Akustyka muzyczna. Wykład 6 Klasyfikacja instrumentów. Instrumenty strunowe. dr inż. Przemysław Plaskota

Transkrypt

1 Akustyka muzyczna Wykład 6 Klasyfikacja instrumentów. Instrumenty strunowe. dr inż. Przemysław Plaskota

2 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Instrument muzyczny każde źródło zjawisk dźwiękowych wykorzystywane jako materiał muzyki Źródłem drgań może być ciało stałe o sprężystości naturalnej ciało stałe o sprężystości sztucznej sprężystość liniowa sprężystość powierzchniowa słup powietrza 2

3 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Podział instrumentów w zależności od źródła drgań instrumenty strunowe chordofony instrumenty dęte aerofony instrumenty membranowe membranofony instrumenty samobrzmiące idiofony Membranofony i idiofony łączone są w jedną grupę instrumentów perkusyjnych z wyjątkiem idiofonów pobudzanych zadęciem 3

4 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Podział instrumentów na podgrupy instrumenty strunowe chordofony smyczkowe szarpane uderzane 4

5 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Podział instrumentów na podgrupy cd. instrumenty dęte aerofony wargowe pojedynczostroikowe podwójnostroikowe organicznostroikowe ustnikowe organicznostroikowe bezustnikowe instrumenty dęte aerofony dęte drewniane (wargowe, pojedynczostroikowe, podwójnostroikowe) dęte blaszane (organicznostroikowe ustnikowe) 5

6 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Podział instrumentów na podgrupy cd. instrumenty membranowe membranofony brak szczegółowego podziału (pobudzane przez uderzania) instrumenty samobrzmiące idiofony płytowe sztabkowe rurowe prętowe języczkowe (pobudzane powietrzem) 6

7 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Rodziny instrumentów instrumenty mieszczące się w ramach grup i podgrup, wykazujące cechy wspólne wyrażające się podobieństwem w budowie podstawach akustycznych technice gry brzmieniu 7

8 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Przykłady instrumentów z jednej rodziny skrzypce i wiolonczela mandolina i bałałajka fortepian i pianino obój i fagot klarnet i klarnet basowy saksofon sopranowy i tenorowy głos kobiecy i męski 8

9 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Rodzaj instrumentu wyróżniamy spośród innych członków rodziny na podstawie specyficznych cech budowy technice gry brzmieniu 9

10 Klasyfikacja instrumentów muzycznych Gatunek instrumentu zróżnicowanie instrumentu w ramach rodzaju na podstawie stroju instrumentu (klarnet B i A) wielkości instrumentu (mandolina i mandola) szczegółów technicznych (fortepian pokojowy i koncertowy) kształtu instrumentu (tuba i helikon) 10

11 Klasyfikacja instrumentów muzycznych 11

12 Klasyfikacja instrumentów muzycznych 12

13 Klasyfikacja instrumentów muzycznych 13

14 Klasyfikacja instrumentów muzycznych 14

15 Drgania strun Struna ciało stałe, z natury niesprężyste, którego kolisty przekrój jest mały w porównaniu z długością Sprężystość nadawana jest w sposób sztuczny, poprzez napięcie struny w kierunku jej długości Drgania wywołane w dowolnym punkcie struny rozchodzą się w postaci fali akustycznej wzdłuż długości struny 15

16 Drgania strun Fala odbija się od punktów mocowania w ten sposób powstaje fala stojąca Jeżeli na całej długości struny nie występują węzły, strzałka fali występuje w połowie długości struny 16

17 Drgania struny 17

18 Drgania struny Oprócz węzłów na końcach struny mogą powstawać także dalsze węzły struna podzieli się na dwie, trzy, cztery lub więcej równych cząstek Wszystkie tony wydawane przez strunę tworzą razem szereg harmoniczny 18

19 Drgania strun Pierwsze prawo Younga struna nie może wykonywać takich drgań, których węzeł przypada w punkcie pobudzenia struny (zmiana barwy) 19

20 Drgania strun Drugie prawo Younga jeśli drgania struny zostaną w sposób sztuczny stłumione w jakimś punkcie, struna może wykonywać tylko takie drgania, których węzeł przypada w miejscu stłumienia struny (zmiana barwy, flażolety) 20

21 Drgania strun Rodzaje pobudzenia strun pocieranie struny smyczkiem szarpanie struny palcem lub piórkiem uderzanie struny pałeczką lub młotkiem W przypadku pocierania smyczkiem mamy pobudzenie ciągłe W przypadku szarpnięcia lub uderzenia mamy pobudzenie chwilowe (jednorazowe), powstaje drganie tłumione 21

22 Instrumenty smyczkowe Instrument smyczkowy instrument muzyczny należący do grupy instrumentów strunowych, w których struna pobudzana jest za pomocą smyczka. 22

23 Instrumenty smyczkowe Instrumenty smyczkowe mają podobną budowę: pudło rezonansowe przestrzeń, gdzie wzmacniany jest dźwięk struny (najczęściej cztery) oparte na podstawku gryf z podstrunnicą bez progów gryf zakończony jest kołkami pozwalającymi stroić instrument, zapewniając odpowiednie napięcie strun 23

24 Instrumenty smyczkowe Struny, niegdyś wykonywane z jelit zwierzęcych, dziś niemal wyłącznie wykonywane są z metalu Smyczek smaruje się kalafonią specjalnie spreparowaną żywicą. 24

25 Instrumenty smyczkowe Smyczek to drewniany, sprężysty pręt, najlepiej z drewna fernambukowego, na który naciąga się włosie (najlepiej naturalne, przygotowane z końskiego ogona) Z jednej strony włosie jest umieszczone w główce smyczka (szpic), a u dołu - w żabce (zwykle drewniana, ale może być też plastikowa czy z kości słoniowej Na końcu żabki znajduje się śrubka służąca do odpowiedniego naciągnięcia włosia 25

26 Instrumenty smyczkowe W swojej historii lutnicy, szukając idealnego brzmienia instrumentów, eksperymentowali z ich wymiarami, materiałami (np. do dziś posądza się najsłynniejszego lutnika z Cremony Stradivariego, iż cała tajemnica jego skrzypiec tkwi w składnikach lakieru) 26

27 Instrumenty smyczkowe Klasyczne instrumenty smyczkowe: skrzypce altówka wiolonczela kontrabas Regionalne instrumenty smyczkowe: gęśle basetla 27

28 Instrumenty smyczkowe Dawne instrumenty smyczkowe: Rebec Lira da braccio viola da gamba viola d amore skrzypce barokowe Elektryczne instrumenty smyczkowe 28

29 Instrumenty smyczkowe Techniki gry na instrumentach smyczkowych (artykulacja) arco, czyli gra smyczkiem leżącym, skaczącym, rzucanym, drzewcem (detache, legato, portato, staccato, martele, spiccato, sautille, ricochet, col legno) pizzicato, czyli szarpanie struny palcami prawej lub lewej ręki 29

30 Instrumenty smyczkowe lewa ręka: gra w pozycjach (od 1 do 12) wibracja (ruchu palca wzdłuż struny - w celu zmiękczenia dźwięku) intonacja (celność palcowa, czystość wydobywanego dźwięku) biegłość (szybkość stawiania palców) chwytanie wielodźwięków (dwudźwięków i akordów) flażolety (delikatne przyłożenie palca w określonym miejscu struny) 30

31 Instrumenty smyczkowe Różnice między skrzypcami, altówką, wiolonczelą i kontrabasem wielkość, kształt pudła rezonansowego (dotyczy tylko kontrabasu) brzmienie, skala, strój strun zapis nutowy w innym kluczu (wiolinowy, altowy, basowy, czasem tenorowy) sposób trzymania podczas gry dodatkowe elementy (podbródek, nóżka) 31

32 Skrzypce 32

33 Skrzypce 33

34 Skrzypce Rodzaje artykulacji 34

35 Skrzypce Rodzaje artykulacji 35

36 Skrzypce Rodzaje artykulacji 36

37 Flażolety 37

38 Flażolety 38

39 Flażolety 39

40 Porównanie wielkości instrumentów a skrzypce b altówka c wiolonczela d kontrabas 40

41 Harfa 41

42 Harfa 42

43 Harfa 43

44 Harfa 44

45 Gitara 45

46 Gitara 46

47 Cytra 47

48 Mandolina 48

49 Mandolina 49

50 Lutnia 50

51 Bałałajka 51

52 Banjo 52

53 Fortepian 53

54 Fortepian 54

55 Fortepian 55

56 Fortepian 56

57 Pianino 57

58 Cymbały 58

59 Klawesyn 59

60 Klawesyn 60

61 Klawesyn 61

62 Instrumenty smyczkowe Prezentacje dźwiękowe 62