, dochodzące nawet do 200 ppm (154 mg/m 3 ).

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download ", dochodzące nawet do 200 ppm (154 mg/m 3 )."

Aniela Zielińska
8 lat temu
Przeglądów:

2 lane), natomiast u ptaków dorosłych od 1,86 (kury nieśne) do 5,4 g/dobę (gęsi). Natomiast sumaryczna roczna produkcja amoniaku przez drób waha się od 13 do 80 kg/djp. Amoniak jest również zaliczany do grupy osmogenów, czyli substancji, które można wykryć za pomocą zmysłu powonienia. Próg wyczuwalności dla człowieka wynosi 5,2 ppm (3,9 mg/m 3 ). Największe problemy z nadmierną emisją tego gazu w budynkach inwentarskich dotyczą przede wszystkim hodowców trzody chlewnej i drobiu. Ma to związek przede wszystkim z dużym zagęszczeniem zwierząt na jednostkę powierzchni oraz często stosowanym w hodowli, ściółkowym systemem utrzymania. Maksymalne ulatnianie się amoniaku ze ściółki zachodzi, gdy osiąga ona wilgotność względną 40-60%. Wtedy bowiem, ściółka traci swoje korzystne właściwości do pochłaniania gazów, a zachodzące procesy gnilne, w połączeniu z odchodami zwierząt, powodują wytwarzanie zwiększonych ilości amoniaku, siarkowodoru i metanu. Jak podaje literatura, poziom NH 3 w strefie nadściółkowej u drobiu, w okresie letnim może wahać się między 40 a 60 ppm. Natomiast w powierzchniowej (2-3 centymetrowej warstwie ściółki) jego stężenie może osiągać wartości ppm. Udowodniono również, iż emisja amoniaku ze ściółki jest ściśle powiązana z jej odczynem. Uwalnianie tego gazu jest niewielkie przy ph ściółki poniżej 7, ale po przekroczeniu tej wartości następuje zwiększenie emisji, osiągając maksimum przy ph 8 i wyższym. Jednakże, jak podkreśla wielu autorów, na poziom amoniaku w powietrzu kurników ma wpływ szerokie spektrum czynników, takich jak: intensywność wymiany powietrza, temperatura, prędkość ruchu powietrza, ale również zawartość związków azotu w ściółce, ściśle powiązane z dietą ptaków i ich wiekiem, oraz sama ściółka. Niebagatelne znaczenie ma również niesprawnie działający system wentylacji. W słabo wentylowanych pomieszczeniach stwierdza się bardzo wysokie poziomy NH 3, dochodzące nawet do 200 ppm (154 mg/m 3 ). Zgodnie z obowiązującym w Polsce Rozporządzeniem Ministra Rolnictwai Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. 2010, nr 56, poz. 344 z póź. zm.) stężenie amoniaku w pomieszczeniach dla drobiu (kurcząt brojlerów) nie powinno przekraczać 20 ppm (15 mg/m 3 ). Niekorzystne oddziaływanie tego gazu może mieć wielorakie znaczenie. Nie tylko bowiem wpływa na same ptaki, ale również na personel zatrudniony do ich obsługi. Człowiek, którego kontakt z gazem jest przypadkowy i nie ma charakteru stałego, bez ujemnych dla siebie następstw jest w stanie wytrzymać stężenie amoniaku od 5 do 20 ppm. Natomiast u osób, Wielkość emisji amoniaku przez zwierzęta gospodarskie (za prof. dr hab. T. Barowicz) Gatunek zwierzęcia Ilość amoniaku (w kg) zwierzę/rok krowy mleczne 27,8 inne bydło 12,5 konie 12,5 świnie 5,1 owce i kozy 1,9 drób 0,26 26

4 Wzrost stężenia amoniaku we krwi obwodowej oddziałuje ujemnie na większość procesów metabolicznych i powoduje występowanie objawów zatrucia, a nawet śmierci. Narażenie ptaków na działanie amoniaku o stężeniu w powietrzu na poziomie 75 i 100 ppm powoduje utratę nabłonka migawkowego i rzęsek w tchawicy. Przeprowadzone badania udowodniły również dwukrotne zwiększenie grubości ścian przedsionków oraz woreczków pęcherzykowatych, co w konsekwencji powodowało zmniejszenie pojemności oddechowej płuc. Uważa się również, że nawet niewielki poziom amoniaku (około 7 ppm), przy długotrwałym oddziaływaniu może wykazywać szkodliwe działanie na układ oddechowy. Związane jest to z obniżeniem poziomu frakcji gamma-globulinowych białka surowicy krwi, czego konsekwencją jest obniżona odporność organizmu. Dla hodowców, nadmierne stężenie amoniaku w budynkach inwentarskich przekłada się na sferę ekonomiczną, gdyż ptaki narażone na konieczność przebywania w pomieszczeniach o podwyższonym stężeniu tego gazu charakteryzują się zmniejszonymi przyrostami masy ciała oraz pogarsza się wykorzystanie przez nie paszy. Z tego powodu podejmuje się szereg działań mających na celu ograniczenie emisji amoniaku u źródła. Zwraca się przede wszystkim uwagę na parametry fizyko - chemiczne ściółki (głównie jej wilgotność względną), zastosowane żywienie oraz stan zdrowia ptaków. Zarówno obniżenie wilgotności ściółki, jak i neutralizacja amoniaku są zabiegami trudnymi do wykonania, szczególnie w obecności ptaków. Pierwsze badania dotyczące tych zagadnień przeprowadzono w roku W kolejnych latach przeprowadzono wiele doświadczeń, w których dowiedziono, że ograniczenie emisji tego gazu z pomiotu drobiowego można uzyskać stosując do niego dodatek różnego typu związków chemicznych, których działanie polega na spowalnianiu reakcji rozkładu kwasu moczowego, lub które wchodząc w reakcję z uwalnianym amoniakiem, powodują jego neutralizację. Obecnie stosuje się wiele metod optymalizujących parametry fizyko - chemiczne ściółki drobiowej. Oprócz metod chemicznych, podejmuje się próby zastosowania metod fizycznych i biologicznych. Metody fizyczne opierają się przede wszystkim na wykorzystaniu odkażającego działania promieniowania ultrafioletowego lub odkażania biotermicznego. Sprawdzano również możliwość wykorzystania ogrzewania podłogowego w kurnikach. Zastosowanie tych metod okazało się skuteczne, jednakże nie znalazły one szerszego zastosowania w praktyce. Metody biologiczne opierają się na zaszczepianiu ściółki biopreparatami zawierającymi mikroorganizmy niepatogenne. Stosuje się również preparaty saponinowe (wyciąg z Yucca schidigera), jako dodatek do ściółki lub, co jest bardziej zalecane, do pasz. Ekstrakt z juki zawiera bowiem silnie działający czynnik blokujący ureazę, enzym który odpowiedzialny jest za rozkład mocznika do amoniaku. Dzięki temu zahamowany zostaje rozkład mocznika, a przez to obniżeniu ulega emisja amoniaku z podłoża. Dowiedziono, że dodatek od 60 do 120 g wyciągu saponinowego na tonę mieszanki paszowej ogranicza o 20-50% wydzielanie amoniaku z pomiotu drobiowego. Częściej stosowanymi metodami neutralizacji amoniaku są metody chemiczne, które umożliwiają wprowadzenie do ściółki szerokiej gamy preparatów pochodzenia organicznego i mineralnego. Dodatki chemiczne typu organicznego nie znalazły jednak szerszego zastosowania w produkcji drobiarskiej, przede wszystkim ze względu na ich toksyczne działanie i są stosowane wyłącznie do odkażania oraz dezynfekcji pomieszczeń przed wstawieniem ptaków. Ponadto słoma, która jest najczęściej stosowanym materiałem ściołowym, jest wykorzystywana przez ptaki jako pokarm uzupełniający (zja- 30

5 dana w ilości około 1 do 2 gramów dziennie). Powoduje to zwiększone ryzyko zatruć pokarmowych lub wpływa kancerogennie na organizmy zwierząt. Duże znaczenie zyskują dodatki typu mineralnego, które z punktu widzenia zoohigienicznego charakteryzują się bardzo korzystnymi właściwościami. Należą do nich m.in. surowce huminowe (torf, węgiel brunatny) i glinokrzemianowe (bentonit, haloizyt, wermikulit), które mogą być używane zarówno jako dodatek do paszy, jak i do ściółki. Prawidłowa dieta zastosowana w żywieniu ptaków również może być czynnikiem ograniczającym emisję amoniaku w środowisku kurnika. Około 18% zawiązków azotu zawartych w paszy (białko) nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym, lecz wydalana przez organizm ptaka i w konsekwencji uwalniana do atmosfery w postaci amoniaku. Dlatego dieta o wysokiej zawartości białka jest czynnikiem zwiększającym ilość azotu w pomiocie drobiowym. Nie należy również zapominać o konieczności zmniejszania emisji NH 3 zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Jednym z ważniejszych mechanizmów regulacyjnych w zakresie ochrony środowiska, jest system pozwoleń na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii. Jest to tzw. Dyrektywa IPPC - Integrated Pollution Prevention and Control (61/96/ EC w sprawie Zintegrowanego Zapobiegania i Kontroli Zanieczyszczeń). Zgodnie z tą dyrektywą ferma zwierząt jest traktowana jako instalacja, w skład której wchodzi szereg urządzeń technicznych, powiązanych ze sobą technologicznie. Do instalacji typu IPPC zaliczono m.in. obiekty do chowu i hodowli drobiu o obsadzie większej niż stanowisk. Trzeba mieć jednak na uwadze, że Dyrektywa IPPC nie określa konkretnych technik czy technologii zapobiegania bądź redukcji emisji. Nakazuje natomiast podejmowanie wszelkich stosownych środków zwalczania zanieczyszczeń środowiska, w szczególności drogą stosowania Najlepszych Dostępnych Technik - BAT (Best Available Techniques). Zgodnie z BAT, w celu utrzymania niskiego poziomu amoniaku w produkcji drobiarskiej zaleca się: dostosowanie dawek pokarmowych jak najbardziej precyzyjnie do wymagań ptaków, z uwzględnieniem różnych etapów produkcji. Działania te polegają przede wszystkim na: obniżeniu poziomu białka ogólnego w mieszankach, optymalizację stosunku białka i aminokwasów do energii, poprawie jakości białka oraz stosowaniu dodatku czystych aminokwasów; stosowanie poideł smoczkowych (mniejsze zawilgocenie ściółki); optymalizację obsady ptaków na jednostkę powierzchni, dostosowaną do możliwości systemu wentylacji zainstalowanego w budynku; stosowanie w chowie ptaków materiału ściółkowego o wysokiej zdolności zatrzymywania wody. Trzeba jednak pamiętać, że podejmując wszelkie działania na rzecz redukcji amoniaku w kurnikach muszą one uwzględniać zachowanie właściwego dobrostanu ptaków, czego konsekwencją będzie optymalny wynik ekonomiczny oraz wysoka jakość uzyskiwanego produktu. dr hab. inż. Tomasz Mituniewicz Katedra Higieny Zwierząt i Środowiska UWM w Olsztynie 32

Podobne dokumenty

Dobrostan bydła: podstawowe wymagania

.pl https://www..pl Dobrostan bydła: podstawowe wymagania Autor: dr inż. Mariusz Bogucki Data: 1 stycznia 2016 Modernizacje budynków inwentarskich dla bydła, jak również budowa nowych, rozszerzają zakres