WYBRANE PROCESY SPOŁECZNO- -GOSPODARCZE ORAZ TENDENCJE ROZWOJOWE MIGRACJI WEWNĘTRZNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W LATACH

Transkrypt

1 Katarzyna Warzecha Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach WYBRANE PROCESY SPOŁECZNO- -GOSPODARCZE ORAZ TENDENCJE ROZWOJOWE MIGRACJI WEWNĘTRZNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W LATACH Wprowadzenie Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, procesy demograficzne i procesy migracji to zjawiska od siebie zależne. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie wybranych procesów społeczno-gospodarczych oraz tendencji rozwojowych migracji ludności w województwie śląskim. W opracowaniu szczegółowej analizie został poddany napływ i odpływ oraz saldo migracji wewnętrznych w województwie śląskim. Przedmiotem badania są migracje wewnętrzne w województwie śląskim w ujęciu czasowym (w latach ) i przestrzennym (podregiony województwa śląskiego). W kontekście ekonomicznych i społecznych procesów zachodzących w województwie śląskim zostały zbadane tendencje rozwojowe migracji w tym województwie, a następnie została przeprowadzona statystyczna analiza struktury migracji. Migracje wewnętrzne to przemieszczenia ludności w granicach państwa, czyli zmiana gminy zamieszkania lub w przypadku gminy miejsko-wiejskiej przeniesienie się z terenów miejskich do wiejskich tej gminy lub odwrotnie. W ramach migracji wewnętrznych wyróżnia się migracje: międzywojewódzkie, czyli przemieszczenia ludności z jednego województwa do innego, wewnątrzwojewódzkie, czyli zmiany miejsca zamieszkania w obrębie tego samego województwa, międzypowiatowe, czyli przemieszczenia ludności z jednego powiatu do innego,

2 68 Katarzyna Warzecha wewnątrzpowiatowe, czyli zmiany miejsca zamieszkania w obrębie tego samego powiatu [Migracje wewnętrzne, 2003, s. 22]. W niniejszych badaniach analizie poddano migracje wewnętrzne wewnątrzwojewódzkie w podregionach województwa śląskiego. Przedstawiono również strukturę demograficzną osób uczestniczących w migracjach. Jak wynika z literatury przedmiotu [Sojka, 2007, s. 154; Warzecha, 2013, s ], migracje są zależne od wielu czynników społeczno-ekonomicznych, ale w największym stopniu są zależne od rynku mieszkaniowego, rynku pracy oraz środowiska naturalnego, co starano się pokazać w niniejszych badaniach. 1. Charakterystyka społeczno-ekonomiczna podregionów województwa śląskiego Województwo śląskie zajmuje obszar km 2 i jest podzielone na osiem podregionów: bielski 2354 km 2, bytomski 1575 km 2, częstochowski 3049 km 2, gliwicki 878 km 2, katowicki 380 km 2, rybnicki 1353 km 2, sosnowiecki 1800 km 2, tyski 944 km 2. Stolicami podregionów (odpowiednio) są: Bielsko- -Biała, Bytom, Częstochowa, Gliwice, Katowice (stolica województwa), Rybnik, Sosnowiec i Tychy. Każde z tych miast liczy ponad 100 tys. mieszkańców. Podregiony województwa śląskiego różnią się pod wieloma względami, m.in. pod względem obszaru, liczby ludności, poziomu życia, stopy bezrobocia. Teren województwa śląskiego w podziale administracyjnym obejmuje 36 powiatów (19 grodzkich i 17 ziemskich) i 167 gmin (49 miejskich, 22 miejsko- -wiejskich i 96 wiejskich). Na terenie województwa śląskiego jest 71 miast, przy czym najwięcej miast (14) znajduje się w podregionie sosnowieckim. W 2011 r. w województwie śląskim mieszkało 4635,9 tys. osób; najwięcej osób mieszkało w podregionie katowickim i sosnowieckim (odpowiednio 761,4 tys. osób, co stanowiło 16,4% wszystkich mieszkańców województwa śląskiego, a w podregionie sosnowieckim 713 tys. osób, co stanowiło 15,4% wszystkich mieszkańców województwa śląskiego); najmniej osób zamieszkiwało w podregionie tyskim (386,9 tys. osób; osoby te stanowiły 8% wszystkich mieszkańców województwa śląskiego) rys. 1. Województwo śląskie jest województwem o największej gęstości zaludnienia w Polsce. Wynosiła ona 375 osób na km 2, przy średniej krajowej 123 osoby na km 2 w 2011 r. Najwięcej ludności na 1 km 2 w 2011 r. mieszkało w podregionie katowickim 2004 osób na 1 km 2, najmniej zaludniony był podregion częstochowski 173 osoby na 1 km 2.

3 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 69 Struktura powierzchni podregionów Struktura ludności podregionów sosnow iecki 15% tyski 8% bielski 19% bytomski 13% sosnow iecki 16% tyski 8% bielski 14% bytomski 10% rybnicki 11% rybnicki 14% katow icki 3% gliw icki 7% częstochow ski katow icki 24% 17% gliw icki 10% częstochow ski 11% Rys. 1. Struktura województwa śląskiego według wybranych kryteriów w 2011 r. Źródło: Na podstawie danych GUS. W województwie śląskim w 2011 r. ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 17% ludności ogółem, ludność w wieku produkcyjnym ok. 65% ludności ogółem, natomiast ludność w wieku poprodukcyjnym 18% ludności ogółem. Województwo śląskie jest jednym z najbogatszych regionów w Polsce, wytwarza około 13% krajowego PKB (dane z 2010 r.). W przeliczeniu na jednego mieszkańca PKB w 2010 r. wynosił 39,7 tys. zł. i był o 7% wyższy od średniej krajowej (wynoszącej w 2010 r. 37,1 tys. zł). W województwie śląskim w 2011 r. było zarejestrowanych 181,2 tys. bezrobotnych, przy czym najwięcej bezrobotnych było w podregionie sosnowieckim (34 tys. osób, co stanowiło 18% bezrobotnych ogółem w województwie śląskim), a najmniej osób bezrobotnych było w podregionie tyskim (10,6 tys. osób, co stanowiło 6% ogółu śląskich bezrobotnych) rys. 2. Na podstawie danych GUS stwierdza się, że w 2011 r. stopa bezrobocia w województwie śląskim wynosiła 10,2% i najniższa była w podregionie tyskim (6,2%) oraz katowickim (6,9%), natomiast najwyższa w podregionie bytomskim (15%) i częstochowskim (14,5%) [Bank Danych Lokalnych].

4 70 Katarzyna Warzecha sosnow iecki 18% tyski 6% bielski 14% bytomski 12% rybnicki 11% katow icki 13% gliw icki 9% częstochowski 17% Rys. 2. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych w 2011 r. w podregionach województwa śląskiego Struktura zarejestrowanych bezrobotnych w podregionach województwa śląskiego była zróżnicowana pod względem wykształcenia i wieku bezrobotnych, a także czasu pozostawania bez pracy (por. rys. 3). Na podstawie danych przedstawionych na rys. 3 można zauważyć, że najtrudniej znaleźć pracę osobom z wykształceniem gimnazjalnym i niższym. Osoby te stanowiły najliczniejszy odsetek bezrobotnych szczególnie w podregionach: gliwickim, katowickim i bielskim. W podregionach tyskim i bielskim największy odsetek bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Największy odsetek osób z wykształceniem wyższym był natomiast w podregionach częstochowskim, sosnowieckim i tyskim. Analizując strukturę bezrobotnych ze względu na wiek, widać, że największy odsetek bezrobotnych we wszystkich podregionach województwa śląskiego stanowią osoby młode w wieku lat, również w pięciu podregionach wysoki odsetek bezrobotnych stanowiły osoby w wieku lata, natomiast w sześciu podregionach osoby w wieku lat. Największy odsetek osób bezrobotnych w wieku 24 lata i mniej był w podregionie rybnickim. Osoby bezrobotne najczęściej pozostają bez pracy przez okres 3 miesięcy lub mniej. Odsetek osób długotrwale bezrobotnych (pozostających bez pracy dłużej niż 24 miesiące) jest największy w podregionie częstochowskim i bytomskim, a najmniejszy w podregionie katowickim.

5 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 71 % 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Struktura według wykształcenia bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki wyższe policealne, średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej tyski % 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 bielski bytomski częstochowski Struktura według wieku gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki 24 i mniej i więcej tyski % 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5,00 0,00 Struktura według czasu pozostawania bez pracy bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki 3 miesiące i mniej 3-6 miesięcy 6-12 miesięcy powyżej 12 miesięcy miesięcy powyżej 24 miesięcy tyski Rys. 3. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych według wybranych kryteriów w 2011 r.

6 72 Katarzyna Warzecha W województwie śląskim w 2011 r. w rejestrze REGON było zarejestrowanych 443,4 tys. podmiotów gospodarki narodowej, przy czym najwięcej podmiotów było zarejestrowanych w podregionie katowickim ponad 80 tys. (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców to 1053 podmioty), a najmniej w podregionie tyskim 36,5 tys. (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców to 936 podmioty) i podregionie rybnickim 48 tys. (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców to 754 podmioty) rys bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki tyski Rys. 4. Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców Analizując wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w badanych podregionach (rys. 5), można stwierdzić, że najwyższe wynagrodzenia otrzymywali pracownicy podregionów katowickiego i rybnickiego (ich wynagrodzenia były średnio odpowiednio wyższe o około 20% i 10% od wynagrodzeń w województwie śląskim ogółem i odpowiednio o około 26% i 16% wyższe od średniej krajowej). Najmniej zarabiali mieszkańcy podregionów częstochowskiego i bytomskiego (ich wynagrodzenia w 2011 r. były niższe od średniej wojewódzkiej odpowiednio o około 20% i 18%).

7 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 73 zł 5000, , , , , , , , ,00 500,00 0,00 bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki tyski Rys. 5. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w podregionach województwa śląskiego w 2011 r. Badane podregiony są także zróżnicowane pod względem emisji zanieczyszczeń gazowych (rys. 6) i pyłowych (rys. 7). Najmniejsza emisja zanieczyszczeń gazowych była w 2011 r. w podregionach: bielskim, częstochowskim, bytomskim, a największa w podregionie katowickim. Emisja zanieczyszczeń pyłowych największa była w podregionie katowickim i sosnowieckim, a najmniejsza w podregionie częstochowskim, bielskim i bytomskim. t/km bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki tyski Rys. 6. Emisja zanieczyszczeń gazowych (bez dwutlenku węgla) z zakładów szczególnie uciążliwych w t/km 2 w podregionach województwa śląskiego w 2011 r.

8 74 Katarzyna Warzecha t/km2 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki tyski Rys. 7. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w t/km 2 w podregionach województwa śląskiego w 2011 r. Oceniając podregiony województwa śląskiego pod względem powierzchni terenów zielonych 1 (lasów, parków, zieleńców) na 1000 mieszkańców (rys. 8) najkorzystniej wypadły pod względem gruntów leśnych podregiony: bielski, bytomski i częstochowski (gdzie powierzchnia tych terenów na 1000 mieszkańców wynosiła odpowiednio 150 ha/1000 os.; 170 ha/1000 os. i 158 ha/1000 os. w 2011 r.), a najgorzej podregion katowicki (niecałe 14 ha/1000 os.). Natomiast pod względem powierzchni parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej na 1000 mieszkańców najlepiej wypadają podregiony: katowicki (3,5 ha/1000 os.), sosnowiecki (2,6 ha/1000 os.) i bytomski (2,4 ha/1000 os.), a najsłabiej podregion bielski (0,9 ha/1000 os.). 1 Do terenów zielonych zaliczono: parki wypoczynkowo-spacerowe, zieleńce, tereny zieleni osiedlowej, lasy.

9 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 75 Powierzchnia gruntów leśnych Powierzchnia parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej ha/1000os ha/1000os 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki tyski bielski bytomski częstochowski gliwicki katowicki rybnicki sosnowiecki tyski Rys. 8. Powierzchnia gruntów leśnych oraz parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej w ha na 1000 ludności w podregionach województwa śląskiego w 2011 r. 2. Tendencje rozwojowe migracji na pobyt stały w podregionach województwa śląskiego Przedstawiona powyżej analiza wybranych procesów społeczno-gospodarczych województwa śląskiego wskazuje, że podregiony województwa śląskiego są bardzo zróżnicowane pod względem badanych cech (w szczególności pod względem przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto, sytuacji na rynku pracy oraz zanieczyszczenia środowiska naturalnego), co może mieć znaczący wpływ na migracje wewnętrzne. W dalszej części pracy przeanalizowano migracje wewnętrzne ludności na pobyt stały w latach W tab. 1 przedstawiono współczynniki: imigracji (napływu wędrówkowego), emigracji (odpływu wędrówkowego), saldo migracji (różnica między liczbą osób przybyłych na dany teren a liczbą osób, które go opuściły) oraz migracje brutto (tj. współczynnik ruchliwości, tzn. łączna liczba osób, która opuszcza dany teren lub na ten teren przybywa) 2. Analizując migracje wewnętrzne ludności w województwie śląskim (tab. 1, rys. 9-10), widać, że od 1999 r. rokrocznie liczba ludności odpływająca z miejscowości miejskich i wiejskich województwa śląskiego przewyższa liczbę ludności napływającą do tych miejscowości. Tym samym województwo śląskie od 1999 r. charakteryzuje się rosnącym, rokrocznym ujemnym saldem migracji 2 Więcej na temat mierników bezwzględnych i względnych migracji czytelnik może znaleźć w pracy: [Z. Mielecka-Kubień, 2013, s ].

10 76 Katarzyna Warzecha (rys. 10). W przeliczeniu na 1000 ludności saldo migracji na pobyt stały w województwie śląskim ukształtowało się w 2011 r. na poziomie minus 0,79, podczas gdy w 1995 r. wynosiło 0,87. W przeliczeniu na 1000 ludności najwięcej mieszkańców migrowało w latach 2007 i 2006 (współczynnik migracji brutto wyniósł odpowiednio 22,23 i 20,80). Osoby śląskie-napływ śląskie-odpływ Rys. 9. Migracje wewnętrzne (napływ i odpływ) w województwie śląskim w latach Tabela 1 Migracje wewnętrzne (napływ, odpływ, saldo oraz migracje brutto) ludności na pobyt stały w województwie śląskim w latach Napływ Odpływ Saldo Brutto Napływ Odpływ Saldo Brutto w osobach na 1000 ludności ,73 8,86 0,87 18, ,88 9,16 0,72 19, ,20 8,86 0,34 18, ,56 9,28 0,28 18, ,89 9,97-0,08 19, ,99 9,34-0,35 18, ,58 8,08-0,50 15, ,99 9,33-0,35 18, ,67 10,29-0,62 19,96

11 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 77 cd. tabeli ,49 10,25-0,76 19, ,46 10,11-0,66 19, ,01 10,79-0,79 20, ,73 11,50-0,77 22, ,00 9,63-0,63 18, ,15 9,83-0,68 18, ,53 10,22-0,69 19, ,45 10,24-0,79 19,70 Źródło: Na podstawie danych GUS Osoby y^ = 54,59t ,9t ,1 R 2 = 0, Saldo migracji wewnętrznych Rys. 10. Saldo migracji w województwie śląskim w latach Analizując migracje w podziale na miasto i wieś (rys. 11), można zauważyć, że na obszarach wiejskich napływ ludności znacznie przewyższa odpływ (saldo migracji jest dodatnie), natomiast w miastach sytuacja jest odwrotna (od 1997 r. saldo migracji jest ujemne), tutaj zdecydowanie odpływ ludności zdecydowanie przewyższa napływ. Systematyczny wzrost liczby ludności przeprowadzającej się z wielkich miast na obszary wiejskie województwa zapewne jest efektem suburbanizacji, czyli wyludniania się centrów miast i rozwoju strefy

12 78 Katarzyna Warzecha Rys. 11. Saldo migracji w województwie w latach śląskim ogółem oraz w podziale na miast to i wieś podmiejskiej. Rozwój procesów społeczno-gospodarczych wskazuje na wpływ bodźców ekono- micznych na kierunki przemieszczeńń ludności. Wys okie bezrobocie w miastach, wyższee koszty utrzymania i drogie mieszkaniaa mogą ą powodować, że duż ża częś ść ludności wyprowadza sięę z mia ast na wieś. W migracjach wewnętrznych w województwie śląskim zdecydowanie przeważały mig gracje wewnątrzwojewódzkie. W 2011 r. aż 79% migrantów sta- nowiły osoby, które przemieszczały się pomiędzyy miejscowościami leżącymi na tereniee województwa śląskiego. Jedynie 21% migrantów przekraczało jego gra- nice poza woj jewództwo śląs kie odpłynęło w r osób, a napłynęło do woj jewództwa śląskiego z innych województw 7744 osoby. w województwie śląskim i przebieg ruchów migracyjnych Na rys. 12 pokazano kształtowanie się napływu i odpływu ludności w 2011 r. według wieku. Wśródd osób wyjeżdżających z województwa śląskiego zdecydo- wanie najwięcejj było osób mło odych w wieku lat oraz w wieku lata, łącznie osoby te stanowiły około 35% ogółu osób, które wymeldowały się z woje ewództwa śląskiego. W r. więcej było osób w wieku lata, któr re opuściły województwo śląskie niżż do niego napłynęły (saldo dla tej grup py osó ób wyniosło minus 1420 osób). Struktura wieku migrantów w 2011 r. (tab. 2 i rys. 12) wpłynęła niekorzystnie na stru ukturę demograficzną mieszkańców województwa

13 79 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze śląskiego. W wyniku migracji mię ędzywojewódzkich znacznie więcejj ubyło dzieci i młodzieży oraz ludności w wieku produkcyjnym do lat 40 z tere enu wo- jewództwa śląskiego niż na teren tego województwa przybyło. Zmiana miejsca zamieszkaniaa szczególnie osób młodych w wieku lat ma zapewne związek z zakładaniem rodziny, edukacją i rozpoczęciem pracy. Miejsce zamieszkania zmieniająą często całe rodziny, stąd dosyć liczna jest grupa migrujących dzieci w wiek ku 0-9 lat (rys. 12). Struktura wieku migrantów w r. w wojew wództwie śląskim Tabela 2 Rodzaj migr racji 0-19 Wiek osób migrującychh Napływ 19,71 56,04 17,,34 6,91 Odpływ 18,12 50,91 25,,24 5,73 Saldo w osobach Rys. 12. Napływ i odpływ ludności w województwie śląskim według wieku w 2011 r.

14 80 Katarzyna Warzecha Prezentowane w tab. 3 współczynniki efektywności migracji 3 świadczą o małej efektywności ruchów migracyjnych ogółem w województwie śląskim, przy czym ruchy migracyjne na wsi są zdecydowanie większe niż w mieście. W miastach województwa śląskiego obserwuje się nadwyżkę odpływu ludności nad napływem (w 2011 r. około 12% obrotu migracyjnego w miastach), natomiast na wsi obserwuje się nadwyżkę napływu nad odpływem w 2011 r. około 20% obrotu migracyjnego na wsi. Współczynniki efektywności migracji w województwie śląskim ogółem i w podziale na miasto-wieś w latach Tabela Ogółem 0,05 0,04 0,02 0,02 0,00-0,02-0,03-0,02-0,03-0,04-0,03-0,04-0,04-0,03-0,04-0,04-0,04 Miasto 0,03 0,02-0,01-0,02-0,05-0,07-0,09-0,08-0,10-0,11-0,10-0,11-0,12-0,12-0,12-0,12-0,12 Wieś 0,09 0,10 0,11 0,13 0,15 0,15 0,16 0,18 0,19 0,20 0,20 0,19 0,22 0,23 0,23 0,24 0,20 Na podstawie danych zawartych w tab. 3-4 widać, że w większości podregionów (od 2000 r.) wystąpiły ujemne współczynniki efektywności migracji, świadczące o nadwyżce odpływu ludności z danego podregionu nad napływem (wyjątek stanowią podregiony bielski i tyski, gdzie sytuacja jest odwrotna, tzn. dodatnie współczynniki efektywności migracji świadczą o nadwyżce napływu ludności do tego podregionu nad odpływem). Dane przedstawione w tab. 4-5, a także na rys. 13 wskazują, że w latach podregionami województwa śląskiego, do których najchętniej napływają osoby na pobyt stały są: podregion bielski i tyski, natomiast najwięcej osób emigruje z podregionów: katowickiego, gliwickiego i sosnowieckiego. 3 Współczynnik efektywności migracji zawiera się w przedziale <-1,1> i informuje jak część ludności osiedla się na danym terenie, tzn. mówi jaką część stanowi nadwyżka napływu nad odpływem (gdy wartość współczynnika jest dodatnia) lub odpływu nad napływem (gdy wartość współczynnika jest ujemna).

15 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 81 Napływ, odpływ, saldo oraz migracje brutto oraz współczynniki efektywności migracji w podregionach województwa śląskiego w latach Bielski napływ odpływ saldo brutto Częstochowski napływ odpływ saldo brutto Tabela , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,021 Bytomski napływ odpływ saldo brutto Gliwicki napływ odpływ saldo brutto , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,127 efektywność efektywność efektywność efektywność

16 82 Katarzyna Warzecha Napływ, odpływ, saldo oraz migracje brutto oraz współczynniki efektywności migracji w podregionach województwa śląskiego w latach Katowicki napływ odpływ saldo brutto Sosnowiecki napływ odpływ saldo brutto Tabela , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,068 Rybnicki napływ odpływ saldo Brutto Tyski napływ odpływ saldo brutto efektywność efektywność efektywność efektywność , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,038

17 W Wyb brane prroceesy spo ołeczzno--gosspodarc rcze 883 R Salldo migr Rys. m racjii w ppodrregiionach woje w ewóddztw wa ślląsk kiegoo w latacch Ź dło: Ibbid. Źród Obseerwu ując migr m racjje wew w wnęętrznne na n pob p byt stałły i annalizzująąc je j pod p wzzglęęd m płci migraantó dem ów (rys. 14), 1, wida w ać, że ż wśr w ród ossób nappły ywajjącyych h doo woje w ew dztw wód wa śląskieego o, jaak i z nieg n go odppływ wajjącyych h przzew ważają koobieety (w ( rr. k bietyy sttanowiiły okkołoo 53 kob 3% osó ób nappływ wajjący ychh doo woje w ewóództtwaa śląąsk kieggo i ok kołoo 522,5% % oosób bw wyjeżdżżająącycch z woje w wództtwa śląąskiiego o naa pooby yt sttały y). R Naapływ Rys. w i oodpłływ ludnnoścci woojew wódzztwaa śląąskieego weddług płci w latacch Ź dło: Ibbid. Źród

18 8 84 Kattarzynaa Waarzeechaa R Saaldo miggracj Rys. cji luudnoości w ppodrregionacch woje w ewód dztw wa śląskkiego wedłuug płci w latac l ch Ź dło: Ibbid. Źród

19 Wybrane procesy społeczno-gospodarcze 85 Na podstawie danych zawartych na rys. 15 widać, że jedynie w podregionach: bielskim, bytomskim i tyskim saldo migracji kobiet jest dodatnie, a to oznacza, że więcej kobiet napływało do danego podregionu niż z niego odpływało (i tak: w 2011 r. saldo migracji kobiet w podregionie bielskim wynosiło 473 osoby, w podregionie tyskim 220 osób, w podregionie bytomskim 18 osób). Saldo migracji mężczyzn prawie we wszystkich podregionach było ujemne, czyli więcej mężczyzn wyjeżdżało z danego podregionu niż do niego przyjeżdżało (wyjątek stanowi podregion bielski, gdzie saldo migracji mężczyzn jest dodatnie i w 2011 r. wyniosło 477 osób oraz podregion tyski saldo migracji mężczyzn wynosi 118 osób). Najwyższe saldo ujemne mężczyzn było w 2011 r. w podregionie katowickim minus 864 osoby, a najmniejsze w podregionie bytomskim minus 88 osób. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonej analizy migracji wewnętrznych i wybranych procesów społeczno-gospodarczych w województwie śląskim można wyciągnąć następujące wnioski: w latach podregionami województwa śląskiego, do których najchętniej napływają osoby na pobyt stały są podregion bielski i tyski (podregiony o niskim zanieczyszczeniu środowiska, dużej powierzchni terenów zielonych, niskiej liczbie osób bezrobotnych), natomiast najwięcej osób emigruje z podregionów: katowickiego, gliwickiego i sosnowieckiego (podregiony silnie uprzemysłowione i z wysokimi wskaźnikami zanieczyszczenia środowiska oraz z wysoką liczbą osób bezrobotnych); w większości podregionów (od 2000 r.) wystąpiły ujemne współczynniki efektywności migracji, świadczące o nadwyżce odpływu wędrówkowego ludności z danego podregionu nad napływem (wyjątek stanowi podregion bielski i tyski); w migracjach wewnętrznych w województwie śląskim zdecydowanie przeważały migracje wewnątrzwojewódzkie; wśród osób napływających do województwa śląskiego, jak i odpływających z województwa śląskiego zdecydowanie przeważają kobiety; wśród osób wyjeżdżających z województwa śląskiego zdecydowanie najwięcej było osób młodych w wieku lat oraz w wieku lata; struktura wieku migrantów w 2011 r. wpłynęła niekorzystnie na strukturę demograficzną mieszkańców województwa śląskiego, w wyniku migracji

20 86 Katarzyna Warzecha międzywojewódzkich z terenu województwa śląskiego znacznie więcej ubyło dzieci i młodzieży oraz ludności w wieku produkcyjnym do lat 40 niż na teren tego województwa przybyło; analizując migracje w podziale na miasto i wieś, można zauważyć, że na obszarach wiejskich napływ ludności znacznie przewyższa odpływ (saldo migracji jest dodatnie), natomiast w miastach sytuacja jest odwrotna; podregionami województwa śląskiego o najwyższych przeciętnych miesięcznych wynagrodzeniach brutto są podregiony: katowicki i rybnicki, natomiast najniższe wynagrodzenia otrzymywali mieszkańcy podregionów: częstochowskiego i bytomskiego (w podregionach tych odnotowano również największy odsetek osób długotrwale bezrobotnych). Literatura Bank Danych Lokalnych GUS, [dostęp: ]. Migracje wewnętrzne ludności 2002 roku. GUS, Warszawa Mielecka-Kubień Z. (2013): Migracje wojewódzkie na pobyt stały w województwie śląskim w 2010 roku w świetle praw migracji E.G. Ravensteina. W: A.S. Barczak (red.): Perspektywy rozwoju Górnego Śląska. Analiza ekonometryczno-statystyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice. Sojka E. (2007): Migracje ludności i rozwój demograficzny Śląska w okresie transformacji. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Katowice. Warzecha K. (2013): Rozwój społeczno-gospodarczy polskich regionów a procesy migracji. W: A.S. Barczak (red.): Perspektywy rozwoju Górnego Śląska. Analiza ekonometryczno-statystyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice. SELECTED SOCIO-ECONOMIC PROCESSES AND DEVELOPMENT TRENDS OF INTERNAL MIGRATION IN THE SILESIAN PROVINCE IN Summary The level of socio-economic, demographic processes and processes of migration phenomena are interdependent. The study has been subjected to a detailed analysis of inflow and outflow and the net internal migration in the Silesian province. The research includes internal migration in the Silesian province in terms of time (years ) and spatial (sub Silesian province). In the context of economic and social processes in the Silesian province were examined trends in migration and development in this region and was carried out statistical analysis of the structure of migration.