II Rzeczpospolita. Historia Polski Klasa III Gim

Transkrypt

1 II Rzeczpospolita Historia Polski Klasa III Gim

2 Odzyskanie niepodległości 7 października 1918 roku Rada Regencyjna ogłosiła niepodległość Polski od Niemiec i Austro-Węgier i przejęła władzę nad wojskiem. W roku 1918 zachodnia Galicja i południowa część Królestwa Polskiego zostały z łatwością opanowane przez Polaków, a dnia 11 listopada 1918 roku pozostała część Królestwa Polskiego, które znajdowało się pod zaborem niemieckim została także objęta ich władzą. W 1918, po zwycięstwie powstania, Wielkopolska również została wcielona w granice niepodległego kraju. Decyzją konferencji pokojowej w Paryżu Polska odzyskała Pomorze Gdańskie (bez Gdańska, któremu nadano status Wolnego Miasta), a trzy powstania doprowadziły do przyznania części Górnego Śląska. Plakat wzywający do walki o suwerenność i granice Polski.

3 Sytuacja polityczna 11 listopada 1918 roku zwolniony z więzienia niemieckiego Józef Piłsudski został mianowany przez Radę Regencyjną dowódcą wojska, a trzy dni później objął władzę cywilną. 18 listopada w Warszawie został powołany pierwszy polski rząd centralny z premierem Jędrzejem Moraczewskim na czele. Postanowieniem dekretu Piłsudski został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa. Do kraju przybył Ignacy Paderewski i w wyniku porozumienia między nim a Piłsudskim objął stanowisko premiera 18 stycznia 1919 roku. Z lewej: rząd Moraczewskiego. Z prawej: Ignacy Paderewski.

4 Cud nad Wisłą 15 sierpnia 1920 roku w tzw. cudzie nad Wisłą i bitwie nad Niemnem zagrażające suwerenności Polski wojska bolszewickie zostały pokonane i odsunięte na wschód. Na mocy traktatu w Rydze z 1921 roku została ustalona wschodnia granica Polski. Cud nad Wisłą Jerzego Kossaka.

5 Wybory prezydenckie 9 grudnia 1922 roku odbyły się wybory prezydenckie, w których zwyciężył Gabriel Narutowicz, zdobywając 56,01 % głosów. 16 grudnia o godz.12 Narutowicz został zastrzelony w galerii Zachęta przez Eligiusza Niewiadomskiego (kara śmierci i rozstrzelanie na stokach Cytadeli). Zamach był wywołany krytyką narodowej demokracji wobec prezydenta. Obowiązki prezydenta przejął marszałek Sejmu Maciej Rataj. 20 grudnia nowym prezydentem został wybrany Stanisław Wojciechowski, w tym czasie stanowisko premiera pełnił generał Władysław Sikorski. Trumna z ciałem Gabriela Narutowicza. Zabójstwo wywołało szok, a na pogrzebie zgromadziło się wiele osób.

6 Konstytucja marcowa 17 marca 1921 roku została uchwalona Konstytucja marcowa. Postanowienia: państwo polskie jest Rzeczpospolitą; wprowadzony zostaje system parlamentarno - gabinetowy, zwierzchnictwo narodu i trójpodział władzy; władzę ustawodawczą stanowią sejm i senat wybierane na lat 5; władza wykonawcza spoczywa w rękach rządu i prezydenta; prezydent jest wybierany na 7 lat przez Zgromadzenie Narodowe (połączenie izby sejmu i senatu) i ma niewielkie uprawnienia; zostaje wprowadzone pięcioprzymiotnikowe prawo wyborcze (równe, tajne, bezpośrednie, powszechne i proporcjonalne); zagwarantowana zostaje nienaruszalność własności prywatnej; wyznanie rzymskokatolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań.

7 Przewrót majowy Przyczynami zamachu majowego były: sejmokracja (częste zmiany rządów), trudna sytuacja gospodarcza, strajki kolejarzy i pocztowców, negatywny stosunek do demokracji parlamentarnej i rządów Wincentego Witosa Józefa Piłsudskiego. 12 maja 1926 roku Józef Piłsudski, kierując oddziałami wojskowymi wkroczył do Warszawy i zajął Pragę. Wybuchły liczne walki pomiędzy zwolennikami rządu a wojskiem marszałka. Spotkanie ówczesnego prezydenta (Wojciechowskiego) z Piłsudskim nie doprowadziło do rozwiązania konfliktu. W dniach maja zginęło około 400 ludzi, a 900 zostało rannych. Rząd podał się do dymisji, prezydent złożył urząd. Zgodnie z konstytucją władzę objął Maciej Rataj (marszałek Sejmu). 31 maja Piłsudski został wybrany przez zgromadzenie narodowe prezydentem, ale nie przyjął stanowiska. Następnego dnia prezydentem został Ignacy Mościcki kandydat proponowany przez Piłsudskiego. Józef Piłsudski i Stanisław Wojciechowski na moście Poniatowskiego.

8 Gospodarka w latach Sytuacja gospodarcza w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości była dosyć trudna, co spowodowane było działaniami wojennymi przeprowadzonymi na terenie kraju, walkami o granice i chaosu, wynikającego z długotrwałego rozdzielenia ziem polskich. Od 1920 roku walutą obowiązującą w Polsce była marka polska. Z powodu hiperinflacji Władysław Grabski wprowadził reformę, która ustanawiała o ograniczeniu wydatków, powstaniu Banku Polskiego i wprowadzenie nowej waluty złotego polskiego. W 1924 podjęto decyzję o budowie portu w miejscowości Gdynia, który stał się jednym z największych na Bałtyku. Ośrodkami przemysłowymi stały się: Górny Śląsk (przemysł wydobywczy, hutniczy), okręg łódzki (włókienniczy), Borysław i Drohobycz (naftowy). Polska pod względem przemysłowym dzieliła się na części A (zachód i centrum) i B (wschód) Z lewej: dwa złote polskie Z prawej: marka polska

9 Sanacja Po przewrocie majowym (1926) w Polsce następowała zamiana na ustrój autorytarny (system rządów bezpartyjnych opartych na autorytecie przywódcy). 2 sierpnia uchwalono nowelę konstytucyjną, zwiększającą uprawnienia prezydenta i rządu, tym samym ograniczając sejm i senat. Stanowiska w wojsku i administracji obsadzano osobami popierającymi rządy Piłsudskiego, a opowiadających się za byłym rządem przesuwano na niższe stanowiska lub zwalniano. Na nowe stanowisko - Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (w razie wojny Naczelnego Wodza) powołano Józefa Piłsudskiego. Mianowano go również ministrem spraw wojskowych. Dekretem prasowym z listopada wolność prasy została ograniczona. Następuje utrudnianie działań opozycji: odraczanie i zamykanie sesji sejmowych, tak aby parlament nie mógł uchylić dekretów rządowych oraz rozbijanie stronnictw opozycyjnych. W 1928 zwolennicy marszałka utworzyli Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem i wygrali wybory.

10 Centrolew. Wybory brzeskie. W wyniku coraz ostrzejszych rządów partie centrowe i lewicowe stworzyły blok Centrolew. Blok ten zorganizował własny kongres i manifestację w Krakowie w roku W wyborach, zwanych brzeskimi (1930) zwyciężył Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, a Piłsudski objął stanowisko premiera. Pod koniec sierpnia prezydent rozwiązał parlament. Przywódców Centrolewu aresztowano i osadzono w twierdzy w Brześciu, a rok później zostali oni oskarżeni i wymierzono im kary od 1,5 do 3 lat więzienia. Z lewej: członkowie BBWZR Z prawej: ulotka wyborcza

11 Konstytucja kwietniowa. 23 kwietnia 1935 roku, wykorzystując nieobecność opozycji prezydent uchwalił konstytucję, zwaną kwietniową. Postanowienia: zwiększenie uprawnień prezydenta (mianowanie i odwoływanie premiera oraz prezesów: Sądu Najwyższego, Najwyższej Izby Kontroli, Naczelnego Wodza, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych; mianowanie 1/3 senatorów; możliwość odwołania obu izb parlamentu); zwiększenie uprawnień premiera i rządu; rząd może być odwołany przez prezydenta niezależnie od stanowiska parlamentu; zmniejszenie kompetencji parlamentu; ograniczenie immunitetu; ograniczenie praw i wolności obywatelskich.

12 Polityka po śmierci Piłsudskiego 12 maja 1935 Józef Piłsudski umarł na raka. To zapoczątkowało walkę o władzę. Edward Rydz-Śmigły został w 1936 Głównym Inspektorem Sił Zbrojnych. Walery Sławek nie został prezydentem, pomimo takiej decyzji wydanej przez marszałka. Powstały dwie grupy: Zamek skupiająca się wokół prezydenta Mościckiego i wicepremiera Kwiatkowskiego. GISZ skupiająca się wokół marszałka Rydza-Śmigłego. W 1936 roku Mościcki i Rydz-Śmigły doszli do porozumienia i formalnie Rydz-Śmigły został uznany za drugą osobę w kraju. Powołano rząd generała Felicjana Sławoja Składkowskiego, który utrzymał się najdłużej z rządów II RP. W 1937 powstał Obóz Zjednoczenia Narodowego (Ozon) skupiający siły, którym zależy na dobru państwa. Z prawej: Edward Rydz Śmigły Z lewej: Ignacy Mościcki

13 Gospodarka w latach W latach wzrasta produkcja przemysłowa, spada bezrobocie, rozpoczyna się budowa magistrali kolejowej łączącej Gdynię ze Śląskiem oraz fabryki ciągników Ursus. Rok 1929 następuje wielki kryzys. Produkcja przemysłowa spada o 46%, a bezrobocie rośnie aż o 30%, maleje obrót handlu zagranicznego. Kryzys udaje się zakończyć w 1937 roku, wzrasta poziom produkcji, rozpoczyna się budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego (przemysł zbrojeniowy, lotniczy, maszynowy, ciężki). Rozpoczyna się także budowa elektrowni wodnych w Porąbce i Rożnowie. Elektrownia wodna w Rożnowie.

14 Plan 15-letni W 1939 roku Eugeniusz Kwiatkowski przedstawił plan 15-letni rozbudowy Polski:

15 Rok marca 1939 roku Wielka Brytania i Francja zadeklarowały udzielenie pomocy Polsce w razie wybuchu wojny. 1 września 1939 roku z powodu agresji III Rzeszy i najazdu na Polskę wybuchła II wojna światowa. 17 września wojska ZSRR wkroczyły do Polski. Rząd II Rzeczypospolitej ewakuował się do Rumunii, a potem do Francji. Rząd działał legalnie na uchodźstwie, podlegało mu Polskie Państwo Podziemne (razem z Armią Krajową).

16 Podział administracyjny Polska dzieliła się na 17 województw. Powierzchnia wynosiła km 2, a od km 2. Całkowita długość granic 5529 km

17 Ludność i religia W 1939 roku w Polsce przebywało ok ludzi. Gęstość zaludnienia wynosiła 89,7 osób/km 2. Wielonarodowość spowodowała obecność różnych religii w Polsce. II Rzeczpospolita - Ludność Wyznawcy religii , ,5 Polacy Ukraińcy i Rusini Żydzi Białorusini Niemcy Inni rzymsko-katolicy greko-katolicy prawosławni judaiści protestanci

18 Kultura W okresie międzywojennym prężnie rozwijały się dziedziny oświaty i sztuki. Do najwybitniejszych postaci należą: matematyka Stefan Banach; filozofia Roman Ingarden, Władysław Tatarkiewicz; historia Władysław Konopczyński, Wacław Tokarz; literatura Stefan Żeromski, Władysław Reymont, Witold Gombrowicz, Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, Zofia Kossak-Szczucka; poezja Leopold Staff, Julian Tuwim, Bolesław Leśmian, Konstanty Ildefons Gałczyński; muzyka Ignacy Jan Paderewski, Jan Kiepura; malarstwo Jerzy Kossak, Jacek Malczewski, Leon Wyczółkowski. W czasach zaborów literatura i poezja miała za zadanie nakłaniać Polaków do walki o niepodległość i napawać nadzieją, w latach zaś autorzy zajmowali się sprawami codziennymi. W dodatku coraz częściej pojawiały się nowe kierunki, nurty, np. ekspresjonizm, surrealizm, kubizm.

19 Osiągnięcia 1924 Literacka Nagroda Nobla dla Władysława Reymonta za czterotomową powieść Chłopi ; 1928 pierwszy złoty medal olimpijski w historii dla Haliny Konopackiej za rzut dyskiem; 1933 rekordowy przelot nad Atlantykiem Stanisława Skarżyńskiego samolotem RWD-5; 1934 rozpoczęcie produkcji polskich motocykli Sokół ; 1935 skonstruowanie najnowocześniejszego polskiego samolotu tego okresu dwusilnikowego bombowca Łosia ; 1936 budowa wagonu luxtorpeda (nazwa pochodzi od dużej prędkości i aerodynamicznego kształtu). Z lewej: samolot RWD Z prawej: wagon luxtorpeda

20 Dziękuję za uwagę Małgorzata Soczewicz