczycielami akademickimi o 34,7% (3.296,5 zł). III. PRACE NAD DOSKONALENIEM PRZEPISÓW W dniu 29 lutego 2012 r. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego powołał w drodze zarządzenia Zespół do spraw zmian przepisów prawnych w zakresie szkolnictwa wyższego, któremu przewodniczy dr hab. Daria Lipińska - Nałęcz Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Do zadań Zespołu należy przygotowanie oraz przedłożenie Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego propozycji zmian przepisów prawnych w zakresie szkolnictwa wyższego. Pierwsze spotkanie Zespołu odbyło się 19 marca 2012 r. 13

16 Sprawy pracownicze w obszarze Nauka W pakiecie sześciu ustaw reformujących system nauki regulacje dotyczące pracowników nauki znajdują się w przede wszystkim w ustawie o Polskiej Akademii Nauk i ustawie o instytutach badawczych, a także w odniesieniu do pracowników Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (np. na stanowiskach koordynatorów dyscyplin w Narodowym Centrum Nauki) - mają do nich zastosowanie zapisy ustaw dotyczących tych instytucji. Najważniejsze zmiany dotyczące pracowników nauki zostały zaprezentowane poniżej. I. Nawiązanie stosunku pracy I.1. Rekrutacja konkurencyjny nabór Nowe przepisy wprowadziły obowiązek prowadzenia konkursowego naboru pracowników naukowych na wszystkie stanowiska w nauce. W ustawach przewidziano: a) konkursy na dyrektorów instytutów naukowych Polskiej Akademii Nauk i instytutów badawczych, konkursy na dyrektora Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBiR) oraz dyrektora Narodowego Centrum Nauki (NCN) i ich zastępców; przy czym kandydat na dyrektora musi posiadać co najmniej stopień doktora, b) konkursy na zatrudnienie pracowników naukowych (art. 91 ust. 5 ustawy o PAN oraz art. 42 ust. 4 ustawy o instytutach badawczych) a także konkursy na pracowników Biura w NCBiR (art. 20 ustawy o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju). Celem zwiększenia liczby kandydatów występujących w konkursach wprowadzono obowiązek ogłaszania informacji o konkursach na stronie podmiotowej ministra właściwego do spraw nauki w Biuletynie Informacji Publicznej ( odpowiednio art. 91 ust.5 ustawy o PAN; art. 43 ust 7 ustawy o instytutach badawczych) Ponadto, celem liberalizacji zasad zatrudnienia pracowników naukowych i zapewnienia ściślejszych powiązań nauki polskiej z nauką światową, w instytutach naukowych PAN wprowadzono regulacje umożliwiające zatrudnienie na stanowiskach: profesora zwyczajnego, profesora nadzwyczajnego, profesora wizytującego, adiunkta i asystenta osób nieposiadających obywatelstwa polskiego, bez konieczności uzyskania zezwolenia wojewody ( art. 93 ustawy o PAN). 1

17 I.2. Trwałość stosunku pracy Wprowadzono zmiany mające na celu systematyzację zasad zatrudniania pracowników naukowych w różnych instytucjach sektora nauki. Wprowadzono ujednolicone 4-letnie kadencje dla stanowisk kierowniczych: Kanclerza PAN, dyrektorów instytutów naukowych PAN i instytutów badawczych, dyrektorów w NCBiR i NCN. Jednocześnie ustawowo ograniczono do dwóch liczbę kolejnych kadencji pełnienia funkcji kierowniczych. W PAN skrócono ponadto okres, na który można zatrudnić adiunkta nieposiadającego stopnia doktora habilitowanego z 9 do 8 lat, a asystenta z 8 do 6 lat. Ww. ograniczenie jest spójne z regulacją obowiązującą w tym zakresie zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym. I.3. Rodzaj stosunku pracy Wprowadzono jednolite zasady, zgodnie z którymi: a) na podstawie mianowania zatrudniane są wyłącznie osoby posiadające stopień naukowy profesora (PAN, instytuty badawcze), b) stosunki pracy z pozostałymi pracownikami naukowymi nawiązywane są na czas określony lub nieokreślony. II. Rodzaje stanowisk W wyniku toczących się od wielu lat dyskusji, w ramach wprowadzonej reformy nauki usunięto z katalogu pracowników naukowych stanowisko docenta, natomiast stanowisko profesora zastąpione zostało stanowiskami profesora zwyczajnego, nadzwyczajnego i wizytującego (PAN, instytuty badawcze). Wprowadzone przepisy są w tym względzie spójne z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym. Zgodnie z art. 89 ust. 3 pkt. 2 ustawy o PAN oraz art. 43 ust. 4 ustawy o instytutach badawczych, na stanowisku profesora wizytującego może zostać zatrudniona osoba, która na stałe zamieszkuje za granicą i posiada co najmniej stopień naukowy doktora. Należy spodziewać się, że wprowadzenie powyższego rozwiązania będzie sprzyjać integracji nauki polskiej z nauką światową. Zarówno w instytutach naukowych PAN (art. 102 ust. 2 ustawy o PAN) jak też w instytutach badawczych (art. 46 ust. 2 ustawy o instytutach badawczych) wprowadzono zapisy mówiące o tym, że stosunek pracy mianowanego pracownika naukowego zatrudnionego na stanowisku profesora zwyczajnego lub profesora nadzwyczajnego wygasa z końcem roku, w którym ukończył on 70. rok życia. Nie wyklucza to możliwości dalszego zatrudnienia np. na podstawie umowy o pracę. Natomiast stosunek pracy 2

18 mianowanego pracownika naukowego pełniącego funkcję dyrektora, z końcem roku, w którym ukończył on 70. rok życia, przekształca się - na czas pozostały do zakończenia pełnienia tej funkcji - w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę. U podstaw wprowadzenia tego zapisu leży chęć dążenia do ułatwienia rozwoju kariery naukowej młodszym naukowcom. Dodatkowo, w celu ujednolicenia rodzajów stanowisk, do ustawy o PAN wprowadzono kategorię pracowników badawczo-technicznych oraz pracowników inżynieryjnych i technicznych, występujące w instytutach badawczych. III. Warunki (pozapłacowe) związane z zatrudnieniem III.1. Zgoda na dodatkowe zatrudnienie Z myślą o eliminacji stanowiącego od lat poważny problem w nauce polskiej zjawiska wieloetatowości pracowników naukowych wprowadzono przejrzyste zasady dotyczące podejmowania dodatkowego zatrudnienia pracowników naukowych oraz ograniczenia z tym związane. Podjęcie dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej wymaga zgody dyrektora jednostki (w przypadku dyrektora instytutu naukowego PAN wymagana jest zgoda Prezesa PAN, zaś w przypadku instytutu badawczego ministra nadzorującego dany instytut). Niezastosowanie się do tej zasady skutkuje wypowiedzeniem stosunku pracy. Traktują o tym odpowiednio art. 94 ust. 3 i 4 ustawy o PAN oraz art. 47 ustawy o instytutach badawczych. III.2. Przeciwdziałanie nepotyzmowi w nauce oraz prowadzeniu działalności konkurencyjnej W celu eliminacji nepotyzmu i działań sprzecznych z dobrymi praktykami w nauce wprowadzono zasadę, że w jednostkach naukowych nie może powstać stosunek podległości służbowej między małżonkami i osobami pozostającymi ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia (PAN, instytuty badawcze, NCBiR). Dla ochrony interesów jednostki naukowej jako pracodawcy ustawa o instytutach badawczych wprowadziła zakaz prowadzenia przez pracownika naukowego, w trakcie trwania stosunku pracy, działalności konkurencyjnej wobec instytutu. 3

19 IV. Zasady wynagradzania pracowników. W instytutach badawczych oraz instytutach naukowych PAN zasady wynagradzania pracowników instytutu określane są w zakładowym układzie zbiorowym pracy lub w zakładowym regulaminie wynagradzania. Natomiast na podstawie art. 105 ustawy o PAN warunki wynagradzania pracowników pomocniczych jednostek naukowych i innych jednostek organizacyjnych Akademii oraz tryb przyznawania innych świadczeń związanych z wykonywaną pracą, z uwzględnieniem posiadanych przez poszczególne osoby kwalifikacji, pełnione funkcje oraz zakres realizowanych obowiązków, określone zostały przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w drodze rozporządzenia. V. Oceny pracowników W ustawach o Polskiej Akademii Nauk i instytutach badawczych dookreślono częstotliwość dokonywania oceny pracowników naukowych: dla asystentów i adiunktów określając je na nie rzadziej niż raz na 2 lata, zaś dla profesorów nie rzadziej niż raz na 4 lata. Jednocześnie wprowadzono do ustaw przepisy normujące procedury odwoławcze od wyniku dokonanej oceny. Pracownikom naukowym PAN przysługuje prawo odwołania do wiceprezesa Akademii nadzorującego prace odpowiedniego wydziału PAN (art. 96 pkt 2 ustawy o PAN). Otrzymanie dwóch negatywnych ocen rady naukowej, może skutkować rozwiązaniem stosunku pracy (odpowiednio: art. 101 ust. 1 pkt 3 ustawy o PAN i art. 45 ust. 2 pkt 3 ustawy o instytutach badawczych). VI. Zwolnienia Do katalogu przyczyn mogących stanowić podstawę zwolnienia z pracy mianowanego pracownika naukowego dodano zapisy stanowiące, iż może to nastąpić w wyniku prawomocnego orzeczenia komisji dyscyplinarnej lub na podstawie orzeczenia komisji ds. etyki stwierdzającej naruszenie praw autorskich lub praw pokrewnych, czy fałszowanie wyników badań naukowych (PAN, instytuty badawcze). Te regulacje wprowadzone w trosce o przejrzystość zasad etycznych obowiązujących w nauce mają stanowić skuteczną sankcję wobec osób przekraczających ogólnie przyjęte standardy. VII. Odpowiedzialność dyscyplinarna Wprowadzone w ramach reformy uregulowania stanowią, że odpowiedzialność dyscyplinarną za naruszenie obowiązków lub uchybienie godności pracownika naukowego mogą ponosić zarówno pracownicy naukowi, jak i badawczo-techniczni. Dodatkową sankcję w tym zakresie stanowi wydłużenie z 3 do 5 lat okresu, na jaki może 4

20 zostać udzielona nagana z pozbawieniem prawa do pełnienia funkcji kierowniczych w instytucie naukowym PAN i instytucie badawczym. VIII. Etyka w nauce W ustawach reformujących system nauki dużo uwagi poświęcono sprawom związanym z etyką prowadzenia badań naukowych i powiązaniem tych kwestii z etosem pracownika nauki oraz standardami dobrych praktyk w badaniach naukowych. W tym celu w Polskiej Akademii Nauk (art. 26 ustawy o PAN) funkcjonuje Komisja do spraw etyki w nauce, do której zadań należy m.in. opracowanie kodeksu etyki pracownika naukowego. Zarówno w instytutach naukowych PAN, jak też w instytutach badawczych, jedną z przesłanek do rozwiązania stosunku pracy z mianowanym pracownikiem naukowym bez wypowiedzenia może być stwierdzenie w wyniku prawomocnego orzeczenia komisji dyscyplinarnej, na podstawie orzeczenia Komisji do spraw etyki w nauce: przywłaszczenia sobie autorstwa albo wprowadzenia w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, rozpowszechnienia, bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy, cudzego utworu w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, rozpowszechnienia, bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy, cudzego artystycznego wykonania albo publicznego zniekształcenia takiego utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu lub nadania, naruszenia w inny sposobu cudzych praw autorskich lub praw pokrewnych, fałszowania badań lub wyników badań naukowych, innego oszustwa naukowego. 5