Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego. na Węgrzech

Transkrypt

1 Twoje uprawnienia do zabezpieczenia społecznego na Węgrzech

2 Informacje zawarte w niniejszym przewodniku zostały opracowane i zaktualizowane w ścisłej współpracy z krajowymi korespondentami systemu wzajemnego informowania o ochronie socjalnej (MISSOC). Więcej informacji na temat sieci MISSOC można znaleźć na następującej stronie internetowej: Niniejszy przewodnik zawiera ogólny opis rozwiązań w zakresie zabezpieczenia społecznego stosowanych w odpowiednich państwach. Dodatkowe informacje można uzyskać z innych publikacji MISSOC. Wszystkie te pozycje są dostępne na stronie, do której odsyła powyższy link. Można skontaktować się również z właściwymi organami i instytucjami, które zostały wymienione w załączniku do niniejszego przewodnika. Ani Komisja Europejska, ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie może być pociągana do odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w niniejszej publikacji. Unia Europejska, 2012 Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Lipiec 2012 r 2

3 Spis treści Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie... 5 Wprowadzenie... 5 Organizacja ochrony socjalnej... 5 Finansowanie... 7 Rozdział II: Opieka zdrowotna... 9 Kiedy masz prawo do opieki zdrowotnej?... 9 Co obejmuje ubezpieczenie?... 9 W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej?...11 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby...13 Kiedy masz prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...13 Co obejmuje ubezpieczenie?...13 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby?...13 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa...14 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa?...14 Co obejmuje ubezpieczenie?...15 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa?.15 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa...16 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa?...16 Co obejmuje ubezpieczenie?...17 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa?...17 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku...18 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...18 Co obejmuje ubezpieczenie?...20 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku?...21 Rozdział VII: Renty rodzinne...22 Kiedy masz prawo do renty rodzinnej?...22 Co obejmuje ubezpieczenie?...23 W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej?...24 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych...25 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...25 Co obejmuje ubezpieczenie?...25 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych?...26 Rozdział IX: Świadczenia rodzinne...27 Kiedy masz prawo do świadczeń rodzinnych?...27 Co obejmuje ubezpieczenie?...29 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń rodzinnych?...29 Rozdział X: Bezrobocie...30 Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia?...30 Co obejmuje ubezpieczenie?...30 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu bezrobocia?...31 Rozdział XI: Świadczenia minimalne z pomocy społecznej...32 Kiedy masz prawo do świadczeń minimalnych z pomocy społecznej?...32 Co obejmuje ubezpieczenie?...33 W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń minimalnych z pomocy społecznej? 33 Rozdział XII: Opieka długoterminowa...35 Kiedy masz prawo do opieki długoterminowej?...35 Co obejmuje ubezpieczenie?...35 W jaki sposób można skorzystać z opieki długoterminowej?...36 Lipiec 2012 r 3

4 Załącznik: Dane kontaktowe instytucji i adresy przydatnych stron internetowych...37 Lipiec 2012 r 4

5 Rozdział I: Wprowadzenie, organizacja i finansowanie Wprowadzenie Węgierski system zabezpieczenia społecznego oferuje ochronę w sytuacji choroby, macierzyństwa, starości, inwalidztwa, choroby zawodowej i wypadku przy pracy, zgonu osoby bliskiej, kształcenia dzieci i bezrobocia. Osoby wykonujące pracę za wynagrodzeniem i osoby o podobnym statusie są ubezpieczone od wszystkich rodzajów ryzyka. Osoby te to pracownicy najemni (z sektorem administracji publicznej włącznie), osoby prowadzące działalność na własny rachunek (z członkami stowarzyszeń spółdzielczych włącznie), wiele grup osób o porównywalnym statusie, osoby korzystające z pomocy z racji niskich dochodów oraz osoby korzystające ze świadczeń lub zasiłków dla poszukujących pracy w okresie przedemerytalnym. W jaki sposób się zapisać? Każda osoba rozpoczynająca pracę automatycznie staje się członkiem systemu ubezpieczeń społecznych. Osoba prowadząca działalność na własny rachunek rejestruje się, kiedy rozpoczyna pracę, a pracownik najemny zgłaszany jest przez swojego pracodawcę we właściwym terytorialnie wydziale urzędu nadzoru podatków i finansów i/lub, jeśli zachodzi taka potrzeba, we właściwych instytucjach ubezpieczenia społecznego. Zarówno pracodawca, jak pracownik zobowiązani są do opłacania składek. Osoby dobrowolnie przystępujące do systemu zabezpieczenia społecznego mogą podpisać umowę z właściwą instytucją zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z nową ustawą, od 3 listopada 2010 r. drugi filar nie jest już obowiązkowy. Do 1 marca 2011 r. ustawa oferowała osobom objętym obowiązkowym ubezpieczeniem w pierwszym i drugim filarze swobodny wybór między pozostaniem w pierwszym filarze lub pozostaniem wyłącznie w drugim filarze na zasadzie dobrowolności. W tym drugim przypadku osoby pozostające w drugim filarze, po dokonaniu wyboru, nie uzyskają żadnych dodatkowych praw w ramach pierwszego filaru, ale nie utracą dotychczas uzyskanych praw. System obowiązkowy pozostaje w przeważającej mierze publiczny. Węgry wróciły do dwufilarowego systemu emerytalnego, który opiera się z jednej strony na obowiązkowym systemie ubezpieczeń społecznych, a z drugiej na dobrowolnych oszczędnościach. Osoby nieaktywne zawodowo płacą ryczałtową kwotę (19 EUR) HUF ubezpieczenia od ryzyka zdrowotnego. Organizacja ochrony socjalnej Węgierski system zabezpieczenia społecznego składa się z pięciu głównych grup. Usługi emerytalne i zdrowotne (włącznie z ustawowym systemem dotyczącym wypadków przy pracy) klasyfikuje się jako zabezpieczenie społeczne. Pozostałe grupy to ubezpieczenie od utraty pracy, system świadczeń rodzinnych i system pomocy społecznej. Zarządzanie, organizacja, kierowanie węgierskim systemem ubezpieczeń są scentralizowane, podczas gdy system świadczeń społecznych jest zdecentralizowany Lipiec 2012 r 5

6 Ubezpieczenie zdrowotne Na Węgrzech istnieje tylko jeden typ ubezpieczenia zdrowotnego. Ministerstwo zasobów ludzkich (Emberi Erőforrások Minisztériuma) jest odpowiedzialne za ubezpieczenie zdrowotne i za sektor opieki zdrowotnej. Ministerstwo monitoruje działalność wszystkich ubezpieczycieli, kas chorych i podmiotów świadczących opiekę zdrowotną w odniesieniu do świadczeń opieki zdrowotnej; ministerstwo bada również skargi odnośnie do procedur organów ubezpieczenia zdrowotnego. Krajowa kasa ubezpieczenia zdrowotnego (OEP) działa za pośrednictwem swojego organu centralnego, jak również za pośrednictwem kas ubezpieczenia zdrowotnego 19 komitatów. Ustawodawstwo określa statusy prawne dające tym samym prawo do bycia obowiązkowo ubezpieczonym od początku tego statusu prawnego. Jeśli zachodzi taka potrzeba, pracodawca jest zobowiązany do zgłoszenia pracowników i do opłacania składek za osoby zgłoszone wobec właściwych organów władz podatkowych, które przekazują dane związane z prawami ubezpieczonych do departamentalnych kas odpowiedzialnych za ubezpieczenie zdrowotne. Świadczenia opieki zdrowotnej mogą być oferowane przez określone podmioty, w tym podmioty prywatne zakontraktowane przez krajową kasę ubezpieczenia zdrowotnego (Országos Egészségbiztosítási Pénztár, OEP). Ubezpieczenia rentowe Ustawowe ubezpieczenie emerytalne zostało gruntownie zreformowane w 1997 r. Zaczęło obowiązywać od 1 stycznia 1998 r. System składa się z dwóch filarów. Zreformowany pierwszy filar to obowiązkowa emerytura państwowa, zarządzana publicznie i finansowana repartycyjnie. Pierwszy filar systemu ubezpieczenia emerytalnego nadzorowany jest przez ministerstwo zasobów ludzkich (Emberi Erőforrások Minisztériuma) i zarządzany przez administrację centralną krajowego ubezpieczenia emerytalnego (Országos Nyugdíjbiztosítási Főigazgatóság, ONYF) oraz dyrekcje ds. wypłaty rent i emerytur w urzędach powiatowych. Dyrekcja ds. płatności emerytur, specjalny organ utworzony przy administracji centralnej krajowego ubezpieczenia emerytalnego, jest zasadniczo odpowiedzialna za wypłacanie wszystkich form świadczeń emerytalnych osobom uprawnionym (poza drugim filarem). System obowiązkowy pozostaje w przeważającej mierze publiczny. Węgry wróciły do dwufilarowego systemu emerytalnego, który opiera się z jednej strony na obowiązkowym systemie ubezpieczeń społecznych, a z drugiej na dobrowolnych oszczędnościach. Od 3 listopada 2010 r. pozostała część drugiego filaru jest dobrowolna, w pełni finansowana i prowadzona przez kilka autoryzowanych i niezależnych prywatnych funduszy emerytalnych, które nadzoruje węgierski urząd nadzoru finansowego (Pénzügyi Szervezetek Állami Felügyelete). Po 1 stycznia 2012 r. dostępne wcześniej możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, z wyjątkiem tzw. 40-letniego okresu kwalifikowalności dla kobiet (nők 40 év jogosultsági idővel), zostały wycofane z systemu emerytalnego. Dostępne wcześniej możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego zostały przekształcone w świadczenia społeczne, tzw. świadczenia przed osiągnięciem wieku emerytalnego i w związku z tym świadczenia emerytalno-rentowe nie są już dostępne w charakterze substytutu dochodu dla osób starszych. Po 1 stycznia 2012 r. świadczenia dla osób otrzymujących rentę inwalidzką przed osiągnięciem wieku emerytalnego zostały przekształcone w ubezpieczenie zdrowotne Lipiec 2012 r 6

7 świadczenia z tytułu inwalidztwa lub rehabilitacji; świadczenia dla osób otrzymujących rentę inwalidzką po osiągnięciu wieku emerytalnego zostały przekształcone w emeryturę. Ubezpieczenie od utraty pracy System świadczeń z tytułu bezrobocia oparty jest również na ubezpieczeniach, przy czym składki płacone są zarówno przez pracodawców, jak i przez pracowników. Obejmuje on aktywne i pasywne strategie rynku pracy mające na celu promowanie zatrudnienia i pomoc bezrobotnym. Usługi agencji pośrednictwa pracy są świadczone wszystkim osobom mieszkającym na Węgrzech, w tym obywatelom państw EOG, bez względu na ich status ubezpieczeniowy. Ministerstwo gospodarki narodowej (Nemzetgazdasági Minisztérium) jest odpowiedzialne za system ubezpieczeń od utraty pracy. Instytucje węgierskiego systemu zatrudnienia podzielić można na dwie główne kategorie: podmioty niezależne oraz jednostki administracyjne. Krajowa służba zatrudnienia to jednostka administracyjna systemu zatrudnienia. Jej częściami są krajowy urząd ds. pracy (Nemzeti Munkaügyi Hivatal), wydziałowe centra zatrudnienia, lokalne biura wydziałowych centrów zatrudnienia oraz centra rozwojowoszkoleniowe wydziałowej służby zatrudnienia. Podmiotami niezależnymi są: krajowa rada gospodarczo-społeczna, rada zarządzająca funduszu rynku pracy oraz regionalne rady ds. zatrudnienia. System świadczeń rodzinnych Ministerstwo zasobów ludzkich (Emberi Erőforrások Minisztériuma) jest odpowiedzialne za świadczenia rodzinne. System tych świadczeń ma charakter powszechny, co oznacza, że każdy obywatel spełniający odpowiednie warunki jest uprawniony do ich pobierania. Każdy obywatel posiadający dziecko w określonym wieku może być uprawniony do różnych świadczeń rodzinnych. Świadczeniami tymi zarządza i administruje węgierski skarb państwa (Magyar Államkincstár) oraz krajowa kasa ubezpieczenia zdrowotnego (Országos Egészségbiztosítási Pénztár). System pomocy społecznej Systemem pomocy społecznej zarządzają samorządy lokalne. Przyznają one różne świadczenia pomocy społecznej. Ministerstwo zasobów ludzkich (Emberi Erőforrások Minisztériuma) jest odpowiedzialne za ich nadzorowanie. Finansowanie Świadczenia opieki zdrowotnej finansowane są z funduszu ubezpieczeń zdrowotnych (Egészségbiztosítasi Alap). Dochody tego funduszu pochodzą ze składek i z podatków z ubezpieczenia zdrowotnego oraz z budżetu państwa. Zarówno pracownik, jak pracodawca są zobowiązani do opłacania składek Zarówno pracownik,. Stawka wynosi 7% wynagrodzenia brutto w przypadku pracowników. Pracodawcy są zobowiązani do wpłacania podatku na ubezpieczenie społeczne; część kwoty podatku przysługuje funduszowi ubezpieczeń zdrowotnych i na mocy ustawy o budżecie centralnym stanowi roczny przychód funduszu. Nie ma górnego pułapu dla płacenia składek. Pobiera je urząd nadzoru podatków i finansów. Osoby prowadzące dodatkowo działalność na własny rachunek oraz w ramach wspólnych przedsięwzięć i nieubezpieczone w inny sposób oraz osoby uprawnione są obowiązane płacić składki zdrowotne, jeśli na stałe mieszkają na Węgrzech przez co najmniej rok. Z zastrzeżeniem tych samych wyjątków pozostający na utrzymaniu członkowie rodziny lub ich współmałżonkowie mają również obowiązek płacenia składek zdrowotnych. Lipiec 2012 r 7

8 Obowiązkowy system ubezpieczenia emerytalnego w pierwszym filarze oparty jest na składkach i określonej części przychodu z podatku na ubezpieczenie społeczne na mocy ustawy o budżecie centralnym, natomiast dobrowolny prywatny system emerytalny opiera się wyłącznie na składkach. W pierwszym filarze systemu emerytalnego wartość składek wpłacanych przez indywidualne osoby ograniczona jest od góry limitem. Składki wpłacane przez pracodawców nie są ograniczone żadnym limitem. System świadczeń z tytułu bezrobocia również jest repartycyjnym systemem ubezpieczenia. System świadczeń rodzinnych finansowany jest z budżetu centralnego. Publiczny system pomocy społecznej to system nieskładkowy, oparty o ocenę zasobów finansowych; system ten jest finansowany częściowo z budżetu centralnego (80-95%), a częściowo z budżetów władz lokalnych (5-20%). Lipiec 2012 r 8

9 Rozdział II: Opieka zdrowotna Kiedy masz prawo do opieki zdrowotnej? Dwie kategorie osób mogą korzystać ze świadczeń systemu ubezpieczenia zdrowotnego: ubezpieczeni, czyli osoby zobowiązane na mocy ustawy do płacenia składek, na przykład pracownicy najemni, urzędnicy służby cywilnej, urzędnicy służb publicznych, usługodawcy lub osoby pracujące w ramach innych układów pracy, osoby prowadzące działalność na własny rachunek pracujące niezależnie lub zorganizowane w spółki, pracownicy duchowni i członkowie stowarzyszeń. Osoby te mają prawo do korzystania ze wszystkich świadczeń (świadczeń pieniężnych i rzeczowych, świadczeń z tytułu wypadku) z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Do kategorii uprawnionych należą również osoby korzystające z pomocy w poszukiwaniu pracy, które od tych świadczeń płacą składki emerytalne; osoby te nie mają jednak prawa do świadczeń pieniężnych; uprawnieni beneficjenci, na przykład małoletni, uczniowie, studenci studiujący w trybie dziennym, emeryci i renciści, osoby o niskim dochodzie, które osiągnęły wiek emerytalny, osoby korzystające z tytułu macierzyństwa ze świadczeń pieniężnych i ze świadczeń z systemu ochrony socjalnej, osoby umieszczone w instytucjach stałego pobytu zapewniających indywidualną opiekę, jak również osoby zobowiązane do płacenia składek na świadczenia opieki zdrowotnej. Osoby te uprawnione są wyłącznie do bezgotówkowych świadczeń ubezpieczenia zdrowotnego. Co obejmuje ubezpieczenie? Leczenie Każda osoba objęta ubezpieczeniem zdrowotnym ma prawo do korzystania z całości świadczeń, jakich wymaga jej stan zdrowia. Opieka medyczna na Węgrzech jest zasadniczo bezpłatna. Jeśli leczenie nie zostało przepisane przez lekarza, lub nie jest realizowane w normalnym systemie szpitalnym, lub jeśli pacjent wybiera lekarza innego niż przypisany mu przez system opieki zdrowotnej, opłaty nałożone przez podmiot świadczący opiekę zdrowotną pokrywane są przez pacjenta. Pacjent może również ponosić część kosztów leków i aparatury medycznej. Lek W przypadku hospitalizacji lekarstwa są podawane bezpłatnie. Jeśli chodzi o świadczenia ambulatoryjne, Krajowa Kasa Ubezpieczenia Zdrowotnego (OEP) udziela pomocy standardowej lub, zależnie od przypadku, bardzo wysokiej lub wysokiej, jeśli lekarstwa wydane na podstawie recepty lekarskiej są wpisane na listę leków refundowanych. Zasady dotyczące refundacji są ustalone dekretem ministerialnym: standardowe kategorie refundacyjne: 80%, 55%, 25% (w przypadku leków szpitalnych produkt leczniczy musi być objęty refundacją z co najmniej 0% dopłaty). podwyższony poziom refundacji (90%, 70%, 50%) i refundacja pełna (100%) jest powiązana ze szczególnymi wskazaniami terapeutycznymi. Stawka dopłaty jest uzależniona od skutków choroby. Dla niektórych chorób przewlekłych i innych poważnych chorób dopłata wynosi 100%, ale przy takiej stawce dopłaty pobierana jest opłata za pakowanie w wysokości 300 HUF (1,05 EUR). Lipiec 2012 r 9

10 Leczenie dentystyczne Na Węgrzech bieżące świadczenia stomatologiczne kosztują tyle, ile normalna wizyta lekarska. Leczenie dentystyczne jest bezpłatne do 18. roku życia; studenci, osoby starsze (powyżej 60. roku życia) i kobiety w ciąży (od momentu stwierdzenia ciąży do 90 dni po urodzeniu dziecka) płacą cenę zwykłej wizyty lekarskiej. Ubezpieczony ponosi również koszt wydatków technicznych związanych z leczeniem dentystycznym. Zgodnie z treścią umowy z krajową kasą ubezpieczenia zdrowotnego system zabezpieczenia społecznego pokrywa wyłącznie koszty leczenia dentystycznego osoby uprawnionej w nagłych wypadach. Wczesne wykrywanie chorób i badania prewencyjne Wszystkie osoby uprawnione do świadczeń zdrowotnych, badań prewencyjnych i wczesnego wykrywania chorób w ramach obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego mogą z nich korzystać pod pewnymi warunkami, określonymi przez grupy wiekowe i z pewną częstotliwością. Ubezpieczony lub lekarz może zwrócić się o wykonanie badań przesiewowych; w przypadku kwestii związanej ze zdrowiem publicznym zainteresowane osoby otrzymują imienne wezwania. Poddanie się badaniom w ramach wczesnego wykrywania chorób jest poza pewnymi wyjątkami dobrowolne, leży to bowiem we własnym interesie danej osoby. Większa część opieki prewencyjnej sprawowana jest przez lekarza rodzinnego. Dużą rolę odgrywa tu również personel pielęgniarski, zwłaszcza jeśli chodzi o informację na temat badań diagnostycznych, a także personel świadczący opiekę zdrowotną w szkołach; niektóre badania wykonywane są przez personel świadczący specjalistyczną opiekę medyczną. Aby zagwarantować skuteczność działań prewencyjnych, ustawa może zastrzec jako warunek bezpłatnego korzystania z niektórych świadczeń udział w badaniach diagnostycznych; może również nakazać, w razie nie uczestnictwa w tych badaniach diagnostycznych, udział finansowy osoby zainteresowanej w udzielonych świadczeniach. Badania diagnostyczne zwolnione są z opłaty za konsultację lekarską. Jako środek zapobiegawczy, od 1 stycznia 2012 r. obowiązuje zakaz palenia w zamkniętych miejscach publicznych, w tym w zakładach pracy, restauracjach, barach i kawiarniach. Wyjątkiem są specjalnie wyznaczone, istniejące już palarnie. Leczenie w domu Leczenie w domu ma na celu zmniejszenie liczby przypadków hospitalizacji i zagwarantowanie bardziej przyjaznego leczenia. W tych ramach ubezpieczony może skorzystać z pomocy świadczących opiekę w domu, którzy podpisali umowę z OEP. Ze świadczeń tych można skorzystać pod warunkiem skierowania wystawionego przez lekarza specjalistę. Trwanie leczenia domowego nie może przekroczyć okresu, w jakim chory byłby leczony na daną chorobę w szpitalu. Hospitalizacja Specjalistyczna opieka szpitalna jest świadczona w placówkach różnego rodzaju, tj. instytucjach (opieki przewlekłej, rehabilitacyjnych i opiekuńczych), szpitalach, instytucjach krajowych (opieka wysoko wyspecjalizowana), klinikach uniwersyteckich i przychodniach. Lipiec 2012 r 10

11 Chory hospitalizowany otrzymujący leczenie wymagane przez jego stan zdrowia, ma prawo do korzystania z niżej wymienionych świadczeń, wliczonych do dziennej stawki opłaty szpitalnej: badania diagnostyczne związane z chorobą; leczenie przepisane przez lekarza, w tym zabiegi chirurgiczne, środki terapeutyczne używane w czasie tych zabiegów, sprzęt protetyczny; leki, badania krwi, opatrunki, akcesoria terapeutyczne; zabiegi terapeutyczne; porady dotyczące zdrowego trybu życia i diety; wyżywienie w ramach diety zalecanej przez lekarza; umieszczenie chorego w ośrodku rekonwalescencyjnym, na okres jakiego wymaga jego stan, w zależności od dostępności wolnych miejsc i z poszanowaniem zagadnień specjalistycznych i etycznych. Chory ma również prawo do udziału finansowego ubezpieczenia zdrowotnego przy zakupie aparatu terapeutycznego przepisanego mu definitywnie, a także do udziału finansowego ubezpieczenia w kosztach naprawy i wynajmu takich aparatów. Usługi lecznicze świadczone przez szpitale i kliniki mogą być różnego rodzaju: poza pobytem, obejmuje również diagnostykę, działania terapeutyczne, działania rehabilitacyjne i higieniczne. Mogą być one udzielane w sposób ciągły lub periodyczny; może chodzić o jednorazowy zabieg lub stopniowe leczenie, którego kontynuacja musi być zapewniona w określonym czasie. W przypadku niektórych chorób istnieją listy oczekiwania na leczenie; w takich przypadkach pacjenci muszą czekać na swoją kolej. Listy takie publikowane są na stronach internetowych instytucji opieki zdrowotnej. W razie pogorszenia stanu chorego, należy wykonać nowe badania i w zależności od ich wyniku porządek na liście może ulec zmianie. Sprzęt medyczny Zasady refundacji sprzętu medycznego określa ustawa. Informacje na temat refundowanego sprzętu medycznego są publikowane w dzienniku krajowej kasy ubezpieczenia zdrowotnego. By otrzymać refundację, sprzęt medyczny musi być przepisany przez lekarza. Kwota refundacji jest określana jako procent ceny (98/90/80/70/60/50 lub 45%). W odniesieniu do sprzętu medycznego z najwyższej kategorii refundacji udział własny powyżej kwoty HUF (18 EUR) pokrywa krajowa kasa ubezpieczenia zdrowotnego. W jaki sposób można skorzystać z opieki zdrowotnej? Istnieje swoboda wyboru lekarza (zatrudnionego lub kontraktowego). Pacjenci mają obowiązek zarejestrować się u lekarza ogólnego. Nie mają zastosowania ograniczenia geograficznie. Pacjenci mają prawo do zmiany lekarza raz w roku (lub częściej, w uzasadnionych przypadkach). Podstawowe świadczenia opieki zdrowotnej uzyskać można od każdego lekarza, który podpisał umowę z OEP. Ubezpieczeni mają prawo wyboru lekarza w ramach świadczeń dotyczących opieki podstawowej. Świadczenia zdrowotne dla pacjentów ambulatoryjnych i/lub dla pacjentów obłożnie chorych są świadczone przez personel świadczący opiekę zdrowotną wyznaczony w tym celu zależnie od deklarowanego miejsca zameldowania lub zamieszkania. W przypadku gdy lekarz zlecający Lipiec 2012 r 11

12 świadczenie jest lekarzem rodzinnym, chory zostanie odesłany do instytucji opieki zdrowotnej właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub praktyki lekarza. Lipiec 2012 r 12

13 Rozdział III: Świadczenia pieniężne z tytułu choroby Kiedy masz prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Ze świadczeń z tytułu choroby mogą korzystać ubezpieczeni oraz matki opiekujące się chorymi dziećmi, które są niezdolne do pracy.. Co obejmuje ubezpieczenie? Płatność za okres nieobecności (Távolléti díj, betegszabadság) w wysokości 70% dziennych wynagrodzenia brutto przyznawana jest przez pracodawcę w wymiarze do 15 dni roboczych rocznie. Obliczenia wysokości świadczenia dokonuje się w oparciu i średnie dzienne wynagrodzenie brutto (z wyjątkiem przypadku zagrożonej ciąży). Zasiłek z tytułu choroby (Táppénz) może być przyznany na maksymalny okres jednego roku w czasie trwania ważności statusu ubezpieczonego. Wysokość tego zasiłku wynosi 60% średniego dziennego wynagrodzenia brutto, nie może jednakże przekraczać miesięcznie dwukrotności minimalnego wynagrodzenia brutto ( HUF, 547 EUR). W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń pieniężnych z tytułu choroby? Niezdolność do pracy musi zostać potwierdzona przez lekarza. Nie obowiązuje w tym przypadku formalne ograniczenie czasowe. Osoba pobierająca świadczenie musi być regularnie badana (w zależności od decyzji lekarza). Zasiłki wypłacane są przez służbę ds. ubezpieczenia zdrowotnego urzędów powiatowych w terminie 30 lub przez jednostkę płatności ubezpieczeń społecznych w dniu wypłaty wynagrodzenia (pracodawca zatrudniający więcej niż 100 osób jest zobowiązany stworzyć jednostkę płatności ubezpieczeń społecznych). Lipiec 2012 r 13

14 Rozdział IV: Świadczenia z tytułu macierzyństwa i ojcostwa Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa lub ojcostwa? Świadczenie z tytułu ciąży i połogu Świadczenie to przysługuje kobiecie, która w ciągu dwu lat poprzedzających urodzenie dziecka była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym przez co najmniej 365 dni i która rodzi: będąc nadal ubezpieczoną (np. jeśli pozostaje w stosunku pracy); w ciągu 42 dni po wygaśnięciu ubezpieczenia; w ciągu 42 dni po wygaśnięciu ubezpieczenia w okresie wypłaty świadczenia z tytułu choroby lub wypadku przy pracy (Baleseti táppénz) (lub w ciągu 28 dni po zakończeniu okresu wypłaty); po wygaśnięciu ubezpieczenia w okresie wypłaty świadczenia z tytułu choroby (Táppénz) (lub w ciągu 28 dni po zakończeniu okresu wypłaty). Świadczenie wypłacane jest również kobiecie opiekującej się dzieckiem z zamiarem adopcji, jeśli wypełnia powyższe warunki w dniu, gdy dziecko zostało jej powierzone. W takim wypadku zasiłek ciążowy i porodowy przysługuje jej od dnia, w którym dziecko zostało jej powierzone aż do końca pozostałego okresu urlopu macierzyńskiego. Zasiłek ciążowy i porodowy nie przysługuje ubezpieczonej, która: pobiera w czasie urlopu macierzyńskiego wynagrodzenie w pełnej wysokości w odniesieniu do okresu, w którym otrzymuje ona całość wynagrodzenia; uzyskuje dochody z dowolnej pracy za wynagrodzeniem za wyjątkiem wynagrodzeń przyznawanych z tytułu ochrony praw autorskich lub honorariów zwolnionych z podatku dochodowego od osób fizycznych lub też wykonuje pracę zarobkową wymagającą oficjalnego zezwolenia. Jeśli ubezpieczona otrzymuje część swojego wynagrodzenia w czasie urlopu macierzyńskiego, korzysta ze świadczenia z tytułu ciąży i połogu w wysokości reszty wynagrodzenia. Zasiłek porodowy Zasiłek porodowy dostępny jest dla kobiet, które urodziły dziecko i przebywają legalnie na terenie Węgier; rodziców adopcyjnych; opiekunów prawnych; lub dla ojca w przypadku śmierci matki. Zasiłek porodowy nie jest wypłacany rodzicom, którzy przed urodzeniem dziecka decydują o oddaniu go do adopcji; nowonarodzone dziecko objęte procedurą adopcyjną w oparciu o prawomocną decyzję podlega systemowi opieki nad dziećmi. Lipiec 2012 r 14

15 Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenie z tytułu ciąży i połogu Matki mają prawo do świadczenia z tytułu ciąży i połogu przez czas trwania urlopu macierzyńskiego, do 168 dni. Maksymalny czas trwania urlopu macierzyńskiego wynosi 24 tygodnie, z czego cztery tygodnie winny być wykorzystane, w miarę możliwości, przed przewidywaną datą porodu. Wysokość świadczenia z tytułu ciąży i połogu odpowiada 70% średniego dziennego wynagrodzenia z roku kalendarzowego poprzedzającego pierwszy dzień urlopu macierzyńskiego. Wysokość ta przysługuje przez czas trwania urlopu porodowego matce, lub kobiecie, która ma zamiar adoptować dziecko i spełnia wyżej wymienione warunki. Kilka szczegółów związanych ze świadczeniami: okres, na który przyznano świadczenie z tytułu ciąży i połogu wliczany jest do okresu ubezpieczenia emerytalnego; kobiety otrzymujące świadczenia z tytułu ciąży i połogu uprawnione są do korzystania z opieki zdrowotnej (na przykład hospitalizacji i leczenia ambulatoryjnego w placówkach służby zdrowia) w taki samym zakresie jak osoby posiadające pełne ubezpieczenie zdrowotne; w przypadku osób zobowiązanych do płacenia alimentów lub niesłusznie korzystających ze świadczeń ubezpieczenia zdrowotnego wysokość świadczenia z tytułu ciąży i połogu ulega zmniejszeniu o maksymalnie 33%; świadczenie nie podlega zwrotowi, jeśli odbiorcą jest studentka szkoły wyższej, która korzysta ze świadczenia z tytułu ciąży i połogu pierwszego dnia bieżącego semestru (okres nauki) i która uczestniczy w programie szkolenia podstawowego, uzupełniającym kursie szkoleniowym, zaawansowanym kursie szkoleniowym bądź kursie szkoleniowym typu wyższego w zatwierdzonej szkole. Zasiłek porodowy Zasiłek porodowy to jednorazowa kwota ryczałtowa w wysokości 225% minimalnej emerytury, zaś w przypadku bliźniąt 300% na dziecko. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu macierzyństwa i ojcostwa? Wypłata zasiłku porodowego uzależniona jest od poddania się co najmniej czterem badaniom prenatalnym (w przypadku przedwczesnego porodu jednemu) lub prawomocnego orzeczenia o adopcji lub opiece prawnej i następuje w okresie 180 dni od porodu. Wraz z wnioskiem należy przedłożyć potwierdzenie pobytu na terenie Węgier. Lipiec 2012 r 15

16 Rozdział V: Świadczenia z tytułu inwalidztwa Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu inwalidztwa? Z końcem 2011 roku parlament uchwalił nową ustawę o świadczeniach dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy. Celem nowej ustawy jest zapewnienie reintegracji społecznej, zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej z wykorzystaniem zachowanych zdolności osób z ograniczoną zdolnością do pracy, które można udoskonalić. Ustawa reguluje ponadto zastąpienie utraconego dochodu. Przedmiotem zainteresowania są zachowane zdolności do pracy, a celem ustawy jest zapewnienie osobom z ograniczoną zdolnością do pracy powrotu na rynek pracy. Zgodnie z nowymi zasadami od 1 stycznia 2012 roku dawna renta inwalidzka (rokkantsági nyugdíj), powypadkowa renta inwalidzka (baleseti rokkantsági nyugdíj), renta rehabilitacyjna (rehabilitációs járadék), regularna renta społeczna dla osób o złym stanie zdrowia (rendszeres szociális járadék), tymczasowa renta inwalidzka (átmeneti járadék) i renta górnicza z tytułu pogorszenia stanu zdrowia (bányász dolgozók egészségkárosodási járadéka) nie będą przyznawane. W ich miejsce wprowadzono nowe świadczenia przyznawane z zastosowaniem nowej metody kompleksowej oceny. Świadczenia dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy Uprawnienia do świadczeń dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy przysługują: osobom, których stan zdrowia zostanie oceniony na 60% lub mniej, osobom ubezpieczonym przez co najmniej 1095 dni w ciągu pięciu lat poprzedzających wystąpienie o świadczenie, osobom, które nie wykonują pracy zarobkowej oraz osobom, które nie otrzymują żadnych regularnych świadczeń pieniężnych. Świadczenie dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy składa się z dwóch odrębnych elementów: świadczenie rehabilitacyjne przysługuje osobom, które mogą poddać się rehabilitacji. Świadczenie rehabilitacyjne może być wypłacane przez okres potrzebnej rehabilitacji, jednak nie dłużej niż przez 3 lata od daty rozpoczęcia wypłacania świadczenia. osobie z ograniczoną zdolnością do pracy przysługuje świadczenie inwalidzkie, jeśli rehabilitacja nie jest zalecana, osoba ta nie może poddać się rehabilitacji lub osiągnie wiek emerytalny przed upływem pięciu lat. Świadczenia dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy zaliczają się do świadczeń z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. Lipiec 2012 r 16

17 Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy Wysokość świadczenia zależy od średniego miesięcznego dochodu, a dochód minimalny jest określony jako pewien procent płacy minimalnej. Świadczenie rehabilitacyjne: osoby, które mogą przejść rehabilitację z oczekiwanym terminem: Wysokość: 35% średniego miesięcznego dochodu; Wysokość minimalna: 30% płacy minimalnej; Wysokość maksymalna: 40% płacy minimalnej; osoby, które potrzebują stałej rehabilitacji: Wysokość: 45% średniego miesięcznego dochodu; Wysokość minimalna: 40% płacy minimalnej; Wysokość maksymalna: 50% płacy minimalnej. Świadczenie inwalidzkie jest uzależnione od decyzji o stanie zdrowia i możliwości rehabilitacji: Wysokość: 40-70% średniego miesięcznego dochodu; Wysokość minimalna: 30-55% płacy minimalnej; Wysokość maksymalna: 45% lub 150% płacy minimalnej. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu inwalidztwa? Uprawnienie jest ustalane przez organ ds. rehabilitacji, który przeprowadza multidyscyplinarne badanie (tzw. kompleksową ocenę ) stanu zdrowia i możliwości rehabilitacji wnioskodawcy. Od 1 stycznia 2012 roku wnioski o wypłatę świadczeń dla osób z ograniczoną zdolnością do pracy można składać bezpłatnie, korzystając z odpowiednich formularzy papierowych lub elektronicznych. Wnioski składa się w nowo utworzonych organach ds. rehabilitacji urzędu powiatowego według miejsca zamieszkania wnioskodawcy. Wnioskodawca może być zobowiązany do stawienia się w organie ds. rehabilitacji w celu przeprowadzenia kompleksowej oceny. Niestawiennictwo może skutkować zakończeniem procedury. W trakcie kompleksowej oceny organ ds. rehabilitacji dokonuje oceny stanu zdrowia wnioskodawcy i ustala, czy kwalifikuje się on do rehabilitacji. Jeśli tak, organ wydaje decyzję w sprawie rehabilitacji. Świadczenia inwalidzkie i rehabilitacyjne są wypłacane przez dyrekcję ds. płatności emerytur. Lipiec 2012 r 17

18 Rozdział VI: Emerytury i świadczenia z tytułu podeszłego wieku Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Reforma generalna węgierskiego systemu emerytalnego miała miejsce w roku Nowy system emerytalny oparty jest na dwu podstawowych filarach: w okresie od listopada 1998 r. do listopada 2010 r.: pierwszy filar jest to obowiązkowy system repartycyjnego ubezpieczenia emerytalnego, finansowany ze składek, stanowiący element systemu ubezpieczeń społecznych. Zarządza nim ministerstwo zasobów ludzkich, a administruje centralna administracja państwowych ubezpieczeń emerytalnych oraz jej dyrekcje. Dyrekcja ds. wypłaty emerytur jest odpowiedzialna za wypłacanie wszystkich świadczeń emerytalnych w ramach pierwszego filaru oraz podobnych świadczeń; drugi filar obejmował obowiązkowe prywatne ubezpieczenia emerytalne oparte na kapitalizacji składek, prowadzone przez liczne kasy ubezpieczeń emerytalnych i kasy zapomogowe kontrolowane przez ministerstwo gospodarki narodowej; po 3 listopada 2010 r. obowiązkowy system emerytalny stał się publiczny. Węgry wróciły do dwufilarowego systemu emerytalnego, który opiera się z jednej strony na obowiązkowym systemie ubezpieczeń społecznych, a z drugiej na dobrowolnych oszczędnościach prywatnych. Prawo do emerytury mają osoby, które osiągnęły ustawowy wiek emerytalny i przez odpowiednią liczbę lat płaciły składki ubezpieczeniowe. W 2009 r. minimalny wiek emerytalny wynosił 62 lata, zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Od 2010 r. jest on stopniowo przesuwany (o pół roku dla każdej grupy wiekowej) i w 2022 r. wyniesie 65 lat dla osób urodzonych w 1957 r. i później. Zmiana ta dotyczy osób urodzonych w 1952 r. i później. Wiek emerytalny w przypadku osób urodzonych w poszczególnych latach wynosi: Rok urodzenia Wiek emerytalny Przed 1 stycznia 1952 r , , i później 65 Do pobierania emerytury może być uprawniona nawet osoba pracująca nadal za wynagrodzeniem w ramach określonego przepisami limitu dochodów. Od 1 kwietnia 2007 r., emeryci pobierający świadczenie i wykonujący pracę zarobkową są zobowiązani do opłacania składki emerytalnej od dochodów. Po 365 dniach płacenia składek ubezpieczeniowych ich emerytura zwiększa się o 0,5% wysokości miesięcznej podstawy wymiaru składek. Zgodnie z nowymi zasadami, które weszły w życie 1 stycznia 2012 r., świadczenia w ramach ustawowego systemu emerytalnego obejmują: emerytury (wyłącznie powyżej wieku emerytalnego), 40-letni okres kwalifikowalności dla kobiet (nők 40 év jogosultsági idővel) oraz renty rodzinne. Lipiec 2012 r 18

19 Wcześniejsza emerytura Tzw. 40-letni okres kwalifikowalności dla kobiet jest dostępny dla kobiet, bez względu na wiek, które spełniły wymóg co najmniej 40-letniego okresu kwalifikowalności i zaprzestały wykonywania pracy zarobkowej. Okres kwalifikowalności dotyczy dowolnego okresu pracy zarobkowej lub pobierania świadczenia z tytułu ciąży i połogu (Terhességi-gyermekágyi segély), dodatku wychowawczego (Gyermekgondozási díj), zasiłku na opiekę domową nad dzieckiem (gyermekgondozási segély) oraz zasiłku dla rodzin wielodzietnych (gyermeknevelési támogatás) lub wynagrodzenia opiekuńczego związanego z wychowaniem dziecka (Ápolási díj). Oprócz okresów pobierania wymienionych wyżej świadczeń związanych z wychowaniem dziecka wymagane są co najmniej 32 lata pracy zarobkowej lub, w przypadku pobierania wynagrodzenia opiekuńczego, 30 lat pracy zarobkowej. Okres kwalifikowalności jest skrócony o 1 rok za każde dziecko wychowywane w domu przez kobietę wychowującą co najmniej 5 dzieci, przy czym okres ten może zostać skrócony maksymalnie o 7 lat. Po 1 stycznia 2012 roku dawne wcześniejsze emerytury, z wyjątkiem 40-letniego okresu kwalifikowalności dla kobiet ( nők 40 év jogosultsági idővel ), zostały połączone i noszą obecnie nazwę świadczeń przed osiągnięciem wieku emerytalnego (korhatár előtti ellátás). Do świadczeń przed osiągnięciem wieku emerytalnego uprawnione są: osoby, które spełniły kryteria wieku i stażu pracy wymagane do przyznania wcześniejszej emerytury (Előrehozott öregségi nyugdíj) lub wcześniejszej emerytury o niższej wysokości (Csökkentett összegű előrehozott öregségi nyugdíj) przed 31 grudnia 2011 r.; kobiety urodzone w 1953 roku, które ukończyły 59 lat i mają co najmniej 37 lat stażu pracy przed rozpoczęciem pobierania świadczenia przed osiągnięciem wieku emerytalnego, ale nie później niż 31 grudnia 2012 r.; osoby, które uzyskały uprawnienie do dawnej wcześniejszej emerytury z uwagi na szkodliwe warunki pracy (korkedvezményes öregségi nyugdíj)przed rozpoczęciem pobierania świadczenia przed osiągnięciem wieku emerytalnego, ale nie później niż 31 grudnia 2012 r.; osoby, które uzyskały uprawnienie do emerytury górniczej (bányásznyugdíj) przed 31 grudnia 2011 r.; osoby, które uzyskały uprawnienie do emerytury dla artystów przed 31 grudnia 2011 r.; osoby, których umowa o pracę została rozwiązana przed 1 stycznia 2012 r. i które spełniały wówczas warunki przyznania wcześniejszej emerytury, pod pewnymi warunkami. Dodatkowe informacje są dostępne w tabelach MISSOC. Osoby uprawnione do wcześniejszej emerytury z uwagi na szkodliwe warunki pracy mogą się ubiegać o świadczenie przed osiągnięciem wieku emerytalnego na tyle lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego, ile lat wcześniejszej emerytury z uwagi na szkodliwe warunki pracy nabyły do 31 grudnia 2012 r. lub, jeśli rozpoczęcie pobierania świadczenia przypada na rok 2012, do dnia poprzedzającego rozpoczęcie pobierania świadczenia. Świadczenia przedemerytalne W 2005 r., na rynek pracy wprowadzono nowy instrument. Chodzi o Program lat premiowych przeznaczony do utrzymania aktywności osób w podeszłym wieku: Celem programu jest zapewnienie osobom pracującym w sferze publicznej, możliwości przechodzenia na emeryturę w sposób stopniowy dzięki pracy w niepełnym wymiarze Lipiec 2012 r 19

20 godzin. Pracownicy sektora publicznego, którzy w ciągu trzech najbliższych lat nabędą prawo do emerytury i przepracowali co najmniej 25 lat mogą zmniejszyć liczbę godzin pracy, otrzymując 70% wcześniejszego wynagrodzenia do momentu osiągnięcia wieku emerytalnego; okres ten wlicza się w prawa do ubezpieczenia społecznego. Takie świadczenie może być uznane za świadczenie przedemerytalne. Co obejmuje ubezpieczenie? Wysokość emerytury zależy od średniego wynagrodzenia i od okresu pracy (ubezpieczenia). Średnie wynagrodzenie służące za podstawę obliczenia emerytury jest określane, zasadniczo, na podstawie dochodów poddanych obowiązkowi składkowemu między 1 stycznia 1988 r. a datą przejścia na emeryturę. Obecnie, średnie wynagrodzenie obliczane jest na podstawie wynagrodzenia netto. Wcześniejsze wynagrodzenia powinny zostać przemnożone przez właściwy współczynnik waloryzacji, tak by ich wysokość odpowiadała poziomem wynagrodzeniom z drugiego roku poprzedzającego emeryturę. Począwszy od 2008 r. średnia pensja netto z niektórych lat musi być przeliczana w taki sposób, by osiągnąć poziom roku poprzedzającego przejście na emeryturę. Emerytura minimalna Węgierski system emerytalny przewiduje emeryturę minimalną, której warunkiem otrzymania jest przepracowanie 20 lat; wysokość emerytury minimalnej to HUF (100 EUR) miesięcznie. Jednakże jeśli średnia wysokość podstawy wymiaru składek jest niższa od kwoty minimalnej emerytury, wysokość emerytury będzie równa 100% średniego wynagrodzenia miesięcznego. Emerytura o odroczonym terminie wypłaty Osoby, które przepracowały 20 lat i osiągnęły wiek emerytalny, ale którym nie przyznano jeszcze emerytury i które pracowały nadal przez co najmniej 30 dni, mają prawo do zwiększenia emerytury w wymiarze 0,5% kwoty emerytury za każdy dodatkowy okres 30-dniowy. W takim przypadku, wysokość emerytury może przekroczyć, po zwiększeniach, średnie miesięczne wynagrodzenie, które służy za podstawę wyliczenia emerytury. Świadczenia z tytułu śmierci Należy wymienić dwa rodzaje świadczeń, czyli zasiłek pogrzebowy oraz poniesienie kosztów pogrzebu przez władze publiczne. Zasiłek pogrzebowy: władze lokalne mogą przyznać taki zasiłek osobie, która zajmuje się pogrzebem zmarłego, nie będąc do tego zobowiązana lub, choć znani są bliscy zmarłego, nie mogą oni jednak ponieść kosztów pogrzebu nie naruszając własnych środków do życia lub środków do życia swojej rodziny. Wysokość zasiłku nie może być niższa od minimalnej wysokości emerytury miesięcznej na rodzinę, a w przypadku osób samotnych nie może być niższa niż 150% tej kwoty. Wysokość zasiłków pogrzebowych nie może być niższa niż 10% kosztów najtańszego pogrzebu i może pokryć całość kosztów, jeśli wydatek ten mógłby naruszyć środki do życia beneficjenta świadczenia lub jego rodziny. Lipiec 2012 r 20

21 Pogrzeb na koszt władz publicznych: Mer gminy terytorialnie właściwej dla miejsca zgonu, powinien, w ciągu 30 dni po otrzymaniu zgłoszenia zgonu, spowodować, by pogrzeb został opłacony z funduszy publicznych jeśli nikt się nim nie zajął, jeśli osoba zobowiązana do organizacji pogrzebu jest nie do odnalezienia lub pogrzebem się nie zajęła. Merostwo miejscowości, w której zmarły mieszkał ostatnio, zwraca koszty pogrzebu merostwu miejscowości, w której nastąpił zgon. W jaki sposób można skorzystać ze świadczeń z tytułu podeszłego wieku? Przyznanie świadczeń emerytalnych może być dokonane jedynie na podstawie prawidłowo złożonego wniosku. Osoby mieszkające na Węgrzech mogą złożyć taki wniosek w każdej dyrekcji ds. ubezpieczeń emerytalnych, osobiście, drogą pocztową lub za pośrednictwem poczty elektronicznej. Formularze wniosków można pobrać z rządowej strony internetowej ( lub otrzymać w każdym punkcie obsługi klienta instytucji ubezpieczeniowej. Wniosek o emeryturę osób mieszkających lub przebywających zagranicą (w państwie nie będącym członkiem Unii Europejskiej) winien być skierowany do dyrekcji ds. wypłaty rent i emerytur. Jeśli wniosek nie jest składany osobiście przez zainteresowanego, podpis na wniosku musi zostać potwierdzony przez notariusza, zagraniczne przedstawicielstwo Węgier lub też przez władze lokalne. Lipiec 2012 r 21

22 Rozdział VII: Renty rodzinne Kiedy masz prawo do renty rodzinnej? Pozostający przy życiu członkowie rodziny uprawnieni są do renty rodzinnej z ubezpieczenia, jeśli zmarły posiadał odpowiedni okres ubezpieczenia lub otrzymywał emeryturę albo rentę inwalidzką przed zgonem. Osoba, co do której sąd orzekł, że umyślnie spowodowała śmierć ubezpieczonego, nie ma prawa do świadczeń. Renta rodzinna przyznawana jest wdowcowi lub wdowie i sierotom po osobie ubezpieczonej, której zgon nastąpił w wyniku wypadku przy pracy (uszczerbek na zdrowiu na skutek wykonywania zawodu). Renta wdowia Do renty wdowiej (Özvegyinyugdíj) uprawnione są osoby, których współmałżonek zmarł jako emeryt lub zmarł przed ukończeniem 22. roku życia, oraz wypracował staż pracy w ciągu 180 dni od ukończenia studiów lub wypracował łącznie co najmniej 2 lata stażu pracy, zmarł po ukończeniu 22. a przed ukończeniem 25. roku życia i wypracował co najmniej 4 lata stażu pracy, zmarł po ukończeniu 25. a przed ukończeniem 30. roku życia i wypracował co najmniej 6 lat stażu pracy, zmarł po ukończeniu 30. a przed ukończeniem 35. roku życia i wypracował co najmniej 8 lat stażu pracy, zmarł po ukończeniu 35. a przed ukończeniem 45. roku życia i wypracował co najmniej 10 lat stażu pracy, zmarł po ukończeniu 45. roku życia i wypracował co najmniej 15 lat stażu pracy. Uprawnione są również te osoby, których zmarły współmałżonek nie wypracował wskazanego powyżej stażu pracy, ale wypracował wymagany staż pracy dla kohorty o niższym wieku, pod warunkiem, że po tej dacie aż do daty zgonu w okresie zatrudnienia nie wystąpiła przerwa dłuższa niż 30 dni. Tymczasowa i stała renta wdowia: Tymczasowa renta wdowia jest wypłacana przez 1 rok a najdłużej przez 3 lata, jeśli wdowa lub wdowiec opiekuje się sierotą. Tymczasowa renta wdowia jest zamieniana na stałą, jeśli współmałżonek: osiągnął obowiązujący go wiek emerytalny, zostanie uznany za osobę o ograniczonej zdolności do pracy, lub ze związku ze zmarłym ma co najmniej dwoje małoletnich dzieci (którym przysługuje renta sieroca). Wdowa/wdowiec, której/którego współmałżonek z powrotem przystąpił do pierwszego filaru państwowego systemu emerytalnego w okresie między 3 listopada 2010 r. a 31 stycznia 2011 r., ma prawo wyboru między rentą wdowią a nowym świadczeniem: roczną rentą wdowią (özvegyi járadék). Wysokość tej renty zależy od zgromadzonej kwoty. Lipiec 2012 r 22

23 Renta sieroca Świadczenia sieroce należą się każdemu dziecku, w tym dziecku zrodzonemu z wcześniejszego małżeństwa lub konkubinatu, wychowanemu w tym samym domu w ramach małżeństwa lub konkubinatu. Świadczenia sieroce z tytułu zgonu rodzica biologicznego nie przysługują dziecku adoptowanemu, chyba, że adoptował je współmałżonek biologicznego rodzica. Świadczenia sieroce należą się również braciom i siostrom oraz wnukom, prawnukom i praprawnukom, jeśli mieszkali w tym samym domu co zmarły i jeśli w ich rodzinie nie ma nikogo, kto powinien lub mógłby je wychowywać. Renta rodzicielska Do renty rodzicielskiej ma prawo osoba, której dziecko pobierało w momencie śmierci emeryturę lub rentę inwalidzką lub tez było do niej uprawnione oraz jeśli w momencie śmierci dziecka rodzic był niepełnosprawny lub w podeszłym wieku i w znaczącym stopniu uzależniony od dziecka w ostatnim roku życia dziecka. Co obejmuje ubezpieczenie? Renta wdowia Tymczasowa renta wdowia jest na ogół przyznawana na jeden rok począwszy od daty zgonu współmałżonka (maksymalnie trzy lata, jeśli wdowa/wdowiec opiekuje się sierotą). Po wygaśnięciu prawa do tymczasowej renty wdowiej, definitywna renta wdowia należy się osobie, która osiągnęła wiek emerytalny; lub jest niepełnosprawna; lub opiekuje się co najmniej dwoma sierotami (lub sierotą niepełnosprawną lub cierpiącą na chorobę przewlekłą) po zmarłym. Definitywna renta wdowia należy się również wtedy, gdy jedna z wymienionych wyżej sytuacji zaistnieje w ciągu piętnastu lat po zgonie zmarłego, jeżeli zmarł on przed 1 marca 1993 r. lub w ciągu dziesięciu lat, jeżeli osoba ta zmarła po 28 lutego 1993 r. Wysokość tymczasowej renty wdowiej wynosi 60% kwoty świadczenia rentowego lub emerytalnego, do którego byłby uprawniony ubezpieczony lub które pobierał. Taki sam wymiar ma definitywna renta wdowia, jeśli wdowiec lub wdowa nie mają prawa do swojego świadczenia rentowego lub emerytalnego; w pozostałych przypadkach jest to 30% świadczenia zmarłego ubezpieczonego. W przypadku kilku beneficjantów, renta wdowia musi być podzielona między nich na równe części. Nie istnieje ustawowa renta minimalna. Renta sieroca Świadczenia sieroce należą się dziecku do ukończenia 16 lat lub do ukończenia dziennych studiów, najwyżej do ukończenia 25 lat. Jeśli dziecko staje się niepełnosprawne przed wygaśnięciem prawa do renty sierocej, utrzymuje prawo do tych świadczeń przez cały okres swojego inwalidztwa, niezależnie od wieku. Świadczenie przysługuje dziecku, którego rodzic przed datą zgonu spełnił kryterium stażu pracy wymagane do przyznania renty wdowiej lub zmarł jako emeryt. Lipiec 2012 r 23

24 Wysokość świadczeń wynosi 30% świadczeń zmarłego ubezpieczonego, zaś 60% w przypadku, gdy nie żyją obydwoje rodzice lub jeśli pozostały przy życiu rodzic jest niepełnosprawny. W 2010 r. minimalna wartość renty sierocej wynosi HUF (85 EUR). Jeśli dziecku należą się świadczenia z tytułu praw każdego z rodziców, przyznaje się korzystniejsze świadczenie sieroce. Renta rodzicielska Renta rodzicielska jest obliczana w ten sam sposób, co renta wdowia przyznawana na tych samych warunkach (60% lub 30%). Jeśli wiele osób ma prawo do uzyskania renty rodzicielskiej, musi być ona podzielona między nich na równe części. Nie istnieje ustawowa renta minimalna. W jaki sposób można skorzystać z renty rodzinnej? Przyznanie świadczeń emerytalnych może być dokonane jedynie na podstawie prawidłowo złożonego wniosku. Osoby mieszkające na Węgrzech mogą złożyć taki wniosek w każdej dyrekcji ds. ubezpieczeń emerytalnych, osobiście, drogą pocztową lub za pośrednictwem poczty elektronicznej. Formularze wniosków można pobrać z rządowej strony internetowej ( lub otrzymać w każdym punkcie obsługi klienta instytucji ubezpieczeniowej. Wniosek o emeryturę osób mieszkających lub przebywających zagranicą (w państwie nie będącym członkiem Unii Europejskiej) winien być skierowany do dyrekcji ds. wypłaty rent i emerytur. Jeśli wniosek nie jest składany osobiście przez zainteresowanego, podpis na wniosku musi zostać potwierdzony przez notariusza, zagraniczne przedstawicielstwo Węgier lub też przez władze lokalne. Lipiec 2012 r 24

25 Rozdział VIII: Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych Kiedy masz prawo do świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych? Węgierski system ubezpieczenia zdrowotnego zapewnia świadczenia z tytułu wypadków: osobom ubezpieczonym i osobom o podobnym statusie; osobom prowadzącym działalność na własny rachunek (indywidualnym lub stowarzyszonym) będącym na emeryturze lub będącym w wieku emerytalnym i pobierającym rentę wdowią; osobom pobierającym świadczenia z tytułu ubezpieczenia indywidualnego należącym do spółdzielni; oraz osobom pracującym za wynagrodzeniem w oparciu o inne umowy o pracę. Ubezpieczenie pokrywa wszystkie koszty leczenia urazów lub chorób jakie zdarzyły się w miejscu pracy lub z pracą związanych, takich które wydarzyły się w drodze do pracy lub w drodze powrotnej (wypadki przy pracy), jak również chorób zawodowych, których rezultatem jest pogorszenie stanu zdrowia spowodowane szczególnym zagrożeniem wynikającym z wykonywanej pracy (choroby zawodowe). Choroby zawodowe są określone przez rząd. Ubezpieczenie nie pokrywa kosztów związanych z leczeniem urazów i chorób spowodowanych wyłącznie postępowaniem poszkodowanego. Składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne wpłacane przez pracowników i pracodawców uprawniają również beneficjentów do świadczeń opieki zdrowotnej przy wypadku. Są to następujące okresy: świadczenia rzeczowe: w postaci opieki zdrowotnej; świadczenia pieniężne, na przykład świadczenia i zasiłki z tytułu wypadku. Co obejmuje ubezpieczenie? Świadczenia rzeczowe Świadczenia rzeczowe obejmują ogólną pomoc medyczną, 100% zwrotu kosztów za leki, sprzęt i usługi zdrowotne, a także pewne bezpłatne świadczenia dentystyczne związane z chorobą lub wypadkiem. Ubezpieczenie obejmuje również: obywateli Węgier uczących się w szkołach średnich lub wyższych w systemie dziennym, uczestniczących w praktykach zawodowych lub programach szkoleniowych; osoby znajdujące się pod opieką instytucji terapii społecznej; więźniów; ochotników działających w obszarze usług publicznych; pracowników zatrudnionych na podstawie czasowego zezwolenia na pracę. Świadczenie z tytułu choroby lub wypadku przy pracy Świadczenie z tytułu choroby lub wypadku przy pracy (Baleseti táppénz) przysługuje osobom, które wskutek wypadku przy pracy czy choroby zawodowej są niezdolne do pracy i które, z racji swego stanu zdrowia lub z braku sprzętu terapeutycznego, nie mogą swojej pracy wykonywać. Świadczenia te, w wysokości 100% dochodów (90% w Lipiec 2012 r 25