Stanowisko turzycy zwis³ej Carex pendula Huds. (Cyperaceae) w rezerwacie Buki Sudeckie w Górach Kaczawskich

Transkrypt

1 167 Turzyca-zwis³a-Carex-pendula-w-rezerwacie- Buki-Sudeckie -w-g.-kaczawskich 167 Stanowisko turzycy zwis³ej Carex pendula Huds. (Cyperaceae) w rezerwacie Buki Sudeckie w Górach Kaczawskich Locality of Carex pendula Huds. (Cyperaceae) in Buki Sudeckie nature reserve in the Kaczawa Mts. (the Sudetes, SW Poland) REMIGIUSZ PIELECH R. Pielech, Katedra Bioró norodnoœci i Ochrony Szaty Roœlinnej, Wydzia³ Nauk Biologicznych, Uniwersytet Wroc³awski, ul. Kanonia 6/8, Wroc³aw; remek@biol.uni.wroc.pl ABSTRACT: The short note presents information on newly discovered locality of Carex pendula in the Buki Sudeckie nature reserve in the Kaczawa Mts. (the Sudetes, SW Poland). The species is rare and considered endangered (EN) in the Sudetes. The phytosociological relevé is given to describe occupied plant community. KEY WORDS: Carex pendula, forest species, endangered species, the Kaczawa Mts, the Sudetes, Buki Sudeckie, nature reserve. Wstêp Turzyca zwis³a Carex pendula Huds. jest jednym z rzadszych gatunków leœnych po³udniowo-zachodniej Polski. Zosta³a wpisana na czerwon¹ listê roœlin naczyniowych Dolnego Œl¹ska jako gatunek wymieraj¹cy (kategoria EN) (K¹cki i in. 2003) oraz na listê zagro onych roœlin naczyniowych Sudetów (kategoria VU) (Fabiszewski, Kwiatkowski 2002). Charakteryzuje siê subatlantyckim typem rozmieszczenia, a w Polsce wystêpuje jako gatunek górski w Sudetach i Karpatach (Zaj¹c 1996). C. pendula jest uwa ana za gatunek wskaÿnikowy starych lasów (Hermy i in. 1999; Hermy, Verheyen 2007). Matuszkiewicz (2001) wymienia C. pendula jako gatunek charakterystyczny podgórskiego ³êgu jesionowego Carici remotae- PIELECH R Stanowisko turzycy zwis³ej Carex pendula Huds. (Cyperaceae) w rezerwacie Buki Sudeckie w Górach Kaczawskich. Acta Botanica Silesiaca 8:

2 168 Remigiusz-Pielech 168 Fraxinetum Koch 1926, a w szerszym ujêciu jako charakterystyczny dla zwi¹zku Alno-Ulmion Br.-Bl. et Tx Na Pogórzu Karpackim turzyca zwis³a wystêpuje na w¹skich i grz¹skich terasach podgórskich potoków. Roœnie tam w zbiorowiskach lasów ³êgowych w towarzystwie leœnych gatunków higrofilnych oraz mokrych ³¹k z klasy Molinio-Arrhenatheretea R.Tx (Stachurska- Swakoñ, Towpasz 2008; Towpasz i in. 2011). Aktualne rozmieszczenie turzycy zwis³ej w Sudetach jest s³abo poznane. W okresie powojennym podawana by³a wy³¹cznie z dziewiêciu stanowisk na obszarze Gór Kaczawskich (Kwiatkowski 1997, 2001, 2003, 2006), Gór Orlickich (Procházka 1977; Smoczyk 2005), Gór Opawskich (Kuczyñska 1972; Nowak, Nowak 2009) i Gór Sto³owych (Œwierkosz 1998). W trakcie prac terenowych poœwiêconych badaniom zró nicowania sudeckich lasów ³êgowych odnalezione zosta³o nieznane dot¹d stanowisko turzycy zwis³ej. Celem niniejszej pracy jest charakterystyka tego stanowiska. 1. Materia³ i metody Dla nowego stanowiska Carex pendula podano wspó³rzêdne geograficzne oraz zlokalizowano je wzglêdem najbli szej miejscowoœci. W terenie policzono kêpy oraz wykonano zdjêcie fitosocjologiczne z wykorzystaniem skali pokrycia Domin-Krajina (Mueller-Dombois, Ellenberg 2003). Nazwy gatunków s¹ zgodne z opracowaniem Mirka i in. (2002). 2. Charakterystyka stanowiska Opisywane stanowisko zlokalizowane jest w Górach Kaczawskich we wschodniej czêœci rezerwatu Buki Sudeckie, 780 m na pó³noc od Nowych Rochowic i oko³o 30 m od drogi Bolków-Jelenia Góra (wspó³rzêdne WGS 84: 50, N; 16, E), na wysokoœci 455 m n.p.m. (ryc. 1). W 2009 roku ros³o tu 10 kêp turzycy zwis³ej. Populacja znajduje siê w niewielkim p³acie lasu z drzewostanem jesionowym z domieszk¹ œwierka i jawora. W runie dominuj¹ gatunki yznych lasów liœciastych, a o wilgotniejszym charakterze p³atu œwiadczy wystêpowanie gatunków typowych dla podgórskich ³êgów: Circaea lutetiana, Cirsium oleraceum, Equisetum sylvaticum, Festuca gigantea, Impatiens noli-tangere, Stellaria nemorum, Urtica dioica. Nie jest mo liwe okreœlenie œcis³ej przynale noœci syntaksonomicznej zbiorowiska, które ma charakter poœredni posiadaj¹c jednoczeœnie cechy Ÿródliskowego ³êgu, wilgotnej jaworzyny i yznej buczyny.

3 169 Turzyca-zwis³a-Carex-pendula-w-rezerwacie- Buki-Sudeckie -w-g.-kaczawskich 169 Szczegó³ow¹ strukturê fitocenozy prezentuje poni sze zdjêcie fitosocjologiczne: data: ; powierzchnia: 200 m 2 ; skala pokrycia: Domin-Krajina; liczba gatunków: 38; pokrycie warstw: a 1 60 %; a 2 10 %; b 1 20 %; b 2 3 %; c 70 %; a 1 : Fraxinus excelsior 7; Picea abies 5; a 2 : Acer pseudoplatanus 4; b 1 : Corylus avellana 5; b 2 : Sambucus nigra 3; c: Galium odoratum 5, Asarum europaeum 4, Mercurialis perennis 4, Athyrium filix-femina 3, Carex pendula 3, Circaea lutetiana 3, Dryopteris filixmas 3, Festuca altissima 3, Rubus sp. 3, Senecio nemorensis s.l. 3, Stachys sylvatica 3, Stellaria nemorum 3, Urtica dioica 3, Acer pseudoplatanus 2, Aegopodium podagraria 2, Equisetum sylvaticum 2, Millium effusum 2, Oxalis acetosella 2, Acer platanoides 1, Brachypodium sylvaticum 1, Carex sylvatica 1, Cirsium oleraceum 1, Dryopteris carthusiana 1, D. dilatata 1, Festuca gigantea 1, Galeobdolon luteum 1, Geum urbanum 1, Hordelymus europaeus 1, Impatiens noli-tangere 1, I. parviflora 1, Myosotis sylvatica 1, Ulmus glabra 1, Melica nutans +, Vicia dumetorum +. Ryc. 1. Lokalizacja stanowiska turzycy zwis³ej Carex pendula Huds. w rezerwacie Buki Sudeckie w Górach Kaczawskich Fig. 1. Locality of Carex pendula Huds. in Buki Sudeckie nature reserve in the Kaczawa Mts (the Sudetes, SW Poland)

4 170 Remigiusz-Pielech Dyskusja Odnaleziona populacja jest interesuj¹ca z punktu widzenia oceny zasobów C. pendula w Sudetach. Warto podkreœliæ, e Góry Kaczawskie s¹ jednym z regionów o najlepiej rozpoznanej szacie roœlinnej. W ci¹gu ostatnich lat prowadzono tu systematyczne badania florystyczne zarówno ca³ego pasma górskiego, jak i samego rezerwatu (Berdowski 1993; Kwiatkowski 1997, 2000, 2002, 2004, 2006). Wiêkszoœæ obserwowanych dot¹d stanowisk wskazuje, e turzyca zwis³a najczêœciej wystêpuje w ma³opowierzchniowych p³atach wilgotnych lasów liœciastych, zwi¹zanych ze Ÿródliskami lub wysiêkami i otoczonych innymi zbiorowiskami leœnymi. Sprawia to, e gatunek mo e byæ pomijany nawet przy d³ugotrwa³ych i szczegó³owych badaniach florystycznych. Nale y zatem przypuszczaæ, e jego zasoby w regionie s¹ wiêksze, ni sugerowa³yby dane Ÿród³owe i przypisane kategorie zagro enia. Stanowisko turzycy zwis³ej po³o one jest na terenie rezerwatu przyrody i wydaje siê byæ niezagro one. Znajduje siê jednak w pobli u intensywnie u ytkowanej drogi krajowej i w przypadku jej remontu nale y zadbaæ o zachowanie stabilnych warunków hydrologicznych na obrze ach rezerwatu. Literatura BERDOWSKI W Szata roœlinna projektowanego rezerwatu przyrody w okolicy Nowych Rochowic w Górach Kaczawskich. Acta Univ. Wrat. 1513, Prace Bot. 55: FABISZEWSKI J., KWIATKOWSKI P Threatened vascular plants of the Sudeten Mountains. Acta Soc. Bot. Pol. 71(4): HERMY M., VERHEYEN K Legacies of the past in the present-day forest biodiversity: a review of past land-use effects on forest plant species composition and diversity. Ecol. Res. 22(3): HERMY M., HONNAY O., FIRBANK L., GRASHOF-BOKDAM C., LAWESSON J. E An ecological comparison between ancient and other forest plant species of Europe, and the implications for forest conservation. Biol. Conserv. 91(1): K CKI Z., DAJDOK Z., SZCZÊŒNIAK E Czerwona lista roœlin naczyniowych Dolnego Œl¹ska. W: K CKI Z. (red.), Zagro one gatunki flory naczyniowej Dolnego Œl¹ska. Instytut Biologii Roœlin, Uniwersytet Wroc³awski & PTPP ProNatura, Wroc³aw, s KUCZYÑSKA I Zbiorowiska leœne Gór Opawskich. Acta Univ. Wrat. 149, Prace Bot 14:1 60. KWIATKOWSKI P Interesuj¹ce i rzadkie gatunki roœlin naczyniowych Gór Kaczawskich i Pogórza Kaczawskiego. II. Acta Univ. Wrat. 1936, Prace Bot. 73:

5 171 Turzyca-zwis³a-Carex-pendula-w-rezerwacie- Buki-Sudeckie -w-g.-kaczawskich 171 KWIATKOWSKI P Notatki florystyczne z Gór Kaczawskich i ich Pogórza (Sudety Zachodnie). Fragm. Flor. Geobot. Polonica 7: KWIATKOWSKI P Projekt ochrony szaty roœlinnej Gór Kaczawskich i ich Pogórza. Ann. Silesiae 31: KWIATKOWSKI P Notatki florystyczne z Gór Kaczawskich i ich Pogórza (Sudety Zachodnie). Cz. 2. Fragm. Flor. Geobot. Polonica 8: KWIATKOWSKI P Ciemiernik zielony Helleborus viridis L. w Górach Kaczawskich. Przyr. Sud. Zach. 6: KWIATKOWSKI P Walory botaniczne Gór Kaczawskich i Pogórza Kaczawskiego. W: FABISZEWSKI J. (red.), Wartoœci botaniczne wybranych pasm Sudetów. Prace Wroc. Tow. Nauk., Seria B, 213. WTN, Wroc³aw, s KWIATKOWSKI P Current state, separatness and dynamics of vascular flora of the Góry Kaczawskie (Kaczawa Mountains) and Pogórze Kaczawskie (Kaczawa Plateau) I. Distribution atlas of vascular plants. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, 467 ss. MATUSZKIEWICZ J. M Zespo³y leœne Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 358 ss. MIREK Z., PIÊKOŒ-MIREK H., ZAJ C A., ZAJ C M Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, 442 ss. MUELLER-DOMBOIS D., ELLENBERG H Aims and Methods of Vegetation Ecology. The Blackburn Press, 547 ss. NOWAK A., NOWAK S Luzula sylvatica (Huds.) Gaudin - a new vascular plant species to Opawskie Mts. in Opole Silesia. Nature Journal 42: PROCHÁZKA F Kvetena. W: ROÈEK Z. (red.), Pøiàoda Orlických hor a Podorlicka. Státní zemìdìlské nakladatelství, Praha, s SMOCZYK M Rzadkie i zagro one gatunki roœlin naczyniowych Gór Bystrzyckich i Orlickich (Sudety Œrodkowe). cz. 2. Przyr. Sud. 8: STACHURSKA-SWAKOÑ A., TOWPASZ K Alder-ash and willow communities and their diversity in the Pogórze Strzy owskie foothills (Western Carpathians). Acta Soc. Bot. Pol. 77(4): ŒWIERKOSZ K Analiza geobotaniczna Gór Sto³owych. Tom 1, 225 ss, Tom 2, 408 ss. Wydzia³ Nauk Przyrodniczych UWr. Mscr. pracy doktorskiej. TOWPASZ K., STACHURSKA-SWAKOÑ A., BARTOSZEK W Determinants of Carex pendula and C. strigosa occurence in ash carrs of the Strzy ów Foothills (Western Carpathians). W: ZEMANEK B. (red.), Geobotanist and Taxonomist. A volume dedicated to Professor Adam Zaj¹c on the 70th anniversary of his birht. Institute of Botany, Jagiellonian University, Cracow, s ZAJ C M Mountain vascular plants in the Polish Lowlands. Pol. Bot. Stud. 11, 92 ss.

6 172 Remigiusz-Pielech 172 Summary The new locality of Carex pendula was discovered near Nowe Rochowice village in the Kaczawa Mts. (the Sudetes, SW Poland). Ten tufts of pendulous sedge were found in the ash stand. They were accompanied by species of eutrophic broadleaved forests and riparian forests. The site is protected in the Buki Sudeckie nature reserve, but it should be monitored in regard of the proximity to a busy road.