Oil. Peak i. Los. Ludzkości. Rozdział 4 Los Wyspy Wielkanocnej. Robert Bériault. wersja polska prof. Andrzej Rabczenko, Magdalena Galus

Transkrypt

1 Oil Peak i Los Ludzkości Rozdział 4 Los Wyspy Wielkanocnej Robert Bériault wersja polska prof. Andrzej Rabczenko, Magdalena Galus

2 By opowiedzieć następną część tej historii, musimy cofnąć się w czasie do roku 500-nego... do jednego z najbardziej odosobnionych miejsc na Ziemi: Wyspy Wielkanocnej. Ziemia Moai

3 Wyspa była niezamieszkanym podzwrotnikowym rajem Powierzchnia: 160 km km na wschód do wybrzeży Chile 2000 km na zachód do Wysp Pitcairn

4 Około roku 500-nego do wyspy dobiła łódź z grupą polinezyjskich osadników Archeolodzy szacują, że było to nie więcej niż 100 osób Wyspa była znana jako Rapa Nui

5 Ogromne palmy rosły bujnie wraz z 17 innymi gatunkami drzew. Idealnie nadawały się one do wyrobu bali, desek oraz dłubanych łodzi.

6 Osadnicy przybyli z wyposażeniem Przywieźli ze sobą kury, świnie oraz polinezyjskie szczury. Posadzili bananowce, taro i słodkie ziemniaki.

7 Wyspiarze zaczęli ścinać ogromne palmy, by budować z nich domy i robić łodzie.

8 Bliskość oceanu urozmaicała dietę Ponieważ wokół wyspy nie było raf koralowych, było także niewiele małych ryb. Podstawę połowów stanowiły morświny, na które polowano wprost z drewnianych łodzi.

9 Warunki na wyspie pozwalały na łatwe życie Ludzie mieli dużo czasu na ceremonie religijne.

10 Ceremonialne tańce i obrzędy stały się ważnym elementem życia na wyspie.

11 a jej mieszkańcy stali się ekspertami w rzeźbieniu kamieni kamienny pagórek dla rzeźb

12 Budowa posągów była niezwykłym wyczynem: Posągi rzeźbiono bezpośrednio w kamieniołomach na zboczach gór Po czym taszczone były nawet przez 14 km do wybrzeża, gdzie oddawano im cześć. Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed, Jared Diamond

13 Jak duże były te posągi?

14 Pierwsze z nich mierzyły od 2.5 do 3.5 metra Pomiędzy klanami pojawiła się konkurencja. Rozmiary posągów rosły wraz z rosnącymi ambicjami poszczególnych klanów. Ostatnie z nich miały ponad 9 m wysokości. Rekordowy posąg mierzył 21 metrów i ważył 240 ton! Niedokończony posąg porzucony w kamieniołomie Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft by Thor Heyerdahl

15 Ale jak oni je transportowali, nie znając lewitacji?

16 To pytanie przez długi czas spędzało sen z powiek naukowcom Ale ostatecznie doszli do wniosku, że budowniczowie Rapa Nui budowali tory z drewna prowadzące z kamieniołomów do miejsc kultu, a posągi układali na balach z pni drzew. Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft by Thor Heyerdahl Zespół Thora Heyerdahl a odtwarzający wznoszenie posągu

17 Transportowanie posągów miało znaczący wpływ na zniszczenie lasów na wyspie.

18 Populacja Rapa Nui rosła i około roku 1500-nego osiągnęła swoje maksimum, które wyniosło od do osób.

19 Niedługo potem zaprzestano budowania posągów pozostało 887 posągów na różnych etapach budowy. Setki niedokończonych posągów najzwyczajniej porzucono w kamieniołomach wraz z kamiennymi narzędziami, leżącymi na ziemi wokół nich.

20 Wszystkie prace nad posągami zostały wstrzymane. Ktoś wyciął ostatnie drzewo. Pozostały jedynie trawy i krzewy.

21 Rozwój populacji uległ załamaniu: Po tym jak żyzna gleba, zatrzymująca wilgoć, została wymyta, strumienie wyschły Nastąpiło drastyczne zmniejszenie produkcji żywności Ogromne stada ptaków, przylatujących na wyspę, zniknęły

22 Bez drewna Nie mogli budować łodzi. Łowienie morświnów, głównego źródła mięsa, skończyło się. Nie mogli reperować domów - Rapa Nui musieli mieszkać w szałasach i jaskiniach. Stracili główne źródło ogrzewania i paliwa do gotowania.

23 Rozszalał się głód. Rozpoczęły się walki o resztki pożywienia. W desperacji dochodziło nawet do kanibalizmu. W zimie temperatury spadały do 5 C. Bez drewna na opał, najbardziej cierpiały dzieci i osoby starsze. Porządek społeczny całkowicie runął. Wandale niszczyli posągi innych klanów. Rozpoczęło się masowe wymieranie.

24 Wtedy na wyspę dotarli Europejczycy: Było to w Sobotę Wielkanocną roku Holenderski admirał, Jacob Roggeveen, przybył na wyspę. Zastał na niej 3000 ludzi żyjących w skrajnej nędzy.

25 Następny na wyspie był kapitan Cook, 52 lata później Do tego czasu populacja zmalała do 2000 osób. Jedynymi zwierzętami na wyspie były kury. Wrogie klany toczyły nieustanne wojny.

26 W następnym stuleciu: Głównie przez kontakty z Europejczykami, populacja zmniejszyła się do 111 osób.

27 Niesamowite! Jak to się mogło stać? Przecież zasoby wyspy były tak obfite

28 Po prostu ludność Rapa Nui przekroczyła POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA wyspy. POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA jest to liczba organizmów, które dane terytorium może wyżywić bez degradacji systemu podtrzymywania życia na tym terytorium.

29 POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA ZIEMI W przypadku ludzi, pojemność środowiska może być ograniczone przez preferowany przez nich rodzaj pożywienia. Przykładowo, jedzenie mięsa wymaga znacznie więcej powierzchni oraz zużywa więcej energii niż dieta wegetariańska. Do wyprodukowania 1 kg mięsa potrzeba około 7 kg zbóż. Tak więc, jeśli populacja zdecyduje się na dietę mięsną, pojemność środowiska będzie mniejsze, niż gdyby zadowoliła się nudnym jedzeniem muesli.

30 Styl życia ma duży wpływ na pojemność środowiska Wszystko to NA OSOBĘ m 2 przestrzeni życiowej Samochody, łodzie Przejechane kilometry Samoloty, statki i podróże dla przyjemności Narzędzia, elektronika, naczynia i wiele innych wpływa na to Wyczerpywanie surowców Straty w bioróżnorodności Degradacja pól uprawnych Wcześniejszy Oil Peak Wszystko powyższe zmniejsza pojemność środowiska

31 Przedefiniujmy trochę pojemność środowiska : Pojemność środowiska Ziemi oznacza, jak wielu ludzi może utrzymać Ziemia, przy zachowaniu określonego stylu życia i przy pewnym poziomie technologii, bez degradacji systemów podtrzymania życia. Ta sama planeta może utrzymać więcej ludzi mających skromny styl życia, niż ludzi z ekstrawaganckim stylem życia, używających rozrzutnych technologii.

32 Populacja może przekroczyć pojemność środowiska, w którym żyje mówimy wtedy o OVERSHOOT. Przekroczenie pojemności środowiska staje się możliwe, kiedy gatunek napotyka bogate i wcześniej niewykorzystywane zasoby, które pozwalają mu na wzrost liczebności.

33 Niezmiennie, po przekroczeniu pojemności środowiska (overshoot), następuje masowe wymieranie gatunków.

34 Wyspa Św. Mateusza Podczas II Wojny Światowej, Straż Wybrzeża USA wypuściła na tej odległej wyspie 29 reniferów, jako zapas żywności dla swych ludzi. Gruba na 10 cm powłoka z porostów potrzebowała stuleci, by pokryć wyspę. Ze względu na brak drapieżników, zapasy żywności na wyspie pozwoliły populacji reniferów na rozrośnięcie się do 6000 osobników już w roku

35 W ciągu 3 lat od osiągnięcia przez renifery szczytu populacji, ich liczba drastycznie zmalała do 42 wynędzniałych osobników. Wykres po prawej pokazuje, jak gwałtownie może dojść do upadku populacji, gdy ta przeholuje z wykorzystywaniem zasobów (overshoot). Porosty rosły w tak wolnym tempie, że nie miały szans, by wyżywić 6000 reniferów (pojemność środowiska wyspy było znacznie niższe).

36 Tak samo, jak renifery na Wyspie Św. Mateusza, ludzie w epoce przemysłowej natrafili na bogaty i iniewykorzystywany wcześniej surowiec, który spowodował wzrost ich populacji: ROPĘ NAFTOWĄ!

37 Zastanawia mnie przykład Kanady Jest wielka, zatem ma bardzo dużą pojemność środowiska, prawda?

38 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Tak i nie Jeżeli staniemy koło siebie, ramię przy ramieniu, możemy upakować całą populację świata na powierzchni mniejszej niż Korsyka. Tyle, że ludzie potrzebują znacznie więcej miejsca niż to, które wystarcza na postawienie naszych dwóch stóp.

39 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Potrzebujemy przestrzeni dla naszych domów i pól uprawnych.

40 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Jesteśmy zależni od rozległych przestrzeni podtrzymujących skomplikowane biologiczne systemy niezbędne dla naszego wyżywienia.

41 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Chęć ocalenia różnorodności biologicznej kłóci się z naszą chęcią nieprzerwanej ekspansji na nowe powierzchnie. Bioróżnorodność umożliwia nam za to odkrywanie i korzystanie z nowych lekarstw oraz roślin jadalnych.

42 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Potrzebujemy przestrzeni, by wydobywać surowce do budowy szkół, uniwersytetów, teatrów, kin, stadionów, centrów konferencyjnych, maszyn, narzędzi, pojazdów, itp.

43 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Potrzebujemy rzek, by po nich pływać i w nich łowić, lasów, by po nich wędrować i w nich polować, plaży, by na nich odpoczywać i pływać w morzu oraz pól i gór, by czuć więź z Naturą.

44 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Społeczeństwo technologiczne potrzebuje powierzchni bagien, rozlewisk i zarośli, by móc zaabsorbować i zneutralizować wytwarzane odpady. Torfowisko Moczary Las namorzynowy

45 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Potrzebujemy znacznie więcej naturalnych lasów: dla utrzymania poziomów wód podziemnych, przez spowalnianie spływu wody deszczowej dla zatrzymania erozji gruntów i osunięć błota dla oczyszczania powietrza i absorpcji zanieczyszczeń

46 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Pamiętaj, tylko mała część Kanady nadaje się pod uprawę, z czego pewną powierzchnię zajmują też drogi i budynki. W zimnym klimacie zużywamy więcej surowców im więcej, tym mniejsza jest pojemność środowiska. Tereny uprawne zaznaczone na zielono Zima w Kanadzie to znaczne potrzeby.

47 Rozróżnienie między powierzchnią a pojemnością środowiska: Pamiętaj również, że Kanada musi zapewnić swym obywatelom pożywienie, domy, odzież, ogrzewanie, transport, tak samo jak edukację i opiekę zdrowotną oraz całą infrastrukturę z nimi związaną.

48 Porozmawiajmy o tzw. akrach fantomowych:

49 Eksploatacja ropy była jednorazowym przypadkiem pozwalającym na potrojenie wydajności rolniczej: Ogromne zasoby ropy, które Natura odłożyła dla nas miliony lat temu, w sztuczny sposób zwiększyły zdolności Ziemi do zaopatrywania nas w pożywienie.

50 Innymi słowy, ropa w sztuczny sposób potroiła pojemność środowiska Ziemi. To tak jakby ropa zaopatrzyła nas w nieistniejące areały ziemi fantomowe akry (phantom acreage), jak nazwał je Catton w swej przełomowej książce*. * Overshoot, William R. Catton, Jr.

51 Jak ropie się to udało?

52 Jak? Ponieważ ropa zapewniła nam: -surowce do budowy laboratoriów oraz technologii do rozwoju wysokoproduktywnych zbóż -energię dla maszyn, dzięki którym jeden rolnik może wykarmić 100 ludzi -związki chemiczne do produkcji nawozów i pestycydów potrajających zbiory -energię, by pompować wody gruntowe do nawadniania pól -energię do transportu pożywienia od producenta do konsumenta -energię do suszenia zbóż i przechowywania jedzenia, by zapobiec jego stratom

53 Wszystkie te czynniki sztucznie zwiększyły produkcję żywności tymczasowo.

54 Ale kiedy zacznie brakować ropy, produkcja żywności gwałtownie spadnie akurat w czasie, gdy populacja ludzka osiągnie maksimum swej liczebności!

55 Jeśli nie będziemy w stanie przekonać naszych rządów do działania, możemy nie zdążyć z wprowadzeniem odnawialnych źródeł energii na czas

56 a jeśli będziemy zmuszeni powrócić do XIX-wiecznych technologii, to czy uda nam się wyżywić, wciąż rosnącą, populację ludzką?

57 Jeśli zaś będziemy musieli uciec się do używania zwierząt pociągowych, zamiast traktorów to będziemy potrzebowali dodatkowych 25 to 30% terenów uprawnych tylko po to, by zasadzić nowe rośliny do wykarmienia zwierząt.

58 Mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej nie mieli odpowiednich łodzi, by móc uciec na inną wyspę. Nie mieli gdzie się przenieść.

59 my także. Nie mamy statków kosmicznych, które pozwoliłyby nam uciec na inną planetę.

60 Następny rozdział przybliży Ci analogie pomiędzy zachowaniem ludności Rapa Nui oraz społeczeństwa technologicznego, w którym obecnie żyjemy. Czy jesteśmy dużo mądrzejsi? Przekonaj się w rozdziale 5. Kliknij tutaj, by wybrać rozdział