Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Nowe wymagania wprowadzane przez normy

Transkrypt

1 Ochrona odgromowa obietów budowlanych. Nowe wymagania wprowadzane przez normy serii PN-EN Andrzej Sowa Politechnia Białostoca Podstawowym zadaniem urządzenia piorunochronnego jest przejęcie i odprowadzenie do ziemi prądu piorunowego w sposób bezpieczny dla ludzi oraz eliminujący możliwość uszodzenia chronionego obietu budowlanego oraz urządzeń w nim zainstalowanych. W chwili obecnej zasady ochrony odgromowej oreślają cztery normy serii PN-EN 62305, w tórych szczególną uwagę zwrócono na: ocenę zagrożenia piorunowego i oreślanie poziomu ochrony obietu, odpowiedni dobór materiałów stosowanych do budowy urządzeń piorunochronnych, ochronę urządzeń przed bezpośrednim oddziaływaniem prądów piorunowych oraz przed przepięciami atmosferycznymi występującymi w instalacji eletrycznej oraz w liniach przesyłu sygnałów, eranowanie przed piorunowym impulsem eletromagnetycznym, oordynację rozwiązań ochrony odgromowej i ochrony przed przepięciami z wymaganiami ompatybilności eletromagnetycznej urządzeń eletrycznych i eletronicznych. Więszość z powyższych ierunów działań wynia ze zmiany w podejściu do zadań ochrony odgromowej. Obecnie, jednym z podstawowych zadań stała się ochrona przed piorunowym impulsem eletromagnetycznym, tórego oddziaływanie może spowodować uszodzenie lub błędne działanie urządzeń eletrycznych i eletronicznych wewnątrz chronionych obietów budowlanych. Wprowadzenie Urządzenia piorunochronne LPS (ang. Lightning Protection System) na obietach budowlanych powinny być wyonane zgodnie z zaleceniami Polsich Norm. Taie wymagania zawarto w Rozporządzeniach Ministra Infrastrutury (Rozporządzenie z dnia r. w sprawie warunów technicznych, jaim powinny odpowiadać budyni i ich usytuowanie - Dz. U. Nr 109, poz.1156, oraz dnia 12 marca 2009 r. ), w tórych stwierdzono, że: Budyne należy wyposażyć w instalację chroniącą od wyładowań atmosferycznych. Obowiąze ten odnosi się do budynów wyszczególnionych w Polsich Normach dotyczących ochrony odgromowej obietów budowlanych ( 53, pt. 2). Instalacja piorunochronna, o tórej mowa w 53, pt. 2 powinna być wyonana zgodnie z wymaganiami Polsich Norm dotyczących ochrony odgromowej obietów budowlanych ( 184). Obecnie, dotychczasowe normy dotyczące ochrony odgromowej obietów budowlanych, tóre były umieszczone w wyazie Polsi Norm w rozporządzeniu w sprawie warunów technicznych, jaim powinny odpowiadać budyni i ich usytuowanie [1], zostały zastąpione przez normy serii

2 PN-EN [2]. Podstawowe informacje o zaresie tematycznych tych norm zestawiono w tabeli 1. Tabela 1. Zares tematyczny norm serii PN-EN Norma PN-EN , Ochrona odgromowa - Część 1: Wymagania ogólne PN-EN , Ochrona odgromowa - Część 2: Zarządzanie ryzyiem Zares tematyczny Ochrona odgromowa obietów włącznie z ich instalacjami, zawartością i osobami oraz urządzeń usługowych przyłączonych do obietu. Z wyłączeniem: urządzeń olejowych; pojazdów, orętów, samolotów, instalacji przybrzeżnych; wysoociśnieniowych rurociągów podziemnych; rurociągów oraz linii energetycznych i teleomuniacyjnych nie przyłączonych do obietu. Oszacowanie ryzya powodowanego przez piorunowe wyładowania doziemne w obietach budowlanych i urządzeniach usługowych. Wybór poziomów ochrony dla urządzenia piorunochronnego. PN-EN , Ochrona odgromowa - Część 3: Uszodzenia fizyczne obietów budowlanych i zagrożenie życia. PN-EN , Ochrona odgromowa - Część 4: Urządzenia eletryczne i eletroniczne w obietach budowlanych Wymagania dotyczące ochrony obietów przed szodami fizycznymi za pomocą LPS i ochrony istot żywych przed porażeniem napięciami dotyowymi i roowymi w pobliżu urządzenia piorunochronnego. Projetowanie, wyonanie, sprawdzanie i utrzymanie LPS w obietach dowolnej wysoości. Ustalenie środów ochrony istot żywych przed porażeniem napięciami dotyowymi i roowymi. Projetowanie, wyonanie, utrzymanie, sprawdzanie i testowanie systemu środów ochrony przed oddziaływaniem LEMP na urządzenia eletryczne i eletroniczne wewnątrz obietu, w celu reducji ryzya trwałych szód pod wpływem piorunowych impulsów eletromagnetycznych. Wymagana wiedza techniczna w dziedzinie ochrony odgromowej Przystępując do projetowania omplesowej ochrony odgromowej nowoczesnego obietu budowlanego należy posiadać podstawowe zasób wiedzy technicznej w następujących dziedzinach: ochronie odgromowej obietów budowlanych, ochronie przed piorunowym impulsem eletromagnetycznym, ograniczaniu przepięć w instalacji eletrycznej w obiecie budowlanym, ograniczaniu przepięć w systemach przesyłu sygnałów, zasadach wyrównywania potencjałów wewnątrz obietów budowlanych, zasadach badań i doboru urządzeń ograniczających przepięcia w instalacji eletrycznej oraz w liniach przesyłu sygnałów, zasadach badań odporności urządzeń systemów na działanie napięć i prądów udarowych oraz dopuszczalnych poziomach odporności udarowej przyłączy zasilania i sygnałowych urządzeń,

3 zasadach badań odporności urządzeń oraz systemów eletronicznych na działanie impulsowego pola magnetycznego, oordynacji uładania przewodów wszeliego rodzaju instalacji wewnątrz obietów budowlanych, doborze materiałów stosowanych do budowy urządzeń piorunochronnych. Ta szeroi zares wymaganej wiedzy powodował, że w normie PN-EN stwierdzono, że: Urządzenie piorunochronne (LPS) powinno być projetowane i wyonywane przez projetantów i wyonawców urządzeń piorunochronnych (pt. E4.1). Projetant i wyonawca urządzenia piorunochronnego powinien posiadać umiejętność oceny zarówno eletrycznych, ja i mechanicznych sutów wyładowania piorunowego i powinien znać dobrze ogólne zasady ompatybilności eletromagnetycznej (EMC) (pt. E4.1). Wyonawca ochrony odgromowej powinien być wyszolony w dziedzinie prawidłowego wyonawstwa elementów urządzenia piorunochronnego, zgodnie z wymaganiami niniejszej normy oraz rajowych przepisów regulujących roboty budowlane i budownictwo (pt. E4.1). Należy również zwrócić uwagę na onieczność prowadzenia przez osoby projetujące urządzenie piorunochronne oordynacji prac wszystich osób, tórych działania są np. związane z projetowaniem innych instalacji i mogą wymagać dodatowych zaleceń związanych z ochroną odgromową. Taie omplesowe działania powinny być prowadzone podczas projetowania, realizacji obietu i odbioru obietu oraz obejmują oreślenie zaresu badań oresowych i oględzin. Podstawowe zmiany wprowadzane przez normy serii PN-EN Zupełnie nowym zagadnieniem wprowadzanym przez normę PN-EN , w porównaniu z wymaganiami normy PN-IEC , jest metodya analizy oraz oceny uszodzeń powodowanych przez wyładowania piorunowe. Przedstawiono szczegółowe zasady szacowania ryzya powodowanego przez prądy piorunowe podczas doziemnych wyładowań piorunowych: bezpośrednio w obiety budowlane lub obo tych obietów, bezpośrednio w linie lub instalacje dochodzące do analizowanych obietów lub w blisim sąsiedztwie tych linii lub instalacji. Porównanie wyznaczonych wartości ryzya z wartościami uznanymi za tolerowane pozwala ustalić potrzebę stosowania środów ochrony odgromowej i dobrać odpowiednią ich suteczność. W celu ułatwienia przeprowadzenia obliczeń poszczególnych omponentów ryzya oraz doboru poziomu ochrony opracowano program omputerowy RAC (Ris Assessment Calculator) do szacowania ryzya w obietach budowlanych. Program ten jest dołączany do normy PN-EN Inne podstawowe nowe lub znacznie poszerzone wymagania, zalecenia lub informacje pomocnicze zawarte w normie PN-EN zestawiono poniżej. 1. Przedstawiono szczegółowe zestawienia materiałów ich ształty oraz przeroje przeznaczonych do zastosowania na zwody, przewody odprowadzające oraz uziomy, 2. Przedstawiono wymagania dotyczące paramentów probierczych prądów udarowych stosowanych w laboratoriach do symulacji sutów uderzenia piorunu.

4 3. Szczegółowo omówiono suti oddziaływania prądów piorunowych na elementy urządzenia piorunochronnego (przewody i blachę porycia dachowego) oraz urządzenia ograniczające przepięcia SPD (Surge Protective Devices). 4. Oreślono parametry prądów i napięć udarowych powstających w instalacjach nisonapięciowych (instalacje zasilające i przesyłu sygnałów) podczas doziemnych wyładowań piorunowych w obiety lub dochodzące instalacje lub obo tych obietów i instalacji 5. Wprowadzono podstawowe wymagania dotyczące ochrony obietów wysoich (powyżej 60 m) przed bocznymi wyładowaniami piorunowymi. 6. Zmieniono wymagania dotyczące minimalnych długości uziomów w przypadu II poziomu ochrony. 7. Przedstawiono znacznie więcej informacji dotyczących wartości współczynnia c charateryzującego podział prądu piorunowego pomiędzy poszczególne przewody urządzenia piorunochronnego. 8. Omówiono wymagania dotyczące ochrony odgromowej obietów zawierających warstwy ziemi na dachach. 9. Omówiono wymagania dotyczące ochrony urządzeń przed bezpośrednim oddziaływaniem prądu piorunowego. Dotyczy to szczególnie urządzeń na dachach obietów budowlanych. 10. Szczegółowo omówiono zasady strefowej oncepcji ochrony odgromowej (podział na strefy zagrożenia, zasady wyrównywania potencjałów w strefach i na ich granicach, rozmieszczenie urządzeń do ograniczania przepięć SPD) oraz powiązania tej oncepcji z wymaganiami ompatybilności eletromagnetycznej. 11. Uwzględniono nowe, w porównaniu do istniejących w normie PN-89/E-05003/03, oznaczenia i wymagania dotyczące stref zagrożonych wybuchem. Przedstawiono ogólne zasady ochrony w obietach zawierających strefy 0, 1, 2 oraz 20, 21 i 22 oraz zwrócono uwagę na zasady uziemiania zbiorniów i rurociągów oraz ochronę odgromową zbiorniów z pływającymi dachami. 12. Stwierdzono, że urządzenia piorunochronne w obietach zagrożonych wybuchem powinny spełniać wymagania, co najmniej II poziomu ochrony. 13. Przedstawiono szczegółowe zasady energetycznej i napięciowej oordynacji pomiędzy urządzeniami ograniczającymi przepięcia w wielostopniowych systemach ochrony przed przepięciami. Podstawowe zasady montażu Podstawowe zasady montażu zwodów i przewodów odprowadzających zgodne z wymaganiami norm serii PN-EN zestawiono w tabeli 2. Zapewnienie ochrony odgromowej obietów wysoich (o wysoości przeraczającej 60 m) wymaga uwzględnienia zagrożenia stwarzanego przez wyładowania boczne. Należy zwrócić uwagę na ochronę odgromową urządzeń i instalacji na ścianach taich obietów. W obiecie o wysoości przeraczającej 60 m należy zastosować na ścianach bocznych analogiczne sieci zwodów ja sieci na dachu tego obietu. Ochroną przed wyładowaniem bocznym powinny być objęte najwyższe części obietu (ściany powyżej poziomu odpowiadającego o. 20 % wysoości obietu, licząc od poziomu dachu w dół).

5 Tabela 2. Zasady montażu zwodów i przewodów odprowadzających Materiał dachu lub ścian Wymagania montażowe Zwody Dach z materiału niepalnego Dach z materiału łatwopalne Dachy ryte strzechą Obiety zawierające warstwę ziemi na dachu. Dachy jedno- lub dwuspadowe ryte dachówą na niewielich obietach o wysoości do 20m Umieszczane na powierzchni dachu. Jeśli możliwe jest gromadzenie wody na dachu (dotyczy to szczególnie dachów płasich) to zwody należy instalować nad przewidywanym poziomem wody. Umieszczane na wysoości nie mniejszej niż 10 cm nad dachem. Jeśli nie można zapewnić wymaganego odstępu należy wstawić między przewód a materiał palny warstwę żaroodporną lub zastosować przewód o przeroju nie mniejszym od 100 mm 2. Łatwopalne elementy nie powinny pozostawać w bezpośredniej styczności z elementami stosowanymi na zwody. Umieszczane na wysoości 15 cm od strzechy. Sieć zwodów ułożona na ziemi o wymiarach oa wyniających z poziomu ochrony obietu ( ludzie nie przebywają regularnie na dachu). Sieć zwodów o wymiarach 5m x 5 m oraz ułady zwodów pionowych chroniące ludzi przed bezpośrednim wyładowaniem (regularne przebywanie ludzi na dachu) Przewody poziome, umieszczone przy alenicy pod dachówą, do tórych dołączone są rótie zwody pionowe w odstępach nie więszych niż 10 m (zamiast zwodów pionowych można zastosować płyti metalowe, ale w odstępach nie więszych niż 5m). Przewody odprowadzające Ściany z materiału niepalnego Ściany z materiału łatwopalnego Przewody na powierzchni ściany lub w ścianie. Nie należy prowadzić przewodów w rynnach. Przewody 10 cm od ściany lub na ścianie, jeśli wzrost temperatury nie jest niebezpieczny. Jeśli nie można zapewnić wymaganego odstępu należy wstawić między przewód a materiał palny warstwę żaroodporną lub zastosować przewód o przeroju nie mniejszym od 100 mm 2. Zwody i przewody odprowadzające Odległości pomiędzy wsporniami Materiał elementów urządzenia piorunochronnego 1,0 m Przewody orągłe lite 0,5 m Taśmy i lini poziome na powierzchniach poziomych i pionowych. 1,0 m Taśmy lub lini pionowe biegnące od ziemi do wysoości o. 20 m. 0,5 m Taśmy lub lini pionowe na wysoości powyżej 20 m. W obietach wyższych od 120 m ochrona przed wyładowaniami bocznymi powinna być zapewniona powyżej 120 m. Przyładowe rozwiązanie taiej ochrony dla obietu o wysoości 100 m przedstawiono na rys. 1.

6 Rys. 1. Przyład ochrony obietu wysoiego przed wyładowaniami bocznymi (I poziom ochrony) Ochrona odgromowa urządzeń umieszczonych na dachach obietów Normy ochrony odgromowej wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na ochronę urządzeń przed bezpośrednim oddziaływaniem prądu piorunowego. Zgodnie z zaleceniami wszystie urządzenia dachowe z materiałów izolacyjnych lub przewodzących, tóre zawierają wyposażenie eletryczne i/lub służące przetwarzaniu informacji, powinny znajdować się w przestrzeni ochronnej uładu zwodów. Ochronę przed występującym zagrożeniem można zapewnić stosując odpowiednio dobrane ułady zwodów pionowych lub poziomych. Należy również zachować odpowiednie odstępy izolacyjne pomiędzy urządzeniami a zwodami lub przewodami odprowadzającymi. Wymaganie umieszczenia w przestrzeni chronionej nie dotyczy urządzeń, tóre nie zawierają wyposażenia eletrycznego lub eletronicznego a dodatowo spełniają następujące waruni: wymiary nie przeraczają 0,3 m wysoości i 1,0 m 2 powierzchni całowitej oraz długości 2,0 m (urządzenia metalowe), nie wystają więcej niż 0,5 m nad powierzchnię tworzoną przez zwody (urządzenia wyonane z materiałów izolacyjnych). Umieszczanie urządzenia w przestrzeni chronionej nie zapewnia całowitej ochrony przed przepięciami atmosferycznymi induowanymi w instalacji eletrycznej oraz liniach przesyłu sygnałów (jeśli taie są stosowane). Stworzenie warunów zapewniających pełną ochronę wymaga zastosowania przewodów osłoniętych przewodzącym eranem dochodzących do chronionego urządzenia (rys. 2.). Jeśli zastosowanie taiego rozwiązania jest trudne do realizacji można rozważyć zastosowanie SPD typu 2 w instalacji eletrycznej lub SPD lasy C2 w obwodach przesyłu sygnałów. Urządzenia zawierające wyposażenie eletryczne i eletroniczne, tóre nie można umieścić w dostatecznej odległości od elementów ochrony odgromowej (nie można zachować odstępu izolacyjnego np. na obietach o onstrucji stalowej lub posiadających metalowe porycia dachowe) powinny taże być umieszczone w przestrzeniach chronionych tworzonych przez zwody pionowe i poziome. W celu eliminacji przesoów isrowych metalowe elementy onstrucji urządzenia należy połączyć z uładem zwodów oraz z przewodzącymi elementami onstrucji. Do tych ostatnich połączeń można wyorzystać erany abli (rys. 3.). Stworzenie warunów zapewniających bezawaryjne działanie wymaga przeanalizowania potrzeby zainstalowania dodatowej ochrony, jaą zapewniają ułady SPD instalowane bezpośrednio przed chronionym urządzeniem.

7 Rys. 2. Ochrona urządzenia na dachu przed bezpośrednim wyładowaniem piorunowym Rys. 3. Ochrona urządzenia przed bezpośrednim wyładowaniem piorunowym, ale nie przed sutami oddziaływania części prądu piorunowego Należy zauważyć, że ochroną przed bezpośrednim oddziaływaniem prądu piorunowego powinny być objęte wszystie urządzenia na dachu obietu. Dotyczy to ominów pieców gazowych lub olejowych, anten oraz coraz częściej oletorów fotowoltaicznych. ( rys. 4). Przestrzenie chronione Oreślając obszar przestrzeni chronionej należy uwzględnić wymagania dotyczące ątów ochronnych oraz odstępów bezpiecznych uniemożliwiających powstawanie przesoów isrowych pomiędzy chronionymi urządzeniami i instalacjami a zwodami, elementami urządzenia piorunochronnego lub onstrucji obietu wyorzystywanymi do celów ochrony odgromowej.

8 Rys. 4. Przyłady ochrony odgromowej omina, anteny oraz oletorów fotowoltaicznych na dachu rytym dachówą Do oreślenia wartości ątów ochronnych, w zależności od wysoości zwodu i wymaganego poziomu ochrony, należy wyorzystać informacje przedstawione na rys. 5. Rys. 5. Wartości ątów ochronnych dla zwodów o różnych wysoościach w przypadach równych poziomów ochrony Znacznie trudniejsze jest wyznaczanie odstępów izolacyjnych. Do ich oreślania zalecane jest wyorzystywanie zależność s przedstawioną w tabeli 3. Wyznaczenie odstępu izolacyjnego wymaga oreślenia odległości pomiędzy analizowanym zwodem a najbliższym miejscem połączenia z uziomem urządzenia piorunochronnego (długość L mierzona wzdłuż przewodu odprowadzającego) oraz współczynniów uzależnionych od poziomu ochrony i materiału, jai znajduje się w przestrzeni odstępu izolacyjnego.

9 Tabela 3. Zestawienie podstawowych informacji dotyczących ątów ochronnych i odstępów izolacyjnych Odstępy izolacyjne Uład przestrzenny Zależność oreślająca odstęp izolacyjny s L - długość w metrach i Długość mierzona wzdłuż przewodu odprowadzającego od puntu rozpatrywanego zbliżenia do puntu najbliższego połączenia wyrównawczego. c m L Wartości współczynniów występujących w równaniu oreślającym odstęp izolacyjny Współczynni i - uzależniony od lasy LPS m - uzależniony od materiału odstępu izolacyjnego c - uzależniony od rozpływu prądu w przewodach LPS Uład uziemienia typu A 1 - zwód pionowy i 1 przewód odprowadzający, 0,66 - zwód poziomy i 2 przewody odprowadzające, 0,44 - sieć zwodów oraz 4 i więcej przewodów odprowadzających Wartość 0,08 - I lasa LPS 0,06 - II lasa LPS 0,04 - III i IV lasa LPS 1- powietrze 0,5 - beton, cegła Uład uziemienia typu B 1 - zwód pionowy i 1 przewód odprowadzający, 0,5 1 - zwód poziomy i 2 przewody odprowadzające, 0,25 0,5 - sieć zwodów oraz 4 i więcej przewodów odprowadzających W normie PN-EN doładnie oreślano wartości współczynniów i i m. Niestety norma zawiera niewiele informacji o zasadach wyznaczania współczynnia c, tóry uzależniony jest od podziału prądu piorunowego w elementach urządzenia piorunochronnego. Na podstawie zestawionych danych można tylo próbować oreślić wartość tego współczynnia dla prostego obietu. W więszości obietów budowlanych, wyznaczając długość L pomiędzy miejscem wyładowania a najbliższym miejscem uziemienia przewodu odprowadzającego, uwzględniamy przewody, w tórych płyną prądy o różnych wartościach. Z tego fatu wyniają zmiany wartości współczynniów c dla poszczególnych przewodów instalacji piorunochronnej i należy to uwzględnić przy obliczaniu odstępów izolacyjnych. Odstęp izolacyjny dla taiego przypadu oreślany jest zależnością: i s c 1 l1 c2 l2... cm lm m gdzie : l 1, l 2, l m - odcini przewodów instalacji piorunochronnej w tórych płyną prądy o różnych wartościach oreślane przez współczynnii c1, c2, cm.

10 W celu przedstawienia tou postępowania przy oreślaniu odstępu izolacyjnego przedstawiony zostanie przyład jego wyznaczania dla prostego urządzenia piorunochronnego na wolnostojącym obiecie budowlanym (Rys.6). Do ochrony masztu antenowego z anteną przed bezpośrednim wyładowaniem piorunowym wyorzystano zwód pionowy. Rys. 6. Podział prądu piorunowego w analizowanym urządzeniu piorunochronnym Do obliczenia odstępu izolacyjnego przyjęto następujące dane: poziom ochrony IV, i1 = 0,04, długość l = 5 m, długość = 30 m, długość h = 14 m, odstępu izolacyjnego w powietrzu m1 = 1, Uwzględniając przedstawiony rozpływ prądu piorunowego w przewodach uwzględnianych przy oreślaniu L, wymiary obietu oraz wartości współczynniów i i m, odstęp izolacyjny oreślany jest z zależności: i c s c0 l c 1 c2 h 2 m Uwzględniając rozpływ prądu piorunowego w prostym urządzeniu piorunochronnym wartości współczynniów c wynoszą odpowiednio: c0 = 1,0; c1 = 0,5; c2 = 0,25. Wymagany odstęp izolacyjny wynosi: 0,04 s (1,0 5m 0,5 15m 0,2514m) 0, 64m 1 W przypadu dowolnego rozmieszczenia zwodu na dachu obietu o przedstawionym uładzie urządzenia piorunochronnego do obliczeń współczynniów c można wyorzystać zależności podane na rys. 7.

11 c1 = 1, c2 2(c x) h 2(c h) c3 = 0,5 c2 s i m L c1 c2 x c3 h Rys. 7. Zależności oreślające wartości współczynniów c wyorzystywanych do oreślania odstępów izolacyjnych W przypadach bardziej rozbudowanych urządzeń piorunochronnych wyznaczanie odstępu izolacyjnego jest znacznie bardziej sompliowane. Podsumowanie Poprawne zaprojetowanie i wyonanie urządzenia piorunochronnego wymaga przyjęcia odpowiedniej dla chronionego obietu oncepcji ochrony i ścisła jej realizacja. Jest to szczególne ważne w przypadu obietów wyposażonych w urządzenia i systemy eletroniczne wrażliwe na piorunowe impulsy eletromagnetyczne. Pojawiają się wymagania niedopuszczenia do bezpośredniego oddziaływania prądu piorunowego na urządzenia i eliminacja możliwości wniania prądu piorunowego do obietu. Spełnienie powyższych wymagań można osiągnąć stosując odpowiednio dobrane ułady zwodów podwyższonych oraz doprowadzając do rozpływu prądu piorunowego w przewodzących elementach ścian zewnętrznych lub odpowiednio ułożonych przewodach odprowadzających. Należy również zauważyć, że opracowanie projetu i wyonanie urządzenia piorunochronnego należy powierzyć espertom w dziedzinie ochrony odgromowej. Literatura 1. Rozporządzenie Ministra Infrastrutury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunów technicznych, jaim powinny odpowiadać budyni i ich usytuowanie (Dz. U. z 2009 r. Nr 56, poz461.) 2. Rozporządzenie Ministra Infrastrutury z dnia 10 grudnia 2010 zmieniające rozporządzenie w sprawie warunów technicznych, jaim powinny odpowiadać budyni i ich usytuowanie (Dz. U. z 2010 r. Nr 239, poz. 1597).