Projekt ustawy o nadzorze finansowym zakłada ograniczenie REGULACJE NA RYNKU FINANSOWYM POŻYCZKA SIOSTRA KREDYTU

Transkrypt

1 REGULACJE NA RYNKU FINANSOWYM POŻYCZKA SIOSTRA KREDYTU Nowe regulacje ustawowe, m.in. wprowadzenie limitowania opłat związanych z zaległością w spłacie kredytu, mogą pomniejszyć wpływy firm pożyczkowych nawet o 1 mld zł i zdewastować około 1/3 rynku ostrzega Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce. Projekt ustawy o nadzorze finansowym zakłada ograniczenie maksymalnej wysokości pozodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego (opłaty, prowizje, podatki, marże) łączna ich wysokość nie będzie mogła przekroczyć 25 proc. całkowitej kwoty kredytu oraz dodatkowo 30 proc. całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Projekt Ministerstwa Finansów przewiduje również limitowanie kosztu pożyczki w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt w okresie 120 dni. Oznacza to w praktyce, że ciężar działań windykacyjnych winien być ponoszony z odsetek za opóźnienie. Strzelanie z armaty do wróbla Raport KPF nt. Ocena skutków wprowadzenia limitu kosztów pozaodsetkowych na rynek pożyczek konsumenckich impact assessment, którego autorem jest dr Piotr Biało- 52 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

2 Firmy pożyczkowe: fakty i mity wolski, podaje, że straty, jakie poniosą konsumenci z powodu nowej regulacji można szacować na ponad 500 mln zł. W obszarze produktów finansowych największymi limitami zostaną objęte pożyczki udzielane na długie okresy, ich dostępność zmniejszy się nawet o 58 proc. Z rynku wykluczeni zostaną ci klienci, którzy najbardziej potrzebują finansowania, istotne ograniczenia, aż o 44 proc. spodziewane są też w grupie pożyczek krótkookresowych i w niskich kwotach. Zdaniem KPF proponowany limit kosztu kredytu doprowadzi do wyeliminowania z rynku znaczącej części firm pożyczkowych, pracę straci ok. 36 proc. aktualnie w nich zatrudnionych, nawet kilka tysięcy osób. Nasz biznes jest wartościowo niewielki, jednak dynamicznie rozwija się, świadczą o tym m.in. zaawansowane metody oceny scoringowej przy szacowaniu ryzyka. Powszechne w sektorze firm pożyczkowych są badania zdolności kredytowej, coraz większy jest odsetek odmów udzielenia pożyczki, czy też udział przedsiębiorstw KPF w wymianie informacji gospodarczej. Dobre praktyki sprawiają, że sami pożyczkodawcy potrafią wyeliminować klientów o wysokim profilu ryzyka. Planowana ustawa wydaje się więc być sprzeczna z tendencją działań deregulacyjnych w gospodarce i ryzykowna, ponieważ nie ma, jak dotąd, solidnego oparcia w analizach rynku w postaci impact assessment (ocena oddziaływania przyp. red.) stwierdza dr Mirosław A. Bieszki, ekspert KPF. Merytorycznie niefortunna jest przede wszystkim teza o prostym transferze kredytów bankowych do firm pożyczkowych m.in. w efekcie Rekomendacji T. Teza ta jest obecna w zestawie dyżurnym zarzutów wobec tych firm o cenach nieuzasadnionych ekonomicznie, nieuprawnionych, nadmiernych zyskach i wpędzaniu klientów w spiralę zadłużenia. Firmy pożyczkowe to nie parabanki. Andrzej Roter, dyrektor generalny KPF, przypomina, że wysokie przeciętne kwoty kredytów bankowych są bardzo trudne, bądź wręcz nie do spłacenia przez klientów tych firm. W bankach tacy klienci generują nadmiernie wysokie ryzyko i stąd też nie ma dla nich oferty. Dwa rynki: bankowy i pożyczkowy mogą więc funkcjonować równolegle, dysponując komplementarnymi produktami i różnymi grupami docelowymi klientów. Nie są to naczynia połączone. Jabłko, nie gruszka Rosnąca liczba sprzedawanych pożyczek i malejąca średnia ich kwota wskazuje na rosnący rynek tzw. chwilówek. Odmiennie niż klienci ocenia ten produkt pewna część uczestników rynku, którzy zdają się nie rozumieć na czym polega formuła matematyczna RRSO i jakiej informacji dostarcza rzeczywiście potencjalnemu kredytodawcy daje wyłącznie możliwości porównania produktów o dokładnie takich samych cechach, co do długości okresu zapadalności kredytu. Zdaniem KPF nie można zatem porównywać kredytów udzielanych na przykład na okres 15 dni i 1 roku, bo jest to porównywanie niezgodne z zasadą, mówiącą o konieczności porównywania jabłek do jabłek i gruszek do gruszek. W obiegowej opinii klientowi, zarabiającemu poniżej średniej krajowej jest trudniej spłacić pożyczkę w kwocie np. 200 zł, zaciąganej na miesiąc przy niezwykle wydawałoby się wysokim nominalnym RRSO np proc., niż kredyt, zaciągany w kwocie, której nie potrzebuje (bo potrzebuje tylko 200 zł, ale niższej w banku nie ma dostępnej), tj zł i na okres 1 roku, przy nominalnym RRSO zdecydowanie niższym, bo np. 25 proc. (którego elementem jest prowizja 8 proc. i ubezpieczenie ryzyka kredytowego wycenione np. na dodatkowe 8 proc.). Projekt ustawy o nadzorze finansowym zakłada ograniczenie maksymalnej wysokości pozodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego do wysokości 25 proc. całkowitej kwoty kredytu oraz dodatkowo 30 proc. w stosunku rocznym. KPF ostrzega, że w wyniku wprowadzenia nowego limitu zniknie poważna część legalnie oferowanych produktów sektora pożyczkowego. Wypchnięcie części produktów i klientów niebankowych w szarą strefę, czy wprost w podziemie pożyczkowe stanie się faktem i to tylko z powodu matematycznej formuły liczenia urzędowego limitu RRSO, wyznaczanego w dłuższym okresie kredytowania i w przeciętnych kwotach nawet kilkukrotnie większych niż pożyczki niebankowe. Sektor pożyczkowy: fakty i mity Raport wskazuje, że to właśnie pożyczki zaciągane w instytucjach pożyczkowych są katalizatorem rynku, zmniejszającym zjawisko wykluczenia finansowego. Pokazały to doświadczenia rynku, związane z wdrożeniem przez KNF Rekomendacji T, z powodu której istotna grupa klientów banków straciła zdolność kredytową. Firmy pożyczkowe umożliwiają finansowanie konsumentom, którzy nie po- 7 8/

3 PRZEZNACZENIE POŻYCZEK n=1020 WARTOŚĆ PORTFELA POŻYCZEK I LICZBA KLIENTÓW Wartość portfela pożyczek (stan na koniec roku, w mld zł) Liczba obsługiwanych klientów (stan na koniec roku, w tys.) STRUKTURA WARTOŚCI PORTFELA FIRM POŻYCZKOWYCH Wyszczególnienie Do 500 zł Powyżej 500 do zł Powyżej do zł Powyżej do zł Powyżej do zł Do 3 m-cy włącznie 8,2 9,2 2,6 0,7 0,1 0,0 Powyżej 3 m-cy do 6 m-cy 2,0 7,2 5,0 1,5 0,7 0,3 Powyżej 6 m-cy do roku 1,1 7,6 12,4 5,5 1,7 0,6 Powyżej 1 roku do 2 lat 0,1 1,2 5,1 7,0 3,9 1,2 Powyżej 2 lat do 3 lat 0,0 0,4 1,2 3,2 3,5 1,8 Powyżej 3 lat do 4 lat 0,0 0,0 0,1 1,0 1,6 1,5 Powyżej zł Powyżej 4 lat 0,0 0,0 0,0 0,4 0,3 0,4 Źródło: Raport Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce 54 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

4 Firmy pożyczkowe: fakty i mity siadają wcześniej zdobytej wiarygodności kredytowej. Osoby zaciągające pożyczki gotówkowe, wbrew obiegowej opinii, wcale nie wpadają też częściej właśnie z tego powodu w spiralę zadłużenia. Profil takich klientów jest nieznacznie gorszy od profilu kredytobiorców w bankach pod względem dochodów, wykształcenia i zatrudnienia. Klienci firm pożyczkowych są nieco słabiej wyedukowani, ale na przykład udział osób z wykształceniem podstawowym jest w tej grupie zaledwie o 1,7 pkt proc. wyższy niż w bankach, a tych z wykształceniem zasadniczym o 5,3 pkt proc. więcej. Wyniki badań wskazują również, że osoby korzystające z produktów finansowych poza sektorem bankowym nie mają istotnie gorszej pozycji ekonomicznej. Co więcej, ok. ¼ klientów firm pożyczkowych uzyskuje dochody powyżej średniej. Oznacza to, że do tego sektora trafiają również osoby o wyższym poziomie wiarygodności płatniczej. Wyniki badania zleconego przez KPF wskazują, że w latach gospodarstwa domowe posiadające pożyczkę w instytucji finansowej innej niż bank poprawiały swoją kondycję finansową w tempie szybszym niż przeciętne gospodarstwo domowe. Jednocześnie grupy tych klientów przenikają się wzajemnie, co wskazuje, że nie zawsze pierwszym wyborem jest bank. W sektorze firm pożyczkowych mogą oni zrealizować potrzeby finansowe, których nie otrzymają w banku. W konsekwencji rynki te dopełniają się dzięki zróżnicowanej ofercie. Długi trzeba spłacać Nie znajduje również potwierdzenia teza, że gospodarstwa domowe, korzystające z finansowania w firmach pożyczkowych, wpadają w spiralę zadłużenia (spłacają jedne pożyczki kolejnymi, czy nawet już pierwsza pożyczka jest zaciągana przez gospodarstwo domowe wtedy, kiedy jest nadmiernie zadłużone i bez zdolności kredytowej), a ich sytuacja finansowa ulega gwałtownemu pogorszeniu. Wyniki badania zleconego przez KPF wskazują, że w latach gospodarstwa domowe posiadające pożyczkę w instytucji finansowej innej niż bank poprawiały swoją kondycję finansową w tempie szybszym niż przeciętne gospodarstwo domowe. W obiegowej opinii popyt na pożyczki krótkookresowe należy ze względu na wysokie opłaty na tym rynku silnie doregulować. Niestety, nie są brane pod uwagę argumenty strony podażowej, wskazujące na wysoki poziom kosztów takich produktów, wynikających z kierowania ich do klientów o wyższym profilu ryzyka kredytowego, a także fakt dużego zainteresowania gospodarstw domowych pożyczkami na niższe kwoty, w przypadku których jednostkowe koszty stałe, przypadające na jednostkową umowę pożyczkową są bardzo wysokie. W grupie zgłaszających popyt na kredyt występują dwa wyraźne segmenty, obejmujące w sumie 2/3 wszystkich gospodarstw domowych. Konsumenci z pierwszego segmentu deklarują chęć zaciągnięcia kredytu na kwotę ponad 5000 zł i spłaty go w okresie ponad dwuletnim, a te z drugiego chciałyby zadłużyć się na kwotę 1000 zł i deklarują optymalny okres spłaty od 6 miesięcy do 2 lat. Tworzy to naturalny podział kredytów/pożyczek na rynek, na którym działają banki oraz równolegle rynek instytucji pożyczkowych. 7 8/

5 Młot i obcęgi, czyli jak walczyć z lichwą? W krajach europejskich pojawia się już tendencja do liberalizacji polityki regulacyjnej wobec sektora finansowego. Metody rynkowe okazują się skutecznymi dla redukcji maksymalnego oprocentowania kredytów i ograniczania wykluczenia finansowego. Ochrona konsumentów kredytobiorców może być prowadzona poprzez m.in. odpowiedzialne kredytowanie, certyfikację oferty, czy alternatywne metody badania zdolności kredytowej. W Polsce jedną z metod regulacji rynku powinna być koncentracja nad utworzeniem rejestru firm pożyczkowych, do którego należałyby jedynie te firmy, które spełniają warunki ustawowe. Taka działalność regulatora przyczyniłaby się do wyeliminowania z rynku podmiotów nieuczciwych oraz zapewnienia większej transparentności oraz bezpieczeństwa klientów firm pożyczkowych mówi prof. Włodzimierz Szpringer z Uniwersytetu Warszawskiego. W opinii prof. W. Szpringera motywacja do wprowadzenia nowej regulacji jest szlachetna, ma bowiem na celu zwiększenie ochrony konsumentów. Jednak, jak wynika KONSUMENT NA POLU BITWY Federacja Konsumentów dokonała analizy postanowień 14. wzorców umownych, występujących w umowach pożyczek krótkoterminowych, tzw. chwilówek. Badanie wykazało, że oferowane konsumentom umowy i regulaminy zawierają wiele uchybień. Brak prawidłowej informacji o kosztach pożyczki, RRSO, całkowitym koszcie kredytu, zarówno na etapie przedkontraktowym, jak i w umowie, uniemożliwiają konsumentowi podjęcie świadomej decyzji o zawarciu umowy. Skomplikowana jest procedura zawierania umów pożyczek chwilówek, dokumenty umowne zbyt obszerne (nawet do 50 stron), nieprecyzyjne terminy i definicje we wzorcach, co powoduje, że konsument może nie zrozumieć ciążących na nim obowiązków i przysługujących mu uprawnień. W badanych wzorcach znajduje się również wiele niedozwolonych postanowień umownych (abuzywnych). Najbardziej dotkliwe dla konsumenta są postanowienia dotyczące opłat windykacyjnych i upominawczych. Pożyczkodawcy zawyżają koszt czynności związanych z wezwaniem konsumenta do spłaty zadłużenia w stosunku do rzeczywiście poniesionych nakładów i kosztów. Nie jest zasadne, aby opłata za takie samo wezwanie do zapłaty kosztowała inaczej w 7., 15. czy 30. dniu opóźnienia zapłaty, sięgając od 15 zł do 150 zł za wezwanie pisemne! W badanych wzorcach koszty związane z zawarciem umowy pożyczki można zasadniczo podzielić na trzy grupy: koszty związane z udzieleniem pożyczki, koszty związane z prolongowaniem spłaty oraz koszty związane z opóźnieniem w spłacie zobowiązań wynikających z zawartej umowy pożyczki. Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że pożyczki krótkoterminowe, tzw. chwilówki, są bardzo drogim produktem. Co ciekawe, zarówno odsetki nominalne, o ile są naliczane, oraz odsetki karne stanowią marginalną cześć kosztów pożyczki. Podstawowym natomiast wynagrodzeniem pożyczkodawców z tytułu zawartej umowy pożyczki jest prowizja za jej udzielenie, sięgająca nawet 40 proc. kwoty udzielonej pożyczki. Średnia wartość prowizji to 258,86 zł, czyli około 26 proc. W przypadku prolongowania terminu spłaty przez konsumenta trzykrotnie, koszt pożyczki przewyższał albo zbliżał się wartością do kwoty udzielonego kapitału. W takim przypadku średnia wartość kosztu pożyczki to 1070 zł, ale w niektórych umowach sięga on nawet 140 proc. wartości kapitału. 56 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

6 Firmy pożyczkowe: fakty i mity z analiz twardych danych, wdrożenie rozwiązań proponowanych przez Ministerstwo Finansów spowoduje negatywne skutki, równie silne dla przedsiębiorstw pożyczkowych, jak i dla konsumentów. W efekcie może to skutkować Około ¼ klientów firm pożyczkowych uzyskuje dochody powyżej średniej. Oznacza to, że do tego sektora trafiają również osoby o wyższym poziomie wiarygodności płatniczej. zwiększeniem wykluczenia ekonomicznego osób, które stracą dostęp do finansowania, pomimo tego, że posiadają zdolność kredytową. Firmy nie będą mogły udzielać pożyczek na długie okresy przy istotnych limitach, jakie wprowadzą nowe przepisy. Gdyby równie duże restrykcje dotyczyły kart kredytowych, kredytów samochodowych czy też ratalnych, politycy i media podniosłyby alarm i byłoby to zasadne. Limitowanie dostępu do pożyczek dotyczyć będzie tych, którzy takiego finansowania najbardziej potrzebują i swoją zdolnością kredytową mogą na nie zasługiwać stwierdza Andrzej Roter, dyrektor generalny KPF. W przypadku destrukcji 1/3 rynku pożyczkowego, można się spodziewać proporcjonalnego spadku nadwyżki finansowej istotnej grupy polskich konsumentów. Według ostrożnych szacunków w skali roku wartość ich utraconych korzyści można wynieść nawet ponad 1 mld zł. Konferencja Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce to organizacja samorządu finansowego, zrzeszająca ponad 80 przedsiębiorstw z rynku finansowego, w tym banki, doradców i pośredników finansowych, przedsiębiorstwa pożyczkowe, zarządzające informacją gospodarczą, zarządzające wierzytelnościami, sprzedające produkty tzw. odwróconej hipoteki oraz przedsiębiorstwa z branży ubezpieczeniowej. Zdjęcia: Bardzo wysokie okazały się koszty, jakie musi ponieść konsument w związku z opóźnieniem w spłacie pożyczki o 31 dni. Koszt czynności windykacyjnych i upominawczych, odsetek karnych oraz w przypadku dwóch wzorców koszt ubezpieczenia może sięgać nawet 48 proc. kwoty kredytu. Średnia wartość kosztu związanego z opóźnieniem o 31 dni spłaty pożyczki 1000 zł wynosiła 186,27 zł. Pożyczkodawcy sami w umowach zastrzegają, że wypłata pożyczki może nastąpić w terminie (różnie) od 1 do nawet 7 dni od zaakceptowania wniosku. Natomiast termin na akceptację wniosku nie jest już wskazywany. Poza tym pożyczkodawcy informują w umowie, że przed zaakceptowaniem wniosku będą weryfikować dane podane przez konsumenta, jego zdolność kredytową, składane oświadczenia etc. Obiektywnie zatem pożyczka w 15 minut jest wysoce nieprawdopodobna. Z pokrótce omówionych wniosków wynika, jak bardzo ważne jest, żeby pokazywać prawdziwe oblicze pożyczki chwilówki, aby przestrzec konsumentów przed uzależnieniem od ciągu umów pożyczek zawieranych w ramach umów ramowych czy magią gratisów i produktów za 0%, które niespłacone w terminie mogą kosztować bardzo dużo. Przede wszystkim po to, żeby pokazać, że jest to produkt, z którego powinien korzystać jedynie taki konsument, który ma na tyle stałe dochody, aby spłacić pożyczkę w terminie bez konieczności prolongowania spłaty. Niestety, w głównej mierze klientami firm pożyczkowych są osoby, które nie mają zdolności kredytowej w bankach, mają problemy płatnicze, a chwilówkę często przeznaczają na spłatę rat z innych umów kredytowych lub na podstawowe potrzeby życiowe rachunki za prąd, gaz, czynsz czy też leczenie. 7 8/

7 LOJALNOŚĆ NET PROMOTER SCORE NPS (Net Promoter Score) jest wskaźnikiem i metodologią badania lojalności klientów. Został stworzony przez Fred Reichheld, Bain & Company i Satmetrix w 2003 roku. Badania pokazują, że firmy, które osiągają długoterminowy wzrost zysków, mają dwa razy wyższy wskaźnik NPS od przeciętnych firm. Podstawą do wyznaczenia wskaźnika NPS było pytanie dotyczące skłonności klienta do polecenia firmy swoim znajomym. WPŁYW REGULACJI NA RYNEK III WERSJA OPIS RYNKU POPYT NA KREDYTY I POŻYCZKI Popyt na kredyty i pożyczki w zależności od wartości i od okresu kredytowania W przypadku potrzeby zaciągnięcia pożyczki gotówkowej w banku, czy w instytucji pożyczkowej, najlepiej odpowiadająca Państwa potrzebom, byłaby pożyczka w kwocie: ,8 3,1 do 500 zł zł 6,1 7, zł zł 4, zł 8, zł 11,3 powyżej zł 57,2 co do zasady nie zaciągam pożyczek gotówkowych Zaciągając pożyczkę najlepiej odpowiadającą moim potrzebom w zaznaczonej wcześniej kwocie, aby nie narażać się na ryzyko, że nie spłacę jej w terminie, musiałbym ją zaciągnąć na okres: ,1 1,0 1,5 do 1 miesiąca 1-3 miesiący 4-6 miesięcy 9,0 11,3 9,5 10, miesięcy miesięcy miesięcy powyżej 36 miesięcy 57,2 co do zasady nie zaciągam pożyczek gotówkowych Źródło: Raport Konferencji Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce 58 Nowoczesny Bank Spółdzielczy

8 prenumerata 2015 prenumeratę (wersja papierowa) 102 zł prenumeratę (wersja elektroniczna) półroczna Nowoczesny Bank Spółdzielczy (NBS) Jedno z najlepszych i najlepiej odbieranych pism środowiska bankowości spółdzielczej. Od 2002 roku pomaga w unowocześnianiu tego sektora i kształceniu jego kadry. Organizuje profesjonalne dyskusje poświęcone najważniejszym problemom nurtującym to środowisko. prenumeratę 40 zł 125 zł (wersja papierowa i elektroniczna) Miesięcznik Finansowy BANK To profesjonalny magazyn środowiska bankowego, istniejący już 20 lat. Porusza zasadniczne problemy rynku finansowego w Polsce. Przeznaczony dla menedżerów banków, towarzystw ubezpieczeniowych, funduszy inwestycyjnych, firm leasingowych, ekspertów finansowych i gospodarczych oraz wykładowców i studentów uczelni ekonomicznych. prenumeratę (wersja papierowa) 150 zł prenumeratę 40 zł (wersja elektroniczna) prenumeratę (wersja papierowa i elektroniczna) WAŻNE INFORMACJE DODATKOWE: przy zamówieniu prenumeraty papierowej otrzymują Państwo: wersję papierową pisma dostęp do całego archiwum pisma 125 zł Zamawiam prenumeratę półroczną na 2015 r. (lipiec grudzień) Tytuł prenumeratę (wersja papierowa) Liczba zamówionych prenumerat prenumeratę (wersja elektroniczna) Liczba zamówionych prenumerat prenumeratę (wersja papierowa i elektroniczna) Liczba zamówionych prenumerat Miesięcznik Nowoczesny Bank Spółdzielczy 102,00 zł 40,00 zł 125,00 zł Miesięcznik Finansowy BANK 150,00 zł 40,00 zł 125,00 zł Kwartalnik Finansowanie Nieruchomości 95,00 zł 40,00 zł 90,00 zł Rocznik Europejski Doradca Samorządowy 45,00 zł 40,00 zł 60,00 zł NZB Kurier Finansowy (prenumerata roczna) 16,00 zł 12,00 zł 17,00 zł Suma zamówienia: zł Rabat za zamówione prenumeraty: 2 10%, 3 20%, 4 30%, 5 i więcej 40% Suma zamówienia po rabacie: zł DANE PRENUMERATORA Zobowiązuję się do uregulowania należności w ciągu 7 dni od daty otrzymania faktury proforma. Nazwa firmy (nazwisko i imię) adres tel. NIP Upoważniam Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o. do wystawienia faktury VAT bez mojego podpisu; wyrażam zgodę na zamieszczenie danych w bazie adresowej w celach marketingowych. Aby mieć dostęp do archiwum, prosimy założyć konto na stronie Oświadczam, że powyższy dostęp elektroniczny będzie wykorzystywany wyłącznie przez Panią/Pana: Podpis prenumeratora (pieczątka firmy) Aby złożyć zamówienie, wystarczy wypełnić poniższy druk i przesłać e-malem: k.cechowska@wydawnictwocpb.pl lub pocztą na adres: Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o., ul. Solec 101 lok. 5, Warszawa (z dopiskiem wydawnictwo )