Marcin Piszczek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Krzysztof Lysik Regionalna Dyrekcja Lasów Pañstwowych w Katowicach

Transkrypt

1 Marcin Piszczek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Krzysztof Lysik Regionalna Dyrekcja Lasów Pañstwowych w Katowicach ANALIZA PORÓWNAWCZA WYBRANYCH KOSZTÓW, STRUKTURY SPRZEDAÝY DREWNA, UZYSKIWANYCH CEN ÚREDNICH ORAZ WYNIKU FINANSOWEGO W DWUNASTU NADLEÚNICTWACH SILNIE I SÙABO ZRÓÝNICOWANYCH PRZYRODNICZO W RDLP KATOWICE COMPARATIVE ANALYSIS OF SELECTED COSTS, WOOD SELLING STRUCTURE, ACHIEVED AVERAGE TIMBER PRICE AND FINANCIAL RESULTS IN TWELVE FOREST DISTRICTS HIGHLY AND WEAKLY BIODIVERSE IN REGIONAL DIRECTORATE OF STATES FOREST KATOWICE Sùowa kluczowe: bioróýnorodnoúã, koszty jednostkowe, ceny drewna, wynik finansowy Key words: biodiversity, costs per piece, raw wood price, financial results Abstract. During past 200 years forestry changed forest, reducing the number of tree species, cost of timber production and increasing the crop. Process of limitary biodiversity had economical background. Currently we restitute biodiversity and we can ask: how much does it cost? The aim of the study was to compare costs and financial benefits between 7 highly biodiversed Forest Districts and 5 weakly biodversed Forest Districts in Regional Directorate of State Forests Katowice. WSTÆP Ochrona bioróýnorodnoúci w otaczajàcym czùowieka úrodowisku staje siæ koniecznoúcià wynikajàca z jego daleko posuniætej antropomorfizacji. Proces ten prowadzi do zuboýenia biocenoz, bezpowrotnego wymierania taksonów na skutek dziaùalnoúci ludzkiej, odbierajàcej tym organizmom biotopy, w których ýyùy. Omawiane zjawisko dotyczy równieý lasów, które przez minione 150 lat byùy przeksztaùcane w kierunku zwiækszania produkcyjnoúci i obniýania kosztów produkcji. Majàc na wzglædzie wspomniane zaùoýenia leúnicy ograniczali liczbæ gatunków tworzàcych drzewostany oraz eliminowali te, które byùy maùo wydajne, lub których drewno nie znajdowaùo nabywców na rynku. Skoro, zatem proces ograniczania bioróýnorodnoúci w lasach miaù podùoýe ekonomiczne, moýna zadaã pytanie: ile obecnie kosztuje jej zachowanie i ewentualne odtwarzanie oraz jakie wymierne korzyúci materialne przynosi bioróýnorodnoúã? 01

2 CEL PRACY I METODYKA BADAÑ Celem pracy jest wykazanie róýnic w wysokoúci kosztów ponoszonych na zagospodarowanie i ochronæ lasu pomiædzy nadleúnictwami silnie zróýnicowanymi siedliskowo i przyrodniczo oraz maùo zróýnicowanymi w RDLP Katowice. Dodatkowym celem jest porównanie struktury uýytkowania, wielkoúci przychodów ze sprzedaýy drewna, uzyskiwanych cen úrednich oraz osiàganego wyniku finansowego w tych nadleúnictwach. Obiektem badañ byùy nadleúnictwa RDLP w Katowicach. Wybrano 7 nadleúnictw, które na podstawie analizy siedlisk, skùadu gatunkowego i struktury pozyskania uznano za silnie zróýnicowane, zaliczono do tej grupy: Andrychów, Bielsko, Brzeg, Katowice, Prudnik, Suchà Beskidzkà i Ustroñ oraz 5 nadleúnictw, które w oparciu o te same kryteria okreúlono, jako maùo zróýnicowane: Kùobuck, Krasiejów, Lubliniec, Olesno, Zawadzkie. Dokonujàc wyboru nadleúnictw do analizy dàýono do uzyskania dwóch jednolitych i porównywalnych grup jednostek organizacyjnych. W zwiàzku z tym starano siæ tak wybraã nadleúnictwa, aby powierzchnia ogóùem, wielkoúã pozyskania i zrywki, powierzchnie odnowieñ, pielægnacji i ochrony byùy w obu grupach podobne. Dla wybranych jednostek organizacyjnych LP porównano koszty jednostkowe: odnowienia, poprawek, pielægnacji, pozyskania, zrywki oraz koszty ochrony przed owadami, zwierzynà i przeciwpoýarowej w latach Porównano takýe wielkoúã i wartoúã pozyskania ogóùem, strukturæ pozyskania analizujàc wielkoúã i wartoúã pozyskania sortymentów strategicznych, tzn. takich, których sumaryczna wartoúã sprzedaýy wynosi co najmniej 90% wartoúci sprzedaýy drewna ogóùem oraz wielkoúã i wartoúã pozyskania na jeden hektar w latach Dane dotyczàce kosztów pochodzà ze sprawozdañ finansowogospodarczych za lata RDLP w Katowicach z tzw. tabeli kosztów oraz LPIR 1. Informacje na temat wielkoúci i struktury sprzedaýy uzyskano z Analizy sprzedaýy surowca drzewnego wg nadleúnictw wraz ze sprzedaýà wewnætrznà z lat przygotowanej przez Wydziaù Planowania, Analiz i Handlu Drewnem RDLP w Katowicach na podstawie LPIO-9. CHARAKTERYSTYKA SIEDLISKOWA BADANYCH NADLEÚNICTW Nadleúnictwa maùo zróýnicowane charakteryzujà siæ przewagà siedlisk borowych. Dominujàce udziaùy majà odpowiednio: bór mieszany w trzech nadleúnictwach i bór - w dwóch nadleúnictwach. Jednostki uznane za silnie zróýnicowane cechuje wyraêna przewaga siedlisk lasowych, w trzech nadleúnictwach zdecydowanie dominujà takie wùaúnie siedliska, w trzech kolejnych siedliska lasu mieszanego, a tylko w jednym siedliska boru mieszanego. Szczegóùowe dane dotyczàce procentowego udziaùu siedlisk w badanych nadleúnictwach przedstawiono w tabeli 1. Dokonujàc podziaùu nadleúnictw na maùo i silnie zróýnicowane kierowano siæ miædzy innymi skùadem gatunkowym. Za nadleúnictwa o niewielkim 02

3 Tab.1. Siedliskowe typy lasu, powierzchnia i udziaùy procentowe w 12 nadleúnictwach RDLP Katowice Tab.2. Gatunki lasotwórcze i ich udziaùy w 12 nadleúnictwach RDLP Katowice 0

4 04 zróýnicowaniu uznano takie, w których udziaù jednego gatunku osiàgaù lub przekraczaù 90%. We wszystkich analizowanych nadleúnictwach uznanych za maùo zróýnicowane dominujàcym gatunkiem jest sosna, której udziaù wahaù siæ w tych jednostkach od 88,5%-9,2%. Typujàc do analizy nadleúnictwa silnie zróýnicowane poszukiwano takich, które cechowaùy siæ wysokim udziaùem gatunków liúciastych oraz jednoczesnym wystæpowaniem jak najwiækszej iloúci gatunków lasotwórczych w drzewostanie gùównym. Udziaù gatunków liúciastych w badanych nadleúnictwach wahaù siæ od 5, 8%-60, 0%, zaú liczba gatunków lasotwórczych wystæpujàcych w drzewostanie gùównym wynosiùa od 8 do 10. Udziaùy procentowe poszczególnych gatunków lasotwórczych w drzewostanie gùównym w analizowanych nadleúnictwach zawarto w tabeli 2. ANALIZA KOSZTÓW JEDNOSTKOWYCH ODNOWIENIA, PIELÆGNACJI, POZYSKANIA DREWNA I OCHRONY LASU W LATACH Koszty jednostkowe odnowienia i poprawek. Úrednie koszty jednostkowe odnowienia w analizowanym okresie w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych wahaùy siæ od 758,0 zù/ha/rok do 724,6 zù/ha/rok. Úredni koszt odnowienia 1 ha w tych nadleúnictwach wynosiù 4726,1 zù/rok. W nadleúnictwach maùo zróýnicowanych analizowane koszty zamykaùy siæ w przedziale 2716,2 461,1 zù/ha/rok, a úredni koszt odnowienia 1 ha wynosiù 157, zù/rok. Analizujàc powyýsze dane moýna stwierdziã, ýe w badanym okresie koszty odnowienia byùy wyýsze w nadleúnictwach o silnie zróýnicowanym skùadzie gatunkowym, zaú úredni koszt odnowienia 1 ha byù wyýszy o,2% w porównaniu do nadleúnictw maùo zróýnicowanych. Zredukowane powierzchnie odnowieñ w latach w nadleúnictwach silnie i sùabo zróýnicowanych wynosiùy odpowiednio: 2296 ha i 2950 ha. Úrednie koszty poprawek w badanym okresie w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych wynosiùy od 426,7 zù/ha/rok do 11896,0 zù/ha/rok, zaú úredni koszt wykonania tego zabiegu na powierzchni 1 ha w tej grupie nadleúnictw wynosiù 50,26 zù/rok. W jednostkach uznanych za maùo zróýnicowane odpowiednie koszty mieúciùy siæ w przedziale 2147,2-27,6 zù/ha/rok, zaú úredni koszt wykonania poprawek na powierzchni 1 ha wynosiù 29,80 zù/rok i byù o 44,7% niýszy w porównaniu z kosztem poprawek w grupie nadleúnictw silnie zróýnicowanych. Powierzchnie, na których wykonano poprawki w latach w nadleúnictwach silnie i sùabo zróýnicowanych wynosiùy odpowiednio: 522 ha i 6 ha. Koszty jednostkowe pielægnacji Úrednie koszty pielægnacji w analizowanym okresie w nadleúnictwach zaliczonych do grupy silnie zróýnicowanych wahaùy siæ pomiædzy 14,5 zù/ha/rok, a 464,4 zù/ha/rok. Úredni koszt wykonania pielægnacji 1 ha lasu wynosiù w tej grupie

5 90,52 zù/rok. W nadleúnictwach maùo zróýnicowanych odpowiednie wielkoúci wynosiùy 251,7 zù/ha/rok i 406,0 zù/ha/rok, natomiast úredni koszt pielægnacji 1 ha wynosiù 2,20 zù/rok i byù o 14,9% niýszy w stosunku do analogicznego kosztu w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych. Powierzchnie pielægnacji w latach w nadleúnictwach silnie i sùabo zróýnicowanych wynosiùy odpowiednio: ha i ha. Koszty jednostkowe pozyskania i zrywki Úrednie koszty jednostkowe pozyskania w latach w nadleúnictwach uznanych za silnie zróýnicowane wynosiùy od 19,09 zù/m /rok do 29,0 zù/m /rok, zaú úredni koszt pozyskania dla wszystkich badanych nadleúnictw w tej grupie wynosiù 21,46 zù/m /rok. W nadleúnictwach niezróýnicowanych analogiczne koszty wynosiùy odpowiednio: 14,59 zù/m /rok, 21,15 zù/m /rok oraz koszt úredni dla wszystkich nadleúnictw w badanym okresie 17,94 zù/m /rok, który byù o 16,4% niýszy w porównaniu do nadleúnictw silnie zróýnicowanych. Wielkoúã pozyskania w latach w nadleúnictwach silnie i sùabo zróýnicowanych wynosiùa odpowiednio: m i 11000m. Úrednie koszty jednostkowe zrywki w analizowanym okresie w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych ksztaùtowaùy siæ pomiædzy 11,05 zù/m /rok, a 0,9 zù/m /rok, zaú úredni koszt zrywki w caùym okresie w przeliczeniu na jedno nadleúnictwo wynosiù 21,98 zù/m /rok. W odniesieniu do nadleúnictw maùo zróýnicowanych analogiczne koszty osiàgnæùy: 9,2 zù/m /rok, 1,57 zù/m /rok oraz koszt úredni 11,86 zù/m /rok i byù on o 46,0% niýszy w porównaniu z analogicznym, w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych. Miàýszoúã zerwanego drewna w latach w nadleúnictwach silnie i sùabo zróýnicowanych wynosiùa odpowiednio: m i m. Zestawienie úrednich kosztów jednostkowych odnowienia, pielægnacji, pozyskania i zrywki w latach w badanych nadleúnictwach zawiera tabela. Koszty jednostkowe ochrony lasu Úredni jednostkowy koszt ochrony lasu w badanym okresie w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych wynosiù 2,57 zù/ha/rok, natomiast w nadleúnictwach maùo zróýnicowanych tylko 0,9 zù/ha/rok, co oznacza, ýe byù o 15,6% niýszy. Analizujàc jednostkowe koszty ochrony moýna jednak wyróýniã nakùady na ochronæ lasu: przed zwierzynà, przed szkodliwymi owadami oraz przeciwpoýarowà. Jednostkowe úrednie koszty ochrony przed zwierzynà w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych wyniosùy 16,61 zù/ha/rok, podczas gdy w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych zaledwie 11,5 zù/ha/rok, czyli o 1,7% mniej. Odwrotnà proporcjæ jednostkowych kosztów úrednich odnotowano w odniesieniu do ochrony przed szkodliwymi owadami i przeciwpoýarowej. W obu wymienionych rodzajach ochrony lasu jednostkowe úrednie koszty sà wyýsze w nadleúnictwach maùo zróýnicowanych niý w silnie zróýnicowanych. Wynoszà one 05

6 Tab.. Úrednie jednostkowe koszty: odnowienia, poprawek, pielægnacji, pozyskania i zrywki uzyskane w latach w 12 nadleúnictwach RDLP Katowic Êródùo:Opracowanie wùasne. Tab.4. Úrednie jednostkowe koszty ochrony lasu w latach w 12 nadleúnictwach RDLP Katowice Êródùo:Opracowanie wùasne. odpowiednio: koszty ochrony przeciwpoýarowej - 5,02 zù/ha/rok (nadleúnictwa silnie zróýnicowane) i 10,17 zù/ha/rok (nadleúnictwa sùabo zróýnicowane) oraz koszty ochrony przed szkodliwymi owadami 6,1 zù/ha/rok (nadleúnictwa silnie zróýnicowane) i 7,60 zù/ha/rok (nadleúnictwa sùabo zróýnicowane). Jednostkowe úrednie koszty ochrony przed szkodliwymi owadami sà zatem o 19,% wyýsze w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych, zaú koszty ochrony przeciwpoýarowej aý o 50,6%. Naleýy przy tym zaznaczyã, ýe wúród nadleúnictw sùabo zróýnicowanych trzy miaùy pierwszà kategoriæ ppoý., a dwa drugà, natomiast wúród nadleúnictw silnie zróýnicowanych jedno nadleúnictwo miaùo pierwszà kategoriæ ppoý., trzy drugà i trzy trzecià. Zestawienie úrednich kosztów jednostkowych ochrony lasu, przed zwierzynà, owadami i przeciwpoýarowej w latach w badanych nadleúnictwach zawiera tabela 4. 06

7 ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO Porównanie wyniku finansowego nadleúnictw silnie i sùabo zróýnicowanych moýe byã dokonane dwojako: wykorzystujàc wynik finansowy skorygowany o dopùaty i odpis na Fundusz Leúny oraz wynik finansowy bez dopùat i odpisów na Fundusz Leúny. Porównujàc wynik finansowy skorygowany o Fundusz Tab.5. Wynik finansowy netto skorygowany o odpisy i dopùaty z Funduszu Leúnego w latach w 12 nadleúnictwach RDLP Katowice Êródùo:Oopracowanie wùasne. Tab.6. Wynik finansowy netto bez odpisów i dopùat z Funduszu Leúnego w latach w 12 nadleúnictwach RDLP Katowice Êródùo: Opracowanie wùasne. 07

8 08 Leúny dostrzegamy mniejsze róýnice pomiædzy nadleúnictwami silnie i sùabo zróýnicowanymi przyrodniczo (por. tab. 5 i 6). W nadleúnictwach silnie zróýnicowanych úredni wynik finansowy uzyskany w latach wahaù siæ od 42,50 tys. zù/rok (nadl. Prudnik) do 14,25 tys. zù/rok (nadl. Katowice). W trzech nadleúnictwach byù ujemny, a w czterech dodatni. W grupie nadleúnictw sùabo zróýnicowanych przeciætny wynik finansowy skorygowany o Fundusz Leúny zamykaù siæ w przedziale 55, 80 tys. zù/rok (nadl. Zawadzkie) do 10, 71 tys. zù/rok (nadl. Kùobuck) i tylko w jednym nadleúnictwie byù ujemny. Przeciætny wynik finansowy uzyskany przez nadleúnictwo w grupie silnie zróýnicowanych wyniósù 26, 26 tys. zù/rok, zaú w grupie sùabo zróýnicowanych 6, 5 tys. zù/rok. Analizujàc wynik finansowy nadleúnictw bez uwzglædnienia odpisów i dopùat z Funduszu Leúnego uwagæ zwraca znacznie wiæksza dysproporcja pomiædzy nadleúnictwami silnie (przeciætny wynik finansowy dla wszystkich nadleúnictw wyniósù 149, 07 tys. zù/rok) i sùabo zróýnicowanymi (965, 74 tys. zù/rok). W pierwszej z wymienionych grup úredni wynik finansowy uzyskany w badanym czteroleciu wahaù siæ pomiædzy 595, 87 tys. zù/rok (nadl. Katowice) i 2071, 56 tys. zù/rok (nadl. Prudnik), przy czym w trzech nadleúnictwach byù on ujemny, a w czterech dodatni. W badanej grupie nadleúnictw sùabo zróýnicowanych wynik finansowy bez odpisów i dopùat z Funduszu Leúnego zamykaù siæ w przedziale 276, 45 tys. zù/rok (nadl. Krasiejów) i 2567, 80 tys. zù/rok (nadl. Kùobuck), z piæciu analizowanych nadleúnictw tylko jedno uzyskaùo w caùym badanym okresie wynik ujemny. Podsumowujàc powyýsze dane moýna stwierdziã, ýe okres badane nadleúnictwa silnie zróýnicowane zamknæùy stratà, natomiast nadleúnictwa sùabo zróýnicowane zyskiem. ANALIZA STRUKTURY I WARTOÚCI SPRZEDAWANEGO DREWNA Liczba sprzedawanych sortymentów strategicznych, tzn. takich, których sumaryczna wartoúã sprzedaýy wynosi co najmniej 90%, zaú sumaryczna masa okoùo 90% zamykaùa siæ w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych w przedziale 5-1, podczas gdy w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych wahaùa siæ pomiædzy Úrednia liczba sortymentów strategicznych wynosiùa w grupie nadleúnictw silnie zróýnicowanych 9 sortymentów/nadl., a wúród sùabo zróýnicowanych 6,6 sortymentu/nadl. Peùne zestawienie sortymentów strategicznych sprzedawanych przez badane nadleúnictwa zawiera tab. 7. W strukturze uýytkowania i sprzedaýy w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych pojawia siæ znacznie wiæcej gatunków drzew i sortymentów. Czæúciej sà oferowane do sprzedaýy sortymenty cenne. Natomiast w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych liczba gatunków jest znacznie mniejsza i ograniczona niemal wyùàcznie do iglastych. Jedynym oferowanym na rynku sortymentem cennym byùo WB1iglaste Úrednie ceny obliczone dla lat uzyskiwane w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych i sùabo zróýnicowanych zawieraùy siæ odpowiednio w

9 przedziaùach: 121,6-174,70 zù/m oraz 115,65 17,1 zù/m. Uzyskane úrednie ceny dla wszystkich nadleúnictw w badanym okresie wynosiùy: w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych 15,5 zù/m i w sùabo zróýnicowanych 127,8 zù/m. Zatem úrednia cena uzyskiwana w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych byùa o 16,7% wyýsza niý w sùabo zróýnicowanych. Úrednie ceny uzyskiwane w poszczególnych sortymentach w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych sà na ogóù wyýsze niý w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych. Sumaryczne wielkoúci sprzedaýy w ujæciu iloúciowym i wartoúciowym w latach w badanych nadleúnictwach wynosiùy odpowiednio: nadleúnictwa silnie zróýnicowane ,69 m i , 44 zù oraz nadleúnictwa sùabo zróýnicowane ,49 m i ,81 zù. Peùne zestawienie wielkoúci i wartoúci sprzedaýy drewna oraz uzyskanych cen úrednich w latach w badanych nadleúnictwach zawarto w tabeli 7. Tab.7. Sortymenty strategiczne, wielkoúã i wartoúã sprzedaýy drewna oraz uzyskane ceny úrednie w latach w 12 nadleúnictwach RDLP Katowice Êródùo: Opracowanie wùasne. 09

10 10 DYSKUSJA I WNIOSKI Dokonujàc porównania uzyskanych wyników z konkluzjami wysnutymi przez innych autorów prowadzàcych podobne badania naleýy podkreúliã duýà zbieýnoúã uzyskiwanych rezultatów. W badaniach przeprowadzonych przez Gluræ i Moliñskiego [200] przeciætne ùàczne koszty prowadzenia upraw byùy znacznie wyýsze na siedlisku LMúw niý Búw. Wedùug Kocela i Kirstena [1998] w pracach hodowlanych nastæpuje spadek kosztów jednostkowych odnowieñ, poprawek i uzupeùnieñ wraz ze wzrostem udziaùu sosny i modrzewia, natomiast wzrost udziaùu pozostaùych gatunków iglastych (zwùaszcza úwierka) oraz liúciastych powoduje wzrost kosztów realizacji tych zadañ. Ci sami autorzy [1998] stwierdzili, ýe jednostkowe koszty prac z zakresu pozyskania drewna spadajà wraz ze wzrostem udziaùu sortymentów iglastych oraz duýy udziaù sortymentów liúciastych takich, jak papierówka, drewno okleinowe, a zwùaszcza drewno tartaczne powoduje wzrost kosztów pozyskania i zrywki. Jednoczeúnie na jednostkowe koszty pozyskania drewna wpùywa struktura pozyskiwanych sortymentów drzewnych. Cytowane wyniki badañ potwierdzajà zatem generowanie wyýszych kosztów odnowienia, poprawek, uzupeùnieñ, pozyskania i zrywki wraz ze wzrostem udziaùu gatunków liúciastych, poprawà jakoúci siedliska i wzrostem bioróýnorodnoúci. Przeprowadzone badania i uzyskane wyniki pozwalajà na wysuniæcie nastæpujàcych wniosków: 1. jednostkowe koszty odnowienia sà wyýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych przyrodniczo, co moýna czæúciowo uzasadniã koniecznoúcià wprowadzania wiækszej liczby gatunków i wynikajàcymi z tego faktu trudnoúciami organizacyjnymi oraz wiækszà pracochùonnoúcià, 2. koszty jednostkowe poprawek sà znacznie wyýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych przyrodniczo,. koszty jednostkowe pielægnacji sà wyýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych przyrodniczo, 4. koszty jednostkowe pozyskania sà wyýsze w nadleúnictwach zróýnicowanych przyrodniczo, zaú koszty zrywki sà znaczàco wyýsze w porównaniu do nadleúnictw maùo zróýnicowanych, jednak naleýy zauwaýyã, ýe w badanej próbie nadleúnictw silnie zróýnicowanych byùy jednostki z terenów podgórskich, co niewàtpliwie wpùynæùo na uzyskane wyniki dotyczàce jednostkowych kosztów pozyskania i zrywki, zawyýajàc je, 5. koszty jednostkowe ochrony lasu sà wyýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych, podobna prawidùowoúã dotyczy kosztów jednostkowych ochrony przed zwierzynà, przy czym naleýy uznaã nadleúnictwa silnie zróýnicowane przyrodniczo za potencjalnie bardziej przydatne do prowadzenia gospodarki ùowieckiej ze wzglædu na zasobnoúã bazy pokarmowej, co z kolei uzasadnia wyýsze koszty jednostkowe ochrony przed zwierzynà, 6. koszty jednostkowe ochrony przed owadami sà niýsze w nadleúnictwach zróýnicowanych przyrodniczo, a koszty jednostkowe ochrony przeciwpoýarowej sà

11 znacznie niýsze niý w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych, zatem naleýy uznaã nadleúnictwa silnie zróýnicowane przyrodniczo za znacznie odporniejsze na wystæpowanie klæsk poýarów i gradacji szkodliwych owadów, 7. nadleúnictwa silnie zróýnicowane przyrodniczo posiadajà znacznie bogatszà ofertæ sprzedaýy zarówno w zakresie iloúci gatunków, jak i liczby sortymentów, co pozwala na przyciàgniæcie wiækszej rzeszy zróýnicowanych klientów, obsùugæ wiækszej iloúci segmentów nabywców i w konsekwencji mniejsze odczuwanie ewentualnej dekoniunktury na rynku drzewnym, 8. nadleúnictwa silnie zróýnicowane przyrodniczo osiàgajà znaczàco wyýsze ceny úrednie, 9. mimo osiàgania wyýszych cen úrednich nadleúnictwa silnie zróýnicowane osiàgajà znacznie gorszy wynik finansowy wynikajàcy z wysokich kosztów dziaùalnoúci podstawowej i wymagajà wspomagania ze úrodków Funduszu Leúnego. Podsumowujàc moýna stwierdziã, ýe prawie wszystkie analizowane koszty jednostkowe, tzn.: odnowienia, poprawek, pielægnacji, pozyskania, zrywki, ochrony lasu i ochrony przed zwierzynà byùy wyýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych przyrodniczo niý w nadleúnictwach sùabo zróýnicowanych. Jedynie jednostkowe koszty ochrony przed owadami i przeciwpoýarowej byùy niýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych, co pozwala na uznanie ich za mniej zagroýone tymi klæskami niý nadleúnictwa sùabo zróýnicowane przyrodniczo. Kolejnym atutem, jaki daje bioróýnorodnoúã drzewostanów nadleúnictwa jest poszerzenie oferty produktów drzewnych i uzyskiwanie znaczàco wyýszych cen úrednich. Zatem ponoszàc wyýsze koszty uzyskujemy odporniejszy las, stabilniejszy ekosystem wobec klæsk biotycznych i abiotycznych oraz bardziej konkurencyjne, dziæki bogactwu oferty i osiàganiu wyýszych cen na sprzedawane drewno, gospodarstwo leúne. LITERATURA Glura J., Moliñski K.(200), Zastosowanie metody dyskontowania do porównania kosztów upraw leúnych, Sylwan nr 7, ss. 1-2 Kocel J., Kirsten B. (1998), Grupowanie nadleúnictw (czæúã II pod wzglædem zbliýonej struktury sortymentowej drewna pozyskanego w 1996 roku), Gùos Lasu, nr 4, ss Kocel J., Kirsten B. (1998), Grupowanie nadleúnictw (czæúã II pod wzglædem zbliýonej struktury gatunków panujàcych), Gùos Lasu, nr 5, ss STRESZCZENIE Gospodarka leúna prowadzona przez czùowieka przez 200 lat przeksztaùcaùa lasy, majàc na celu zwiækszanie ich produkcyjnoúci i obniýania kosztów produkcji. Ograniczano, zatem liczbæ gatunków tworzàcych drzewostany oraz eliminowana te, które byùy maùo wydajne, lub, których drewno nie znajdowaùo nabywców na rynku. Skoro proces ograniczania bioróýnorodnoúci w lasach miaù podùoýe ekonomiczne, moýna zadaã pytanie ile obecnie kosztuje jej zachowanie i ewentualne odtwarzanie oraz jakie wymierne korzyúci 11

12 12 materialne przynosi róýnorodnoúã przyrodnicza? Celem pracy byùo: wykazanie róýnic w wysokoúci kosztów ponoszonych na zagospodarowanie i ochronæ lasu; porównanie struktury uýytkowania, wielkoúci przychodów ze sprzedaýy drewna, uzyskiwanych cen úrednich i osiàganego wyniku finansowego pomiædzy nadleúnictwami silnie zróýnicowanymi siedliskowo i przyrodniczo oraz maùo zróýnicowanymi w RDLP Katowice. Obiektem badañ byùo 7 nadleúnictw, które na podstawie analizy siedlisk, skùadu gatunkowego i struktury pozyskania uznano za silnie zróýnicowane oraz 5 nadleúnictw maùo zróýnicowanych. Dla wybranych jednostek organizacyjnych LP porównano koszty jednostkowe: odnowienia, poprawek, pielægnacji, pozyskania, zrywki, oraz koszty ochrony przed owadami, zwierzynà i przeciwpoýarowej. Zestawiono takýe wielkoúã i wartoúã pozyskania ogóùem, strukturæ pozyskania analizujàc wielkoúã i wartoúã pozyskanych sortymentów strategicznych, tzn. takich, których sumaryczna wartoúã sprzedaýy wynosiùa, co najmniej 90% wartoúci sprzedaýy drewna ogóùem oraz wielkoúã i wartoúã pozyskania na jeden hektar. Dane pochodziùy z lat Przeprowadzone badania pozwoliùy na stwierdzenie, ýe jednostkowe koszty odnowienia, poprawek, pielægnacji, pozyskania, ochrony przed zwierzynà sà wyýsze w nadleúnictwach silnie zróýnicowanych przyrodniczo. Tylko koszty jednostkowe ochrony przeciwpoýarowej i przed owadami sà niýsze w tej samej grupie jednostek organizacyjnych Lasów Pañstwowych. Ponadto nadleúnictwa silnie zróýnicowane przyrodniczo posiadajà znacznie bogatszà ofertæ sprzedaýy zarówno w zakresie iloúci gatunków jak i liczby sortymentów, co pozwana na przyciàgniæcie wiækszej rzeszy zróýnicowanych klientów, obsùugæ wiækszej iloúci segmentów nabywców i w konsekwencji mniejsze odczuwanie ewentualnej dekoniunktury na rynku drzewnym. Jednak mimo osiàgania znaczàco wyýszych úrednich cen surowca drzewnego nadleúnictwa silnie zróýnicowane osiàgajà znacznie gorszy wynik finansowy wynikajàcy z wysokich kosztów dziaùalnoúci podstawowej i wymagajà wspomagania ze úrodków Funduszu Leúnego. Moýna, zatem wysnuã konkluzjæ, ýe przywracanie i utrzymywanie róýnorodnoúci przyrodniczej w lesie wiàýe siæ z koniecznoúcià ponoszenia znacznych nakùadów finansowych, których nie rekompensujà przychody ze sprzedaýy drewna SUMMARY Forestry created by man during past 200 years changed forests. The aim of that activity was to increase productivity and reduce cost. The number of tree species was delimited. Species having low productivity or such, which wood had low demand were excluded. Process of delimitation forest biodiversity had economical backgrounds. Currently, restituting biodiversity, we can ask two questions: how much it costs and what economic benefits it gives. The aim of the study weas to show differences in costs per piece of silviculture, forest protection, harvesting, average prices of raw wood and financial result between forest inspectorates highly and weakly biodiverse in Regional Directorate of State Forests Katowice Object of the research were 7 forest inspectorates highly diverse and 5 forest inspectorates weakly diverse. Areas of both groups were similar. Costs per piece of reforestation, silviculture, harvesting, transportation, forest protection and financial result in selected groups of forest inspectorates were compared. Amount and structure of harvested

13 wood were matched as well. Data was collected for the period between 1999 and2002. The carried out study states that costs per piece of reforestation, silviculture, harvesting, and protection before game were significantly higher in highly diverse Forest Districts. Only costs per piece of fire and insects protection were higher in weakly diverse Forest Districts. The offer of wood assortment was richer as well as average timber price was higher in highly diverse Forest Districts. Financial results in weakly diverse Forest Districts were higher, in the second group it was under zero. Unfortunately, higher incomes do not cover expenses and highly diverse Forest Districts in investigated area need financial support from the Forest Fund. Main conclusion is to restore and hold biodiversity in forest needs expenses, which is not covered by income from the wood sold. 1